TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 490 - THÁNG 5 - SỐ 1 - 2020
237
lợi cho cơ thể, chúng làm giảm quá trình hình
thành các mảng xơ vữa động mạch. Thuốc có
tác dụng điều chỉnh các rối loạn lipid hoàn hảo
cần phải làm tăng được nồng độ HDL-C cho cơ
thể. Nhìn vào kết quả thực nghiệm chúng ta
thấy (biểu đồ 5), so với lô mô hình, nồng độ
HDL-C ở hai lô uống Sơn tra có xu hướng tăng
nhiều hơn. Tuy nhiên, sự khác biệt này chưa có
ý nghĩa thống kê.
Như vậy, Sơn tra liều 10g/kg và 20g/kg thể
trọng có tác dụng làm hạn chế tăng TG, TC và
LDL-C và xu hướng làm tăng HDL-C trên chuột
cống trắng được gây rối loạn lipid máu theo cơ
chế ngoại sinh. Tuy nhiên, Sơn tra chưa đưa
được các chỉ số lipid máu trở về mức bình
thường, nồng độ các chỉ số lipid huyết thanh ở
hai lô uống Sơn tra cùng cholesterol còn cao hơn
khá nhiều so với lô chứng trắng (p<0,01). Tác
dụng của Sơn tra mức liều 20g/kg không đem lại
sự khác biệt so với mức liều 10g/kg.
V. KẾT LUẬN
Sơn tra có tác dụng điều trị rối loạn lipid trên
mô hình ngoại sinh ở chuột:
- Sơn tra liều 10g/kg làm hạn chế tăng
18,56% TG, 13,93% TC và 14,09% LDL-C huyết
thanh chuột so với lô chứng.
- Không có sự khác biệt vế tác dụng giữa hai
mức liều Sơn tra 10g/kg và 20g/kg.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phạm Tử Dương (1998), Hội chứng tăng lipid
máu, Bách khoa thư bệnh học tập 2, Trung tâm
biên soạn từ điển Bách khoa Việt Nam, 289-294.
2. Hoàng Bảo Châu (1997), Trúng phong-Đàm ẩm,
Nội khoa y học cổ truyền, NXB Y học, tr. 21-41,
326-343.
3. Trovato.A, et al (1996), Effects of fruit juices of
Citrus cinensis and Citrus lemon on experimental
hypercholesterolemia in the rat, Phytomedicine Vol2.
PHÂN TÍCH CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN THUỐC TRONG ĐƠN KÊ
ĐIỀU TRỊ NGOẠI TRÚ MỘT SỐ BỆNH MẠN TÍNH
TẠI MỘT BỆNH VIỆN TUYẾN TRUNG ƯƠNG
Đinh Thị Lan Anh*, Đồng Thị Xuân Phương*,
Nguyễn Sơn Nam*, Phạm Thị Thúy Vân*
TÓM TẮT61
Đặt vấn đề: Người bệnh điều trị ngoại trú với đặc
điểm nhiều bệnh mạn tính, cần phối hợp nhiều nhóm
thuốc, thiếu sự giám sát, hỗ trợ dùng thuốc của nhân
viên y tế, là đối tượng có nguy cơ cao gặp các vấn đề
liên quan đến thuốc (Drug related problems – DRPs).
Các vấn đề về hướng dẫn dùng thuốc trong đơn kê có
thể là nguyên nhân dẫn đến DRP trong tuân thủ.
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm phân tích các
DRP tiềm tàng liên quan đến thuốc trong đơn kê ngoại
trú, tập trung vào nhóm DRP về liều dùng, cách dùng.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên
cứu mô tả cắt ngang, sử dụng bộ công cụ đã được
xây dựng để sàng lọc DRP trong đơn kê điều trị ngoại
trú một số bệnh mạn tính tại một bệnh viện tuyến
trung ương. Kết quả: Tỷ lệ lượt thuốc được kê đơn có
ít nhất 1 DRP liều dùng, cách dùng là 20,7%. DRP
dạng bào chế (C2) gặp trong 2 nhóm thuốc điều trị
tăng huyết áp, đái tháo đường với tỷ lệ xuất hiện là
10,5%. DRP lựa chọn liều (C3) gặp trong cả 3 nhóm
thuốc điều trị tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn
lipid với tỷ lệ sàng lọc là 15,8%. Kết luận: Tỷ lệ DRP
*Đại học Dược Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Phạm Thị Thúy Vân
Email: vanptt@hup.edu.vn
Ngày nhận bài: 17.2.2020
Ngày phản biện khoa học: 15.4.2020
Ngày duyệt bài: 21.4.2020
sàng lọc được liên quan đến liều dùng, cách dùng
trong đơn kê ngoại trú của 3 nhóm thuốc tăng huyết
áp, đái tháo đường và rối loạn lipid máu là tương đối
cao. Nghiên cứu gợi ý rằng cần có thêm các biện pháp
hỗ trợ kê đơn và chương trình tư vấn cho người bệnh
ngoại trú điều trị các bệnh lý mạn tính nhằm ngăn
ngừa các DRP này.
Từ khóa:
Các vấn đề liên quan đến thuốc, người
bệnh điều trị ngoại trú, bệnh mạn tính, dược lâm sàng.
SUMMARY
DRUG – RELATED PROBLEMS IN
PRESCRIPTION FOR OUTPATIENTS WITH
CHRONIC DISEASES IN A CENTRAL HOSPITAL
Introduction: Elderly who are characterized by
multiple chronic diseases, requiring long-term
treatment, coordination of multiple drugs in treatment,
these are risk factors of drug-related problems (DRPs)
in the prescription. This study was conducted to
screen the potential drug – related problems in
prescriptions for outpatients with chronic diseases.
Subjects and methods: A prospective, cross-section
study, using a developed tool for the detection and
classification of DRPs in the prescriptions for
outpatients with chronic diseases in a Central Hospital.
Results: The rate of the drug with at least 1 DRP was
20,7%. DRP drug form (C2) was found in 2 group of
drugs to treat hypertension and diabetes with the rate
of 10,5%. The rate of DRP dose selection (C3) was
15,8% and occurred in 3 drug groups (hypertension,
vietnam medical journal n01 - MAY - 2020
238
diabetes and dyslipidemia). Conclusion: The DRP
rates in the prescriptions for outpatient with
hypertension, diabetes mellitus, and dyslipidemia at a
Central Hospital were quite high. The study suggested
that additional measures such as consultation and
counselling propram need to be implemented to
prevent these DRPs.
Key words:
Drug related promblems, outpatients,
chronic diseases, clinical pharmacy.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Vấn đề liên quan đến thuốc (Drug Related
Problems – DRPs) là những tình huống liên quan
đến điều trị bằng thuốc có thể gây hại hoặc tiềm
ẩn mối nguy hại cho sức khỏe người bệnh. Phát
hiện, xử trí và dự phòng DRPs là một trong
những nhiệm vụ quan trọng của thực hành dược
lâm sàng [1]. Người bệnh ngoại trú với những
đặc điểm như tuổi trung bình cao, nhiều bệnh lý
mạn tính là đối tượng tồn tại nhiều nguy cơ xảy
ra DRP.
Tại bệnh viện tuyến trung ương nơi tiến hành
nghiên cứu, bộ phận cấp phát thuốc ngoại trú
ngoài phát hiện các vấn đề sai sót liên quan đến
thủ tục hành chính và thanh toán bảo hiểm y tế,
đã từng bước phát hiện được DRP về tương tác
thuốc chống chỉ định nhưng chưa có điều kiện
đánh giá cụ thể về DRP liên quan đến liều dùng,
cách dùng thuốc trong đơn kê. Tại Việt Nam, đã
có một số nghiên cứu về DRP nhưng chủ yếu
được thực hiện với đối tượng người bệnh nội trú
hoặc DRP trên một bệnh nhất định, còn chưa có
nghiên cứu về DRP hướng dẫn sử dụng thuốc
trên người bệnh ngoại trú. Xuất phát từ nhu cầu
thực tiễn trên, nghiên cứu này được thực hiện
nhằm mục đích phân tích đặc điểm của một số
loại DRP trong hướng dẫn sử dụng thuốc thường
gặp trong kê đơn ngoại trú, tập trung vào đơn
điều trị các bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường
và rối loạn chuyển hóa lipid.
Kết quả nghiên cứu bước đầu cung cấp một
số đặc điểm về các vấn đề liên quan đến hướng
dẫn sử dụng thuốc trên người bệnh ngoại trú,
cũng như là cơ sở để xây dựng các chương trình
tư vấn sử dụng thuốc trong thời gian tới.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu. Đơn thuốc và phiếu
khám bệnh của người bệnh có ít nhất 1 trong số 3
bệnh lý: tăng huyết áp, đái tháo đường và rối loạn
chuyển hóa lipid, tại bộ phận khám ngoại trú của
bệnh viện trong khoảng thời gian từ ngày 1 tháng
12 năm 2019 đến ngày 31 tháng 12 năm 2019.
Phương pháp nghiên cứu. Nghiên cứu mô
tả cắt ngang, thu thập thông tin trên đơn kê và
phiếu khám bệnh, dựa trên bộ công cụ được xây
dựng và hệ thống phân loại DRP tham chiếu làm
cơ sở xác định và phân loại DRP hướng dẫn sử
dụng thuốc trong đơn kê. Với các thông tin có
được từ đơn kê và phiếu khám bệnh, nghiên cứu
xác định sử dụng phương pháp đánh giá đơn
thuốc cấp độ 1 (Simple Medication Review) [2]
và hệ thống phân loại DRP của Hiệp hội chăm
sóc Dược châu Âu (Pharmaceutical Care Network
Europe – PCNE) [2]. Trong nội dung bài báo này,
chúng tôi tập trung phân tích việc sàng lọc các
DRP về: (1) dạng bào chế và (2) lựa chọn liều
(Bảng 1). Đánh giá đơn thuốc cấp độ 1 được
hiểu là đánh giá thuốc cơ bản, là cấp độ đánh
giá đầu tiên, dựa trên cơ sở tiền sử dùng thuốc
có sẵn. Để xây dựng bộ công cụ sàng lọc, nhóm
tập hợp các thông tin về hướng dẫn sử dụng
thuốc từ các nguồn: tờ thông tin sản phẩm thuốc
đang lưu hành tại viện và trên eMC, uptodate
(tra cứu chỉ định off- label). Nhóm nghiên cứu
ghi nhận lại sự khác biệt thông tin giữa các
nguồn tài liệu tham khảo, thảo luận thống nhất
đưa ra thông tin chung.
Bảng 1. Phân loại DRP về liều dùng –
cách dùng thuốc được sử dụng trong
nghiên cứu, tham khảo phân loại của PCNE
Phân
nhóm
Mã
DRP
Nguyên nhân
Dạng bào
chế (C2)
C2.1
Dạng bào chế không phù
hợp
Lựa chọn
liều (C3)
C3.1
Liều quá thấp
C3.2
Liều quá cao
C3.3
Chế độ liều dùng không đủ
(khoảng cách liều quá dài)
C3.4
Chế độ liều dùng quá cao
(khoảng cách liều quá ngắn)
C3.5
Hướng dẫn chế độ liều thuốc
sai, không rõ ràng hoặc
không hướng dẫn
Xử lý số liệu. Số liệu nghiên cứu được xử lý
bằng chương trình phần mềm SPSS 18.0. Các
biến số định tính được mô tả bằng tần số và tỉ lệ
phần trăm (%). Các biến số định lượng được mô
tả bằng giá trị trung bình và độ lệch chuẩn
(Standard deviation – SD). Sử dụng kiểm định so
sánh các tỉ lệ bằng test Khi bình phương, sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê với p<0,05.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
*Đặc điểm mẫu nghiên cứu
Trong thời gian nghiên cứu, đã thu thập được
thông tin kê đơn của 875 người bệnh ngoại trú,
trong đó nam giới chiếm tỷ lệ 65,6%, nhóm tuổi
≥ 60 chiếm tỷ lệ 91,4%. 73,4% người bệnh
được chẩn đoán tăng huyết áp, đái tháo đường
chiếm 49,1%, rối loạn chuyển hóa lipid là
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 490 - THÁNG 5 - SỐ 1 - 2020
239
53,5%. Tỷ lệ người bệnh mắc ≥ 2 bệnh mạn tính
là 90,5%; 53,8% người bệnh được kê 1 đơn điều
trị ngoại trú và 46,2% được kê nhiều hơn 1 đơn
thuốc; số thuốc trung bình/đơn là 3,5 ± 1,71
(Bảng 2).
Bảng 2. Một số đặc điểm mẫu nghiên cứu
Đặc điểm
Số lượng
Tỷ lệ %
Giới tính (n=875)
Nam giới
574
65,6
Nữ giới
301
34,4
Tuổi (n=875)
Tuổi <60
75
8,6
Nhóm tuổi từ 60 – 70
547
62,5
Trên 70 tuổi
253
28,9
Tuổi trung bình: 64,6 ± 10,9
Đặc điểm bệnh lý (n=875)
Tăng huyết áp
642
73,4
Đái tháo đường
430
49,1
Rối loạn chuyển hóa
lipid
468
53,5
≥ 2 bệnh mạn tính
792
90,5
Số lượng đơn thuốc được kê (n=875)
1 đơn thuốc
471
53,8
≥ 1 đơn thuốc
404
46,2
Số thuốc trong đơn (n=1355)
1 – 2 thuốc
416
30,7
3 – 5 thuốc
541
39,9
> 5 thuốc
398
29,4
Số thuốc trung bình/đơn: 3,5 ± 1,7
*Đặc điểm DRP trong kê đơn ngoại trú
Trong tổng số 4800 lượt thuốc được kê, tỷ lệ
lượt thuốc không phát hiện DRP về liều dùng và
cách dùng là 79,3%, có 1 DRP là 17,1%, có 2
DRP là 1,9%, các thuốc có từ 3 DRP trở lên
chiếm tỷ lệ thấp (Biểu đồ 1). Tổng số DRP mã C2
và C3 trong kê đơn ngoại trú là 1257.
Biểu đồ 1. Số lượng DRP trên lượt thuốc
được kê
Dựa trên hệ thống phân loại đã xây dựng, khi
phân tích trên 1257 DRP mã C2 và C3 được phát
hiện, kết quả cho thấy những mã DRP chiếm tỷ
lệ cao nhất bao gồm C3.5 (14,4%), C2.1 là
10,5%, các mã DRP còn lại chiếm tỷ lệ thấp
(biểu đồ 2), sự khác biệt về tỷ lệ các mã DRP có
ý nghĩa thống kê với p<0,05.
Biểu đồ 2. Phân loại DRP về liều dùng -
cách dùng
*Đặc điểm DRP trên từng nhóm thuốc
Phân tích tỷ lệ xuất hiện mã DRP trên từng
nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp so với tổng số
lượt thuốc đã kê đơn, kết quả được mô tả trong
biểu đồ 2. Trong nhóm ức chế men chuyển,
hướng dẫn sử dụng thuốc không phù hợp (C3.5)
chiếm tỷ lệ cao nhất 6,9% và liều quá cao (C3.2)
chiếm 1,5%. Trong nhóm ức chế thụ thể
angiotensin II chỉ ghi nhận DRP hướng dẫn sử
dụng thuốc không phù hợp (C3.5) với tỷ lệ
1,7%. Trong nhóm chẹn kênh canxi: liều quá
cao (C3.2) chiếm tỷ lệ 1,5%, hướng dẫn sử dụng
thuốc không phù hợp xuất hiện rất thấp (C3.5) là
0,5%. Trong nhóm chẹn beta giao cảm chỉ gặp
không hướng dẫn sử dụng dạng bào chế phù
hợp (C2.1) với tỷ lệ 7,1%.
Biểu đồ 2. Tỷ lệ mã DRP trên tổng số lượt
kê đơn thuốc THA
Tỷ lệ xuất hiện mã DRP trên từng nhóm thuốc
điều trị đái tháo đường so với tổng số lượt thuốc
đã kê đơn được biểu diễn trong biểu đồ 3. Trong
nhóm thuốc biguanid: tỷ lệ DRP không hướng
dẫn sử dụng dạng bào chế phù hợp (C2.1) cao
nhất là 14,4% và không hướng dẫn sử dụng
vietnam medical journal n01 - MAY - 2020
240
thuốc phù hợp (C3.5) là 10,3%. Trong nhóm
thuốc sulfonylure, tỷ lệ DRP không hướng dẫn sử
dụng dạng bào chế phù hợp (C2.1) là 10,8%,
không hướng dẫn sử dụng thuốc phù hợp (C3.5)
là 2,9%. Nhóm insulin, chỉ gặp DRP không
hướng dẫn sử dụng thuốc phù hợp (C3.5) với tỷ
lệ 3,8%.
Biểu đồ 0. Tỷ lệ mã DRP trên tổng số lượt
kê đơn thuốc ĐTĐ
Trong các thuốc điều trị rối loạn lipid, chỉ gặp
DRP hướng dẫn sử dụng thuốc không phù hợp
(C3.5) trên 2 nhóm thuốc là nhóm ức chế HMG
CoA reductase và nhóm fibrat. với tỷ lệ lần lượt
là 23,4% và 6,5%.
Biểu đồ 4. Tỷ lệ DRP trên tổng số lượt kê
đơn thuốc điều trị RLLP
IV. BÀN LUẬN
Xuất phát từ thực tế dược sĩ cấp phát thuốc tại
bệnh viện cần phải có phương pháp sàng lọc
nhanh nhằm giảm thiểu DRP trong đơn kê nên
nhóm nghiên cứu nhận thấy việc triển khai
phương pháp đánh giá thuốc cấp 1 là phù hợp.
Bằng phương pháp này, nhóm nghiên cứu có thể
xác định được tương đối đầy đủ các DRP dạng
bào chế (C2) và một số DRP trong lựa chọn liều
(C3). Do thông tin còn hạn chế trong đơn kê và
phiếu khám bệnh, việc xác định các DRP lựa chọn
thuốc (mã C1) còn nhiều khó khăn và do vậy, kết
quả thu được trong nghiên cứu mang tính chất
sàng lọc bước đầu. Do vậy trong báo cáo này,
chúng tôi tập trung phân tích sâu các DRP về liều
dùng – cách dùng thuốc trong đơn kê.
Trong thời gian tiến hành nghiên cứu, tổng số
có 875 người bệnh đã được thu thập thông tin
kê đơn, trong đó nhóm tuổi từ 60 tuổi trở lên
chiếm 91,4%, tuổi trung bình của mẫu nghiên
cứu là 64,6 ± 10,9. Độ tuổi của người bệnh
trong nghiên cứu phản ánh tình trạng thực tế tại
các đơn vị khám và điều trị ngoại trú, với đặc
điểm đa số người bệnh tới khám và lấy thuốc
định kì là nhóm người cao tuổi (trên 60) thường
mắc các bệnh mạn tính, cần điều trị lâu dài. Kết
quả này tương tự như nghiên cứu của Zaman
Huri và cộng sự với tuổi trung bình của người
bệnh ngoại trú là 62,3 ± 12,7, tỷ lệ dưới 60 tuổi
là 15% [3]. Tỷ lệ người bệnh có đa bệnh lý
(được định nghĩa khi mắc từ 2 bệnh trở lên) biến
thiên trong nhiều nghiên cứu, dao động từ 20 –
30% trên toàn bộ đối tượng nghiên cứu, nhưng
tỷ lệ này lên tới từ 55 – 89% khi đối tượng
nghiên cứu là người cao tuổi [3]. Trong nghiên
cứu của chúng tôi, tỷ lệ người bệnh mắc từ 2
bệnh trở lên chiếm 90,5%. Kết quả này tương tự
với nghiên cứu của Nguyễn Thị Thu Hương
(2016), với 89,7% người bệnh được chẩn đoán
từ 2 bệnh trở lên, số bệnh trung bình là 3,1 ±
1,3 [4]. Đa bệnh lý được xác định có liên quan ý
nghĩa với tỷ lệ tử vong cao, giảm chất lượng
cuộc sống của người bệnh, gia tăng gánh nặng
về chăm sóc y tế và là yếu tố nguy cơ xuất hiện
DRP nói chung và DRP trong kê đơn nói riêng.
Kết quả nghiên cứu đặc điểm kê đơn ngoại
trú cho thấy tổng số đơn thuốc được kê cho
người bệnh là 1355 đơn, trong đó có 46,2% số
người bệnh được kê nhiều hơn 1 đơn thuốc, số
thuốc trung bình trong đơn là 3,5 ± 1,7. Kết quả
này tương đương với nghiên cứu trên đối tượng
người bệnh đái tháo đường có tăng huyết áp
được điều trị ngoại trú của Zaman Huri và cộng
sự với 76,5% số người bệnh được kê tối thiểu 5
loại thuốc/ngày, số lượng thuốc được kê dao
động trong khoảng từ 3 cho tới 20 thuốc, số
thuốc trung bình cho mỗi người bệnh là 6,9 ± 2,8
[5]. Sử dụng nhiều thuốc đồng nghĩa đối mặt với
nguy cơ bất lợi cho sức khỏe, nguy cơ xuất hiện
DRP cao hơn. Nghiên cứu của Al-Taani G. M. và
cộng sự trên 1494 người bệnh ngoại trú, trong đó
81,2% có ít nhất 1 DRP cho thấy số thuốc trong
đơn là yếu tố nguy cơ độc lập của DRP [6].
Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ sàng
lọc DRP hướng dẫn sử dụng thuốc trong kê đơn
là 26,2%, kết quả này thấp hơn so với nghiên
cứu của các tác giả Paulino (63,7%) và Franklin
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 490 - THÁNG 5 - SỐ 1 - 2020
241
(70%) [7, 8], nguyên nhân có thể là do trong 2
nghiên cứu trên, tác giả ghi nhận tất cả DRP trên
các giai đoạn từ kê đơn cho tới cấp phát và sử
dụng thuốc, còn nghiên cứu của chúng tôi chỉ
phân tích DRP trong giai đoạn kê đơn ngoại trú.
Các tác giả còn kết luận DRP trong kê đơn ngoại
trú cao hơn có thể là do điều kiện làm việc căng
thẳng của nhân viên y tế, lượng công việc nhiều,
số người bệnh phải khám trung bình trên ngày
cao và không có đủ thời gian cần thiết để trao
đổi với người bệnh. Ngoài ra thì số lượng đơn
thuốc càng nhiều và quy trình kê đơn phức tạp
(người bệnh phải qua nhiều phòng khám) thì
nguy cơ xảy ra DRP càng cao.
DRP dạng bào chế gặp trong các thuốc điều
trị tăng huyết áp với tỷ lệ 7,1% và đái tháo
đường 25,2%, không gặp trong nhóm thuốc điều
trị rối loạn lipid (p<0,05). Trong quá trình sàng
lọc DRP dạng bào chế (C2) nhóm nghiên cứu
nhận thấy DRP này hay gặp trong hoạt chất
metoprolol với biệt dược dạng giải phóng chậm
(Betaloc Zok) điều trị tăng huyết áp và trong
nhóm biguanid, nhóm sulfonylure điều trị đái
tháo đường. Tại địa điểm nghiên cứu, những
nhóm thuốc trên được cung cấp với dạng viên
giải phóng có kiểm soát, thuộc danh mục thuốc
không được nhai, bẻ nghiền. Tuy nhiên, trong
đơn kê không có hướng dẫn cho người bệnh,
nhóm nghiên cứu sàng lọc đây là DRP dạng bào
chế, đồng thời đây cũng là một trong những
nguyên nhân làm tăng tỷ lệ DRP trong tuân thủ
của người bệnh. Mặc dù chưa có nhiều nghiên
cứu phân tích riêng về DRP hướng dẫn dùng
thuốc trong kê đơn ngoại trú nhưng cho đến thời
điểm nghiên cứu này được tiến hành, đã có
nhiều nghiên cứu/báo cáo về DRP trên người
bệnh đái tháo đường. Các nghiên cứu cũng chỉ
ra tỷ lệ những DRP thường gặp bao gồm: tương
tác thuốc – thuốc (18,0%), không được hướng
dẫn đầy đủ về thuốc (14,3%), chế độ liều không
phù hợp (23%) [3].
Khác với DRP dạng bào chế (chỉ xuất hiện 2
nhóm thuốc), DRP lựa chọn liều được ghi nhận
trong cả 3 nhóm thuốc điều trị tăng huyết áp, rối
loạn lipid máu và đái tháo đường với tỷ lệ lần lượt
là 12,1%, 17,0% và 26,9% (so với tổng số lượt
kê). Phân tích trong nhóm thuốc điều trị tăng
huyết áp, chỉ ghi nhận DRP hướng dẫn sử dụng
không phù hợp (C3.5) với tỷ lệ 9,1% và liều quá
cao (C3.2) 3,0%, không ghi nhận các mã DRP lựa
chọn liều còn lại. Trong các thuốc điều trị đái tháo
đường và rối loạn lipid máu cũng chỉ xuất hiện
DRP hướng dẫn sử dụng không phù hợp (C3.5).
Đối với các thuốc điều trị đái tháo đường, theo
các khuyến cáo, nhóm biguanid (metformin) nên
được uống cùng bữa ăn để giảm kích ứng đường
tiêu hóa, tuy nhiên hầu hết các đơn kê chỉ hướng
dẫn uống mỗi lần 1 viên. Nhóm sulfonylure cũng
được khuyến cáo dùng cùng bữa ăn, nhưng đa số
các đơn kê đều hướng dẫn người bệnh uống
trước ăn sáng. Đối với những DRP liên quan đến
thời điểm uống có phụ thuộc vào bữa ăn, nhóm
nghiên cứu đề xuất các bác sỹ nên có hướng dẫn
trong đơn. Những thuốc cần uống xa bữa ăn có
thể hướng dẫn đơn giản là “uống lúc đói”, những
thuốc cần uống cùng bữa ăn hoặc ngay sau ăn có
thể hướng dẫn người bệnh “uống lúc no”. Đối với
nhóm thuốc điều trị rối loạn lipid máu, mã DRP
C3.5 có liên quan tới việc hướng dẫn sai thời điểm
dùng thuốc, trong nhóm ức chế HMG CoA
reductase (với 3 hoạt chất là pravastatin,
simvastatin và fluvastatin) người bệnh được
hướng dẫn dùng buổi sáng hoặc hướng dẫn uống
sau ăn. Theo khuyến cáo và hướng dẫn sử dụng
của sản phẩm, các thuốc này cần được uống vào
buổi tối. Để phòng tránh DRP này nhóm nghiên
cứu đề xuất hai giải pháp. Giải pháp thứ nhất là
khi thuốc của người bệnh có thể uống cùng 1 thời
điểm, các bác sỹ có thể kê atorvastatin. Điều này
vừa đảm bảo hiệu quả điều trị đồng thời giảm số
lần uống thuốc trong ngày, tăng khả năng tuân
thủ dùng thuốc của người bệnh. Giải pháp thứ hai
là khi người bệnh phải uống thuốc ở những thời
điểm khác nhau trong ngày thì tất cả các thuốc
thuộc nhóm ức chế HMG CoA reductase sẽ đều
được hướng dẫn “uống vào buổi tối”. Đối với
nhóm fibrat hoạt chất được phát hiện có DRP là
gemfibrozil, theo khuyến cáo cần uống trước ăn
(tránh hiện tượng giảm hấp thu thuốc) nhưng đơn
kê hướng dẫn chung cho người bệnh uống tối
hoặc uống 1 viên/ngày. Để ngăn ngừa DRP này
chúng tôi đề xuất biện pháp giống như các thuốc
có thời điểm dùng phụ thuộc vào bữa ăn ở trên.
Mã DRP liều quá cao được ghi nhận các thuốc
điều trị tăng huyết áp với 2 nhóm thuốc là chẹn
kênh canxi (1,5%) và ức chế men chuyển
(1,5%). Với việc chỉ ghi nhận mã DRP liều quá
cao (C3.2) trong 2 nhóm thuốc trên, nhóm
nghiên cứu tiến hành phân tích tìm nguyên
nhân. Kết quả phát hiện mã DRP C3.2 được phát
hiện trên biệt dược Beatil 4/10mg (viên phối hợp
perindopril tert – butylamine /amlodipin). Theo
thông tin tờ hướng dẫn sử dụng đi kèm sản
phẩm, Beatil 4/10mg liều khuyến cáo là 1
viên/24 giờ, tuy nhiên đơn kê 1 viên/lần và 2
lần/24 giờ. Nếu cần phải hiệu chỉnh liều, bác sĩ
có thể sử dụng chế phẩm đơn thành phần thay
vì dùng viên phối hợp 2 lần/24h.