MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Nguồn lực quan trọng nhất của mỗi nhà trường là ĐNGV. Nhà giáo
giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục, có vị thế
quan trọng trong xã hội được xã hội tôn vinh. Với vị trí tầm quan trọng của
nhà giáo và yêu cầu của thời đại, chất lượng đào tạo của mọi nhà trường
chịu sự quy định của nhiều nhân tố, nhưng trước hết phụ thuộc vào chất
lượng đội ngũ nhà giáo như Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII đã chỉ rõ:
“Cùng với đề cao vị trí, vai trò và trách nhiệm xã hội, cần đổi mới mạnh mẽ
chính sách đãi ngộ, chăm lo xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý
giáo dục là khâu then chốt” [31, tr.30]. Theo đó phát triển ĐNGV đáp ứng
yêu cầu đổi mới GD&ĐT; thực hiện chuẩn hóa ĐNGV theo từng cấp học
và trình độ đào tạo là vấn đề có ý nghĩa cơ bản, lâu dài. Trong quá trình
quản lý các nhà trường luôn coi trọng xây dựng, phát triển ĐNGV, nhân lực
sư phạm chủ yếu của mỗi nhà trường. Do đó việc phát triển ĐNGV đáp ứng
yêu cầu nhiệm vụ GD&ĐT, xây dựng và phát triển nhà trường là một
nhiệm vụ, nội dung của QLGD nhà trường, mà thực chất là quản lý phát
triển nguồn nhân lực sư phạm của nhà trường.
Các trường trường đại học SK-ĐA cần ý thức sâu sắc những
vấn đề này để hoạch định chiến lược phát triển nhà trường trong bối
cảnh mới. Việc phát triển ĐNGV của nhà trường có vai trò quan
trọng và phụ thuộc nhiều vào công tác quản lý của nhà trường. Theo
đó trong quá trình xây dựng và phát triển nhà trường cần nghiên cứu
và xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển ĐNGV trong mỗi giai
đoạn phát triển của Nhà trường trong đó lấy phát triển chất lượng
giảng viên là trọng tâm trong đó có đội ngũ GVCN chiếm tỷ lệ tương
đối lớn ở các trường đại học SK-ĐA.
Ở phương diện quản lý nhà trường, trong quá trình xây dựng và
phát triển của mình các trường đại học SK-ĐA đã từng bước thực hiện
xây dựng, phát triển ĐNGV theo hướng nâng cao chất lượng cả về trình
độ học vấn, phẩm chất, năng lực chuyên môn và cả về tay nghề sư phạm
để đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ GD&ĐT. Nhà trường coi đó là một
trong những nhiệm vụ trọng tâm, then chốt, vừa cơ bản, vừa lâu lâu dài.
Các trường đại học SK-ĐA, có chức năng đào tạo, bồi dưỡng
nguồn nhân lực về lĩnh vực sân khấu, điện ảnh, nhiếp ảnh và truyền hình ở
bậc đại học, sau đại học; nghiên cứu và thực nghiệm trong lĩnh vực sân
khấu, điện ảnh, nhiếp ảnh, truyền hình, hoàn thành các nhiệm vụ khác
được giao đảm bảo chất lượng đào tạo của trường. Những năm qua, thực
1
hiện chủ trương xây dựng và nâng cao chất lượng ĐNGV theo quan điểm
của Đảng và chủ trương, kế hoạch của Nhà trường về phát triển ĐNGV
trong đó có GVCN ở các trường đại học SK-ĐA. Theo đó, đội ngũ
GVCN của nhà trường đã có những bước tiến bộ rõ rệt về năng lực
chuyên môn, từng bước phát triển đáp ứng các yêu cầu chuẩn hóa... Bên
cạnh đó, đội ngũ này còn những mặt hạn chế, bất cập về số lượng, cơ cấu,
cơ chế quản lý, đặc biệt về chất lượng đội ngũ nhất là các giảng viên đầu
ngành, đầu đàn của các chuyên ngành nghệ thuật và trong bối cảnh xã hội
hiện đại ngày nay công cuộc đổi mới giáo dục đang đòi hỏi ngày càng cao
về trình độ, năng lực chuyên môn của người giảng viên đại học. Những
vấn đề này vừa là những hạn chế, bất cập cần được khắc phục vừa là
những mâu thuẫn cần sớm được giải quyết để đáp ứng yêu cầu mới về
phát triển của nhà trường đào tạo trình độ đại học nghệ thuật. Phát triển
GVCN mỗi nhà trường cần đánh giá khách quan trình độ hiện có của đội
ngũ, xác định những yêu cầu đặt ra cho phát triển GVCN trong thời kỳ
mới để có những chủ trương, biện pháp thích hợp từ lãnh đạo, chỉ đạo,
quy hoạch, kế hoạch đến đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ GVCN.
Ở phương diện thực tiễn nghiên cứu đã có nhiều nghiên cứu
nhiều khía cạnh ĐNGV và đã có và đã có những đóng góp đáng trân
trọng. Tuy nhiên, chưa có những công trình trình nghiên cứu có hệ
thống, chuyên sâu về phát triển đội ngũ GVCN ở các trường đại học
SK-ĐA là trường đào tạo nghệ thuật có những nét đặc thù. Do đó,
nghiên cứu sinh chọn vấn đề “Phát triển đội ngũ giảng viên chuyên
ngành ở các trường đại học Sân khấu - Điện ảnh trong bối cảnh hiện
nay” làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sĩ.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về phát
triển ĐNGV chuyên ngành SK-ĐA trong bối cảnh hiện nay, đề xuất
những biện pháp tổ chức thực hiện việc phát triển ĐNGV trong thực
tiễn ở các trường đại học SK-ĐA có hiệu quả, góp phần xây dựng,
nâng cao chất lượng ĐNGV và GD&ĐT của nhà trường.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
luận án.
Xây dựng, khái quát hóa những vấn đề lý luận về đội ngũ
GVCN và phát triển đội ngũ GVCN ở các trường đại học SK-ĐA
trong bối cảnh trong bối cảnh hiện nay.
2
Khảo sát, đánh giá thực trạng ĐNGV, phát triển ĐNGV
chuyên ngành ở các trường đại học SK-ĐA và thực trạng mức độ
ảnh hưởng của các yếu tố tác động.
Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ GVCN ở các trường
đại học SK-ĐA trong bối cảnh hiện nay.
Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi các biện pháp được đề
xuất và thử nghiệm một biện pháp.
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu
Phát triển nguồn nhân lực nghệ thuật ở các trường đại học SK-ĐA.
Đối tượng nghiên cứu
Phát triển đội ngũ GVCN ở các trường đại học SK-ĐA trong bối
cảnh hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu
Giới hạn về chủ thể quản lý: Dưới góc độ quản lý cấp trường:
Ban Giám hiệu với vai trò lãnh đạo, chỉ đạo; Phòng Tổ chức - cán bộ
với vai trò cơ quan tham mưu, các khoa chuyên ngành quản lý trực
tiếp nhân sự giảng viên.
Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu những vấn đề lý
luận, thực tiễn và đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ GVCN ở
các trường đại học SK-ĐA trong đó đi sâu phát triển về mặt chất
lượng đội ngũ GVCN.
Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: Tại 2 Trường đại học SK-ĐA:
Trường Đại học SK-ĐA Hà Nội, Trường Đại học SK-ĐA Thành phố
Hồ Chí Minh.
Giới hạn về khách thể khảo sát: Cán bộ quản lý, giảng viên,
sinh viên ở các trường đại học SK-ĐA (2 trường): Trường Đại học
SK-ĐA Hà Nội, Trường Đại học SK-ĐA Thành phố Hồ Chí Minh.
Giới hạn về thời gian sử dụng số liệu trong nghiên cứu: Số liệu và
các nguồn tư liệu thực tiễn được thống kê, tổng hợp, xử lý phục vụ nghiên
cứu đề tài được giới hạn trong 3 năm, từ 2019 đến 2022.
4. Giả thuyết khoa học
Dựa trên tiếp cận lý thuyết quản lý nguồn nhân lực và chức
năng quản lý , Nếu xây dựng được những biện pháp chủ yếu về quy
hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ phù hợp thực tế, từng bước chuẩn
hóa đội ngũ, chú trọng đào tạo bồi dưỡng nâng cao trình độ của giảng
viên … thì sẽ phát triển được ĐNGV ở các trường đại học SK-ĐA
3
ngang tầm nhiệm vụ trong bối cảnh mới, góp phần nâng chất lượng
GD&ĐT của nhà trường.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận
Luận án dựa trên cơ sở lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về GD&ĐT, QLGD
mà trực tiếp là các quan điểm tư tưởng về xây dựng, phát triển, quản
lý đội ngũ nhà giáo.
V.I LêNin (1923) đã nhấn mạnh “Chúng ta phải nâng người giáo
viên nhân dân ở nước ta lên một vị trí mà trước đây chưa từng có, hiện
nay vẫn không có và không thể có được trong xã hội tư sản” [67, tr.418].
Tư tưởng Hồ Chí Minh (1956) bàn về vai trò của nhà giáo:
“Nhiệm vụ giáo dục rất quan trọng và vẻ vang, vì nếu không có thầy
giáo thì không có giáo dục” [52, tr.345].
Quan điểm của Đảng cộng sản việt nam về nhà giáo thể hiện
trong Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII: “Nâng cao chất lượng đội
ngũ giáo viên và cán bộ quản lý các cấp đáp ứng yêu cầu đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ
nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo” [31, tr.129].
Cơ sở thực tiễn
Đề tài dựa trên nghiên cứu tình hình thực tế, kết quả điều tra,
khảo sát thực trạng ĐNGV và thực trạng phát triển đội ngũ GVCN ở
các trường đại học SK-ĐA là những căn cứ thực tiễn cho việc đề xuất
các biện pháp trong luận án.
Phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận về
quản lý nguồn nhân lực giáo dục trong đó có vấn đề phát triển
ĐNGV đại học. Đồng thời luận án vận dụng các quan điểm phương
pháp luận nghiên cứu cụ thể của khoa học giáo dục như các quan
điểm: hệ thống - cấu trúc, lịch sử - lôgic, quan điểm thực tiễn trong
nghiên cứu đề tài.
Đề tài sử dụng các tiếp cận sau đây trong nghiên cứu đề tài:
Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực:
Tiếp cận phát triển:
Tiếp cận năng lực:
* Phương pháp nghiên cứu
- Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
4
- Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Các phương pháp xử lý số liệu
6. Những đóng góp mới của luận án
Sử dụng quan điểm tiếp cận phát triển và quản lý nguồn nhân
lực để cụ thể hóa lý luận QLGD vào xây dựng các khái niệm công cụ,
nội dung phát triển đội ngũ GVCN ở các trường đại học SK-ĐA
trong bối cảnh hiện nay làm tiền đề lý luận cho việc giải quyết những
nội dung tiếp theo của luận án.
Xây dựng khung năng lực, chuẩn hóa giảng viên; xây dựng các
tiêu chí đánh giá phát triển đội ngũ GVCN nghệ thuật ở các trường
đại học SK-ĐA.
Đề xuất một số biện pháp chủ yếu nhằm phát triển đội ngũ
GVCN ở các trường đại học SK-ĐA trong bối cảnh hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
- Về mặt lý luận: Luận án xây dựng những vấn đề lý luận phát
triển đội ngũ GVCN ở các trường đại học SK-ĐA trong bối cảnh hiện
nay, làm cơ sở lý thuyết để phát triển đội ngũ GVCN, góp phần nâng
cao chất lượng đội ngũ GVCN, nâng cao hiệu quả GD&ĐT cũng như
trong xây dựng và phát triển các trường đại học nghệ thuật.
- Về mặt thực tiễn: Luận án cung cấp cho cán bộ lãnh đạo, các chủ
thể quản lý và các cơ quan chức năng ở các trường đại học SK-ĐA những
luận cứ thực tiễn cho việc đề xuất các biện pháp quản lý, nâng cao hiệu
quả xây dựng đội ngũ sư phạm có chất lượng ở mỗi trường.
Kết quả nghiên cứu sẽ là nguồn tài liệu tham khảo cho CBQL
giáo dục trong nhà trường và ngành SK-ĐA.
8. Kết cấu của luận án
Đề tài có kết cấu gồm: Danh mục các biểu bảng, mở đầu, 5
chương (16 tiết); kết luận và kiến nghị, danh mục các bài báo có liên
quan đến đề tài, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục.
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Tổng quan những công trình nghiên cứu của các tác
giả ngoài nước và trong nước về có liên quan đến đề tài
1.1.1. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến đội ngũ
giáo viên, giảng viên
1.1.1.1. Các tác giả ngoài nước
5