191
PHẪU THUẬT CẮT KÉN KHÍ Ở PHỔI
I. ĐẠI CƢƠNG
Kén khí ở phổi là tình trạng đặc trưng bởi sự căng giãn thường xuyên của
đường dẫn khí từ tiểu phế quản tận cùng trở xuống, kèm theo có sự phá hủy vách
các phế nang không phục hồi. Xảy ra cục bộ tại một vùng của phổi, có thể 1 hoặc
nhiều kén tập trung ở thùy trên nhiều hơn thùy dưới, thường kết hợp với viêm phế
quản mãn tính, giãn phế nang khu trú, lao, hoặc bội nhiễm gây áp xe phổi…
Kén khí có thể là tiên phát do dị tật về cấu trúc hoặc thứ phát do hậu quả các
bệnh về phổi không được khắc phục sớm.
Phẫu thuật nhằm loại bỏ phần phổi bị tổn thương không còn chức năng,
tránh biến chứng tràn khí màng phổi cấp, áp xe phổi, viêm mủ màng phổi…
Ngày nay với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, công nghệ điện tử, phẫu
thuật nội soi lồng ngực cắt kén khí được áp dụng rộng rãi thay cho phẫu thuật mổ
mở kinh điển.
Chẩn đoán kén khí chủ yếu dựa vào Xquang, CT.Scan, MRI
II. CHỈ ĐỊNH
Tất cả các kén khí ở thùy trên phổi chỉ định phẫu thuật là tốt nhất
Kén khí ở thùy đáy thường là bệnh kết hợp phức tạp có kèm suy hô hấp mãn
tính nặng nên chỉ cắt bỏ trong những trường hợp đặc biệt.
Chức năng hô hấp phải đủ điều kiện cho cắt thùy phổi nếu cần
III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
- Người bệnh thể trạng yếu không chịu đựng được phẫu thuật
- Bệnh phối hợp gây nguy cơ cao như hen phế quản, COPD, lao tiến triển
- Nhiều kén khí phối hợp lan tỏa ở toàn bộ 1 phổi hoặc hai bên phổi
- Có viêm phổi hai bên, viêm giãn ứ mủ phế quản, viêm mủ màng phổi giai đoạn
cấp.
IV. CHUẨN BỊ
1. Ngƣời thực hiện
Phẫu thuật viên được đào tạo chuyên khoa về phẫu thuật lồng ngực và mạch
máu, gồm 1 phẫu thuật viên chính và 2 bác sĩ phụ. Nếu là mổ nội soi thì phẫu thuật
viên phải được đào tạo chuyên về nội soi, nắm vững các nguyên tắc nội soi.
Bác sĩ gây mê hồi sức được đào tạo chuyên khoa
192
2. Phƣơng tiện
Cơ sở ngoại khoa được trang bị đầy đủ, đáp ứng được yêu cầu của phẫu
thuật lồng ngực và mạch máu như máy thở, hệ thống hút áp lực âm liên tục…
Monitor theo d i huyết áp động mạch, huyết áp tĩnh mạch, bão hòa ô xy,
nhịp thở, điện tim.
Nếu mổ nội soi phải có giàn máy nội soi, các dụng cụ mổ nội soi, máy bơm
khí CO2.
Dụng cụ: bộ dụng cụ của phẫu thuật lồng ngực
Bàn mổ, dao điện, máy hút áp lực thấp, hệ thống đèn chiếu sáng đủ tiêu
chuẩn cho phẫu thuật lồng ngực.
3. Ngƣời bệnh
Được giải thích kỹ để họ yên tâm hợp tác trong quá trình điều trị.
Vệ sinh sạch sẽ toàn thân đặc biệt là vùng ngực, cạo lông nách, thụt tháo.
4. Hồ sơ bệnh án
Hồ sơ bệnh án đầy đủ theo qui định chung của Bộ Y tế.
V. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH
1. Vô cảm
Gây mê nội khí quản, đặt ống nội khí quản 2 nòng Carlens, Robert Shaw để
làm xẹp một bên phổi trong suốt quá trình phẫu thuật.
Các thuốc chuyên khoa tim mạch, hô hấp, giãn phế quản…
2. Tƣ thế ngƣời bệnh
Tư thế nằm nghiêng 45º hoặc 90º về phía bên đối diện, có độn gối ở dưới
mỏm xương bả vai đối bên, tay cùng bên được treo lên cao để lộ vùng định mổ.
3. Đƣờng mở ngực
Đường mở cơ bản là đường sau bên vào khoang liên sườn 5-6.
Có thể mở đường trước bên tùy thuộc vào vị trí của kén khí.
4. Kỹ thuật mổ
Vào khoang màng phổi, đánh giá kỹ tổn thương, dùng Pince kose hoặc Pean
kẹp cắt kén khí, khâu phục hồi nhu mô phổi còn lại. Trong một số trường hợp kén
khí lớn, tổn thương phổi phối hợp có thể cắt cả thùy phổi hoặc phân thùy phổi bị
tổn thương.
Nếu mổ nội soi thì đặt 3 troca tùy theo vị trí, đưa Endogia vào cắt kén khí,
hoặc cắt không điển hình 1 phân thùy phổi, có thể cắt thẳng hoặc cắt hình chêm.
193
Lau rửa sạch khoang màng phổi bằng Nacl 0,9 , đăt 1 sond dẫn lưu silicon
số 30-32F.
5. Đóng ngực
Kiểm tra phổi nở tốt, giáp sườn kín, đóng cân cơ, đóng da.
Dẫn lưu được hút ngay với áp lực -20cmH2O.
VI. THEO DÕI
- Người bệnh ngay sau mổ cần phải được theo d i sát nhịp tim, huyết áp, nhịp
thở, bão hòa ô xy liên tục qua Monitor.
- Theo d i chảy máu
- Suy hô hấp
- Chụp Xquang ngực kiểm tra sau 24 giờ, rút dẫn lưu khi không còn bọt khí, dịch
không ra thêm hoặc ra < 100ml/ngày.
- Theo d i xa: người bệnh cần được khám định kỳ sau phẫu thuật 3- 6 tháng
VII. XỬ TRÍ TAI BIẾN
- Chảy máu, chỉ định mổ lại
- Xẹp phổi, viêm phổi sau phẫu thuật: Cần cho người bệnh ngồi dậy tập thở sớm,
kích thích ho, vỗ rung, kháng sinh liều cao, thuốc long đờm. Nếu vẫn không kết
quả cần soi hút phế quản.
- Tràn dịch màng phổi, tràn khí màng phổi do tắc dẫn lưu hoặc tư thế dẫn lưu
không tốt: hút, xoay dẫn lưu hoặc đặt lại dẫn lưu.
- Nhiễm trùng, viêm mủ màng phổi