HƯỚNG DẪN QUY TRÌNH KỸ THUẬT BỆNH VIỆN 61
PHẪU THUẬT NỘI SOI PHÁ THÔNG SÀN NÃO THẤT III
VÀ SINH THIẾT U NÃO THẤT
BS. Trương Thanh Tình
I. ĐẠI CƢƠNG
II. CHỈ ĐỊNH
Được chỉ định cho người bệnh giãn não thất do u vùng tuyến tùng
III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
IV. CHUẨN BỊ
1. Người thực hiện: là phẫu thuật viên chuyên ngành ngoại thần kinh
2. Phương tiện:
- Khoan sọ (khoan tay hoặc khoan máy), dụng cụ nạo xương và nâng xương,
sáp xương.
- Hệ thống nội soi não thất: ống nội soi cứng có hệ thống bơm rửa, nguồn
sáng, dây dẫn, màng hình, đốt monopolar hoặc bipolar
- Ballon catheter: Balloon catheter Fogarty số 3 hoặc số 4 hoặc kiềm phá
thông sàn não thất III
- Kiềm sinh thiết (biopsy forceps)
3. Người bệnh:
Là người bệnh được chẩn đoán xác định bệnh đầu nước tắc nghẽn do u vùng
tuyến tùng
4. Hồ sơ bệnh án:
- Phải ghi rõ tên tuổi người bệnh, chẩn đoán, không có các chống chỉ định
phẫu thuật mổ gây mê
- Hình ảnh học:
+ MRI não bắt buộc phải có trước phẫu thuật, đảm bảo phẫu thuật viên nắm
rõ các đặc điểm hình ảnh học trước mổ, đặc biệt là MRI lát cắt dọc giữa
(midsagittal section) sẽ cho thấy sàn não thất III, clivus, động mạch thân nền.
HƯỚNG DẪN QUY TRÌNH KỸ THUẬT BỆNH VIỆN 62
+ MRI đánh giá tương quan của u tuyến tùng so với các cấy trúc xung quanh,
độ rộng lỗ Monro và đường kính trước não thất III.
V. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH
1. Kiểm tra hồ sơ: Đầy đủ theo qui định (hành chính, chuyên môn, pháp lý).
2. Kiểm tra người bệnh: đúng người (tên, tuổi …), đúng bệnh.
3. Thực hiện kỹ thuật:
- Gây mê toàn thân
- Người bệnh nằm ngửa, đầu cao 300
- Lỗ khoan sọ: Sau đường chân tóc, ngay đường đồng tử (ra trước khớp
Coronal nhiều hơn so với kỹ thuật mở thông sàn não thất đơn thuần, nhầm tạo
thuận lợi cho việc nhìn ra sau về phía não thất III khi sinh thiết u), rộng khoảng 6-
10 mm (nên chọn lổ khoan sọ vị trí bên phải hoặc bên có não thất giãn rộng hơn).
- Mở màng cứng hình chữ thập và bắt đầu sử dụng hệ thống nội soi
- Xác định lổ Monro (thường sâu khoảng 6 cm đối với người trưởng thành
tính từ màng cứng và ngắn hơn đối với trẻ em).
- Xác định sàn não thất III và nó phải đủ mỏng, đủ trong suốt cho phép có
thể quan sát động mạch thân nền và 2 thể núm vú (thường sàn não thất III sâu
khoảng 9 cm tính từ màng cứng); Nếu các cấu trúc này không thấy được thì nên
ngưng thủ thuật.
- Lỗ mở thông sàn được chọn như sau:
+ Ngay đường giữa
+ Trong tam giác được giới hạn bởi 2 thể núm vú (mammillary bodies) và
mỏm phễu (indundibular recess)
+ Phía trước động mạch thân nền
- Kỹ thuật mổ hiệu quả là phải đâm thủng được sàn não thất III, lổ mở thông
thường được thực hiện an toàn bằng sonde Fogarty, bong bóng được bơm phồng
lên (khoàng 2 mL dịch) để làm rộng lổ thông (thường khoảng 4-5 mm là đủ)
HƯỚNG DẪN QUY TRÌNH KỸ THUẬT BỆNH VIỆN 63
- Sau khi xuyên thủng sàn não thất III, đảm bảo quan sát được các cấu trúc
mạch máu (vì đôi khi màng nhện chưa được xuyên thủng, hoặc còn một màng thứ 2
khác)
- Sau khi nội soi phá sàn thành công, tiến hành thì 2 là sinh thiết u
- Thay scope 300, xoay ống nội soi 1800 để nhìn về phía u (phía sau não thất
VI. THEO DÕI
- Chúng ta có thể sinh thiết u bằng lỗ khoan sọ khác, đối bên và nếu như thế
thì chỉ dùng scope 00 để quan sát u.
- Khi đã quan sát được u, chọn vị trí ít mạch máu nhất và dùng kiềm sinh
thiết lấy mẫu (không đốt trên u trước khi bấm sinh thiết vì sẽ làm thay đổi mô học),
không cố lấy nhiều cũng như hạn chế tối đa các thao tác xoắn vặn trên u.
VII. XỬ TRÍ TAI BIẾN (1- 3%)
- Tổn thương hạ đồi, tổn thương tuyên yên và cuống tuyến yên: xác định rõ
cấu trúc trước phẫu thuật trên hình ảnh học (MRI) và trong lúc phẫu thuật. Trong
lúc mổ nếu không xác định được các mốc giải phẫu thì ngưng thủ thuật. Sau khi
phá thông sàn não thất xong đảm bảo kích thước đủ rộng của lỗ phá thông không
cần thám sát thêm các cấu trúc bên dưới.
- Liệt III, VI thoáng qua
- Chảy máu không kiểm soát (xuất huyết não thất): đặt dẫn lưu não thất ra
ngoài
- Ngưng tim: hồi sức ngưng tuần hoàn
- Tổn thương động mạch thân nền
- Viêm màng não: xác định vi tác nhân và sử dụng kháng sinh thích hợp
- Động kinh: nên sử dụng thuốc phòng ngừa động kinh trong tất cả các rường
hợp có thủ thuật xâm lấn vào não
- Máu tụ trong não: tùy thuộc kích thước điều trị bảo tồn hoặc phẫu thuật.