126
PHỤC HỒI CHỨC NĂNG GÃY THÂN XƢƠNG CÁNH TAY
I. ĐẠI CƢƠNG
- Gãy thân xƣơng cánh tay đƣợc tính từ cổ giải phẫu, trên chỗ bám của cơ
ngực to đến vùng trên lồi cầu nơi xƣơng bắt đầu bè rộng.
- Gãy thân xƣơng cánh tay chiếm 1,3% tổng số gãy. Ở ngƣời lớn nó
chiếm 8-19% gãy thân xƣơng ống dài, ở trẻ em ít gặp.
- Đa số điều trị không mổ, tỷ lệ liền xƣơng cao, ít biến chứng hơn so với
mổ kết hợp xƣơng.
- Gãy thân xƣơng cánh tay dù can xƣơng lệch cũng ít ảnh hƣởng đến chức
năng tay bên gãy vì nhờ có khớp vai và khớp khuỷu bù trừ .
- Thần kinh quay nằm ở rãnh xoắn sát xƣơng nên dễ bị liệt khi gẫy đoạn giữa.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc của chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh
- Thời gian bị chấn thƣơng gây gãy thân xƣơng cánh tay
- Nguyên nhân gây gãy thân xƣơng cánh tay do các nguyên nhân trực tiết
nhƣ ngã đè lên, vật cứng đánh vào cánh tay, tai nạn ô tô hay do các nguyên nhân
gián tiếp nhƣ ngã chống tay duỗi…
- Bệnh nhân đã đƣợc điều trị bảo tồn bằng bột, nẹp hay phẫu thuật kết hợp
xƣơng.
- Thời gian bệnh nhân đƣợc tháo bỏ bột hay dụng cụ kết hợp xƣơng.
- Vận động và cảm giác của khớp vai, cánh tay, cẳng tay, bàn tay
1.2. Khám và lƣợng giá chức năng
- Khám lực cơ vùng khớp vai, cánh tay, cẳng tay, bàn tay
- Đo tầm vận động khớp vai, khớp khuỷu, cổ tay.
1.3. Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng
Chụp Xquang cánh tay bên tổn thƣơng
2. Chẩn đoán xác định
- Bệnh nhân có tiền sử chấn thƣơng
- Bệnh nhân đang đƣợc điều trị bảo tồn bất động bằng bột hay nẹp
127
- Bệnh nhân đang đƣợc điều trị phẫu thuật kết hợp xƣơng
- Bệnh nhân bị hạn chế tấm vận động
- Bệnh nhân có thể có teo cơ, yếu cơ vùng cánh cẳng, bàn tay.
- Chụp phim Xquang có hình ảnh tổn thƣơng cũ xƣơng cánh tay
3. Chẩn đoán nguyên nhân
- Gãy xƣơng do sang chấn
- Gãy xƣơng do các bệnh lý về xƣơng: loãng xƣơng, giòn xƣơng, u
xƣơng, tiểu đƣờng, lạm dụng điều trị các bệnh bằng corticoid...
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
Giai đoạn bất dộng
- Cải thiện tuần hoàn
- Chống teo cơ do bất động
Giai đoạn sau bất động
- Cải thiện tuần hoàn
- Duy trì tầm hoạt động các khớp tự do
- Duy trì lực cơ ở các khớp tự do (cổ, bàn tay, ngón tay)
- Chống teo cơ
- Ngừa cứng khớp
- Gia tăng tầm vận động khớp giới hạn
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
Giai đoạn bất dộng
- Cử động chủ động ngón tay, cổ tay
- Co cơ tĩnh các cơ vùng đai vai, cơ nhị đầu, cơ tam đầu cánh tay
Chú ý: theo dõi mạch quay và thần kinh quay. Nếu có dấu hiệu tổn
thƣơng thần kinh quay cần theo dõi tiến triển của thần kinh. Nếu không thuyên
giảm nên nghĩ đến thần kinh bị kẹt giữa hai đầu xƣơng hoặc bị đứt chứ không
phải bị chèn ép do phù nề.
Giai đoạn sau bất động
- Tƣ thế trị liệu: Nâng cao tay
- Tập chủ động cử động cổ tay, ngón tay
128
- Tập co cơ tĩnh các đai vai, cơ nhị đầu, cơ tam đầu cánh tay
- Sau 2 tuần tập tăng tầm độ khớp vai và khớp khuỷu nhẹ nhàng bằng chủ
động trợ giúp tay kỹ thuật viên hoặc dàn treo
- Sau 1 tháng: có thể cho đề kháng khớp vai, tùy theo bậc cơ của ngƣời
bệnh. Có thể áp dụng kỹ thuật giữ nghỉ đối với khớp khuỷu (tùy theo bậc cơ của
bệnh nhân)
Chú ý: tránh tập quá mạnh và tránh tập vặn xoay cánh tay
- Hƣớng dẫn chƣơng trình điều trị tại nhà: bò tƣờng trong tƣ thế gập và
dạng vai, tự trợ giúp bằng tay lành
3. Các điều trị khác
- Các thuốc giảm đau nhóm Non- Steroid
- Các thuốc tái tạo kích thích liền xƣơng nhanh: Calcitonin,
Biphosphonat,Calcium
- Các thuốc giảm đau thần kinh nếu có đau thần kinh.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
Bệnh nhân cần đƣợc theo dõi tình trạng đau, teo cơ, yếu cơ hoặc sự hạn
chế tầm vận động của khớp vai, khớp khuỷu, khớp cổ tay.
Hẹn tái khám khi bệnh nhân đau lại hoặc đau tăng lên.