HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
304
POLYP CHOLESTEROL TÚI MẬT UNG THƯ HÓA -
BÁO CÁO CA BỆNH HIẾM GẶP
Đặng Đức Thịnh1,2, Trần Ngọc Minh1,2, Ân Thị Thùy Ngân1
TÓM TẮT38
Polyp cholesterol được coi là tổn thương dạng
polyp của tình trạng dư thừa cholesterol, đc trưng
bi sự tch tụ các đại thực bào bọt ăn lipid trong mô
đệm niêm mạc túi mật. Theo y văn, đy là polyp
thường gp nhất của túi mật, không ctnh chất u
và là tổn thương lành tnh. Trong báo cáo này
chúng tôi ghi nhận mt trường hợp hiếm gp ung
thư ha của polyp cholesterol túi mật. Người bệnh
nữ, 71 tuổi, tiền s đái tháo đường điều trthường
xuyên, đphẫu thuật cắt toàn b tuyến giáp, c biểu
hiện đau bụng m ỉ hạ sườn phải trong nhiều tháng.
Siêu m ổ bụng phát hiện pha đáy túi mật c đám
tổ chc đồng m vi nhu mô gan kch thưc 26x14
mm cần phn biệt giữa bn mật hoc u. Kết quả
cng hưng từ cho đ là sỏi bn túi mật. Người
bệnh tiếp theo được mổ cắt túi mật ni soi. Trên đại
thể, túi mật nhận được c tổn thương polyp dạng
súp lơ, chiếm diện tch khoảng 30x20 mm, chỗ dày
nhất khoảng 10 mm, màu vàng xám, mật đ mềm.
Hình ảnh vi thể tương ng là mt polyp cholesterol
giàu đại thực bào bọt kèm phản ng viêm mạn tnh
hoạt đng. Tuy nhiên, nhiều vng biểu mô phủ và
tuyến của polyp c hình ảnh biến đổi loạn sản đ
1Bộ môn Giải phẫu bệnh, Trường Đại học Y Hà
Nội
2Khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh viện Đại học Y Hà
Nội
Chu trách nhiệm chnh: Đng Đc Thnh
ĐT: 0376505677
Email: dangducthinh@hmu.edu.vn
Ngày nhận bài:28/09/2024
Ngày phản biện khoa học: 30/09 và 09/10/2024
Ngày duyệt bài: 15/10/2024
thấp xen lẫn loạn sản đcao tương đương ung thư
biểu mô tại chỗ. Không thấy hình ảnh xm nhập.
Ngoài ra, niêm mạc túi mật ln cận cũng c phản
ng viêm mạn tnh hoạt đng kèm rải rác các ổ d
sản rut, loạn sản đcao. Chẩn đoán mô bệnh học
được đưa ra là polyp cholesterol túi mật c loạn sản
biểu mô đường mật đ cao tương đương ung thư
biểu mô đường mật tại chỗ.
Từ khóa: ung thư biểu mô tại chỗ, loạn sản đ
cao, polyp cholesterol, túi mật
SUMMARY
GALLBLADER CANCERIZATION
ARISING IN A CHOLESTEROL POLYP
A RARE CASE REPORT
Cholesterol polyps are the polypoid variant of
cholesterolosis, characterized by aggregates of
foamy macrophages in the mucosa of the
gallbladder wall. They are considered benign, non-
neoplastic and are the most prevalent type of
gallbladder polyps according to literature. In this
report, we describe a rare case of cancerization of
an intracystic cholesterol polyp. A 71-year-old
female patient with a history of diabetes and
thyroidectomy complained of mild, consistent pain
in the upper right quadrant for several months.
Abdominal ultrasound revealed a 26x14 mm
isoechoic mass relative to liver parenchyma in the
fundus of the gallbladder, suspicious for sludge or
neoplasm. However, the MRI result suggested
gallbladder sludge. Subsequently, laparoscopic
cholecystectomy was performed. Grossly, there
was a soft, grayish yellow, cauliflower-like polyp in
the gallbladder fundus, measuring 30 x 20 mm,
with the thickest part reaching up to 10 mm.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
305
Microscopic examination showed a cholesterol
polyp rich in foamy macrophages with an active
chronic inflammatory response. However, many
regions of the polyp’s epithelial lining and glands
exhibited low grade dysplasia intermingled with
high grade dysplasia, corresponding to
intramucosal carcinoma. No evidence of
invasiveness was found. Additionally, the nearby
gallbladder mucosa also harbored active chronic
inflammation, scattered foci of intestinal metaplasia
and highgrade dysplasia. The final histopathologic
diagnosis was cholesterol polyp with high grade
dysplasia corresponding to intramucosal carcinoma
of the gallbladder.
Keywords: intramucosal carcinoma, high grade
dysplasia, cholesterol polyp, gallbladder
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Polyp cholesterol là polyp thường gp
nhất, chiếm khoảng 60-90% các polyp túi mật
ni chung [2]. Đy được coi là tổn thương
dạng polyp của tình trạng dư thừa cholesterol
của túi mật – cholesterolosis. Polyp này thường
được phát hiện ngẫu nhiên qua siêu m ổ bụng
hoc trên phẫu tch bệnh phẩm cắt túi mật vì l
do khác do phần ln bệnh không gy ra các
triệu chng lm sàng. Chẩn đoán xác đnh
polyp cholesterol phải dựa vào xét nghiệm mô
bệnh học. Trên đại thể, polyp cholesterol c
cuống, ranh gii rõ, chia thy múi dạng súp lơ
- cauliflower, thường c kch thưc nhỏ dưi 1
cm và xuất hiện nhiều polyp. Trên vi thể, polyp
chình ảnh tch tụ nhiều đại thực bào ăn lipid
– đại thực bào bọt trong mô đệm và hiếm khi
ctổn thương loạn sản biểu mô phủ và tuyến
kèm theo. Đc điểm vi thể này ph hợp vi
diễn biến lm sàng cho thấy polyp cholesterol
là mt tổn thương lành tnh của túi mật và
không c nguy cơ ác tnh đ được ghi nhận
trong y văn ni chung. Do đ, thông thường
người bệnh b polyp cholesterol không cần
thiết phải phẫu thuật cắt bỏ túi mật trừ khi n
gy ra các triệu chng lm sàng.
II. CA BỆNH
Người bệnh nữ, 71 tuổi, tiền s đái tháo
đường điều tr thường xuyên, đ phẫu thuật cắt
toàn b tuyến giáp, c biểu hiện đau bụng m ỉ
hạ sườn phải trong nhiều tháng. Siêu m ổ
bụng cho hình ảnh gan nhiễm mỡ, pha đáy túi
mật cđám tổ chc đồng m vi nhu mô gan,
không c bng cản, không thay đổi hình thái
khi di chuyển tư thế, không tụ dch xung
quanh, kch thưc 26x14 mm cần phn biệt
giữa bn mật hoc u. Cng hưng từ tầng trên
ổ bụng cho thấy gan nhiễm mỡ, túi mật c cấu
trúc tăng tn hiệu T1W, giảm tn hiệu T2W
dạng sỏi bn lấp đầy túi mật, không ngấm
thuốc sau tiêm và sau nhn ăn thêm 8 tiếng thì
cấu trúc này tập trung  phần đáy túi mật. Sinh
ha máu không thấy c tình trạng nhiễm mỡ
máu, tuy nhiên c tăng men gan: AST 60 U/l,
ALT 76 U/l, GGT 50 U/l, tăng bilirubin trực
tiếp 4,1 µmol/l, c đái tháo đường vi HbA1c
là 7,7%. Các dấu ấn chỉ điểm ung thư AFP,
CEA, CA 12-5 bình thường, CA 19-9 tăng nhẹ
mc 39,7 U/ml. Người bệnh được chỉ đnh
mổ cắt túi mật ni soi không kèm gan, sau mổ
ổn đnh.
Bệnh phẩm nhận được tại khoa của chúng
tôi là túi mật toàn b, kch thưc 100x30 mm,
không phẫu tch thấy hạch cổ túi. M ra thấy
đáy túi mật c vng nổi gồ dạng polyp, chia
thy múi dạng súp lơ, màu vàng xám, mật đ
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
306
mềm, chiếm diện tch khoảng 30x20 mm, chỗ
dày nhất khoảng 10 mm, thanh mạc túi mật
tương ng nhẵn. Thành và niêm mạc túi mật
còn lại mềm mại, mỏng nhẵn, không cpolyp
hoc u nào khác. Không thấy sỏi kèm theo
(Hình 1).
Hình 1: Hình ảnh siêu âm và đại thể
(A): Siêu m ổ bụng phát hiện đám tổ chc
đồng m nhu mô gan, kch thưc 26x14 cm
chưa phn biệt được là sỏi hoc u. (B): Đại thể
túi mật m qua thấy c tổn thương nổi gồ dạng
polyp, chia thy múi dạng súp lơ, chiếm diện
tch khoảng 30x20 mm, chỗ dày nhất khoảng
10mm
Trên vi thể thấy toàn b vng tổn thương
nổi gồ này là mt polyp cholesterol c cấu trúc
chia thy dạng súp lơ vi hình ảnh tch tụ các
đại thực bào bọt vi mật đthay đổi trong mô
đệm niêm mạc túi mật. Biểu mô phủ và tuyến
túi mật nhiều vng c tổn thương loạn sản đ
thấp xen lẫn biến đổi phản ng. Mt số vng
thấy các tế bào biểu mô giảm biệt ha hơn, vi
nhn ln, không đều, kiềm tnh, hạt nhn to rõ,
bào tương hẹp, mất cực tnh, sắp xếp tạo các
tuyến méo mbất thường hoc dạng sàng, tuy
nhiên không thấy phản ng xm nhập, xơ ha
mô đệm xung quanh. Những đc điểm này ph
hợp vi tổn thương loạn sản biểu mô đ cao
tương đương ung thư biểu mô tại chỗ của
polyp cholesterol. Ngoài ra chúng tôi cũng ghi
nhận niêm mạc túi mật ln cận và polyp
cholesterol đang ctình trạng viêm mạn tnh
hoạt đng rõ rệt vi nhiều tế bào viêm cấp và
mạn trong mô đệm và viêm, vi áp xe tuyến.
Mt điểm đáng chú ý khác là niêm mạc túi mật
ln cận polyp cũng c các ổ ngắt qung dsản
rut kèm loạn sản biểu mô đ cao. Chẩn đoán
mô bệnh học được đưa ra là polyp cholesterol
túi mật cLoạn sản biểu mô đường mật đ cao
tương đương ung thư biểu mô đường mật tại
chỗ (Hình 2).
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
307
Hình 2: Hình ảnh vi thể polyp, nhuộm hematoxylin và eosin
(A) Cấu trúc chia thy múi dạng súp lơ (x50).
(B) Loạn sản biểu mô đ thấp kèm xm nhập
nhiều đại thực bào bọt trong mô đệm (x200).
(C) Loạn sản biểu mô đ cao/ung thư biểu mô
tại chỗ kèm xm nhập nhiều đại thực bào bọt
trong mô đệm (x200). (D) Loạn sản biểu mô
đ cao/ung thư biểu mô tại chỗ vi mô đệm
phản ng viêm mạn tnh hoạt đng (x400). (E)
Biểu mô đường mật lành tnh xen lẫn loạn sản
biểu mô đthấp gốc polyp (x200). (F) Niêm
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
308
mạc túi mật ln cận polyp c phản ng viêm
trợt mạn tnh hoạt đng kèm các ổ loạn sản
biểu mô đ cao (x200)
III. BÀN LUẬN
Chẩn đoán mô bệnh học của polyp
cholesterol thường không c gì kh khăn do
hình ảnh vi thể rất đc trưng. Tuy nhiên, ca
bệnh của chúng tôi c kèm theo các tổn thương
loạn sản và ung thư biểu mô tại chỗ vi phổ
hình thái khá đa dạng, lan rng gần như toàn
b polyp do đ việc đt ra chẩn đoán phn biệt
vi các tn sản c tnh chất nhú hoc dạng
polyp tương tự là rất cần thiết. Cụ thể, trong
trường hợp này cần phn biệt vi tn sản nhú
ni túi mật - intracholecystic papillary
neoplasm và tn sản ống nhỏ không nhày ni
túi mật - intracholecystic tubular nonmucinous
neoplasm.
C ti khoảng 15% các polyp cholesterol
hầu như không c các đại thực bào bọt trong
mô đệm mà thay vào đ là mô đệm ph lan tỏa
[8]. Đc biệt, khi các polyp dạng này ccấu
trúc chia nhiều nhánh, trnên phc tạp hơn so
vi thông thường, kèm theo các biến đổi phản
ng hoc loạn sản thực sự c thể gy nhầm lẫn
vi tn sản nhú ni túi mật, hay còn được biết
vi các tên gọi cũ hiện không được khuyến cáo
s dụng là u tuyến đường mật, u tuyến nhú, u
tuyến ống nhú, tn sản nhú/ống nhú ni túi
mật. Polyp ca bệnh của chúng tôi cũng c
chia nhánh phc tạp, và vng rìa cổ mô đệm
phnhẹ không c đại thực bào bọt kèm theo
tổn thương loạn sản biểu mô. Tuy nhiên tn
sản nhú ni túi mật thường đc trưng bi cấu
trúc nhú chiếm chủ yếu xen lẫn cấu trúc tuyến;
các tuyến c mật đ cao, tựa sát lưng vào nhau
tạo hình ảnh “back to back”. Loạn sản biểu mô
thường c sự phối hợp của kiểu hình mật, dạ
dày, rut và ái toan. Trong khi đ, ca bệnh của
chúng tôi không ccấu trúc nhú, mật đ tuyến
rất thay đổi giữa các vng, biểu mô phủ loạn
sản chỉ mang hình thái của kiểu hình mật, và
mô đệm ngoại trừ vng rìa kể trên thì đều cha
đại thực bào bọt (Hình 2A-C).
Tn sản ống nhỏ không nhày ni túi mật là
mt khái niệm mi được cập nhật gần đy và
hiện không nằm trong phn loại của Tổ chc Y
tế thế gii năm 2019. Đy mc đnh là mt tn
sản đ cao tuy nhiên không phát hiện thấy c
liên quan ti ung thư xm nhập, ctiên lượng
tốt [4]. Tn sản ống nhỏ không nhày ni túi
mật cũng c hình ảnh chia thuỳ múi dạng súp
lơ, cuống nhỏ tương tự polyp cholesterol và
trên vi thể cũng c các đại thực bào bọt trong
mô đệm vi mật đ đa dạng; niêm mạc túi mật
ln cận cũng hay c tình trạng tch tụ
cholesterol [4]. Tuy nhiên, tn sản này còn c
các hình ảnh đc trưng khác gồm mật đ cao
các tuyến ống nhỏ tựa sát lưng nhau tạo hình
ảnh “back to back”, các vng nhn u c đc
điểm giống nhn của tế bào ung thư biểu mô
tuyến giáp thể nhú và các nốt đc dạng vảy
hoc màng no, các vng mô đệm knh ha
giống amyloid - đều là các đc điểm vi thể
không c ca bệnh của chúng tôi.
Mc d cơ chế hình thành chưa được thống
nhất nhưng polyp cholesterol vẫn đang được
coi là biểu hiện dạng polyp thay vì dạng lan tỏa
hoc dạng khu trú của tình trạng dư thừa
cholesterol túi mật. Nguyên nhn của sự dư
thừa này c thể do chuyển ha gan làm tăng
bài tiết cholesterol vào dch mật đồng thời dch
mật vẫn đảm bảo được khả năng este ha giúp
hòa tan cholesterol trong nưc nhờ axit mật và
phospholipid. Từ đy dẫn đến sự tăng hấp thụ
cholesterol vào niêm mạc thay vì b cô đc
trong lòng túi mật và tạo điều kiện hình thành
sỏi cholesterol. Sự dư thừa cholesterol trong
niêm mạc sẽ hấp dẫn các đại thực bào ti x l,
tạo hình ảnh giàu đại thực bào bọt trong mô