kh¸c víi mËt trong gan do c¸c ion clo va bicarbonat ®· ®ưîc hÊp
thu qua líp biÓu b× cña tói mËt.
Thành phÇn cña mËt gåm 82% la nưíc, 12% la acid mËt, 4% la
lecithin va
c¸c phospholipid cßn cholesterol kh«ng este ho¸ chØ chiÕm 0,7%.
Nh÷ng thành phÇn cßn l¹i như bilirubin kÕt hîp, c¸c protein (IgA,
chÊt chuyÓn ho¸ cña c¸c
hormon, nh÷ng protein ®ưîc chuyÓn ho¸ ë gan) nh÷ng chÊt ®iÖn
gi¶i, chÊt
nhÇy và nh÷ng chÊt chuyÓn ho¸ cña thuèc.
Acid mËt trong gan va trong tói mËt cßn gäi la c¸c acid mËt s¬ cÊp
như cholic va chenodeoxy cholic vèn ®ưîc tæng hîp tõ cholesterol
trong gan, ®ưîc
kÕt hîp víi glycin va taurin. Trong khi ®ã c¸c acid mËt thø cÊp la
deoxycholat
và lithocholat vèn là c¸c acid mËt nguyªn ph¸t bÞ chuyÓn ho¸ bëi
c¸c vi khuÈn
trong ruét. Ngoài ra cßn cã mét acid mËt thø ph¸t la
ursodeoxycholat vèn là
mét dÞ ph©n cña chenodeoxycholic.
Trong mét thanh phÇn mËt b×nh thưêng, tû lÖ kÕt hîp víi
cholesterol cña glycin va taurin la 3:1. Sù hoa tan cña cholesterol
trong mËt sÏ tuú thuéc vao tû lÖ gi÷a acid mËt va lecithin còng như
nång ®é cña c¸c thành phÇn lipid cã trong mËt. ChÝnh sù thay ®æi
c¸c yÕu tè nay sÏ ®ưa ®Õn sù thanh lËp sái mËt.
214
Copyright@Ministry Of Health
Vai trß cña acid mËt kh«ng nh÷ng gióp cho sù bai xuÊt cholesterol
theo
®ưêng mËt dÔ dang ma cßn cÇn thiÕt cho sù hÊp thu chÊt mì vao
trong ruét,
thóc ®Èy sù lưu th«ng dßng mËt trong gan còng như sù chuyªn chë
c¸c muèi
®iÖn gi¶i và nưíc ë ruét non và ruét già.
Chu tr×nh chuyÓn ho¸ cña acid mËt tuú thuéc vao dßng tuÇn hoan
gan ư
ruét. PhÇn lín c¸c acid mËt hÊp thu qua c¬ chÕ chuyªn chë chñ
®éng ë cuèi håi
trang, tõ ®ã chóng sÏ theo hÖ tÜnh m¹ch cöa vÒ gan, ®ưîc hÊp thu
t¹i tÕ bào gan, ®Ó råi ®uîc t¸i kÕt hîp va t¸i bai tiÕt.
Trung b×nh mçi ngay sÏ cã
mét lưîng mËt tõ 2 ư 4g chu
chuyÓn theo vßng tuÇn hoan gan
ư ruét kho¶ng 5 lÇn ®Ó ®¶m tr¸ch
viÖc tiªu ho¸ chÊt mì va chØ thÊt
tho¸t theo ph©n kho¶ng tõ 0,3 ư
0,6g/ngay. Tuy nhiªn víi tèc ®é
s¶n xuÊt mËt ë gan tèi ®a la 5g/
ngay th× viÖc thÊt tho¸t mËt qua
ph©n trong nh÷ng bÖnh lý cña
ruét (vÝ dô như bÖnh Crohn) nhÊt
®Þnh sÏ ®ưa ®Õn bÖnh lý tiªu
ph©n mì.
Sù bai xuÊt acid mËt vao
ruét cßn tuú thuéc vao chøc n¨ng
cña tói mËt va c¬ vßng Oddi víi c¬ chÕ ®iÒu hoa cña mét hormon
la
cholecystokinin (CCK) vèn ®ưîc bai xuÊt tõ niªm m¹c t¸ trang ®Ó
®¸p øng cho
viÖc tiªu ho¸ chÊt mì va c¸c acid amin trong thøc ¨n, t¸c dông
CCK la:
Cholesterol B×nh thưêng
Tæng hîp
0,5g acid
mËt mçi
ngay
Acid mËt
>4mM
Na
Hçng trang
Håi trang
0,5g §¹i trang
acid mËt
ư G©y co bãp tói mËt.
ư Gi·n c¬ vßng oddi.
ư T¨ng sù bai tiÕt mËt cña gan ®ưa ®Õn sù thóc ®Èy mËt bai xuÊt
vao t¸
trang.
Sái mËt gÆp rÊt nhiÒu ë c¸c nưíc phư¬ng T©y. Riªng t¹i Mü chóng
xuÊt
hiÖn kho¶ng 20% ë n÷ giíi va 8% ë nam giíi trong ®é tuæi 40.
TÝnh trung b×nh
n¨m cã kho¶ng 1 triÖu trưêng hîp míi.
Riªng vÒ lo¹i sái s¾c tè (víi thanh phÇn chÝnh la calcium
bilirubinat) l¹i
