7.1.5. ThÓ cÊp tÝnh
TiÕn triÓn nhanh, lan toan th©n.
Khëi ®Çu liÖt 2 ch©n råi lan lªn 2 tay, c¬ th©n, cæ, c¬ h« hÊp.
Cã nh÷ng trưêng hîp cã biÓu hiÖn gièng như héi chøng Landry,
diÔn tiÕn
®i lªn dÇn. Tö vong do tæn thư¬ng hanh tñy (tim ®Ëp nhanh thưêng
xuyªn, thë
kh«ng ®Òu hoÆc ngÊt ®ét ngét).
7.2. DiÔn tiÕn
LiÖt vßm hÇu cã thÓ diÔn biÕn theo 2 hưíng: hoÆc lanh tÝnh (chØ
khu tró
t¹i vïng hÇu) hoÆc lan réng nhanh chãng như thÓ cÊp tÝnh.
NÕu liÖt x¶y ra trÔ (30 - 70 ngay): chØ liÖt nhãm c¬ vËn nh·n.
Cã thÓ liÖt diÔn tiÕn qua 2 giai ®o¹n: khëi ®Çu liÖt vßm hÇu, råi
bÖnh khái
dÇn. Sau 20 - 30 ngay: liÖt l¹i lan réng ra toan th©n.
7.3. §iÒu trÞ
Quan träng nhÊt la phßng ngõa, ®iÒu trÞ ®óng møc va kÞp thêi bÖnh
b¹ch
hÇu.
HuyÕt thanh kh¸ng b¹ch hÇu: trÎ em 30.000 ®¬n vÞ, ngưêi lín
60.000 ®¬n
vÞ. Khi ®· cã triÖu chøng thÇn kinh, vÉn tiÕp tôc sö dông huyÕt
thanh ®iÒu trÞ,
nÕu lóc khëi ®Çu bÖnh nh©n chưa ®ưîc ®iÒu trÞ ®Çy ®ñ b»ng huyÕt
thanh.
B. VIªM NHIÒU D©Y THÇN KINH
§©y la bÖnh viªm nhiÒu d©y thÇn kinh lan táa, tæn thư¬ng ®ång
thêi ë
nhiÒu d©y thÇn kinh c¸ch xa nhau, tæn thư¬ng kh«ng ®èi xøng,
kh«ng ®ång bé,
biÓu hiÖn b»ng c¸c triÖu chøng ®au, liÖt va teo c¬. Trong giai ®o¹n
®Çu, bÖnh
gièng như viªm mét d©y thÇn kinh. Trong qu¸ tr×nh tiÕn triÓn, tæn
thư¬ng
nhiÒu d©y thÇn kinh gièng như trong bÖnh viªm ®a d©y thÇn kinh.
Nguyªn nh©n g©y bÖnh chÝnh x¸c va c¬ chÕ sinh bÖnh cßn ®ang
®ưîc
tranh luËn. C¸c nguyªn nh©n chiÕm tû lÖ hang ®Çu la viªm nót
quanh ®éng
m¹ch va c¸c bÖnh lý vÒ m¹ch m¸u, bÖnh tiÓu ®ưêng, bÖnh
porphyrie cÊp, bÖnh
phong, c¸c bÖnh vÒ nhiÔm ®éc, nhiÔm trïng. Cßn l¹i mét sè kh¸c
kh«ng râ
nguyªn nh©n.
VÒ bÖnh sinh, hiÖn cã 3 c¬ chÕ ®ưîc ®Ò cËp:
ư HiÖn tưîng thiÕu m¸u: ®ưîc ®Ò cËp ®Õn trong c¸c bÖnh viªm nót
quanh
®éng m¹ch, c¸c bÖnh vÒ m¹ch m¸u, tiÓu ®ưêng, bÖnh amylose,
bÖnh
porphyrie.
452
Copyright@Ministry Of Health
ư HiÖn tưîng th©m nhiÔm va chÌn Ðp sîi thÇn kinh: hay thÊy trong
bÖnh
phong.
ư HiÖn tưîng rèi lo¹n dinh dưìng t¹i chç: x¶y ra nguyªn ph¸t
hoÆc thø
ph¸t sau qu¸ tr×nh thiÕu m¸u va chÌn Ðp.
ư C¸c yÕu tè t¹i chç tæn thư¬ng: ph©n tÝch ®ưîc c¸c yÕu tè nay rÊt
khã
1. L©M SaNG
1.1. BÖnh c¶nh chung
Khëi ®Çu ®ét ngét trong vai phót ®Õn vai giê víi c¸c triÖu chøng dÞ
c¶m,
®au kiÓu rÔ va th©n d©y thÇn kinh, Ýt khi xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng
cña d©y
thÇn kinh sä n·o. BÖnh tiÕn triÓn t¨ng dÇn.
TriÖu chøng vËn ®éng xuÊt hiÖn: gi¶m vËn ®éng, gi¶m ph¶n x¹ g©n
c¬.
Rèi lo¹n c¶m gi¸c kh¸ch quan kh«ng râ rÖt, x¶y ra chËm h¬n dÊu
vËn
®éng va khu tró ë vïng th©n c¸c d©y thÇn kinh bÞ tæn thư¬ng. C¸c
d©y thÇn
kinh thưêng bÞ tæn thư¬ng la: thÇn kinh h«ng khoeo ngoai bªn tr¸i
hoÆc 2 bªn,
thÇn kinh trô bªn ph¶i hoÆc thÇn kinh quay.
§Ó chÈn ®o¸n, dïng phư¬ng ph¸p kÝch thÝch dßng ®iÖn, ghi ®iÖn
c¬.
Khi cã tæn thư¬ng c¶ rÔ d©y thÇn kinh sÏ cã ph¶n øng t¨ng nhÑ
®¹m trong dÞch
n·o tñy.
DiÔn tiÕn tïy thuéc vao nguyªn nh©n va tuú thuéc ®iÒu trÞ, liÖt cã
thÓ
khái hoan toan hoÆc gi¶m mét phÇn hay ngưîc l¹i bÖnh nÆng dÇn
víi thư¬ng
tæn ngay mét lan réng h¬n.
1.2. ThÓ l©m sang theo nguyªn nh©n
1.2.1. Viªm nhiÒu d©y thÇn kinh do c¸c bÖnh cña ®éng m¹ch
a. Viªm nót quanh ®éng m¹ch
BÖnh cßn ®ưîc gäi la bÖnh Kussmaul - Maier. Nh÷ng biÓu hiÖn vÒ
thÇn
kinh thưêng xuÊt hiÖn sau c¸c triÖu chøng ®Æc biÖt cña bÖnh nay
kho¶ng 4
th¸ng (xuÊt hiÖn nh÷ng h¹t ngoai da, kh«ng mau s¾c va khã nhËn
®Þnh râ).
BÖnh nh©n cã triÖu chøng ®au lan táa, mÖt mái, sèt, tæng tr¹ng
kÐm; cã triÖu
chøng cao huyÕt ¸p, triÖu chøng vÒ thËn, khíp.
TriÖu chøng thÇn kinh: 2/3 trưêng hîp bÖnh khëi ®Çu ë 2 chi dưíi
(thÇn
kinh h«ng khoeo ngoai bÞ nhiÒu h¬n thÇn kinh h«ng khoeo trong),
Ýt khi cã
biÓu hiÖn ë chi trªn. TriÖu chøng næi bËt la c¬n ®au rÊt d÷ déi kÌm
dÞ c¶m
(ngưîc l¹i rèi lo¹n c¶m gi¸c kh¸ch quan kh«ng râ rang va bÞ che
mê bëi dÞ
c¶m), ®au lan theo d©y thÇn kinh hoÆc ®au kiÓu rÔ. Teo c¬ x¶y ra
nhanh
chãng, kÌm theo la phï dinh dưìng, rèi lo¹n vËn m¹ch ë phÇn
ngän chi, x¶y ra
453
Copyright@Ministry Of Health
cïng lóc hoÆc trưíc khi liÖt. LiÖt c¸c d©y thÇn kinh như d©y thÇn
kinh da c¸nh
tay trong. C¸c d©y thÇn kinh sä n·o Ýt bÞ tæn thư¬ng (nÕu cã hay
gÆp liÖt mÆt
hoÆc liÖt thÇn kinh vËn nh·n).
DiÔn tiÕn tù nhiªn cña bÖnh phÇn lín c¸c trưêng hîp kh«ng kh¶
quan.
Do ®iÒu trÞ b»ng corticoid, triÖu chøng cã gi¶m. ë giai ®o¹n nay cã
khi míi
thÊy râ tÝnh c¸ch liÖt kh«ng ®èi xøng va liÖt th©n d©y thÇn kinh.
Trong viªm nót quanh ®éng m¹ch, cã khi biÓu hiÖn cña thÓ
V§DTK
hưíng lªn cña Landry. C¸c biÓu hiÖn cña viªm d©y thÇn kinh ngo¹i
biªn cã thÓ
®i kÌm víi héi chøng liÖt nöa ngưêi, héi chøng mang n·o hoÆc
bÖnh c¬.
XÐt nghiÖm dÞch n·o tñy: b×nh thưêng hoÆc ®¹m t¨ng nhÑ (nÕu
kh«ng cã
héi chøng mang n·o). §iÖn c¬ cho thÊy cã tæn thư¬ng ë d©y thÇn
kinh ngo¹i
biªn va t¹i c¬. Sinh thiÕt da va c¬ sÏ thÊy tæn thư¬ng ®Æc hiÖu cña
m¹ch m¸u
trong bÖnh viªm nót quanh ®éng m¹ch.
b. BÖnh viªm ®éng m¹ch cã biÓu hiÖn gièng viªm nót quanh ®éng
m¹ch
C¸c bÖnh cña chÊt t¹o keo kh¸c: Lupus ban ®á, viªm khíp m¹n tiÕn
triÓn.
C¸c bÖnh ®éng m¹ch kh¸c: viªm x¬ ®éng m¹ch, viªm ®éng m¹ch ë
ngưêi gia.
1.2.2. Viªm nhiÒu d©y thÇn kinh do biÕn dưìng
a. BÖnh tiÓu ®ưêng
Thưêng ë bÖnh nh©n 40 - 60 tuæi, m¾c bÖnh tiÓu ®ưêng l©u n¨m cã
c¸c
biÓu hiÖn bÖnh ®éng m¹ch ë 2 chi dưíi. Cã 3 thÓ l©m sang:
ư Viªm nhiÒu d©y thÇn kinh tiÕn triÓn (tæn thư¬ng thÇn kinh ®ïi,
thÇn
kinh h«ng khoeo ngoai, thÇn kinh da ®ïi):
+ Gi¶m vËn ®éng, teo c¬ nhanh, dÞ c¶m va ®au.
+ Rèi lo¹n c¶m gi¸c kh¸ch quan Ýt.
+ Ph¶n x¹ gãt gi¶m nhiÒu h¬n gèi.
+ Tæn thư¬ng mét sè d©y thÇn kinh sä n·o: III, V, VI, VII.
+ Viªm ®au tiÖm tiÕn:
• Cã héi chøng ®au: c¬n ®au x¶y ra tõng ®ît vÒ ®ªm.
• C¸c d©y thÇn kinh bÞ tæn thư¬ng: thÇn kinh täa, thÇn kinh ®ïi,
thÇn kinh da - ®ïi, thÇn kinh liªn sưên, ®¸m rèi thÇn kinh cæ -
c¸nh tay, thÇn kinh V.
