ư §iÒu trÞ kÕt qu¶ tèt víi corticoid, øc chÕ miÔn dÞch, thay huyÕt
tư¬ng va
truyÒn immunoglobulin tá ra cã hiÖu qu¶ 60 - 80%.
III. BÖNH Lý TæN THư¬NG THÇN KINH NGO¹I BIªN
THEO Y HäC
Cæ TRUYÒN
1. Nguyªn nh©n va c¬ chÕ sinh bÖnh
BÖnh lý thÇn kinh ngo¹i biªn la danh tõ bÖnh häc YHH§ va kh«ng
cã tõ
®ång nghÜa trong bÖnh häc y häc cæ truyÒn (YHCT). Tõ ®ång
nghÜa dÔ gÆp gi÷a
YHH§ va YHCT la c¸c triÖu chøng, vÝ dô: “dÞ c¶m, tª” víi “ma
môc”, “yÕu liÖt”
víi “nuy chøng” (triÖu chøng häc YHCT, trang 53 - 55).
Qua viÖc ph©n tÝch c¬ chÕ bÖnh sinh toan bé c¸c chøng tr¹ng
thưêng gÆp
cña YHCT trong bÖnh lý bÖnh lý tæn thư¬ng thÇn kinh ngo¹i biªn,
cã thÓ biÖn
luËn vÒ c¬ chÕ bÖnh sinh theo YHCT như sau:
ư Do ngo¹i ta như phong, han, thÊp g©y bÖnh. Phong, han, thÊp
thõa c¬ vÖ
biÓu suy yÕu ma x©m nhËp lam kinh l¹c bÞ t¾c trë sinh ra chøng tª.
Tïy
theo tÝnh chÊt cña tª ma ®Þnh ®ưîc lo¹i ta khÝ g©y bÖnh (phong tÝnh
hay
®éng, lưu ë b× phu nªn tª cã c¶m gi¸c như trïng bß; thÊp cã tÝnh
nÆng nÒ
va ¶nh hưëng ®Õn phÇn c¬; han tÝnh nª trÖ va dÔ tæn thư¬ng dư¬ng
khÝ).
ư Do bÖnh l©u ngay, Èm thùc bÊt ®iÒu hoÆc phßng thÊt kh«ng ®iÒu
®é lam
thÓ chÊt suy yÕu, khÝ bÞ hư suy. KhÝ hư dÉn ®Õn vÖ ngo¹i bÊt cè,
phong
han thÊp ta dÔ x©m nhËp; ®ång thêi, khÝ hư dÉn ®Õn khÝ trÖ lam
huyÕt
kh«ng ®ưîc vËn hanh. Toan bé c¬ chÕ trªn dÉn ®Õn kinh m¹ch bÞ
rçng, da
c¬ kh«ng ®ưîc «n Êm va nu«i dưìng lam xuÊt hiÖn triÖu chøng tª.
ư Do huyÕt dÞch kh«ng ®Çy ®ñ (sau sinh, thiÕu m¸u hoÆc bÖnh l©u
ngay):
t©n va huyÕt cã t¸c dông tư nhuËn va nhu dưìng c¬ da. T©n va
huyÕt
460
Copyright@Ministry Of Health
461
thiÕu khiÕn kinh l¹c, c¬, biÓu, b× mao kh«ng ®ưîc nu«i dưìng g©y
nªn
chøng tª; nÆng sÏ ®Õn chøng nhôc nuy.
ư Do ®am uÊt ñng trÖ g©y trë t¾c kinh l¹c: ®am thÊp cã thÓ do ¨n
uèng
kh«ng ®óng c¸ch g©y tæn h¹i tú vÞ hoÆc do thËn dư¬ng suy kh«ng
khÝ hãa
®ưîc nưíc lam sinh ®am.
H×nh 26.1. S¬ ®å bÖnh lý tæn thư¬ng thÇn kinh ngo¹i biªn theo
YHCT
2. TriÖu chøng l©m sang
YHCT ph©n chia thanh 6 thÓ l©m sang
2.1. Phong han thÊp bÕ
§Æc ®iÓm næi bËt cña thÓ bÖnh nay la tª va ®au nhøc c¬ t¨ng khi
trêi
l¹nh, Èm thÊp. BÖnh nh©n thưêng thÝch ®ưîc chưêm Êm t¹i chç tª,
®au.
Ngưêi sî l¹nh, ch©n tay l¹nh, lưng gèi mái.
Rªu lưìi máng tr¾ng hoÆc tr¾ng nhít, chÊt lưìi nh¹t.
M¹ch phï huyÒn khÈn.
NGO¹I NH©N
(phong, han, thÊp)
THÓ CHÊT YÕU,
BÖNH L©U NGaY
¨N UèNG
KH«NG §óNG
T©n, huyÕt hư Tú khÝ hư
ThËn
dư¬ng hư
KhÝ hư §êm uÊt
B× mao, c¬ nhôc kh«ng ®ưîc nu«i dưìng
Ma môc, nuy chøng
Copyright@Ministry Of Health
2.2. ThÊp nhiÖt bÕ
TriÖu chøng tª thưêng xuÊt hiÖn ë ch©n. Ngưêi thÊy nÆng nÒ kÌm
®au
nhøc hoÆc cã c¶m gi¸c r¸t nãng, sê bªn ngoai da thÊy nãng.
Lưìi ®á, rªu vang nhít.
M¹ch huyÒn s¸c hoÆc tÕ s¸c.
2.3. KhÝ hư thÊt vËn
Tª tø chi, tª nhiÒu ë ®Çu chi; nhÊc chi lªn khã kh¨n, mÊt lùc. T×nh
tr¹ng
nay sÏ t¨ng lªn khi gÆp l¹nh (trêi l¹nh, nhóng tay ch©n vao nưíc
l¹nh) hoÆc
lam viÖc.
S¾c mÆt nhît, kh«ng bãng, thiÕu h¬i, ®o¶n khÝ, mÖt mái, thÝch n»m.
Sî giã, sî l¹nh, ¨n kÐm, ®¹i tiÖn láng, dÔ bÞ c¶m.
Lưìi nh¹t bÖu, r×a cã dÊu r¨ng, rªu tr¾ng máng.
M¹ch trÇm nhu.
2.4. HuyÕt hư thÊt vinh
Ch©n tay tª, da tr¾ng kh«, ngưêi gÇy yÕu.
MÆt m«i nhît kÌm chãng mÆt, hoa m¾t, mÊt ngñ, hay quªn.
T©m quý, chÝnh xung.
ChÊt lưìi nh¹t.
M¹ch trÇm tÕ.
2.5. ¢m hư phong ®éng
Tª nhiÒu kÌm run nhÑ, cã lóc cã c¶m gi¸c như trïng bß.
Ngưêi gÇy kh« kÌm hoa m¾t, chãng mÆt, ï tai.
MÊt ngñ, hay méng mÞ.
Lưng gèi nhøc mái.
ChÊt lưìi ®á tèi, rªu máng.
M¹ch trÇm tÕ.
2.6. §am uÊt trÖ
Tª kÐo dai, vÞ trÝ tª cè ®Þnh, cã c¶m gi¸c c¨ng, Ên vao thÊy dÔ chÞu.
KÌm v¸ng ®Çu, nÆng chi hoÆc cã c¶m gi¸c tøc ngùc.
ChÊt lưìi tèi hoÆc cã vÕt bÇm, rªu nhít.
M¹ch trÇm s¸p hoÆc huyÒn ho¹t.
462
Copyright@Ministry Of Health
3. §IÒU TRÞ
3.1. §iÒu trÞ b»ng thuèc
3.1.1. ThÓ phong han thÊp bÕ
ư Ph¸p trÞ: khu phong t¸n han, s¬ thÊp trôc ta, «n kinh th«ng l¹c.
ư Bai thuèc ®iÒu trÞ: Quyªn bÕ thang + QuÕ chi thang (gåm:
khư¬ng ho¹t
8g, ®éc ho¹t 8g, tÇn cöu 10g, quÕ chi 8g, b¹ch thưîc 6g, ®ư¬ng
quy 12g,
xuyªn khung 8g, tang chi 8g, xuyªn « (chÕ) 6g, h¶i phong ®»ng
10g, kª
huyÕt ®»ng 10g, sinh cam th¶o 6g).
Ph©n tÝch bai thuèc:
VÞ thuèc T¸c dông Vai trß cña
c¸c vÞ thuèc
Khư¬ng ho¹t Ngät, ®¾ng, b×nh, kh«ng ®éc: trõ phong, ch÷a tª ë chi
trªn Qu©n
§éc ho¹t Ngät, ®¾ng, b×nh, kh«ng ®éc: trõ phong, ch÷a tª ë chi
dưíi Qu©n
TÇn cöu §¾ng, cay, b×nh: ho¹t huyÕt, trÊn thèng T¸
QuÕ chi Cay ngät, ®¹i nhiÖt, h¬i ®éc: trÞ cè l·nh trÇm han, gi¶i biÓu
Qu©n
B¹ch thưîc Chua ®¾ng, h¬i han: nhuËn gan, dưìng huyÕt, liÔm ©m
ThÇn
§ư¬ng quy Ngät, cay, Êm: bæ huyÕt, hanh huyÕt ThÇn
Xuyªn khung §¾ng, Êm: hanh khÝ, ho¹t huyÕt, khu phong, chØ
thèng T¸
Tang chi §¾ng, b×nh: khö phong thÊp, lîi quan tiÕt; ch÷a tª, ®au
nhøc
T¸
Xuyªn « (chÕ) Cay, ngät, tÝnh ®¹i nhiÖt, cã ®éc: bæ háa, trôc phong
han,
thÊp ta
ThÇn
Nhò hư¬ng §¾ng, cay, h¬i Êm: ®iÒu khÝ, ho¹t huyÕt T¸
Kª huyÕt ®»ng §¾ng, b×nh, khö phong, th«ng kinh l¹c T¸
Sinh th¶o Ngät, b×nh: bæ tú vÞ, nhuËn phÕ, thanh nhiÖt gi¶i ®éc,
®iÒu
hßa c¸c vÞ thuèc
