207
QUAI BỊ (B26)
1. ĐỊNH NGHĨA
Quai bị là một bệnh nhiễm virus cấp tính tự giới hạn do
siêu vi gây ra với đặc điểm sưng tuyến nước bọt một hoặc
hai bên.
2. NGUYÊN NHÂN
- Quai bị gây ra do chủng Rubulavirus trong gia đình
Paramyxoviridae.
- Virus lây lan khi tiếp xúc với các giọt bắn từ dịch tiết
đường hô hấp của người nhiễm.
3. CÁCH TIẾP CẬN
- Dịch tễ: tuổi thường gặp > 2 tuổi, nam > nữ, tiền căn
tiếp xúc với người bị quai bị.
- Triệu chứng:
+ Đau hoặc sưng tuyến mang tai một hoặc hai bên (đau
2 bên có thể không xuất hiện cùng lúc), da trên tuyến
thường không đỏ, không nóng, có thể kèm đau tuyến
dưới hàm hoặc dưới lưỡi, đau khi há miệng hoặc
nuốt, kéo dài 7-10 ngày.
+ Sốt 3-5 ngày.
+ Triệu chứng nhiễm siêu vi: đau cơ, ăn kém,
đau đầu…
+ Lỗ Stenon đỏ và sưng.
!
208
- Biến chứng:
+ Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn ở trẻ nam: sưng
đau bìu 1 hoặc 2 bên.
+ Viêm buồng trứng ở trẻ nữ: ít gặp hơn, nghĩ đến nếu
đau nhiều hạ vị.
+ Viêm màng não: cổ gượng, sợ ánh sáng, hôn mê.
+ Tổn thương thần kinh: điếc, giảm thị lực, viêm tủy
cắt ngang.
+ Viêm tụy cấp: đau bụng, nhợn ói, ói nhiều.
+ Hiếm gặp: viêm phổi, viêm thận, giảm tiểu cầu, viêm
khớp, viêm tuyến giáp.
- Cận lâm sàng: không chỉ định thường quy.
+ Công thức máu: Bạch cầu bình thường hoặc giảm,
chủ yếu tăng lympho.
+ Amylase máu và nước tiểu: tăng trong 90%
trường hợp.
+ Siêu âm tuyến mang tai: giúp phân biệt viêm tuyến
mang tai do vi trùng.
- Chẩn đoán phân biệt:
+ Viêm tuyến mang tai do vi trùng: thường một bên,
căng to, có thể đỏ da, chảy mủ lỗ Stenon.
+ Viêm tuyến mang tai do virus khác: Parainfluenza 1
và 3, Influenza A, CMV, EBV, Enterovirus,
Lymphotic choriomeningitis và HIV.
+ Bệnh hệ thống: Lupus, ung thư...
!
209
4. XỬ TRÍ
4.1. Chỉ định nhập cấp cứu: khi có dấu hiệu suy hô hấp,
tuần hoàn, co giật.
4.2. Chỉ định nhập viện: khi có biến chứng
4.3. Khám chuyên khoa: nếu nghi ngờ quai bị.
4.4. Điều trị ngoại trú
4.4.1. Điều trị triệu chứng
- Giảm đau, hạ sốt với Paracetamol.
- Ngừa mất nước do sốt, ói, chán ăn.
- Không sử dụng kháng sinh nếu không có bội nhiễm
hoặc bệnh lý khác đi kèm.
- Không sử dụng corticoid.
4.4.2. Điều trị đặc hiệu
- Không có điều trị đặc hiệu.
4.4.3. Theo dõi ngoại trú
- Thời gian tái khám: 3-5 ngày.
- Thời gian đánh giá định kỳ: chỉ kiểm tra xét nghiệm
nếu diễn tiến bệnh không tự giới hạn hoặc có bệnh lý
kèm theo.
4.4.4. Dấu hiệu tái khám ngay: khi có các dấu hiệu nghi
ngờ biến chứng
4.4.5. Hướng dẫn chăm sóc tại nhà
- Giảm đau/hạ sốt theo chỉ định.
- Uống nhiều nước.
210
- Dinh dưỡng đầy đủ, nên ăn thức ăn mềm.
5. NHỮNG LƯU Ý
- Chích ngừa theo lịch.
- Cách ly tránh lây lan.
- Tránh tiếp xúc với dịch tiết từ đường hô hấp của bệnh
nhân, các vật dụng dính dịch tiết.
- Rửa tay thường xuyên.
!