B GIÁO D C VÀ ĐÀO T OỘ Ụ Ạ
TR NG ĐI H C VINHƯỜ Ạ Ọ
PHAN TH C M VÂNỊ Ẩ
QUAN H CHÍNH TR , KINH T LIÊN BANG NGAỆ Ị Ế
- C NG HÒA XÃ H I CH NGHĨA VI T NAMỘ Ộ Ủ Ệ
T NĂM 2001 ĐN NĂM 2015Ừ Ế
Chuyên ngành: L ch s th gi iị ử ế ớ
Mã s : ố9.22.90.11
TÓM T T LU N ÁN TI N SĨ L CH SẮ Ậ Ế Ị Ử
2
NGH AN - 2019Ệ
M ĐUỞ Ầ
1. Lý do ch n đ tài ọ ề
1.1. Ngày 30/01/1950, Liên bang CHXHCN Xô Vi t (g i t t là Liên Xô) đã côngế ọ ắ
nh n và chính th c thi t l p quan h ngo i giao v i n c Vi t Nam DCCH. S ki n nàyậ ứ ế ậ ệ ạ ớ ướ ệ ự ệ
đt n n móng cho tình h u ngh b n ch t gi a hai dân t c và quan h h p tác sâu r ng,ặ ề ữ ị ề ặ ữ ộ ệ ợ ộ
toàn di n gi a hai qu c gia. Trong 68 năm ệ ữ ố qua, quan h Liên Xô/Nga - Vi t Nam tuy ệ ệ đã
tr iả qua không ít thăng tr mầ, song m i quan h này đãố ệ ngày càng g n bó, không ng ngắ ừ
phát tri n. ể
1.2. B c sang nh ng năm đu c a th k XXI, cùng v i s bi n đng ph c t pướ ữ ầ ủ ế ỷ ớ ự ế ộ ứ ạ
c a th gi i và khu v c, tình hình Nga và Vi t Nam có s thay đi toàn di n. Đi v iủ ế ớ ự ệ ự ổ ệ ố ớ
Nga, ch tr ng m r ng quan h v i các n c trên th gi i và th c hi n chính sáchủ ươ ở ộ ệ ớ ướ ế ớ ự ệ
“H ng Đông”, ướ u tiên h p tác v i các n c trong khu v c ư ợ ớ ướ ự châu Á - Thái Bình D ngươ ,
trong đó chú ý đn các n c ế ướ ở Đông Nam Á, đc bi t là Vi t Nam. Còn Vi t Namặ ệ ệ ệ , ti pế
t c tăng c ng h i nh p khu v c và qu c t trên tinh th n s n sàng là b n, là đi tác tinụ ườ ộ ậ ự ố ế ầ ẵ ạ ố
c y c a các n c trong c ng đng qu c t . Cùng v i vi c bình th ng hóa quan h v iậ ủ ướ ộ ồ ố ế ớ ệ ườ ệ ớ
M , tăng c ng quan h v i nhi u n c, Vi t Nam không ng ng c ng c và phát tri nỹ ườ ệ ớ ề ướ ệ ừ ủ ố ể
quan h v i Nga.ệ ớ S chuy n bi n n i t i c a m i n c, cùng v i s bi n đng c a thự ể ế ộ ạ ủ ỗ ướ ớ ự ế ộ ủ ế
gi i và khu v c, c hai n c đu có nhu c u phát tri n m i quan hớ ự ả ướ ề ầ ể ố ệ song ph ngươ lên
t m đi tác chi n l c.ầ ố ế ượ
Trên tinh th n đó, ầnăm 2001, hai n c đã ký ướ Tuyên b chung v quan h đi tácố ề ệ ố
chi n l cế ượ . Đây là m c đánh d u b c phát tri n và t o d ng khuôn kh pháp lý m iố ấ ướ ể ạ ự ổ ớ
cho quan h h p tác song ph ng gi a Nga và Vi t Nam. Đn năm 2012, quan h Nga -ệ ợ ươ ữ ệ ế ệ
Vi t Nam đã đc nâng c p lên ệ ượ ấ quan h đi tác chi n l c toàn di nệ ố ế ượ ệ , đáp ng nhu c uứ ầ
h p tác gi a hai n c trong th i k m i.ợ ữ ướ ờ ỳ ớ
1.3. Khi xây d ng và tri n khai quan h đi tác chi n l c, Nga và Vi t Nam,ự ể ệ ố ế ượ ệ
cũng nh các đi tác khác, th ng coi tr ng h p tác v chính tr , an ninh và kinh t . H nư ố ườ ọ ợ ề ị ế ơ
n a, ữtr c di n bi n ph c t p c a tình hình th gi i và khu v c ướ ễ ế ứ ạ ủ ế ớ ự Đông Nam Á, châu Á -
Thái Bình D ngươ , s c nh tranh quy n l c c a m t s n c l n t i khu v c, cùng v iự ạ ề ự ủ ộ ố ướ ớ ạ ự ớ
yêu c u phát tri n đt n c, cũng nh phát tri n quan h h p tác song ph ng,ầ ể ấ ướ ư ể ệ ợ ươ vi c thúcệ
đy phát tri n quan h h p tác trên lĩnh v c chính tr , an ninh qu c phòng và kinh t là t tẩ ể ệ ợ ự ị ố ế ấ
y u, đáp ng nh ng l i ích thi t th c c a m i n c.ế ứ ữ ợ ế ự ủ ỗ ướ M t khác, sau m t th i gian “giánặ ộ ờ
đo n”, t gi a nh ng năm 90 c a th k XX, hai n c n i l i quan h v i nhau, thì m iạ ừ ữ ữ ủ ế ỷ ướ ố ạ ệ ớ ố
quan h chính tr và kinh t v n luôn chi m v trí u tiên đc bi t. ệ ị ế ẫ ế ị ư ặ ệ
3
1.4. Th c t cho th y, b c sang th k XXI, quan h trên lĩnh v c chính tr vàự ế ấ ướ ế ỷ ệ ự ị
kinh t gi a Nga và Vi t Nam đã đt đc nhi u k t qu đáng ghi nh n. Sế ữ ệ ạ ượ ề ế ả ậ ong kinh tế
v n ch a phát huy tích c c tính hi u qu đ t ng x ng v i quan h chính tr , ẫ ư ự ệ ả ể ươ ứ ớ ệ ị v i ti mớ ề
năng và nguy n v ng c a nhân dân hai n c. Chính vì th , quan h chính tr , kinh t Ngaệ ọ ủ ướ ế ệ ị ế
- Vi t Nam đòi h i c n đc đy m nh h n n a, nh m đa m i quan h này phát tri nệ ỏ ầ ượ ẩ ạ ơ ữ ằ ư ố ệ ể
lên t m cao m i.ầ ớ
Tr c yêu c u c a th c ti n trong vi c thúc đy phát tri n kinh t , cũng nh nhuướ ầ ủ ự ễ ệ ẩ ể ế ư
c u c ng c và tăng c ng quan h chính tr nói riêng và quan h toàn di n Nga - Vi tầ ủ ố ườ ệ ị ệ ệ ệ
Nam nói chung trong b i c nh và đi u ki n m i, vi c nghiên c u n i dung và th c tr ngố ả ề ệ ớ ệ ứ ộ ự ạ
phát tri n quan h chính tr , kinh t Nga - Vi t Nam là th c s c n thi t, có ý nghĩa quanể ệ ị ế ệ ự ự ầ ế
tr ng c v lý lu n và th c ti n, làm sáng t th c ch t s v n đng, phát tri n, th yọ ả ề ậ ự ễ ỏ ự ấ ự ậ ộ ể ấ
đc nh ng m t thu n l i cũng nh khó khăn, đi m n i b t và tác đng c a m i quanượ ữ ặ ậ ợ ư ể ổ ậ ộ ủ ố
h song ph ng trên lĩnh v c chính tr , kinh t Nga - Vi t Nam. T đó khai thác l i thệ ươ ự ị ế ệ ừ ợ ế
trong quan h qu c t hi n nay, đóng góp ph n nào vào vi c đi u ch nh chính sách điệ ố ế ệ ầ ệ ề ỉ ố
ngo i c a hai n c, kh ng đnh s c n thi t c a vi c ti p t c c ng c và tăng c ng,ạ ủ ướ ẳ ị ự ầ ế ủ ệ ế ụ ủ ố ườ
nâng cao hi u qu quan h h p tác gi a hai qu c gia hi n t i và các giai đo n ti p theo. ệ ả ệ ợ ữ ố ệ ạ ạ ế
Xu t phát t nh ng ý nghĩa khoa h c và th c ti n nêu trên, chúng tôi l a ch n v nấ ừ ữ ọ ự ễ ự ọ ấ
đ: ề“Quan h chính tr , kinh t Liên bang Nga - C ng hòa Xã h i ch nghĩa Vi tệ ị ế ộ ộ ủ ệ
Nam t năm 2001 đn năm 2015”ừ ế làm đ tài nghiên c u lu n án Ti n sĩ L ch s .ề ứ ậ ế ị ử
2. Đi t ng và ph m vi nghiên c u ố ượ ạ ứ
2.1. Đi t ng nghiên c uố ượ ứ
Đi t ng nghiên c u c a đ tài làố ượ ứ ủ ề quan h ệchính tr và kinh t ị ế gi aữ Nga và Vi tệ
Nam t năm 2001 đn năm 2015.ừ ế
2.2. Ph m vi nghiên c uạ ứ
- V th i gian:ề ờ Lu n án nghiên c u quan h chính tr , kinh t Nga - Vi t Nam tậ ứ ệ ị ế ệ ừ
năm 2001 đn năm 2015. S dĩ chúng tôi ch n ế ở ọ m c nốăm 2001 làm m c m đu nghiênố ở ầ
c u quan h Nga - Vi t Nam trên lĩnh v c chính tr và kinh tứ ệ ệ ự ị ế, vì đây là th i đi m haiờ ể
n c ký k t ướ ế Tuyên b chung v quan h đi tác chi nố ề ệ ố ế l cượ nhân chuy n thăm Vi t Namế ệ
c a T ng th ng Nga V. Putin ngày 28/02/2001. V i s ki nủ ổ ố ớ ự ệ này, quan h Nga - Vi t Namệ ệ
đã đc nâng lên t m cao m i, t quan h h u ngh truy n th ng lên ượ ầ ớ ừ ệ ữ ị ề ố quan h đi tácệ ố
chi n l cế ượ . Vì th , đây là m c quan tr ng đánh d u b c phát tri n v ch t trong quanế ố ọ ấ ướ ể ề ấ
h gi a Nga và Vi t Nam. Còn năm 2015 đc ch n làm m c k t thúc vì đây là th iệ ữ ệ ượ ọ ố ế ờ
đi m tròn 65 năm, k t khi hai n c Liên Xô và Vi t Nam thi t l p quan h ngo i giao.ể ể ừ ướ ệ ế ậ ệ ạ
Tuy nhiên, đ có cái nhìn t ng th và toàn di n, chúng tôi có đ c p m t cách kháiể ổ ể ệ ề ậ ộ
quát v quan h Nga - Vi t Nam tr c năm 2001.ề ệ ệ ướ
- V n i dung:ề ộ Lu n án t p trung nghiên c u ậ ậ ứ quan h song ph ng gi a Nga vàệ ươ ữ
Vi t Nam trên lĩnh v c chính tr (bao g m chính tr - ngo i giao, chính tr - an ninh qu cệ ự ị ồ ị ạ ị ố
phòng) và kinh t (th ng m i, đu t , du l ch). ế ươ ạ ầ ư ị
- V tên g iề ọ : Quan h chính tr và kinh t Nga - Vi t Nam đc hi u m t cáchệ ị ế ệ ượ ể ộ
tr n v n là quan h gi a Liên bang Nga và CHXHCN Vi t Nam trên lĩnh v c chính tr vàọ ẹ ệ ữ ệ ự ị
kinh t ,ế tuy nhiên trong lu n án, chúng tôi g i t t Liên bang Nga là Nga và CHXHCNậ ọ ắ
4
Vi t Nam là Vi t Nam.ệ ệ
Ngoài ph m vi ạv th i gian ề ờ và n i dungộ nêu trên, nh ng v n đ khác không thu cữ ấ ề ộ
ph m vi nghiên c u c a đ tài.ạ ứ ủ ề
3. M c tiêu và nhi m v nghiên c uụ ệ ụ ứ
3.1. M c tiêuụ nghiên c uứ
Lu n án ật p trung làm rõ th c tr ng c a quan h chính tr và kinh t gi a Nga -ậ ự ạ ủ ệ ị ế ữ
Vi t Nam trong m i lăm năm k t khi hai n c thi t l p ệ ườ ể ừ ướ ế ậ quan h đi tác chi n l cệ ố ế ượ
năm 2001 đn năm 2015.ế Trên c s đó, lu n án đánh giá th c ch t v thành t u cũngơ ở ậ ự ấ ề ự
nh h n ch , ch ra nguyên nhân d n đn nh ng thành t u và h n ch đó, đng th i rútư ạ ế ỉ ẫ ế ữ ự ạ ế ồ ờ
ra đi m ển i b t ổ ậ và tác đng c a quan h chính tr và kinh t gi a Nga - Vi t Nam đi v iộ ủ ệ ị ế ữ ệ ố ớ
m i n c cũng nh đi v i khu v c ỗ ướ ư ố ớ ự Đông Nam Á và châu Á - Thái Bình D ngươ .
3.2. Nhi m v nghiên c uệ ụ ứ
Lu n án t p trung gi i quy t các v n đ c b n sau:ậ ậ ả ế ấ ề ơ ả
- Phân tích nh ng nhân t tác đng đn quan h chính tr , kinh t Nga - Vi t Namữ ố ộ ế ệ ị ế ệ
t năm 2001 đn năm 2015, bao g m nhân t ừ ế ồ ố bên ngoài, nhân t bên trong ốvà nhân t l chố ị
sử.
- Làm rõ th c tr ng và n i dung c a quan h h p tác gi a Nga và Vi t Nam trênự ạ ộ ủ ệ ợ ữ ệ
lĩnh v c chính tr và kinh t t năm 2001 đn năm 2015.ự ị ế ừ ế
- Trên c s phân tích th c tr ng quan h chính tr và kinh t gi a Nga và Vi tơ ở ự ạ ệ ị ế ữ ệ
Nam, rút ra nh n xét khái quát v thành t u, h n ch , đng th i ch rõ nguyên nhân c aậ ề ự ạ ế ồ ờ ỉ ủ
thành t u, h n ch , ự ạ ế t đóừ rút ra nh ng đi mữ ể n i b tổ ậ , và phân tích tác đng c a quan hộ ủ ệ
chính tr , kinh t gi a Nga và Vi t Nam t năm 2001 đn năm 2015 đi v i Nga, Vi tị ế ữ ệ ừ ế ố ớ ệ
Nam và khu v c ựchâu Á - Thái Bình D ngươ , Đông Nam Á.
4. Ngu n tài li u s d ng trong lu n ánồ ệ ử ụ ậ
Ngu n tài li u đc s d ng trong lu n án bao g m: ồ ệ ượ ử ụ ậ ồ
- Tài li u g c: Đây là ngu n t li u chính th ng, cung c p nh ng thông tin có cệ ố ồ ư ệ ố ấ ữ ơ
s , s li u th ng kê chính xác, đáng tin c y, là căn c chân th c đ chúng tôi ti p c nở ố ệ ố ậ ứ ự ể ế ậ
nghiên c u v n đ này, bao g m:ứ ấ ề ồ Văn ki n Đi h i ĐCS Vi t Namệ ạ ộ ệ ; Các văn b n chínhả
th c c a hai Nhà n c v chính sách đi ngo i và liên quan đn quan h c a Nga vàứ ủ ướ ề ố ạ ế ệ ủ
Vi t Nam nh : các b n Tuyên b chung, Hi p đnh h p tác, văn ki n ký k t, bài phátệ ư ả ố ệ ị ợ ệ ế
bi u nhân các chuy n thăm l n nhau gi a lãnh đo c p cao hai n cể ế ẫ ữ ạ ấ ướ ; Ngu n tài li uồ ệ
th ng kê, l u tr chính th c c a hai Nhà n c Nga và Vi t Nam liên quan đn m i quanố ư ữ ứ ủ ướ ệ ế ố
h song ph ng.ệ ươ
- Các công trình nghiên c u ứd i d ng sách, bài vi t, lu n văn, lu n án... ướ ạ ế ậ ậ liên quan
đn ếquan h Nga - Vi t Namệ ệ c a các h c gi ủ ọ ả trong và ngoài n c đã đc công bướ ượ ố, có
giá tr tham kh oị ả v thông tin, v quan đi m, ph ng pháp nghiên c uề ề ể ươ ứ …
- Các trang website chính th ng trong và ngoài n c liên quan đn quan h Nga -ố ướ ế ệ
Vi t Nam có đ tin c y cao.ệ ộ ậ
Các ngu n tài li u ch y u b ng ti ng Vi t, ti ng Anh và ti ng Nga.ồ ệ ủ ế ằ ế ệ ế ế
5. Ph ng pháp lu n và ph ng pháp nghiên c u ươ ậ ươ ứ
- V m t ph ng pháp lu n, ề ặ ươ ậ lu n án đc th c hi n d a trên ậ ượ ự ệ ự c s lý lu n ơ ở ậ c aủ
Ch nghĩa Mác - Lêninủ, quan đi m duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s , t t ng Hể ậ ệ ứ ậ ị ử ư ưở ồ
5
Chí Minh và đng l i đi ngo i c a ĐCS Vi t Nam. Đc bi t, lu n án đc nghiênườ ố ố ạ ủ ệ ặ ệ ậ ượ
c u d a trên quan đi m nh t quán c a ĐCS Vi t Nam v m i quan h Nga - Vi t Namứ ự ể ấ ủ ệ ề ố ệ ệ
t năm 2001 đn năm 2015, đó là m i quan h d a trên nguyên t c đôi bên cùng có l i,ừ ế ố ệ ự ắ ợ
không can thi p vào công vi c n i b c a nhau, tôn tr ng đc l p, ch quy n c a m iệ ệ ộ ộ ủ ọ ộ ậ ủ ề ủ ỗ
n c, vì hòa bình, an ninh khu v c cũng nh trên toàn th gi i.ướ ở ự ư ế ớ
- Ph ng pháp nghiên c u ch y u c a lu n án là ph ng pháp l ch s và ph ngươ ứ ủ ế ủ ậ ươ ị ử ươ
pháp lôgic. V i các ph ng pháp này, quan h chính tr , kinh t Nga - Vi t Nam s đcớ ươ ệ ị ế ệ ẽ ượ
tái hi n thông qua vi c phân tích các s ki n c th , qua t ng th i k m t cách logic vàệ ệ ự ệ ụ ể ừ ờ ỳ ộ
có tính liên k t. Ngoài ra, đây là m t đ tài v a mang tính l ch s v a là nghiên c u vế ộ ề ừ ị ử ừ ứ ề
quan h qu c tệ ố ế, cho nên trong quá trình th c hi nự ệ , tác gi lu n án còn v n d ng k t h pả ậ ậ ụ ế ợ
nhi u ph ng pháp nghiên c u khoa h c liên ngành nh : ph ng pháp ề ươ ứ ọ ư ươ t ng h p, phânổ ợ
tích, th ng kê, đi chi u, so sánh và suy lu n… đc bi t là các ph ng pháp nghiên c uố ố ế ậ ặ ệ ươ ứ
quan h qu c t đ gi i quy t nh ng v n đ khoa h c đt ra.ệ ố ế ể ả ế ữ ấ ề ọ ặ
6. Đóng góp c a lu n ánủ ậ
Gi i quy t đc các nhi m v đt ra, lu n án có nh ng đóng góp sau:ả ế ượ ệ ụ ặ ậ ữ
- Lu n án tái hi n m t cách khách quan, khoa h c, t ng đi có h th ng v quanậ ệ ộ ọ ươ ố ệ ố ề
h chính tr và kinh t gi a Nga và Vi t Nam t năm 2001 đn năm 2015ệ ị ế ữ ệ ừ ế .
- Trên c s nghiên c u m i quan h song ph ng Nga - Vi t Nam trên lĩnh v cơ ở ứ ố ệ ươ ệ ự
chính tr và kinh t trong giai đo n t năm 2001 đn năm 2015, b c đu rút ra m t sị ế ạ ừ ế ướ ầ ộ ố
nh n xét v thành t u, h n ch , cũng nh nguyên nhân d n t i thành t u và h n ch , t đóậ ề ự ạ ế ư ẫ ớ ự ạ ế ừ
nêu lên nh ngữ đi m ển i b t ổ ậ và tác đng c a m i quan h này đi v i m i n c và khuộ ủ ố ệ ố ớ ỗ ướ
v c ựchâu Á - Thái Bình D ngươ cũng như Đông Nam Á.
- Lu n án góp ph n b sung vào h th ng t li u ph c v công tác nghiên c u vàậ ầ ổ ệ ố ư ệ ụ ụ ứ
gi ng d y l ch s quan h qu c t nói chung và quan h chính tr và kinh t Nga - Vi tả ạ ị ử ệ ố ế ệ ị ế ệ
Nam trong hai th p niên đu th k XXI nói riêng.ậ ầ ế ỷ
7. B c c c a lu n ánố ụ ủ ậ
Ngoài ph n m đu, k t lu n, tài li u tham kh o và ph l c, n i dung c a lu nầ ở ầ ế ậ ệ ả ụ ụ ộ ủ ậ
án đc trình bày trong 4 ch ng:ượ ươ
Ch ng 1. ươ T ng quan tình hình nghiên c u ổ ứ
Ch ng 2ươ . Các nhân t tác đng đn quan h ố ộ ế ệ chính trị, kinh t ếNga - Vi t Namệ
t năm 2001 đn năm 2015ừ ế
Ch ng 3. ươ Quan h Nga - Vi t Nam trên lĩnh v c chính trệ ệ ự ị và kinh t t nămế ừ
2001 đn năm 2015ế
Ch ng 4. ươ Nh n xét v quan h chính trậ ề ệ ị và kinh t Nga - Vi t Nam t nămế ệ ừ
2001 đn năm 2015ế
Ch ng 1ươ
T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C UỔ Ứ
1.1. Tình hình nghiên c u ức a các h c giủ ọ ả Vi t Namệ