Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động cố vấn học tập ở trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ THU HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỐ VẤN HỌC TẬP Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG THƢƠNG MẠI VÀ DU LỊCH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

http://www.lrc.tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ THU HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỐ VẤN HỌC TẬP Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG THƢƠNG MẠI VÀ DU LỊCH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHÓ ĐỨC HÕA

THÁI NGUYÊN - 2015

http://www.lrc.tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan nội dung luận văn này là công trình nghiên cứu của cá

nhân tôi. Các số liệu, kết quả sử dụng trong luận văn được khảo sát, thống kê,

xử lý được cung cấp bởi các cá nhân, tập thể đơn vị trong Trường Cao đẳng

Thương mại và Du lịch Thái Nguyên. Những kết luận khoa học trong luận văn

là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu

nào khác.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2015

Tác giả luận văn

http://www.lrc.tnu.edu.vn

Nguyễn Thị Thu Hà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn

tới PGS.TS. Phó Đức Hòa - người thầy, người trực tiếp hướng dẫn khoa học

đã nhiệt tình giúp đỡ, chỉ bảo, hướng dẫn để tôi có thể hoàn thiện luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các Thầy, Cô giáo khoa Tâm lý giáo dục,

Phòng Sau đại học - Trường Đại học sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng

dạy, hỗ trợ tài liệu, tư vấn học tập và nghiên cứu khoa học cho tôi trong suốt

quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các cán bộ, giảng viên, CVHT,

sinh viên Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên cùng các bạn

bè đồng nghiệp đã giúp đỡ, tạo điều kiện cung cấp tài liệu, số liệu, tham gia

đóng góp ý kiến quý báu cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn

thành luận văn này.

Bản thân hết sức cố gắng trong học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận

văn, song không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Tôi rất mong nhận

được ý kiến đóng góp chân thành từ các Thầy, Cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và

các bạn đọc.

Xin trân thành cảm ơn !

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2015

Tác giả luận văn

http://www.lrc.tnu.edu.vn

Nguyễn Thị Thu Hà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii

MỤC LỤC .......................................................................................................... iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ..................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN ............................................ v

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ TRONG LUẬN VĂN ......................... vi

MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 4

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 4

4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 5

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 5

7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5

8. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài ............................................................................. 6

9. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 6

Chƣơng l. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỐ VẤN

HỌC TẬP TRONG CÁC TRƢỜNG ĐÀO TẠO THEO HỆ THỐNG

TÍN CHỈ ................................................................................................... 7

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu....................................................................... 7

1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 7

1.1.2. Tại Việt Nam ........................................................................................... 10

1.2. Những khái niệm của đề tài ........................................................................ 14

1.2.1. Quản lý ..................................................................................................... 14

1.2.2. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 20

1.2.3. Cố vấn học tập ......................................................................................... 23

http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

1.2.4. Quản lý cố vấn học tập .......................................................................... 236

1.3. Hoạt động cố vấn học tập theo hệ thống tín chỉ ....................................... 277

1.4. Quản lý hoạt động cố vấn học tập trong đào tạo tín chỉ. ............................ 29

1.4.1. Vai trò, nhiệm vụ của cố vấn học tập trong các trường Cao đẳng,

Đại học ................................................................................................... 29

1.4.2. Quản lý hoạt động của cố vấn học tập ở trường Cao đẳng, Đại học ....... 32

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động cố vấn học tập .................... 33

1.5.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 33

1.5.2. Yếu tố khách quan ................................................................................... 35

Kết luận chương 1 .............................................................................................. 37

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG

CỐ VẤN HỌC TẬP Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG THƢƠNG MẠI

VÀ DU LỊCH THÁI NGUYÊN ................................................................... 38

2.1. Giới thiệu về Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên ........... 38

2.1.1. Lịch sử hình thành trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên .... 38

2.1.2. Chiến lược phát triển của Nhà trường trong thời gian tới ........................... 40

2.2. Thực trạng hoạt động cố vấn học tập ở Trường Cao đẳng Thương mại và

Du lịch Thái Nguyên .............................................................................. 41

2.2.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động cố vấn học tập trong Nhà trường ........ 41

2.2.2. Thực trạng về cơ cấu tổ chức cố vấn học tập trong Nhà trường ................. 47

2.2.3. Thực trạng hoạt động cố vấn học tập của Nhà trường ............................ 48

2.2.4. Thực trạng về điều kiện phục vụ cho hoạt động cố vấn học tập ............. 51

2.3. Thực trạng quản lý hoạt động cố vấn học tập ở trường Cao đẳng

Thương mại và Du lịch Thái Nguyên ................................................... 52

2.3.1. Quản lý kế hoạch, nhiệm vụ hoạt động cố vấn học tập ........................... 52

2.3.2. Tổ chức, phân cấp hệ thống quản lý hoạt động cố vấn học tập .............. 54

2.3.3. Phương pháp quản lý hoạt động cố vấn học tập ...................................... 55

2.3.4. Công tác tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ CVHT ..................................... 57

2.3.5. Các nội dung quản lý đã thực hiện .......................................................... 58

2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động cố vấn học

http://www.lrc.tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

tập ở Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên ............. 58

2.4.1. Thái độ đối với hoạt động CVHT ............................................................ 59

2.4.2. Sự hiểu biết của CVHT về đào tạo tín chỉ ............................................... 59

2.4.3. Thâm niên hoạt động của CVHT............................................................. 59

2.4.4. Mối quan hệ giữa CVHT với bộ môn, khoa, phòng, đoàn thể: ............... 60

2.4.5. Cơ chế chính sách đối với CVHT............................................................ 60

2.4.6. Số lượng sinh viên cần phụ trách ............................................................ 60

2.4.7.Công tác bồi dưỡng, tập huấn về kỹ năng cho CVHT ............................. 61

2.4.8. Các cơ sở vật chất và thời gian, địa điểm để thực thi công việc của CVHT ....... 61

2.5. Đánh giá chung thực trạng công tác quản lý hoạt động cố vấn học tập

của Nhà trường ...................................................................................... 61

2.5.1. Những kết quả, thành tích đã đạt được .................................................... 61

2.5.2. Những hạn chế, tồn tại cần khắc phục ..................................................... 62

Kết luận chương 2 .......................................................................................................... 65

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỐ VẤN HỌC TẬP Ở

TRƢỜNG CAO ĐẲNG THƢƠNG MẠI VÀ DU LỊCH

THÁI NGUYÊN ........................................................................................... 66

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 66

3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống............................................................................. 66

3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................ 66

3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả ............................................................................. 67

3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ ............................................................................. 67

3.2. Biện pháp quản lý hoạt động cố vấn học tập ở Trường Cao đẳng

Thương mại và Du lịch Thái Nguyên .................................................... 68

3.2.1. Nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy của giảng viên, sinh viên về vị

trí, vai trò của cố vấn học tập ................................................................ 68

3.2.2. Đổi mới công tác thiết kế, xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động của

cố vấn học tập và hoàn thiện tổ chức bộ máy vận hành. ....................... 70

3.2.3. Chỉ đạo xây dựng nội dung chương trình hoạt động cho cố vấn học

tập, từ đó có phương án đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ

http://www.lrc.tnu.edu.vn

cho đội ngũ này ..................................................................................... 79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

3.2.4. Tăng cường chỉ đạo, giám sát, điều chỉnh và hỗ trợ cơ sở vật chất

phục vụ cho hoạt động cố vấn học tập .................................................. 88

3.2.5. Đổi mới các biện pháp kiểm tra, đánh giá hoạt động cố vấn học tập ..... 90

3.2.6. Phối hợp đồng bộ trong quản lý hoạt động cố vấn học tập ..................... 92

3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý

hoạt động cố vấn học tập ở Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch

Thái Nguyên .......................................................................................... 94

3.3.1 Mục đích khảo nghiệm ............................................................................. 94

3.3.2 Các bước khảo nghiệm ............................................................................. 94

3.3.3. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 95

Kết luận chương 3 .............................................................................................. 98

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 99

1. Kết luận .......................................................................................................... 99

2. Khuyến nghị................................................................................................. 100

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 101

http://www.lrc.tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

PHỤ LỤC ....................................................................................................... 106

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

Viết tắt Viết đầy đủ

: BCH Ban chấp hành

BGD& ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo

: BGH Ban giám hiệu

CVHT : Cố vấn học tập

: GV Giáo viên

: HSSV Học sinh - sinh viên

: SV Sinh viên

http://www.lrc.tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

: TW Trung ương

DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN

Bảng 2.1. Số lượng cán bộ, giảng viên của Nhà trường ................................ 40

Bảng 2.2. Đánh giá vai trò của CVHT .......................................................... 41

Bảng 2.3. Đánh giá mức độ cần thiết có CVHT ............................................ 41

Bảng 2.4. Đánh giá hoạt động cơ bản của CVHT ......................................... 43

Bảng 2.5. Đánh giá cơ cấu số lượng, mô hình quản lý CVHT ...................... 47

Bảng 2.6. Đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ CVHT ............................ 49

Bảng 2.7. Đánh giá hiệu quả của hoạt động CVHT ...................................... 49

Bảng 2.8. Đánh giá điều kiện hỗ trợ, phục vụ CVHT ................................... 51

Bảng 2.9. Đánh giá công tác quản lý kế hoạch, nhiệm vụ hoạt động CVHT ...... 53

Bảng 2.10. Đánh giá tổ chức, phân cấp hệ thống quản lý CVHT ................... 55

Bảng 2.11. Đánh giá phương pháp quản lý hoạt động CVHT ........................ 56

Bảng 2.12. Nhu cầu học tập, bồi dưỡng chuyên môn CVHT .......................... 57

Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt

động cố vấn học tập ....................................................................... 95

Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt

http://www.lrc.tnu.edu.vn

động cố vấn học tập ....................................................................... 96

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ TRONG LUẬN VĂN

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1. Kết quả khảo nghiệm mối tương quan giữa tính cần thiết lịch

sử và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động cố vấn

học tập .......................................................................................... 97

Sơ đồ:

Sơ đồ 1.1. Mô hình quản lý .......................................................................... 17

Sơ đồ 1.2. Sơ đồ mối quan hệ giữa các chức năng trong quản lý ................ 20

Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức, quản lý CVHT ................................................... 48

http://www.lrc.tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Sơ đồ 3.1. Mô hình tổ chức hệ thống CVHT ............................................... 75

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Đất nước ta đang trong quá trình thực hiện công nghiệp hóa - hiện

đại hóa, do đó, nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao là rất lớn. Trong đó,

giáo dục đại học có vai trò quan trọng vì đây là giai đoạn đào tạo trình độ

chuyên môn, tri thức khoa học cho sinh viên vững bước vào đời, trở thành

những chủ nhân tương lai của đất nước. Sự phát triển kinh tế - xã hội của đất

nước đặt ra yêu cầu giáo dục đào tạo phải đáp ứng nhu cầu xã hội, điều đó đòi

hỏi phải có những thay đổi, điều chỉnh phù hợp cho giáo dục đại học.

Chủ trương đổi mới giáo dục - đào tạo của Đảng và Nhà nước là vấn đề

luôn được quan tâm và ưu tiên hàng đầu. BCH Trung ương Đảng Cộng sản

Việt Nam khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 về

“Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp

hóa - hiện đại hóa đất nước trong điều kiện nền kinh tế thị trường theo định

hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Đây là những quan điểm chỉ đạo

mới, có tác dụng tích cực định hướng cho sự phát triển giáo dục và đào tạo

trong thời gian tới. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Kế hoạch hành động

của ngành giáo dục, triển khai chương trình hành động của Chính phủ, thực

hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào

tạo, trong đó nêu rõ vai trò quan trọng của công tác phát triển đội ngũ nhà giáo

và cán bộ, công chức, viên chức quản lý giáo dục nhằm nâng cao chất lượng và

hiệu quả giáo dục đại học.[1]

Để tăng tính liên thông trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam và tạo

điều kiện hội nhập với giáo dục đại học thế giới, trong những năm gần đây

BGD& ĐT nước ta đã đưa ra chủ trương mở rộng áp dụng học chế tín chỉ.

Ngày 30 tháng 7 năm 2001, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Quyết định

số 31/2001/QĐ-BGD&ĐT về việc thí điểm tổ chức đào tạo, kiểm tra, thi và

công nhận tốt nghiệp đại học, cao đẳng hệ chính quy theo học chế tín chỉ [6].

Trong Quy hoạch mạng lưới trường đại học, cao đẳng giai đoạn 2001-2010

được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định 47/2001/QĐ-TTg có

nêu: “Các trường cần thực hiện quy trình đào tạo linh hoạt, từng bước chuyển

việc tổ chức quy trình đào tạo theo niên chế sang học chế tín chỉ”. Trong Báo

cáo về tình hình giáo dục của Chính phủ trước kỳ họp Quốc hội tháng 10 năm

2004 lại khẳng định mạnh mẽ hơn: “Chỉ đạo đẩy nhanh việc mở rộng học chế

tín chỉ ở các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy

nghề ngay từ năm học 2005-2006, phấn đấu để đến năm 2010 hầu hết các

trường đại học, cao đẳng đều áp dụng hình thức tổ chức đào tạo này” [14].

Nghị quyết số 14/2005/NQ-CP ngày 02 tháng 11 năm 2005 về đổi mới cơ

bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020 nêu rõ: “Xây

dựng và thực hiện lộ trình chuyển sang đào tạo theo hệ thống tín chỉ, tạo điều kiện

thuận lợi để người học tích lũy kiến thức, chuyển đổi ngành nghề, liên thông, chuyển tiếp tới các cấp học tiếp theo ở trong nước và ở nước ngoài”.[15]

Ngày 15 tháng 8 năm 2007, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Quyết

định số 43/2007/QĐ-BGDĐT ban hành Quy chế đào tạo đại học và cao đẳng hệ

chính quy theo hệ thống tín chỉ. [8]

Trong chương trình đào tạo theo tín chỉ, tính tích cực, chủ động, sáng tạo

của người học đóng vai trò rất quan trọng thể hiện trong hoạt động tự học. Để

nâng cao chất lượng đào tạo, người học đạt kết quả tốt thì hệ thống cố vấn học

tập là rất cần thiết và không thể thiếu được.

Tại Mỹ, từ khi chuyển sang hình thức đào tạo theo tín chỉ (1872), trong

mỗi khoa ở các trường Cao đẳng và Đại học đều có một nhóm cán bộ thực hiện

nhiệm vụ giúp đỡ hỗ trợ sinh viên được gọi là “cố vấn học tập”. Nhận thấy vai

trò quan trọng của hoạt động này, Hiệp hội các nhà cố vấn học tập quốc gia Mỹ

đã được thành lập từ năm 1979, đây cũng là cơ quan quốc gia trong việc chỉ đạo,

chịu trách nhiệm về chất lượng, hiệu quả của hoạt động tư vấn. Ở Việt Nam, Bộ

Giáo dục và Đào tạo đã ban hành “Quy chế đào tạo đại học và cao đẳng hệ chính

quy theo hệ thống tín chỉ”, kèm theo quyết định số 43/2007/QĐBGD&ĐT thì

chức danh “Cố vấn học tập” chính thức được công nhận ở các trường Đại học và

Cao đẳng.

1.2. Thực hiện chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trường Cao đẳng

Thương mại - Du lịch thực hiện triển khai đổi mới đào tạo theo học chế tín chỉ từ

năm 2008. Đổi mới phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ đòi hỏi sự đổi mới

trong phương pháp dạy và học, từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận phương pháp.

Đặc biệt nhất của hình thức đào tạo tín chỉ là trao lại quyền chủ động cho người

học. Có thể nói kết quả học tập sẽ phụ thuộc vào kế hoạch, phương pháp học tập

mà mỗi sinh viên đặt ra cho mình, người học thể hiện rõ vai trò trung tâm, việc tự

học, tự nghiên cứu tài liệu của sinh viên được coi là nhân tố quan trọng, góp phần

nâng cao hoạt động trí tuệ trong vấn đề tự tiếp thu, tự lĩnh hội và hiểu tri thức mới,

thúc đẩy sinh viên lòng ham học, ham hiểu biết, có ý chí phấn đấu, sống có hoài

bão, có ước mơ vươn tới đỉnh cao khoa học, và điều này chính là yếu tố quyết

định việc nâng cao chất lượng đào tạo của Nhà trường.

Trên thực tế, hoạt động tự học của sinh viên Nhà trường còn chưa được

quan tâm thỏa đáng, người học còn quen lối học truyền thống, chưa xác định

đúng động cơ, thái độ học tập, còn trông chờ, ỷ lại. Các em cần được tư vấn từ

đội ngũ cố vấn học tập để hình dung ra kế hoạch học tập cho toàn khóa, thích

ứng được với môi trường đời sống học tập bậc cao đẳng và lựa chọn được con

đường tương lai phù hợp cho mình. Đào tạo tín chỉ được thực hiện thì đội ngũ

cố vấn học tập cũng được thành lập, tuy nhiên, Nhà trường chưa có những quy

định cụ thể và rõ ràng về vai trò, quyền lợi và trách nhiệm của đội ngũ cố vấn

học tập. Trên thực tế việc thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ này được nhìn chung

là chưa hiệu quả vì nhiều lý do chủ quan và khách quan khác nhau, hoạt động

cố vấn học tập còn nhiều lúng túng và hạn chế. Nhiều người vẫn quan niệm “cố

vấn học tập” là tên gọi mới của nhiệm vụ cũ “giáo viên chủ nhiệm” nên đã làm

giảm vai trò, trách nhiệm của cố vấn học tập. Chính các cố vấn học tập cũng

chưa nhận thức hết vai trò, nhiệm vụ của mình nên hoạt cố vấn học

tập chưa được , việc thực hiện triển khai hoạt động cố vấn

học tập cho sinh viên còn bất cập, các cấp lãnh đạo chưa xây dựng và hoàn

thiện được các phương pháp quản lý và đánh giá mức độ hiệu quả hoạt động trợ

giúp của cố vấn học tập đối với sinh viên.

1.3. Xuất phát từ lý do trên, học viên lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản

lý hoạt động cố vấn học tập ở trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái

Nguyên” nhằm tìm hiểu thực trạng công tác quản lý hoạt động cố vấn học tập

đã, đang sử dụng trong Nhà trường, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt

động cố vấn học tập góp phần hoàn thiện hệ thống đào tạo tín chỉ, nâng cao

chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao

của xã hội.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động CVHT và quản lý CVHT, khảo

sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý CVHT tại đơn vị, từ đó đề xuất một số

biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong quản lý hoạt động CVHT ở Trường

Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên, góp phần nâng cao chất lượng

đào tạo của Nhà trường.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động cố vấn học tập ở Trường cao

đẳng, đáp ứng yêu cầu đào tạo theo học chế tín chỉ.

3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động cố vấn học tập ở

Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên.

4. Giả thuyết khoa học

Hiện nay, do một số nguyên nhân chủ quan và khách quan, chất lượng

hoạt động cố vấn học tập ở Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái

Nguyên chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu trong đào tạo, trong đó có một

số yếu tố ảnh hưởng bởi công tác quản lý hoạt động cố vấn học tập.

Nếu đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động cố vấn học tập phù hợp

trong đào tạo tín chỉ, thì sẽ từng bước nâng cao hiệu quả đào tạo tại trường

cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động cố vấn học tập trong

Nhà trường Cao đẳng có đào tạo theo hệ thống tín chỉ.

5.2. Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động cố vấn học tập và công tác

quản lý hoạt động cố vấn học tập trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ ở Trường

Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên.

5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý nâng cao hiệu quả hoạt động cố vấn

học tập ở Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên góp phần

nâng cao chất lượng đáp ứng yêu cầu về đào tạo theo hệ thống tín chỉ.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý hoạt động cố

vấn học tập ở trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên trong giai

đoạn hiện nay và xu hướng những năm tiếp theo.

6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát

- Số lượng cán bộ quản lý: 20

- Số lượng giáo viên: 100

- Số lượng cố vấn học tập: 10

- Số lượng sinh viên: 200

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

Để thực hiện luận văn, tác giả sử dụng kết hợp nhiều phương pháp

nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học xã hội, trên cơ sở thế giới quan khoa học

của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Các phương

pháp nghiên cứu cơ bản được áp dụng gồm:

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

- Tìm kiếm, nghiên cứu những tư liệu như: Tư liệu về giáo dục học - tâm

lý học, lý luận về quản lý giáo dục, các văn bản về quy định hoạt động của sinh

viên, của CVHT trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ, các kỷ yếu hội thảo, các đề

tài nghiên cứu về CVHT.

- Phân tích, đánh giá, tổng hợp thông tin, tài liệu.

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp quan sát sư phạm.

- Phương pháp điều tra bảng hỏi, phỏng vấn trực tiếp.

- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

- Phương pháp chuyên gia.

7.3. Phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục

7.4. Phương pháp khảo nghiệm trong khoa học giáo dục

8. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài

Đề tài nghiên cứu, tìm ra biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả trong

công tác quản lý hoạt động cố vấn học tập ở Trường Cao đẳng Thương mại và

Du lịch Thái Nguyên đồng thời có thể áp dụng triển khai cho các trường cao

đẳng, đại học khác.

9. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, phụ lục thì luận văn được

trình bày trong 3 chương:

Chương l: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động cố vấn học tập trong các

trường đào tạo theo hệ thống tín chỉ.

Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động cố vấn học tập ở Trường Cao

đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên.

Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động cố vấn học tập theo đào tạo tín

chỉ ở Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Thái Nguyên.

Chƣơng l

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỐ VẤN HỌC TẬP

TRONG CÁC TRƢỜNG ĐÀO TẠO THEO HỆ THỐNG TÍN CHỈ

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

1.1.1. Trên thế giới

Phương pháp đào tạo theo hệ thống tín chỉ hay gọi tắt là Hệ thống tín

chỉ là một phương thức đào tạo tiên tiến trong nền giáo dục của nhiều quốc

gia trên thế giới. Nó còn được gọi là học chế tín chỉ để phân biệt với các phương

pháp đào tạo ra đời trước nó như học chế niên chế, học chế học phần. Trên thế

giới phương pháp này được áp dụng ở cả giáo dục phổ thông và giáo dục đại

học... Phương pháp đào tạo theo hệ thống tín chỉ ra đời vào năm 1872 tại Đại học

Harvard, Hoa kì và sau đó được lan tỏa tới các nước khác, trước hết là các

nước tây Âu từ những năm 1960 và hiện nay đã phổ biến trên toàn thế giới.

Hiện nay có hai hệ thống tín chỉ được sử dụng rộng rãi là, Hệ thống Tín

chỉ của Hoa Kỳ, được thực hiện từ những năm đầu tiên của thế kỷ XX và Hệ

thống Chuyển đổi Tín chỉ của Châu Âu được xây dựng từ khoảng năm 1985 và

được Hội đồng Châu Âu công nhận như là một hệ thống thống nhất dùng để

đánh giá kiến thức của sinh viên trong khuôn khổ các nước thành viên EU từ

năm 1997. ECTS là hệ thống phát triển rộng rãi nhất và được sử dụng cả ở các

nước không thuộc Hiệp hội Châu Âu.

Để xây dựng được một hệ thống cố vấn học tập (CVHT) hiệu quả, nhiều

các tổ chức hoạt động giáo dục, các trường đại học trên thế giới đã nghiên cứu

lý luận kết hợp cùng thực tiễn để đưa ra mô hình đội ngũ CVHT tối ưu. Tại

Mỹ, nơi đầu tiên đưa ra hệ thống đào tạo tín chỉ và thành lập Hiệp hội cố vấn

học tập quốc gia (viết tắt là NACADA), đã nghiên cứu nền tảng lý luận để hoạt

động CVHT được tiến hành một cách bài bản. Một là, phải có hoạt động tư vấn

và hai là cần dựa vào các quan điểm lý thuyết cụ thể. Từ đó, Hiệp hội CVHT

Quốc gia Mỹ đã sử dụng một số lý thuyết phát triển con người làm cơ sở cho

hoạt động của CVHT.

Trong đào tạo tín chỉ, vấn đề tự học của sinh viên bị chi phối, ảnh hưởng

nhiều bởi yếu tố tâm lý. Bởi vậy một số nhà nghiên cứu đã đi sâu tìm hiểu các

vấn đề tâm lý học, xã hội học để các CVHT nắm được và vận dụng một cách

khoa học trong công việc cố vấn, trợ giúp cho sinh viên.

Để có được cơ sở cho hoạt động CVHT, Hiệp hội Cố vấn học tập Quốc gia

Mỹ đã dựa vào rất nhiều quan điểm, các lý luận khác nhau, nhưng điểm chung

nhất giữa các lý luận này là dựa vào đặc điểm riêng của người học; tôn trọng sự

khác biệt của mỗi cá nhân trong việc tiếp thu kiến thức, đó cũng chính là quản

điểm dạy học mới: lấy người học làm trung tâm. Đề cao vai trò của người học với

các đặc điểm tâm lý cá nhân khác nhau để CVHT có thể tận dụng, khai thác, phát

huy hết năng lực sở trường, những tiềm năng vốn có của người học từ đó có biện

pháp, cách thức hỗ trợ người học học tập đạt kết quả cao nhất.

Các nghiên cứu thực tiễn về hoạt động CVHT được các tác giả trên thế

giới bàn đến (chủ yếu là các nước nói tiếng Anh- vốn có nền giáo dục phát triển

tiên tiến, hiện đại) từ rất lớn trong quá trình phát triển các phương thức dạy -

học ở bậc đại học.

Trong đào tạo tín chỉ, hệ thống CVHT không làm mất đi vai trò của giáo

viên, giảng viên. Nhiều tác giả đã hướng tới việc đào tạo ra những cử nhân có

tri thức và lịch lãm bằng cách làm mẫu cho học sinh về mặt đạo đức và trí tuệ

thông qua cách cư xử của tất cả giáo viên trong trường. Tuy nhiên, theo các nhà

nghiên cứu này, hoạt động CVHT vẫn phải đảm bảo vai trò và chức năng cơ

bản của mình. CVHT đã có 3 giai đoạn, trong mỗi giai đoạn có những sự khác

biệt về vai trò, nhiệm vụ và kỹ năng tư vấn.

Giai đoạn thứ nhất: Nhiều tác giả cho rằng ở giai đoạn này, hoạt động

CVHT hình thành nhưng chưa được định nghĩa. Bắt đầu từ năm 1636, tại

trường ĐH Harvard các giáo viên và sinh viên cùng sống trong một tòa nhà, họ

cùng ăn uống, thư giãn, giải trí, cầu nguyện và tuân theo những kỷ luật chung.

Giai đoạn này đã hình thành người đóng vai trò giúp đỡ, trợ giúp cho cả người

dạy và người học, song chưa cụ thể chức năng của một CVHT thực sự.

Giai đoạn thứ hai: Từ năm 1870 đến 1970 là giai đoạn “CVHT trở thành

một hoạt động được định nghĩa nhưng chưa được kiểm tra”. Đây chính là thời kỳ

hoạt động của các CVHT được định hướng một cách rõ ràng nhất, CVHT hướng

dẫn cho SV chọn môn học như thế nào cho phù hợp với nhu cầu và năng lực.

Tuy nhiên, có những nghiên cứu nhận thấy những bất cập như thái độ

của CVHT “đang dần thoái hóa và trở thành một công việc hời hợt”, các kỹ

năng tư vấn trong lượt tư vấn đang trở thành “những buổi trò chuyện bâng quơ,

vắn tắt”. Các CVHT bị phân tâm giữa những việc giảng dạy với các áp lực

khác. Vị trí, nhiệm vụ của của CVHT vẫn mang tính kiêm nhiệm, bổ trợ và tập

trung chủ yếu cho giải đáp nội dung giảng dạy.

Giai đoạn thứ ba: Được xác định là từ năm 1970 cho đến nay, hoạt động

“cố vấn học tập đã trở thành một hoạt động được định nghĩa và kiểm tra”. Đây

là giai đoạn hình thức đào tạo theo tín chỉ được gọi tên, và chức danh Cố vấn

học tập cũng chỉ bắt đầu xuất hiện khi có hình thức đào tạo theo tín chỉ. Trong

giai đoạn này, CVHT mang tính chuyên trách chuyên môn cao, phân biệt hoàn

toàn khác giáo viên trợ giảng và giáo viên chủ nhiệm và hoạt động của họ được

xây dựng thành một hệ thống hoàn chỉnh có sự điều khiển, kiểm tra giám sát

của cán bộ quản lý đào tạo.

Hoạt động CVHT được thúc đẩy và hoàn thiện từ năm 1979, khi Hiệp

hội Cố vấn học tập Quốc gia (NACADA) ra đời. Đây là một hiệp hội các nhà

tư vấn chuyên nghiệp, giáo viên tư vấn, quản trị viên và có cả những sinh viên,

họ cùng nhau làm việc, nghiên cứu, thực hành để tìm cách tăng cường, phát

triển chất lượng của giáo dục và đào tạo theo tín chỉ. Hầu hết các trường đại

học và cao đẳng trên thế giới hiện nay đều có Trung tâm/Văn phòng tư vấn của

CVHT, những người thực hiện công việc này đều được đào tạo từ các ngành

trợ giúp hoặc tốt nghiệp từ ngành Tâm lý, Tham vấn, Công tác xã hội hoặc

Giáo dục; hàng năm họ đều có những cuộc kiểm tra, đánh giá về chất lượng

hoạt động.

Như vậy, để xây dựng được hệ thống CVHT hoàn thiện không chỉ cần

yếu tố về mặt lý luận, thực tiễn mà cần trải qua thời gian lâu dài kết hợp 2 yếu

tố trên để đúc rút kinh nghiệm và dần hoàn thiện. Ngay cả tại Mỹ- nơi đầu tiên

xây dựng được Hiệp hội CVHT quốc gia, để có được hoạt động CVHT như

ngày nay, họ đã trải qua những chặng đường dài trong xây dựng, phát triển. Bắt

đầu từ việc lựa chọn các quan điểm, nhìn lại quá trình đào tạo, hình thành

người trợ giúp cho người học, rồi đến việc xây dựng những quy định, yêu cầu

cụ thể đối với người CVHT. Có thể khẳng định rằng chức danh CVHT học tập

chỉ tồn tại khi có hệ thống đào tạo theo tín chỉ, ở nước ta, cũng chỉ khi áp dụng

đào tạo tín chỉ thì mới có chức danh này, khi còn đào tạo theo niên chế, chỉ có

chức danh giáo viên chủ nhiệm.

1.1.2. Tại Việt Nam

Cố vấn học tập - cụm từ được nhắc đến nhiều từ khi phương thức đào

tạo tín chỉ được áp dụng ở bậc đào tạo Đại học ở Việt Nam. Tuy nhiên vấn đề

xác định vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ cụ thể của CVHT còn chưa có

những văn bản pháp quy quy định thống nhất, bởi vậy tùy theo mỗi trường

căn cứ quy mô, ngành nghề và điều kiện cụ thể của mình mà ban hành quy

định hoạt động của CVHT riêng. Trước tiên phải khẳng định rằng, CVHT có

vai trò đặc biệt quan trọng trong đào tạo tín chỉ và ảnh hưởng đến sự thành

công trong học tập, rèn luyện của sinh viên. Mỗi CVHT như là một “mắt

xích” trong vòng tròn mối liên hệ giữa sinh viên - chương trình đào tạo - nhà

trường. Phần lớn các trường đại học và một số trường cao đẳng hiện nay đã có

những văn bản quy định ghi rõ nhiệm vụ, vai trò, quyền lợi và trách nhiệm

của CVHT. Tuy nhiên, như trên đã nêu việc vận dụng mỗi trường đều khác

nhau nên kết quả thực hiện theo các văn bản cũng như nhiệm vụ và vai trò của

CVHT ở mỗi trường cũng khác nhau.

Trong những năm gần đây, ở nước ta hoạt động CVHT cũng đã được các

trường đại học quan tâm và có một số bài viết điển hình trên các sách, báo, tạp

chí, website, kỷ yếu hội thảo, hội nghị chuyên ngành về lĩnh vực cố vấn học tập

trong trường học. Tuy nhiên các công trình chủ yếu tập trung giải quyết vấn đề

vai trò và cách thức để hoạt động CVHT trong trường học đạt hiệu quả. Tác giả

không tìm thấy công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến công tác quản lý

hoạt động này.

CVHT trước tiên là người hỗ trợ, cung cấp thông tin chương trình đào

tạo cho sinh viên. Bàn về nhiệm vụ cung cấp thông tin cho sinh viên, theo tác

giả Lâm Quang Thiệp (2007), trong bài viết “Học chế tín chỉ và việc áp dụng ở

Việt Nam”, ông cho rằng ở Mỹ có một hệ thống CVHT đầy đủ thông tin và làm

việc chuyên nghiệp để tư vấn cho sinh viên lựa chọn mô-đun và thiết kế quy

trình học tập, mỗi sinh viên vào trường được gắn với một CVHT để hướng dẫn

cụ thể cho sinh viên đó nhưng nước ta chưa có [51]. Từ đó cũng nhận thấy

CVHT phải là người nắm đầy đủ, chính xác thông tin về đào tạo để cung cấp

cho sinh viên một cách hiệu quả. Bài viết đã có các ý liên quan đến việc CVHT

cần có những thông tin cơ bản về tiến trình học tập, nội dung môn học để trao

đổi với sinh viên.

CVHT được cho là cầu nối giữa người dạy và người học. Về nhiệm vụ

trung gian của CVHT: Trong báo cáo “Đào tạo theo hệ thống tín chỉ: Kinh

nghiệm thế giới và thực tế ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Kim Dung, và

trong bài viết “Một số nội dung về hoạt động CVHT theo học chế tín chỉ” của

tác giả Nguyễn Văn Vân đều có chung nhận định CVHT vừa là cầu nối giữa

SV và nhà trường, vừa là nhà tư vấn, vì thế CVHT cần cung cấp cho sinh viên

các thông tin quan trọng, cần báo cáo thông tin từ phía sinh viên cho nhà

trường, tuy nhiên đội ngũ tư vấn còn chưa chuyên nghiệp, chưa phát huy hết

vai trò cố vấn cho người học, chưa có kỹ năng trong thực hiện nhiệm vụ của

mình [27], [58].

Tác giả Đặng Xuân Hải, đã viết cuốn “Kĩ thuật dạy học trong đào tạo

theo học chế tín chỉ”, trong đó đã trình bày một phần về vai trò của người

CVHT là giúp đỡ sinh viên trong học tập [30].

Tác giả Nguyễn Thị Đông (2012) đã trình bày trong báo cáo“Vai trò của

CVHT theo hệ thống tín chỉ của Học viện Chính sách và Phát triển”, xét từ vai

trò, nhiệm vụ và yêu cầu đối với CVHT, người CVHT cần như một chuyên gia

tư vấn về học tập và việc làm cho sinh viên, là bạn đồng hành cùng sinh viên

trong suốt quá trình học tập [23].

Nhóm tác giả Hoàng Tuấn Chung, Lê Thị Tuyết Thanh (2013) trong bài

viết “Một số vấn đề về triển khai đào tạo theo học chế tín chỉ tại trường Đại học

Công nghiệp Quảng Ninh” đã cho rằng trong công tác quản lý và giáo dục, sinh

viên theo tín chỉ còn nhiều lúng túng trong hệ thống quản lý, đặc biệt đối với

đội ngũ CVHT, họ chưa nhận thức được sự khác nhau về tín chỉ và niên chế

nên hoạt động không tốt và chưa có kỹ năng để thực hiện việc tư vấn [16].

Có thể nói rằng công trình nghiên cứu của tác giả Trần Thị Minh Đức về

CVHT “Xây dựng mô hình CVHT trong các trường đại học Việt Nam” [24], và

“Kỹ năng tư vấn học tập của giảng viên đại học” của tác giả Lê Thị Thanh

Thủy và Nguyễn Thị Hằng Phương được xem là những nghiên cứu khoa học

đầu tiên từ góc độ tâm lý về lĩnh vực này [45]. Trong cuốn sách chuyên khảo

“Cố vấn học tập trong các trường đại học” do tác giả Trần Thị Minh Đức (chủ

biên) có rất nhiều bài báo của chính tác giả và các cộng sự Lê Thị Thanh Thủy,

Kiều Anh Tuấn (2012) phân tích thực trạng hoạt động của CVHT trong các

trường ĐH và phân tích kỹ năng cơ bản cần có (như kỹ năng lắng nghe, đặt câu

hỏi, cung cấp thông tin…) để thực hiện công việc hỗ trợ sinh viên trong trường

đại học [25].

Trong bài tham luận về “Nâng cao vai trò của cố vấn học tập trong đào

tạo theo tín chỉ” của Đào Ngọc Cảnh (2011), Khoa Khoa học Xã hội và Nhân

văn, Trường Đại học Cần Thơ cũng đưa ra nhiệm vụ của đội ngũ CVHT nhưng

tác giả tiếp cận một cách tổng quát. Tác giả cho rằng CVHT có ba nhiệm vụ đó

là: tư vấn sinh viên trong lĩnh vực học tập, thực hiện việc đánh giá kết quả rèn

luyện sinh viên từng học kỳ, tư vấn sinh viên các lĩnh vực khác. Trong ba

nhiệm vụ trên, tác giả đặc biệt nhấn mạnh nhiệm vụ tư vấn cho sinh viên trong

học tập. Tác giả cho rằng tư vấn, hướng dẫn sinh viên lập kế hoạch học tập và

đăng ký học phần một cách hợp lý, phù hợp với năng lực và điều kiện của từng

sinh viên là công việc khó khăn và phức tạp [12].

“Cố vấn học tập trong học chế tín chỉ - Vai trò và một số đề xuất” của

Trần Ngân Bình (2011), Khoa Công nghệ Thông tin &Truyền thông, Trường

Đại học Cần Thơ. Tác giả đặc biệt nhấn mạnh vai trò của một CVHT trong năm

đầu tiên là hết sức quan trọng để giúp sinh viên bước vào ngưỡng cửa đại học

không phải bỡ ngỡ. Đồng thời vai trò của CVHT cũng thể hiện rõ trong việc

giúp các em nhanh chóng làm quen với môi trường mới, thầy cô, bạn bè mới

mà quan trọng hơn là phải nhanh chóng nắm bắt và làm quen với cách học mới,

với những kỹ năng mới [5]

Ngày 26/12/2014, Viện Nghiên cứu Giáo dục - Trường Đại học Sư phạm

Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo vai trò CVHT trong đào tạo theo học

chế tín chỉ tại các trường đại học, cao đẳng Việt Nam.

Tại Hội thảo này, các đại biểu đều nhất trí cho rằng, vai trò CVHT là

quan trọng nhưng hiện nay, các trường đại học và cao đẳng chưa phát huy hết

khả năng của họ. Mặt khác những thầy cô giáo được bố trí làm hoạt động

CVHT vẫn chưa đầu tư vào công việc đúng theo chức năng nhiệm vụ được

phân công nên sinh viên chưa "hài lòng" khi nhờ CVHT giúp đỡ.

Tuy nhiên các ý kiến đều tập trung thống nhất các nội dung cho rằng: Thực

trạng hoạt động CVHT tại các trường đại học, cao đẳng chưa hiệu quả, người làm

hoạt động cố vấn thường kiêm nhiệm nên chưa đầu tư cho công tác, chưa có chế

độ lương thưởng hợp lý, sinh viên chưa hài lòng và tin tưởng vào CVHT…

Hội thảo còn phân tích vai trò của CVHT: họ là những người không chỉ

am hiểu chương trình đào tạo, phương pháp học tập, nghiên cứu khoa học mà

còn cần nắm rõ những quy định, văn bản về đào tạo của Bộ, Trường và nắm

các hoạt động của sinh viên…

Nhìn chung, các tác giả, các tổ chức nghiên cứu đều đề cao vai trò của

CVHT và đề cập nhiều đến yếu tố kỹ năng tư vấn, giúp đỡ sinh viên của

CVHT. Các nghiên cứu về CVHT tập trung ở 2 khía cạnh là: Tập trung phân

tích về vai trò, nhiệm vụ của CVHT, trong đó các tác giả nhấn mạnh nhiều đến

những công việc cụ thể của CVHT cần phải làm, bên cạnh đó còn phân tích về

những khó khăn của CVHT trong việc triển khai nhiệm vụ CVHT, và bước đầu

đề cập đến những kỹ năng cơ bản của CVHT hiện đang có như kỹ năng cung

cấp thông tin và kỹ năng giao tiếp (trò chuyện, đặt câu hỏi, lắng nghe, thông

cảm)... Tuy nhiên các nội dung về vấn đề quản lý hoạt động CVHT chưa được

rõ nét, chưa được chỉ ra các biện pháp quản lý hiệu quả tối ưu.

1.2. Những khái niệm của đề tài

1.2.1. Quản lý

1.2.1.1. Khái niệm Quản lý

Quản lý là một hiện tượng xã hội xuất hiện rất sớm, là một phạm trù tồn

tại khách quan được ra đời từ bản thân nhu cầu của mọi chế độ xã hội, mọi

quốc gia và ở mọi thời đại. Lịch sử đã chỉ rõ, ngay từ buổi sơ khai của loài

người, để tồn tại và phát triển con người đã biết liên kết nhau thành các nhóm

để chống lại thú dữ và thiên nhiên, do đó đã xuất hiện các mối quan hệ giữa con

người với con người, giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với xã hội

và giữa con người với bản thân mình. Trong quá trình ấy đã xuất hiện một

số người có năng lực chi phối được người khác, họ điều khiển hoạt động của

nhóm sao cho phù hợp với mục tiêu chung. Những người đó đóng vai

trò thủ lĩnh để quản lý nhóm, điều này đã làm nẩy sinh nhu cầu về quản lý.

Như vậy, quản lý xuất hiện từ rất sớm và tồn tại, phát triển đến ngày nay.

Quản lý là một loại hình lao động của con người trong cộng đồng nhằm

thực hiện các mục tiêu mà tổ chức hoặc xã hội đặt ra. Quản lý là một hoạt động

bao trùm mọi mặt đời sống xã hội và là nhân tố không thể thiếu được trong sự

phát triển của xã hội. Các triết gia, các nhà chính trị từ thời cổ đại đến nay đều

rất coi trọng vai trò của quản lý trong sự ổn định và phát triển của xã hội. Quản

lý là một phạm trù tồn tại khách quan và là một tất yếu lịch sử.

Có thể nói, Quản lý được định nghĩa là một công việc mà một người lãnh

đạo học suốt đời không thấy chán và cũng là sự khởi đầu của những gì họ

nghiên cứu. Quản lý được giải thích như là nhiệm vụ của một nhà lãnh đạo thực

thụ, nhưng không phải là sự khởi đầu để họ triển khai công việc. Như vậy, có

bao nhiêu nhà lãnh đạo tài ba thì có bấy nhiêu kiểu định nghĩa và giải thích về

quản lý.

Vậy suy cho cùng quản lý là gì? Định nghĩa quản lý là yêu cầu tối thiểu

nhất của việc lý giải vấn đề quản lý dựa trên lí luận và nghiên cứu quản lý học.

Xét trên phương diện nghĩa của từ, quản lý thường được hiểu là chủ trì hay phụ

trách một công việc nào đó.

Bản thân khái niệm quản lý có tính đa nghĩa nên có sự khác biệt giữa

nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Hơn nữa, do sự khác biệt về thời đại, xã hội, chế độ,

nghề nghiệp nên quản lý cũng có nhiều giải thích, lý giải khác nhau. Cùng với

sự phát triển của phương thức xã hội hoá sản xuất và sự mở rộng trong nhận

thức của con người thì sự khác biệt về nhận thức và lý giải khái niệm quản lí

càng trở nên rõ rệt.

Xuất phát từ những góc độ nghiên cứu khác nhau, rất nhiều học giả trong

và ngoài nước đã đưa ra giải thích không giống nhau về quản lý. Cho đến nay,

vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất về quản lý. Đặc biệt là kể từ thế kỷ 21,

các quan niệm về quản lý lại càng phong phú. Các trường phái quản lý học đã

đưa ra những định nghĩa về quản lý như sau:

Theo Các Mác: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động

chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng đều cần đến

một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức

năng chung phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể khác với sự vận động của

những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy

mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [11].

Theo H.Fayol (l841 - 1925), nhà tư tưởng Pháp: "Quản lý tức là lập kế

hoạch, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra" [Dẫn theo 56]

Tác giả Frederich Wiliam Taylor (1856-1915), người được coi là cha đẻ

của của thuyết quản lý khoa học đã nêu lên tư tưởng cốt lõi trong quản lý là: “Mọi

loại công việc dù nhỏ nhất cũng phải được chuyên môn hóa và phải quản lý chặt

chẽ” Theo ông, “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và

làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ tiền nhất” [Dẫn theo 56].

Theo Nguyễn Minh Đạo (Cơ sở khoa học quản lý, NXB Chính trị quốc

gia, Hà Nội 1997): "Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các

quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục tiêu đã

đề ra" [21].

Tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt coi “Quản lý là một quá trình

định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những

mục tiêu nhất định” [42].

Tác giả Mai Hữu Khuê lại cho rằng “Hoạt động quản lý là một dạng

hoạt động đặc biệt của người lãnh đạo mang tính tông hợp các loại lao động

trí óc, liên kết bộ máy quản lý, hình thành một chỉnh thế thống nhất điều hoà

phối hợp các khâu và các cấp quản lý, làm sao cho hoạt động nhịp nhàng, đưa

đến hiệu quả” [35].

Giáo trình “Quản lý giáo dục và đào tạo” của Trường Cán bộ quản lý

GD&ĐT có nêu:

Quản lý là tác động vừa có tính khoa học, vừa có tính nghệ thuật vào hệ

thống con người nhằm đạt các mục tiêu kinh tế - xã hội.

Quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có tổ chức dựa trên các

thông tin về tình trạng của đối tượng và môi trường nhằm giữ cho sự vận hành

của đối tượng ổn định và phát triển đến mục tiêu đã định.

Quản lý là sự tác động có ý thức, hợp quy luật giữa chủ thể quản lý đến

khách thể quản lý nhằm đạt các mục tiêu đề ra.

Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý là

đối tượng quản lý và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm

năng, các cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến

đổi của môi trường .

Tác phẩm “Khoa học quản lý”, tập I, Trường ĐH Kinh tế quốc dân, Hà

Nội đưa ra: "Quản lý là việc đạt tới mục đích của tổ chức một cách có kết quả

và hiệu quả thông qua quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra

các nguồn lực của tổ chức". [34]

Từ tất cả những quan niệm trên cho thấy: Hoạt động quản lý luôn luôn

tồn tại hai thành tố, đó là chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Chủ thể quản lý

có thể là cá nhân hay một nhóm người có chức năng quản lý, điều khiển tổ

chức để tổ chức vận hành và đạt được mục tiêu. Khách thể quản lý là những

người chịu sự tác động chỉ đạo của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu chung.

Quản lý là những hoạt động có phối hợp nhằm định hướng và kiểm soát

quá trình tiến tới mục tiêu. Đó là quá trình tạo nên sức mạnh gắn liền các hoạt

động của các cá nhân với nhau trong một tổ chức nhằm đạt được mục tiêu chung.

Như vậy, nội hàm của khái niệm quản lý gồm:

- Hoạt động phối hợp nhiều người, nhiều yếu tố;

- Định hướng các hoạt động theo mục tiêu nhất định;

- Kiểm soát được tiến trình của hoạt động trong quá trình tiến tới mục tiêu.

Nội dung quản lý

Môi trường quản lý

Chủ thể quản lý

Khách thể quản lý

Chủ thể quản lý

Phương pháp quản lý

Mô hình quản lý được thể hiện qua sơ đồ sau:

Sơ đồ 1.1. Mô hình quản lý

1.2.1.2. Chức năng Quản lý

Chức năng quản lý là một dạng hoạt động quản lý chuyên biệt, thông qua

đó chủ thể quản lý tác động vào khách thể quản lý nhằm thực hiện một mục

tiêu nhất định. Chức năng quản lý gắn liền với sự xuất hiện phân công và hợp

tác lao động trong quá trình sản xuất. Tổ hợp tất cả các chức năng quản lý tạo

nên nội dung của quá trình quản lý, nội dung lao động của người quản lý và là

cơ sở để phân công lao động quản lý, để hình thành và hoàn thiện cơ cấu tổ

chức quản lý.

Có nhiều cách phân chia chức năng của quản lý nhưng cơ bản thống nhất

ở 4 chức năng sau:

- Chức năng lập kế hoạch:

Lập kế hoạch là quá trình ấn định những nhiệm vụ, những mục tiêu và

phương pháp tốt nhất để thực hiện những mục tiêu, nhiệm vụ đó.

Lập kế hoạch là phương pháp tiếp cận hợp lý để đạt những mục tiêu định

trước, là chức năng cơ bản nhất trong các chức năng quản lý vì nó gắn liền với

việc lựa chọn chương trình hành động trong tương lai.

Kế hoạch là văn bản trong đó xác định mục tiêu, mục đích của một tổ

chức và những con đường, các biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu, mục

đích đó. Chức năng kế hoạch hoá có 3 nội dung cơ bản là:

+ Xác định, hình thành mục tiêu (phương hướng) đối với tổ chức;

+ Xác định và đảm bảo (có tính chắc chắn, có tính cam kết) về các nguồn

lực của tổ chức để đạt được mục tiêu này.

+ Quyết định xem những hoạt động nào là cần thiết để đạt được các mục

tiêu, xác định các hoạt động ưu tiên.

- Chức năng tổ chức:

Tổ chức thực hiện kế hoạch là quá trình sắp xếp và phân phối các nguồn

lực để thực hiện các mục tiêu đã đề ra, là sự sắp đặt một cách khoa học cho con

người, công việc một cách hợp lý, là sự phối hợp các tác động bộ phận tạo nên

một tác động tích hợp mà hiệu quả của nó lớn hơn nhiều so với tổng số các hiệu

quả của các tác động thành phần. Công tác tổ chức bao gồm:

+ Xác định cấu trúc bộ máy.

+ Tiếp nhận và phân phối các nguồn lực theo cấu trúc bộ máy.

+ Xác lập cơ chế phối hợp giữa các bộ phận, các thành viên trong tổ chức.

- Chức năng chỉ đạo:

Chỉ đạo là quá trình điều khiển, điều hành, tác động, huy động và giúp

đỡ con người, tổ chức trong hệ thống thực hiện nhiệm vụ. Chỉ đạo là quá trình

tác động, liên kết các thành viên trong tổ chức, tập hợp, động viên họ hoàn

thành những công việc nhất định để đạt được mục tiêu của tổ chức.

Nội dung của chức năng chỉ đạo bao gồm:

+ Chỉ huy, ra lệnh.

+ Động viên, khen thưởng.

+ Theo dõi, giám sát.

+ Uốn nắn, sửa chữa, chỉnh lý.

- Chức năng kiểm tra:

Để hoàn thành chức năng lãnh đạo, người lãnh đạo hệ thống cần thiết và

phải thực hiện chức năng kiểm tra của quản lý. Bởi lãnh đạo mà không kiểm tra

thì coi như không lãnh đạo.

Kiểm tra theo lý thuyết hệ thống chính là thiết lập mối quan hệ ngược

trong quản lý. Có 3 yếu tố cơ bản của công tác kiểm tra:

+ Xây dựng chuẩn thực hiện

+ Đánh giá việc thực hiện trên chính sách so với chuẩn

+ Nếu có sự chênh lệch thì cần điều chỉnh hoạt động.

Bốn chức năng của quản lý có mối quan hệ mật thiết với nhau tạo thành

một chu trình quản lý. Chu trình quản lý bao gồm bốn giai đoạn với sự tham

gia của hai yếu tố quan trọng là thông tin và quyết định. Trong đó thông tin có

vai trò là huyết mạch của hoạt động quản lý đồng thời cũng là tiền đề của một

quá trình quản lý tiếp theo.

Kế hoạch

Kiểm tra Tổ chức Thông tin Quản lý

Chỉ đạo

Sơ đồ 1.2. Sơ đồ mối quan hệ giữa các chức năng trong quản lý

1.2.1.3. Nội dung quản lý

Theo Từ điển Tiếng Việt, nội dung là mặt bên trong của sự vật được hình

thức chứa đựng hoặc biểu hiện.

Nội dung quản lý là các công việc, các hoạt động của nhà quản lý thực

hiện phối hợp nhiều người, nhiều yếu tố, định hướng các hoạt động và kiểm

soát tiến trình của hoạt động trong quá trình tiến tới mục tiêu của tổ chức.

Con người là đối tượng chủ yếu của quản lý nên nội dung quản lý bao gồm:

Quản lý con người: là sự sắp xếp, phân công, hướng dẫn, bồi dưỡng nâng

cao năng lực thực hiện mục tiêu.

Quản lý hoạt động của con người bao gồm: Tổ chức các hoạt động và

kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh các hoạt động.

Các nội dung quản lý trên được thực hiện bởi các chức năng quản lý

trong hoạt động.

1.2.2. Quản lý giáo dục

1.2.2.1. Khái niệm Quản lý giáo dục

Giáo dục là một hiện tượng đặc biệt, bản chất của nó là truyền đạt, lĩnh

hội kinh nghiệm lịch sử xã hội của các thế hệ loài người, nó có một vị trí quan

trọng, không chỉ là sản phẩm xã hội mà còn là một nhân tố tích cực, động lực

thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Nếu hiểu rõ giáo dục là hoạt động diễn ra trong xã hội nói chung thì quản

lý giáo dục là quản lý mọi hoạt động giáo dục trong xã hội; nếu hiểu giáo dục là

một hoạt động chuyên biệt trong các cơ sở giáo dục thì quản lý giáo dục là các

hoạt động trong một cơ sở giáo dục như trường học, trung tâm giáo dục…

Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý giáo dục, song thường người

ta quan niệm về quản lý giáo dục ở 2 cấp độ chủ yếu: cấp vĩ mô và cấp vi mô.

Xét ở cấp vĩ mô:

Theo các tác giả Nguyễn Kỳ và Bùi Trọng Tuân thì: “Quản lý giáo dục

là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống và

hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp

cao nhất đến các cơ sở giáo dục là các Nhà trường) nhằm thực hiện có chất

lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu

xã hội”[ 55].

Như vậy, Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là hoạt động điều hành

phối hợp các lực lượng xã hội nhằm làm cho toàn bộ hệ thống giáo dục vận

hành theo đường lối nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện có chất lượng và

hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đã đặt ra.

Xét ở cấp vi mô:

Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch

của chủ thể quản lý vào hệ thống tổ chức giáo dục của nhà trường nhằm điều

khiển các thành tố trong hệ thống phối hợp hoạt động theo đúng chức năng,

đúng kế hoạch, đảm bảo cho quá trình giáo dục đạt mục đích, mục tiêu đã xác

định với hiệu quả cao nhất.

Theo nhà nghiên cứu Phạm Minh Hạc: "Quản lý giáo dục là hệ thống

những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý làm

cho hệ thống vận hành theo đường lối, nguyên lý của Đảng thực hiện được các

tính chất của nhà trường XHCN Việt Nam mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy,

giáo dục thế hệ trẻ, đưa thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục đến mục tiêu dự kiến tiến

lên trạng thái về chất" [28].

Tác giả Trần Kiểm cho rằng: "Quản lý giáo dục vi mô được hiểu là những

tác động tự giác đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh, cha mẹ

học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có

chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục của nhà trường" [36].

Như vật, xét về cấp độ vi mô, quản lý giáo dục được hiểu như một quá

trình vận động của các thành tố có mối quan hệ tương tác lẫn nhau trong hệ

thống tổ chức của nhà trường. Hệ thống đó bao gồm các thành tố cơ bản là:

Chủ thể quản lý, đối tượng quản lý, nội dung, phương pháp, mục tiêu quản lý.

Các thành tố đó luôn vận động trong mối liên hệ tương tác lẫn nhau, đồng thời

diễn ra trong sự chi phối, tác động qua lại với môi trường kinh tế, chính trị, xã

hội xung quanh.

1.2.2.2. Bản chất của Quản lý giáo dục

Bản chất của hoạt động quản lý là sự tác động có mục đích của người

quản lý đến tập thể người bị quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Trong

giáo dục nhà trường đó là tác động của người quản lý đến tập thể giáo viên, học

sinh và các lực lượng khác nhằm thực hiện hệ thống các mục tiêu giáo dục.

Bản chất của quản lý giáo dục là quá trình tác động có định hướng của

chủ thể quản lý lên các thành tố tham gia vào quá trình hoạt động giáo dục

nhằm thực hiện hiệu quả mục tiêu giáo dục. Quản lý giáo dục thực chất là quản

lý nhà nước về giáo dục bao gồm:

- Chủ thể quản lý: Bộ máy quản lý giáo dục các cấp.

- Khách thể quản lý: Hệ thống quản lý giáo dục (các trường học, trung

tâm giáo dục, các cơ sở đào tạo và phục vụ đào tạo...).

- Quan hệ quản lý:

+ Giữa người dạy - người học;

+ Giữa người quản lý - người dạy;

+ Giữa người quản lý - người học;

+ Giữa người dạy - người dạy;

+ Giữa người dạy - cộng đồng.

Các mối quan hệ này có ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục và đào tạo,

chất lượng hoạt động của các nhà trường và toàn bộ hệ thống giáo dục.

Bản chất của quản lý giáo dục là quản lý hệ thống giáo dục, là sự tác

động có mục đích, có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức của chủ thể quản lý lên

đối tượng quản lý theo các quy luật khách quan nhằm đưa hoạt động sư phạm

của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn.

1.2.3. Cố vấn học tập

CVHT được biết đến khi học chế tín chỉ ra đời vào năm 1872 tại Trường

Đại học Havard, Hoa Kỳ.

Theo định nghĩa của Đại học Victoria (Úc), CVHT là: “Cán bộ của

phòng hỗ trợ sinh viên, là những người cung cấp thông tin, tư vấn và giới thiệu,

trợ giúp cho sinh viên trong các vấn đề trọng điểm và các quy trình ở bậc đại

học có ảnh hưởng đến họ. Theo yêu cầu của sinh viên, CVHT còn là người đại

diện, lắng nghe các vấn đề của sinh viên liên quan đến quá trình học tập,

những bất bình và phương pháp rèn luyện” [Dẫn theo 49].

Trường đại học Toulouse Le Mirail (Pháp) cho rằng: “CVHT là người đi

theo và giúp đỡ cho sinh viên trong suốt năm đầu tiên ở giảng đường đại học.

Thông qua các buổi gặp mặt trực tiếp hoặc trao đổi gián tiếp với sinh viên,

CVHT có vai trò tư vấn cho sinh viên trong việc xây dựng kế hoạch học tập.

Ngoài ra họ cũng giúp cho sinh viên về mặt xã hội một cách tốt nhất trong môi

trường giáo dục đại học” [Dẫn theo 49].

CVHT được hiểu là: Nhà tham vấn hoặc một thành viên làm việc trong

khoa của trường đại học, người được đào tạo để chuyên trợ giúp sinh viên trong

việc cung cấp thông tin về đào tạo để sinh viên có thể thích ứng trong lớp học

và đạt được mục tiêu học tập.

Về ngữ nghĩa, Cố vấn là người am tường về một lĩnh vực nào đó và

thường xuyên được cá nhân hoặc tổ chức hỏi ý kiến để tham khảo khi giải

quyết công việc. CVHT là chức danh quy định trong quá trình đào tạo theo hệ

thống tín chỉ, là người tư vấn, hỗ trợ sinh viên tự nhận thức về mình, phát huy

tối đa khả năng học tập, lựa chọn đăng ký học phần, xây dựng kế hoạch học tập

phù hợp để đáp ứng mục tiêu tốt nghiệp, tìm việc làm thích hợp; theo dõi thành

tích học tập của sinh viên nhằm giúp sinh viên điều chỉnh kịp thời hoặc đưa ra

một lựa chọn phù hợp trong quá trình học tập.

Ở nước ta, CVHT mới được quan tâm đến trong những năm gần đây khi

các trường bước vào hình thức đào tạo theo tín chỉ. Khi đó đào tạo đại học, cao

đẳng theo hệ thống tín chỉ ở Việt Nam xuất hiện một chức danh công tác được

quy định trong Quy chế đào tạo đại học và cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống

tín chỉ ban hành kèm theo Quyết định số 43/2007/QĐ-BGDĐT ngày 15 tháng 8

năm 2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, đó là Cố vấn học tập.

Một số trường như đại học Cần Thơ, đại học Sài Gòn, việc định nghĩa

CVHT không quá chú trọng vào chức danh, hay học hàm cũng như thời gian

công tác mà tập trung vào nhiệm vụ một CVHT cần hoàn thành. CVHT được

hiểu là người tư vấn và hỗ trợ sinh viên phát huy tối đa khả năng học tập, lựa

chọn học phần phù hợp để đáp ứng mục tiêu tốt nghiệp và khả năng tìm được

việc làm thích hợp; theo dõi thành tích học tập của sinh viên nhằm giúp sinh

viên điều chỉnh kịp thời hoặc đưa ra một lựa chọn đúng trong quá trình học tập;

Quản lý, hướng dẫn, chỉ đạo lớp được phân công phụ trách đảm bảo các quyền

và nghĩa vụ của sinh viên.

Như vậy, từ cách hiểu về CVHT của một số trường cho thấy CVHT là

người được trông đợi trước hết vào việc giúp đỡ sinh viên các vấn đề liên quan

đến học tập. Bên cạnh đó, một số trường mở rộng vai trò của CVHT trong việc

tư vấn cho sinh viên những vấn đề liên quan đến đời sống cá nhân.

Trong đào tạo theo tín chỉ, nhiệm vụ của CVHT là giúp cho quá trình cá

nhân hóa học tập của sinh viên được diễn ra một cách tốt nhất. Công việc của

họ là tư vấn cho sinh viên để các em tự tổ chức và kiểm soát tốt nhất tiến trình

học tập của mình, giúp sinh viên thực hiện được mục tiêu học tập của mình

Hiện nay ở một số trường cao đẳng, Đại học, mặc dù đang đào tạo sinh

viên theo hình thức tín chỉ nhưng vẫn còn chức danh giáo viên chủ nhiệm,

Ngoài ra, có trường còn sử dụng thuật ngữ: Giáo viên hướng dẫn, Cố vấn học

tập kiêm Giáo viên chủ nhiệm hay Chủ nhiệm chương trình,… để chỉ chức

danh CVHT.

Tuy nhiên, ta thấy CVHT hay giáo viên chủ nhiệm đều là cầu nối trung

gian giữa Nhà trường và sinh viên và sinh viên với thị trường lao động,

trực tiếp đến sự thành công trong học tập và lựa chọn nghề nghiệp của sinh

viên, bên cạnh đó CVHT còn giúp lãnh đạo các cấp trong nhà trường ra các

quyết định quản lý phù hợp.

Điểm khác biệt cơ bản nhất đó là GVCN khi thực hiện nhiệm vụ mang

nặng sắc thái của quá trình quản lý hành chính theo kiểu kèm cặp, chỉ bảo,

giám sát, thậm chí đôi khi mệnh lệnh đơn phương với sinh viên. Điểm khác biệt

của CVHT có mà GVCN không có đó là một chuyên gia tư vấn, hỗ trợ về học

tập, rèn luyện, đời sống và việc làm cho sinh viên.

Trong đào tạo theo tín chỉ, nhiệm vụ của CVHT là giúp cho quá trình cá

nhân hóa học tập của sinh viên được diễn ra một cách tốt nhất. Công việc của

họ là tư vấn cho sinh viên để các em tự tổ chức và kiểm soát tiến trình học tập

của mình, giúp sinh viên thực hiện được mục tiêu học tập.

Qua đó ta nhận thấy, mặc dù có sự khác biệt về tên gọi nhưng bản chất

công việc của CVHT là không hề thay đổi, chức năng và nhiệm vụ của giáo

viên chủ nhiệm và CVHT về cơ bản là không khác nhau. CVHT bao gồm toàn

bộ chức năng, nhiệm vụ của GVCN, song quá trình thực thi đã thay đổi về

phong cách, lề lối làm việc. Điểm nổi hơn là CVHT với vai trò của một chuyên

gia tư vấn, hỗ trợ về học tập, rèn luyện và việc làm cho sinh viên.

CVHT là một chức danh có trong quá trình đào tạo theo hệ thống tín chỉ,

là người tư vấn và hỗ trợ sinh viên phát huy tối đa khả năng học tập, lựa chọn

học phần phù hợp để đáp ứng mục tiêu tốt nghiệp và khả năng tìm được việc

làm thích hợp; theo dõi thành tích học tập của sinh viên nhằm giúp sinh viên

điều chỉnh kịp thời hoặc đưa ra một lựa chọn đúng trong quá trình học tập;

Quản lý, hướng dẫn, chỉ đạo lớp được phân công phụ trách đảm bảo các quyền

và nghĩa vụ của sinh viên.

1.2.4. Quản lý hoạt động cố vấn học tập

Trước hết cần khẳng định lại, hoạt động CVHT là hoạt động quan trọng

không thể thiếu trong các trường đào tạo theo tín chỉ hiện nay. Quản lý hoạt

động CVHT là hoạt động của nhà quản lý tác động có định hướng đến hệ

thống CVHT nhằm thực hiện hiệu quả các mục tiêu giáo dục đào tạo của đơn

vị. Quản lý hoạt động CVHT bao gồm:

Quản lý công tác xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ CVHT: Hầu hết các

CVHT được chọn từ các cán bộ, giáo viên giầu kinh nghiệm, tuy nhiên để

đạt hiệu quả tốt trong công tác cố vấn thì cần có kế hoạch bồi dưỡng, tập

huấn cho CVHT.

Quản lý nội dung, kế hoạch hoạt động công việc của CVHT: Xây dựng

các chương trình, kế hoạch CVHT gắn liền với các khóa học, chương trình

đào tạo cụ thể, lập kế hoạch hoạt động trong từng giai đoạn và toàn bộ

chương trình.

Quản lý việc phân công nhiệm vụ cho CVHT: Với CVHT kiêm

nhiệm cần phân công hợp lý để đảm bảo hoàn thành 2 nhiệm vụ, với

CVHT chuyên trách cần giao nhiệm vụ cụ thể, sâu rộng trong tư vấn, cố

vấn, giúp đỡ sinh viên.

Quản lý thời gian hoạt động của CVHT: Thực hiện các biện pháp quản lý

CVHT với đặc thù công việc hoạt động không chỉ thời gian trên lớp, thời gian

làm việc hành chính mà cả thời gian sinh viên tự học, tự nghiên cứu ngoài giờ.

Quan lý công tác kiểm tra, giám sát hiệu quả công việc của CVHT: Việc

kiểm tra đánh giá CVHT phải đảm bảo tính khách quan, toàn diện.

Quản lý công tác đánh giá, khen thưởng, kỷ luật phù hợp đối với CVHT:

Khen thưởng kịp thời đối với những CVHT làm việc hiệu quả, điều chỉnh

những CVHT làm việc chưa có hiệu quả, thậm chí kỷ luật những CVHT không

hoàn thành nhiệm hoặc để sảy ra sai phạm.

1.3. Hoạt động cố vấn học tập theo hệ thống tín chỉ

Hoạt động CVHT gồm rất nhiều các nội dung khác nhau, có thể chia

thành các nhóm nội dung hoạt động chính như sau:

Cố vấn trong lĩnh vực học tập: Tổ chức thảo luận, hướng dẫn cho SV

tìm hiểu chương trình đào tạo, lựa chọn ngành học phù hợp từ đó tự xây dựng

kế hoạch, phương pháp học tập, đăng ký học phần ...trong học tập, giúp đỡ sinh

viên giải quyết những khó khăn vướng mắc trong học tập...

Cố vấn trong các lĩnh vực nghề nghiệp: Tổ chức tư vấn hướng nghiệp

(tập trung vào đặc tính nghề nghiệp, tình trạng môi trường làm việc, thị trường

làm việc; chuẩn bị tâm thế cho phù hợp với nghề nghiệp...) và định hướng lựa

chọn việc làm cho sinh viên khi ra trường.

Cố vấn về đời sống sinh hoạt, văn hóa tinh thần: Cung cấp cho SV hệ

thống các văn bản pháp quy, nội quy, quy định về quyền lợi, nghĩa vụ của SV

và hướng dẫn sinh viên thực hiện. Tổ chức, tạo điều kiện cho SV tham gia các

hoạt động tình nguyện; các hoạt động văn - thể - mỹ; các lớp tài năng, các câu

lạc bộ, các hội đoàn…

Có thể nói, một trong những yêu cầu quan trọng nhằm thực hiện tốt việc

chuyển đổi chương trình từ phương thức đào tạo theo niên chế sang phương

thức đào tạo theo tín chỉ là việc thành lập đội ngũ CVHT cho sinh viên trong

các trường đại học, cao đẳng. Ngoài việc hỗ trợ sinh viên xác định được mục

tiêu học tập, xây dựng và thực hiện kế hoạch học tập, đội ngũ làm công tác cố

vấn cho sinh viên còn là cầu nối giữa sinh viên với nhà trường, sinh viên với xã

hội, hướng sinh viên đến mục tiêu đào tạo chung của nhà trường và đáp ứng

chuẩn nghề nghiệp trong tương lai.

Có thế thấy, trong hoạt động CVHT thì vai trò và nhiệm vụ của đội ngũ

làm công tác CVHT với các hoạt động cụ thể đó là:

Giúp sinh viên chọn chuyên ngành chính. Vai trò của đội ngũ làm công

tác CVHT rất quan trọng trong việc hỗ trợ sinh viên thấy được điểm mạnh,

điểm yếu của mình để lựa chọn các chuyên ngành phù hợp.

Giúp sinh viên lựa chọn, bổ sung, thay thế hoặc bỏ các môn học. Sinh

viên không có đủ kiến thức và kinh nghiệm để chọn các môn học phù hợp cho

chuyên ngành của mình vì vậy sự cố vấn của CVHT trong trường hợp này rất

cần thiết.

Để sinh viên tích lũy đủ số tín chỉ và tốt nghiệp đúng thời hạn CVHT

phải lưu trữ hồ sơ, kiểm tra chương trình học của sinh viên đại học năm thứ ba

và nhắc nhở các em các môn học còn lại mà các em phải học. Đồng thời CVHT

còn phải giúp sinh viên tiếp cận với các nguồn lực để gặt hái thành công cả

trong và ngoài giảng đường.

Nhiệm vụ của đội ngũ CVHT được tiếp cận các nhiệm vụ đó là: cố vấn

sinh viên trong lĩnh vực học tập, thực hiện việc đánh giá kết quả rèn luyện sinh

viên từng học kỳ, cố vấn sinh viên các lĩnh vực khác. Trong ba nhiệm vụ trên,

đặc biệt nhấn mạnh nhiệm vụ cố vấn cho sinh viên trong học tập, hướng dẫn

sinh viên lập kế hoạch học tập và đăng ký học phần một cách hợp lý, phù hợp

với năng lực và điều kiện của từng sinh viên là công việc khó khăn và phức tạp.

Đặc biệt, vai trò của một CVHT trong năm đầu tiên là hết sức quan trọng

để giúp sinh viên bước vào ngưỡng cửa đại học không phải bâng khuâng và bỡ

ngỡ. Đồng thời vai trò của CVHT cũng thể hiện rõ trong việc giúp các em

nhanh chóng làm quen với môi trường mới, thầy cô, bạn bè mới mà quan trọng

hơn là phải nhanh chóng nắm bắt và làm quen với cách học mới, với những kỹ

năng mới.

Trách nhiệm của đội ngũ CVHT về việc giới thiệu cơ hội nghề nghiệp

trong tương lai cho sinh viên là điều cần thiết, giúp các em có “cái nhìn” tổng

quát về ngành nghề mình theo học. Lòng yêu nghề, sự am hiểu chuyên môn của

cố vấn sẽ giúp sinh viên có thêm nhiệt huyết, đam mê trong học tập. Đồng thời

cố vấn học tập phải là người am hiểu về quá trình, kế hoạch đào tạo của ngành

học để cố vấn cho sinh viên kế hoạch học tập hợp lý.

Hoạt động CVHT là hoạt động quan trọng không thể thiếu trong các

trường học hiện nay khi phần lớn sinh viên đều có nhu cầu được hỗ trợ khi gặp

khó khăn trong học tập, trong sinh hoạt bởi đây cũng chính là sự chủ động, tích

cực chia sẻ, cung cấp thông tin, trao đổi ý kiến, đưa ra lời khuyên, chỉ bảo hay

hướng dẫn về hoạt động học tập, hoạt động rèn luyện, định hướng nghề nghiệp

cho sinh viên đang học tập tại trường

1.4. Quản lý hoạt động cố vấn học tập trong đào tạo tín chỉ.

1.4.1. Vai trò, nhiệm vụ của cố vấn học tập trong các trường Cao đẳng, Đại học

1.4.1.1. Vai trò

Cố vấn học tập - cụm từ được nhắc đến khá nhiều kể từ khi hình thức

đào tạo theo tín chỉ được áp dụng tại các trường Đại học ở Việt Nam. Trước

tiên phải khẳng định rằng, CVHT có vai trò rất quan trọng trong đào tạo tín chỉ

và ảnh hưởng đến kết quả học tập, rèn luyện của sinh viên. Với vai trò cố vấn,

các CVHT là người định hướng, tư vấn, giám sát hoạt động học tập của sinh

viên, giúp cho sinh viên nhận thức được tầm quan trọng của quy chế đào tạo,

nhận thức chính xác các khái niệm của quy chế, hiểu được quy chế, chương

trình đào tạo, phương pháp học tập, từ đó chọn lựa được chương trình kế hoạch

học tập phù hợp với sức học, hoàn cảnh cá nhân và tự tìm ra biện pháp khắc

phục các khó khăn xuất hiện khi mới từ gia đình vào môi trường xã hội và

trường Cao đẳng, Đại học. Thông qua hoạt động cố vấn cho các lớp sinh viên,

CVHT nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng, tình cảm, năng lực cá nhân, hoàn

cảnh gia đình, nguyện vọng của từng sinh viên để từ đó có những đề xuất kịp

thời với nhà trường về các biện pháp hỗ trợ cho sinh viên cũng như thực hiện

tốt công tác quản lý sinh viên.

Nếu như trong hình thức đào tạo theo niên chế, GVCN là cầu nối giữa

nhà trường và sinh viên, là người đại diện của nhà trường thực hiện công tác

quản lý sinh viên thì trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ, CVHT thực thi vai trò

là GVCN trước đây đồng thời là người cố vấn, trợ giúp sinh viên trong học tập

và nghiên cứu khoa học.

CVHT là người tư vấn và hỗ trợ

học tập. Có

thể nói rằng CVHT có vai trò then chốt thông qua hoạt động tư vấn, trợ giúp,

theo dõi và định hướng cho SV trong việc xây dựng chương trình học tập.

CVHT là một bộ phận không thể tách rời và đảm bảo cho “cỗ máy” học chế tín

chỉ vận hành hiệu quả, thông suốt.

CVHT chiếm vai trò quan trọng trong sự thành công của sinh viên trong

đào tạo; Là cầu nối giữa nhà trường với sinh viên, làm nhiệm vụ tư vấn cho

sinh viên về học tập, nghiên cứu khoa học và việc làm, đại diện nhà trường

quản lý toàn diện sinh viên về mọi mặt…

Đã có nhiều hội thảo, hội thi với qui mô khác nhau đề cập đến “cố vấn

học tập” trong phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ. Cụ thể trường Đại

học Cần Thơ tổ chức “Hội nghị nâng cao vai trò cố vấn học tập”, Trường Đại

học Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐH Quốc gia Hà Nội đã tổ chức cuộc thi

“Nghiệp vụ cố vấn học tập”, Trường Đại học Ngoại ngữ - ĐH Quốc gia Hà Nội

cũng đã tổ chức Hội thảo “Những vấn đề sinh viên cần trong quá trình học tập

tại trường và vai trò của cố vấn học tập”… Tất cả các hội thảo, hội thi này đều

nhằm mục đích làm rõ vai trò, nhiệm vụ của đội ngũ CVHT để từ đó xác định

những yêu cầu đối với CVHT trong phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ.

1.4.1.2. Nhiệm vụ

CVHT là một mắt xích không thể thiếu trong quá trình giải quyết các vấn

đề liên quan đến sinh viên. CVHT là người am hiểu quy trình đào tạo, nắm

vững chương trình đào tạo và các qui định của trường để tư vấn, định hướng

cho sinh viên trong thời gian học tập, rèn luyện tại trường đại học. Hiện nay, đa

số các trường đại học, cao đẳng đều đã ban hành những quy chế quy định chức

năng, nhiệm vụ, công việc chính của CVHT, tiêu chuẩn cần có và những chính

sách phúc lợi, khen thưởng đối với CVHT. Trong đó, nhiệm vụ chính của

CVHT mà đa số các trường đều quy định là:

- Học tập, nghiên cứu, nắm vững mục tiêu giáo dục, nội dung, chương

trình, phương pháp đào tạo, quy chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo, quy định, nội

quy của trường về học tập, rèn luyện và công tác sinh viên của trường; thường

xuyên cập nhật những thay đổi, bổ sung trong quy chế, quy định, nội quy để có thể

tư vấn, hỗ trợ giúp đỡ sinh viên trong quá trình học tập, rèn luyện tại trường;

- Nắm rõ chức năng, nhiệm vụ các đơn vị liên quan trong công tác sinh

viên để hướng dẫn sinh viên cách tìm hiểu thông tin, liên hệ công việc đúng

kênh, đúng việc, đúng đối tượng;

- Tư vấn cho sinh viên cách thức xây dựng kế hoạch học tập cho toàn

khóa học; hướng dẫn sinh viên đăng ký học phần ở từng học kỳ để hoàn thành

kế hoạch học tập;

- Nắm danh sách lớp, thông tin cá nhân sinh viên; đề cử Ban cán sự lớp

thông qua bầu cử tại lớp để trường phê duyệt;

- Thông qua tình hình, kết quả học tập của sinh viên để tư vấn, hướng

dẫn sinh viên trong việc đăng ký, điều chỉnh kế hoạch học tập cho phù hợp với

năng lực và hoàn cảnh;

- Thực hiện công tác đánh giá kết quả rèn luyện sinh viên (phổ biến quy

định đánh giá, hướng dẫn thực hiện, chủ trì họp lớp đánh giá), hướng dẫn sinh

viên thực hiện khiếu nại, điều chỉnh, đánh giá bổ sung theo đúng quy định, tiến độ;

- Hướng dẫn, khuyến khích, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các

hoạt động học thuật, nghiên cứu khoa học; các hoạt động văn, thể, mỹ lành

mạnh, bổ ích;

- Nắm tình hình chung của lớp phụ trách (về các mặt học tập, đời sống, sinh

hoạt) thông qua báo cáo của Ban cán sự lớp; hướng dẫn, tư vấn cho sinh viên

trong quá trình học tập, rèn luyện tại trường và các vấn đề khác có liên quan;

- Chủ trì họp lớp xét khen thưởng, kỷ luật sinh viên thuộc lớp phụ trách;

đề nghị khen thưởng, kỷ luật sinh viên thuộc lớp phụ trách gửi khoa;

- Tham dự họp Hội đồng xét khen thưởng - kỷ luật sinh viên ĐHCQ đối

với sinh viên thuộc lớp phụ trách để phát biểu ý kiến, đề xuất hình thức khen

thưởng, kỷ luật nhưng không được quyền biểu quyết;

- Thực hiện chế độ báo cáo theo yêu cầu của ban chủ nhiệm khoa.

Như vậy, vai trò, nhiệm vụ của CVHT rất quan trọng trong hệ thống học

tập theo tín chỉ. Cố vấn không chỉ là người hướng dẫn sinh viên đăng ký các

học phần, lập kế hoạch học tập mà CVHT còn phải hướng dẫn sinh viên về

phương pháp học, kỹ năng nghiên cứu, kỹ năng giải quyết vấn đề và hướng dẫn

thêm cho sinh viên về phương pháp tự học, các kỹ năng sống… Tuy nhiên,

trong thực tế, hiệu quả của CVHT thực sự không cao do nhiều nguyên nhân

khác nhau. Từng bước xây dựng và nâng cao chất lượng CVHT là công việc

cần được quan tâm hàng đầu của các trường triển khai chương trình học tập của

sinh viên theo học chế tín chỉ. CVHT sẽ đóng góp không nhỏ vào thành công

trong việc đào tạo theo hệ thống tín chỉ.

1.4.2. Quản lý hoạt động của cố vấn học tập ở trường Cao đẳng, Đại học

Quản lý công tác xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ CVHT: Hầu hết các CVHT

được chọn từ các cán bộ, giáo viên giầu kinh nghiệm, tuy nhiên để đạt hiệu quả tốt

trong công tác cố vấn thì cần có kế hoạch bồi dưỡng, tập huấn cho CVHT.

Quản lý nội dung, kế hoạch hoạt động công việc của CVHT: Xây dựng các

chương trình, kế hoạch CVHT gắn liền với các khóa học, chương trình đào tạo cụ

thể, lập kế hoạch hoạt động trong từng giai đoạn và toàn bộ chương trình.

Quản lý việc phân công nhiệm vụ cho CVHT: Với CVHT kiêm nhiệm cần

phân công hợp lý để đảm bảo hoàn thành 2 nhiệm vụ, với CVHT chuyên trách cần

giao nhiệm vụ cụ thể, sâu rộng trong tư vấn, cố vấn, giúp đỡ sinh viên.