1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Vô luận việc gì, đều do
người làm ra, và từ nhỏ đến to, từ gần đến xa, đều thế cả”. Matsushita
Konosuke đã chứng minh rằng: “Nhân sự, chìa khóa của thành công”.
Susan R.Meisinger đã tuyên bố: “Con người là tài sản quan trọng nhất của
chúng ta”. Những phát biểu mang tính tổng kết nêu trên mặc dù xuất hiện
ở những thời điểm khác nhau, những nền văn hóa không giống nhau
nhưng cũng đã khẳng định vị trí quan trọng đặc biệt của NNL đối với mỗi
quốc gia, mỗi ngành, mỗi tổ chức..
Ngành YT tỉnh Sơn La có trách nhiệm và sứ mạng thực hiện việc
CSSK cho hơn 1,2 triệu dân trên địa bàn tỉnh và một số tỉnh của nước bạn
Lào tiếp giáp biên giới với Tỉnh Sơn La. Để hoàn thành nhiệm vụ được
giao, ngành YT Sơn La cần phải có một hệ thống đủ mạnh với mạng lưới
YT đủ độ bao phủ từ tỉnh đến xã, đội ngũ NLYT có chất lượng cao... Hiện
nay tại tỉnh Sơn La, QLNN về NLYT-TĐC còn nhiều hạn chế như: Công
tác xây dựng và thực hiện quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành YT nói
chung, PTNNLYT-TĐC nói riêng chưa theo kịp yêu cầu phát triển. Một số
quy hoạch đã có dấu hiệu bất cập, mâu thuẫn, thiếu tính khả thi; Tổ chức bộ
máy QLNN về PTNNLYT-TĐC còn phân tán, thiếu tập trung, thống nhất;
Công tác kiểm tra, thanh tra hoạt động và xử lý vi phạm trong lĩnh vực
PTNNLYT-TĐC mặc dù đã được quan tâm chỉ đạo thực hiện, nhưng nhìn
chung còn thưa thớt, việc xử lý sau thanh kiểm tra từng lúc, từng nơi chưa
dứt khoát; Tính hiệu lực, hiệu quả, phù hợp và bền vững của QLNN về
PTNNLYT-ĐC trên địa bàn tỉnh có sự cải thiện tuy vẫn còn nhiều bất cập.
Còn thiếu BS đặc biệt là BS có trình độ sau ĐH và chuyên môn sâu; đội
ngũ chuyên gia đầu ngành trên một số lĩnh vực; cơ cấu nhân lực theo từng
vùng, từng lĩnh vực chưa phù hợp với quy định; số lượng BS về công tác
hàng năm trên phạm vi toàn tỉnh chưa đảm bảo và đáp ứng được quy hoạch
phát triển ngành YT và phát triển dân số tự nhiên của tỉnh. Tình trạng thiếu
BS về công tác tại các đơn vị YT thuộc lĩnh vực đặc thù như: Lao; Phong;
HIV/AIDS; Pháp y; Tâm thần và tại các TYT xã, phường, thị trấn.
Xuất phát từ những lý do trên, NCS chọn đề tài: "Quản lý nhà
nước về phát triển nguồn nhân lực y tế trình độ cao tại Sơn La” làm
luận án tiến sĩ.
2
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
2.1. Tình hình nghiên cứu về NNLYT và phát triển NNLYT
Chủ đề nghiên cứu về NNLYT, PTNNLYT cũng đã được nhiều tác
giả trong và ngoài nước nghiên cứu. Các nghiên cứu này đã làm rõ được
vai trò quan trọng của NNLYT, các yêu cầu đối với NNLYT trên thế giới.
Đồng thời các nghiên cứu cũng đã chỉ ra được sự cần thiết của PTNNLYT
về mặt chất lượng và số lượng. Tuy nhiên, các nghiên cứu đều nói chung
về PTNNLYT mà chưa có nghiên cứu chuyên sâu nào nghiên cứu
PTNNLYT-TĐC tại địa phương và ở Tỉnh Sơn La.
2.2. Tình hình nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với phát triển nguồn
nhân lực y tế trình độ cao
Các nghiên cứu cũng đưa ra được các nhân tố ảnh hưởng đến
QLNN về PTNNLYT. Cụ thể:
Thứ nhất, các nghiên cứu QLNN về PTNNL ngành;
Thứ hai, các nghiên cứu QLNN về PTNNLYT;
Nhận thấy một số công trình, tài liệu đã đưa ra tương đối hoàn chỉnh
nội dung, công cụ QLNN. Trong các nghiên cứu đã nêu, đã có công trình
đề cập đến QLNN về YT nhưng mới chỉ dừng ở quản lý về thể chế chung
hoặc QLNN về một khía cạnh nhân lực cụ thể chưa có tài liệu nào nghiên
cứu về QLNN theo NNLYT gắn với đặc thù nghề nghiệp; Chưa có công
trình nào đánh giá, phân tích một cách đầy đủ căn cứ khoa học về QLNN
về PTNNLYT-TĐC ở địa phương và cụ thể ở tỉnh Sơn La.
2.3. Bình luận và khoảng trống nghiên cứu
Qua nghiên cứu các công trình đã tổng quan, một số vấn đề đã được
tập trung giải quyết cụ thể như:
Một là: Các cách tiếp cận khác nhau về NNLYT nói chung và hiện
trạng cơ cấu, trình độ của hệ thống NLYT toàn cầu, những điểm cần ưu tiên
cho công cuộc phát triển và chính sách phát triển trong các giai đoạn tiếp
theo; chính sách chung cho PTNNLYT cho các quốc gia đang phát triển;
Chương trình hành động chung của thế giới để cải thiện HTYT, nhiệm vụ của
ĐT để nâng cao năng lực của NLYT và cải thiện chất lượng CSSK người
bệnh. Nội dung quản lý và chính sách PTNNLYT ở một số địa phương, khu
vực trên thế giới như Ấn Độ, Châu Á Thái Bình Dương, Châu Phi...
Hai là: Một số nghiên cứu đã tập trung vào phân tích HTYT Việt Nam,
quan niệm về NLYT, thực trạng NLYT bao gồm: hiện trạng phát triển, quy
mô, phân bố; chính sách tuyển dụng và đãi ngộ đối với NLYT ở một số địa
3
phương, khu vực trong nước; Hiện trạng ĐT NNLYT với những thành công
và những bất cập cần khắc phục đồng thời dự báo những nhân tố tác động
đến phát triển nhân lực và đề xuất một số định hướng phát triển cũng như đưa
ra các giải pháp tương ứng để phát triển NLYT.
Ba là: Một số nghiên cứu đã đề cập tới các CS về NNLYT, vai trò,
tầm quan trọng về nội dung đào tạo, nội dung giám sát chất lượng, nội
dung sử dụng chính sách đãi ngộ khi được tuyển dụng đối với NLYT. Một
số nghiên cứu cũng đề cập đến sự liên kết giữa điều kiện kinh tế, văn hóa,
chính trị và xã hội của từng vùng, miền, địa phương đối với sự phát triển
HTYT và NLYT dưới các góc độ và mức độ khác nhau.
Bốn là: Một số công trình, tài liệu đã đưa ra tương đối hoàn chỉnh
những thành tố, nội dung, công cụ QLNN về PTNNL. Trong các tài liệu đã
nêu, có những tài liệu đã đề cập đến QLNN về YT nhưng mới chỉ dừng ở
quản lý về thể chế chung, chưa có tài liệu nào nghiên cứu về QLNN theo
lĩnh vực cụ thể gắn với đặc thù nghề nghiệp.
Tóm lại: Qua nghiên cứu các công trình liên quan cho thấy, những
“khoảng trống” cần phải được tiếp tục nghiên cứu, đó là:
- Khung lý thuyết hệ thống gắn với đặc thù ngành YT bao gồm: Khái
niệm NNLYT, NNLYT-TĐC; nội dung QLNN về PTNNLYT-TĐC ở địa
phương; Tiêu chí đánh giá QLNN về PTNNLYT-TĐC ở địa phương; Nhân
tố ảnh hưởng đến QLNN về PTNNLYT–TĐC ở địa phương.
- Phân tích, đánh giá một cách có căn cứ khoa học về thực trạng QLNN
về PTNNLYT-TĐC ở tỉnh Sơn La gắn với điều kiện cụ thể.
- Đánh giá tình hình nhân tố ảnh hưởng đến QLNN về PTNNLYT-
TĐC ở địa phương, nghiên cứu trường hợp Tỉnh Sơn La.
- Hệ thống những giải pháp và kiến nghị toàn diện, khả thi hoàn
thiện QLNNN về PTNNLYT-TĐC ở tỉnh Sơn La.
Từ khoảng trống được xác định, hướng nghiên cứu của luận án là có
tính mới với sự kế thừa và phát triển một bước kết quả nghiên cứu từ các
công trình đã công bố về nguyên lý của QLNN và PTNNLYT.
Theo đó các câu hỏi nghiên cứu của luận án được xác định là:
(i) Cơ sở khoa học của QLNN về PTNNLYT-TĐC ở địa phương và
thực trạng QLNN về PTNNLYT-TĐC ở Tỉnh Sơn La?
(ii) Những yếu tố nào ảnh hưởng đến QLNN về PTNNLYT-TĐC ở
địa phương Sơn La?
(iii) Cần phải làm gì để hoàn thiện QLNN về PTNNLYT-TĐC ở
4
Tỉnh Sơn La?
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Đề tài đề xuất được các giải pháp và kiến nghị chủ yếu có cơ sở
khoa học và thực tiễn để hoàn thiện QLNN về PTNNLYT-TĐC ở tỉnh
Sơn La, Việt Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Một là: Hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận về QLNN đối với
PTNNLYT-TĐC của địa phương.
Hai là: Nghiên cứu kinh nghiệm QLNN về PTNNLYT–TĐC của một
số tỉnh, thành phố ở Việt Nam để rút ra bài học cho ngành YT Tỉnh Sơn La.
Ba là: Thực hiện khảo sát, đánh giá thực trạng QLNN về
PTNNLYT- TĐC ở tỉnh Sơn La; Phân tích tình hình nhân tố ảnh hưởng
đến QLNN về PTNNLYT ở tỉnh Sơn La từ đó rút ra các kết luận về
những thành công, hạn chế và nguyên nhân dẫn đến những hạn chế đó.
Bốn là: Nghiên cứu định hướng, mục tiêu PTNNLYT-TĐC của
Ttnh Sơn La đến năm 2025 và tầm nhìn 2030. Đề xuất quan điểm hoàn
thiện QLNN về PTNNLYT-TĐC ở tỉnh Sơn La để có cơ sở khoa học,
thực tiễn cho những giải pháp và kiến nghị.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đề tài có đối tượng nghiên cứu là QLNN về PTNNLYT-TĐC ở địa
phương nói chung và ở tỉnh Sơn La, Việt Nam nói riêng.
Chủ thể QLNN về PTNNLYT-TĐC ở địa phương là HĐND, UBND
cấp tỉnh mà Sở YT là cơ quan chuyên môn tham mưu giúp việc. Đối tượng
QLNN là các hoạt động PTNNLYT-TĐC bao gồm thu hút, tuyển dụng, bố
trí và sử dụng; ĐT-BD; Tạo động lực đối với NNLYT-TĐC tại các CSYT
ở địa phương.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi không gian: Nghiên cứu QLNN về PTNNLYT-TĐC cấp địa
phương, nghiên cứu thực tế tại Tỉnh Sơn La.
Phạm vi về thời gian: Thực trạng QLNN về PTNNLYT- TĐC của Tỉnh
Sơn La trong giai đoạn từ 2015-2019. Đề xuất giải pháp hoàn thiện QLNN về
PTNNLYT- TĐC của Tỉnh Sơn La đến năm 2025 tầm nhìn đến 2030.
Phạm vi về nội dung: Trong giới hạn luận án khung nghiên cứu
được hình thành với một số khía cạnh trọng tâm (xem Hình 1) sau:
5
Hình 1: Khung nghiên cứu của luận án
Nguồn: NCS đề xuất
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử dựa
trên các hiện tượng khách quan và quy luật kinh tế làm phương pháp luận
và được áp dụng xuyên suốt trong nghiên cứu. Nguồn thông tin, dữ liệu
phục vụ cho nghiên cứu của Luận án bao gồm tất cả nguồn dữ liệu thứ cấp
và sơ cấp. Đối với mỗi loại dữ liệu trên, NCS lại có phương pháp thu thập
riêng để có được nguồn dữ liệu trung thực, đáng tin cậy nhất phục vụ cho
việc phân tích thực trạng PTNNLYT -TĐC của ngành YT Tỉnh Sơn La.
5.1. Phương pháp thu thập thông tin
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Được áp dụng để thu thập
nguồn dữ liệu thứ cấp từ các cơ quan Bộ YT; Sở YT, Sở Nội vụ tỉnh Sơn
Tiêu chí đánh giá QLNN
về PTNNLYT-TĐC ở
địa phương
Nhân tố chủ quan
Điều kiện kinh tế; Đặc điểm văn hóa - xã
hội; Năng lực cán bộ QLNN; Cơ sở vật chất,
TTBYT ở địa phương
Nhân tố ảnh hưởng đến QLNN về PTNNLYT-TĐC ở địa phương
Nhân tố khách quan
Chính sách, pháp luật; Chiến lược phát
triển ngành YT; Hệ thống cơ sở ĐT
NNLYT-TĐC
QLNN về PTNNLYT-TĐC ở
địa phƣơng
Nội dung QLNN về
PTNNLYT-TĐC ở địa
phương
Hiệu
lực
Hiệu
quả
Bền
vững
Xây dựng
chiến lược,
quy hoạch,
CS về
PTNNLYT-
TĐC ở địa
phương
Tổ chức
triển khai
QLNN về
PTNNLYT-
TĐC ở địa
phương
Thanh tra,
giám sát
PTNNLYT
-TĐC ở địa
phương