ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
NGUYỄN NGỌC THỦY
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN THĂNG BÌNH, TỈNH QUẢNG NAM
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 834 04 10
Đà Nẵng - Năm 2020
Công trình được hoành thành tại
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN
Ngƣời hƣớng dẫn KH: TS. Trần Phƣớc Trữ
Phản biện 1: GS.TS. Trương Bá Thanh
Phản biện 2: TS. Hoàng Hồng Hiệp
Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp
thạc sĩ Quản lý kinh tế họp tại Trường Đại Kinh tế, Đại học Đà
Nẵng vào ngày 24 tháng 10 năm 2020.
Có thể tìm hiểu luận văn tại:
- Trung tâm thông tin-Học liệu, Đại học Đà Nẵng.
- Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng.
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xây dựng nông thôn mới (NTM) đã trở thành nhiệm vụ trọng
yếu của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, là cuộc vận động toàn diện
trên tất cả các lĩnh vực, là cơ sở để Việt Nam nâng cao giá trị sản phẩm
ở khu vực nông thôn và tỷ trọng đóng góp của ngành nông nghiệp trong
cơ cấu kinh tế, góp phần chung vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước. Tuy nhiên, xây dựng nông thôn mới là công việc phức
tạp, diễn ra trong thời kỳ dài và có nhiều chủ thể tham gia, nên muốn có
hiệu quả phải có sự quản lý của Nhà nước.”
Trong những năm qua, huyện Thăng Bình đã triển khai áp dụng
các chính sách về xây dựng và phát triển nông thôn và đạt được một
số thành tựu đáng kể trong phát triển nông nghiệp ở địa phương, nếp
sống, mức sống, thu nhập tăng cao so với những thời kỳ trước. Người
dân đã áp dụng khoa học kĩ thuật vào trồng trọt, chăn nuôi. Đời sống
người dân đã được nâng cao cả về vật chất lẫn tinh thần, bộ mặt làng
xã đã thay đổi rõ rệt, cảnh quan môi trường được đảm bảo hơn. Tuy
nhiên, nhìn chung, việc thực hiện Chương trình nông thôn mới của
nhiều xã trên địa bàn huyện còn gặp nhiều khó khăn. Một trong những
nguyên nhân chính của tình trạng này là do thiếu vốn đầu tư và thiếu
giải pháp huy động vốn hiệu quả cho Chương trình xây dựng nông
thôn mới; nguồn ngân sách đầu tư cho Chương trình còn thấp, khả
năng huy động từ nhân dân và các doanh nghiệp còn hạn chế; tình
hình quản lý sử dụng chưa đạt hiệu quả mong muốn. Từ thực tế trên,
tác giả chọn đề tài “Quản lý nhà nƣớc về vốn đầu tƣ xây dựng nông
thôn mới tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam” làm đề tài nghiên
cứu luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
2
Nghiên cứu thực trạng và từ đó đề xuất các giải pháp nhằm
hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây dựng nông
thôn mới tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.”
2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước
về vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới.
- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về vốn
đầu tư xây dựng nông thôn mới tại huyện Thăng Bình từ năm 2017 - 2019.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà
nước về vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới ở huyện Thăng Bình trong
thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến
công tác quản lý nhà nước về vốn đầu tư trong xây dựng nông thôn mới.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung làm rõ thực trạng công tác
quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới tại huyện
Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, bao gồm vốn ngân sách nhà nước và
các nguồn vốn xã hội hóa.
- Phạm vi không gian: Đề tài thực hiện nghiên cứu trên địa bàn
huyện Thăng Bình,tỉnh Quảng Nam.
- Phạm vi thời gian: từ 2017 đến 2019.”
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp điều tra thu thập số liệu; phương pháp tổng hợp
và phân tích dữ liệu.
Bên cạnh, nguồn dữ liệu thu thập được, đề tài nghiên cứu tham
khảo thêm của những tác giả đi trước, giáo trình và các nguồn trung
tâm lưu trữ khoa học.
3
5. Bố cục đề tài nghiên cứu
Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây
dựng nông thôn mới.
Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây
dựng nông thôn mới tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
Chương 3: Định hướng và một số giải pháp hoàn thiện công tác
quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới tại huyện
Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
4
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VỐN ĐẦU TƢ
XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG
THÔN MỚI
1.1.1. Một số khái niệm
a. Khái niệm nông thôn mới
Theo Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010 của Thủ
tướng Chính phủ phê duyệt “Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây
dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020” cho rằng: “Nông thôn
mới là nông thôn mà trong đó đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần của
người dân không ngừng được nâng cao, giảm dần sự cách biệt giữa
nông thôn và thành thị. Nông dân được đào tạo, tiếp thu các tiến bộ kỹ
thuật tiên tiến, có bản lĩnh chính trị vững vàng, đóng vai trò làm chủ
nông thôn mới”.
b. Vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới - Khái niệm về vốn đầu tư: Theo Luật đầu tư số 61/2020/QH14 ngày 17/6/2020: “Vốn đầu tư là tiền và tài sản khác theo quy định của pháp luật về dân sự và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh”. - Khái niệm vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới: Vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới là tiền tích luỹ của xã hội, của các cơ sở sản xuất kinh doanh, là tiền tiết kiệm của dân và huy động từ các nguồn khác đưa vào thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM.
c. Khái niệm quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây dựng
NTM
- Khái niệm quản lý nhà nước:
5
Quản lý nhà nước là một dạng quản lý xã hội đặc biệt, mang
tính quyền lực nhà nước và sử dụng pháp luật, chính sách để điều
chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức trên tất cả các mặt của đời sống xã
hội do các cơ quan trong bộ máy nhà nước thực hiện, nhằm phục vụ
nhân dân, duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội.
- Khái niệm quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới:
Quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới là
những tác động liên tục, có tổ chức, có định hướng của cơ quan nhà
nước có chức năng, thẩm quyền tới các đơn vị và cá nhân thực hiện
quá trình huy động, sử dụng vốn đầu tư, thông qua các cơ chế, chính
sách của Nhà nước nhằm xây dựng nông thôn mới có hiệu quả.”
1.1.2. Đặc điểm, vai trò các loại vốn đầu tƣ xây dựng NTM
a. Vốn ngân sách Nhà nước (Ngân sách Trung ương và ngân
Vốn ngân sách Nhà nước là nguồn vốn được huy động chủ yếu
sách địa phương) từ nguồn thu thuế và các loại phí, lệ phí. Vốn ngân sách nhà nước
(NSNN) cho xây dựng NTM là các khoản chi của NSNN cho đầu tư
xây dựng NTM.
Ngân sách Trung ương: là các khoản thu ngân sách nhà nước
phân cấp cho cấp trung ương hưởng và các khoản chi ngân sách nhà
nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp trung ương.
Ngân sách địa phương: là các khoản thu ngân sách nhà nước
phân cấp cho cấp địa phương hưởng, thu bổ sung từ ngân sách trung
ương cho ngân sách địa phương và các khoản chi ngân sách nhà nước
thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa phương.
b. Vốn tín dụng (Tín dụng đầu tư phát triển và tín dụng
thương mạị)
Vốn tín dụng là vốn từ tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước
và nguồn vay thương mại. Huy động vốn thông qua kênh tín dụng, các
6
chủ thể luôn cân nhắc giữa tỷ suất sinh lời từ sử dụng vốn vay với chi
phí vốn vay.
c. Vốn từ các doanh nghiệp và tổ chức kinh tế khác Vốn từ các doanh nghiệp và tổ chức kinh tế khác là nguồn vốn
do các doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức kinh tế đầu tư vào lĩnh
vực nông nghiệp và nông thôn như: đầu tư kinh doanh các cơ sở sản
xuất, chế biến nông sản, thực phẩm, cung cấp dịch vụ, đầu tư trong
nghiên cứu, chuyển giao công nghệ,… Là nguồn vốn của các doanh
nghiệp đầu tư trực tiếp xây dựng các công trình NTM có khả năng thu
hồi vốn theo hình thức riêng lẻ hoặc liên doanh, liên kết thông qua các
hình thức BOT (xây dựng - vận hành - chuyển giao), BT (xây dựng -
chuyển giao),... Ngoài ra các doanh nghiệp còn có thể hỗ trợ đóng góp
cho xây dựng các công trình cụ thể cho xây dựng NTM của địa
phương.
d. Vốn huy động đóng góp của cộng đồng dân cư Vốn huy động đóng góp củla cộng đồng dân cư là loại vốn tự có
của nhân dân, các mạnh thường quân, nhà hảo tâm,... đóng góp trên
tinh thần tự nguyện để xây dựng cơ sở hạ tầng.
1.2. NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC VỀ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
1.2.1. Ban hành và tổ chức thực hiện các chính sách, văn
bản về quản lý vốn đầu tƣ xây dựng nông thôn mới
Việc xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy
phạm pháp luật (QPPL) trong hoạt động xây dựng NTM nhằm điều
hành và quản lý hoạt động xây dựng NTM một cách thống nhất.
Việc xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy
phạm pháp luật, quản lý vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới cần đảm
bảo các nguyên tắc:
7
Thứ nhất, đúng mục đích, tổ chức chặt chẽ, thống nhất với quy
định của Nhà nước và phù hợp với điều kiện cụ thể về kinh tế, tự
nhiên và xã hội của địa phương.
Thứ hai, đúng đối tượng và đạt hiệu quả cao, phân cấp tối đa
cho cấp xã và cộng đồng trong việc quyết định, giám sát đầu tư.
Tiêu chí đánh giá:
- Số lượng các loại văn bản ban hành qua các năm;
- Quy trình hoạch định và ban hành chính sách, văn bản và sự
tham gia của các chủ thể có liên quan;
- Tính đảm bảo kịp thời, nhất quán trong triển khai thực hiện;
- Sự phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và pháp luật
của Nhà nước;
- Quá trình tổng kết, đánh giá chính sách.
1.2.2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc về vốn đầu tƣ xây
dựng nông thôn mới
Tổ chức bộ máy quản lý vốn đầu tư xây dựng NTM là việc tổ
chức các khâu, các bộ phận quản lý, phân công nhiệm vụ quyền hạn
và chỉ rõ vị trí của từng nhà quản lý các cấp trong hệ thống quản lý.
Tổ chức bộ máy quản lý chính là bắt đầu quá trình vận hành của bộ
máy quản lý, không tách rời mục tiêu và nhiệm vụ của hoạt động sử
dụng vốn trong đầu tư xây dựng NTM.
Tiêu chí đánh giá:
- Số lượng cán bộ, công chức chuyên trách quản lý về vốn đầu tư
xây dựng NTM;
- Sự hợp lý trong phân cấp quản lý;
- Sự rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ.”
8
1.2.3. Lập kế hoạch vốn đầu tƣ xây dựng nông thôn mới
Lập kế hoạch là quá trình xây dựng các mục tiêu và xác định
các nguồn lực, quyết định cách tốt nhất để thực hiện các mục tiêu đã
đề ra.
Xây dựng kế hoạch huy động, phân bổ và sử dụng vốn căn cứ vào
việc phân cấp giữa Trung ương và địa phương, khả năng cân đối
nguồn thu của địa phương và các nguồn khác trong từng giai đoạn.
Nội dung kế hoạch vốn đầu tư bao gồm: tổng mức đầu tư của các
dự án xây dựng nông thôn mới; phương án huy động vốn theo tiến độ,
khả năng thu xếp vốn, nguồn vốn và khả năng cấp vốn theo tiến độ và
phân tích đánh giá hiệu quả kinh tế - tài chính, hiệu quả xã hội của dự
án.
Tiêu chí đánh giá:
- Tính phù hợp của quy trình, chất lượng lập kế hoạch vốn đầu
tư xây dựng nông thôn mới.
- Tính khả thi của kế hoạch.
- Tính hiệu quả của kế hoạch.
1.2.4. Tổ chức huy động và sử dụng vốn đầu tƣ xây dựng nông
thôn mới
* Huy động:
Trên cơ sở kế hoạch vốn đầu tư, các cơ quan quản lý xây dựng
và tổ chức thực hiện chính sách huy động vốn đầu tư cho các dự án
xây dựng NTM.Huy động các nguồn vốn cho đầu tư xây dựng NTM
là quá trình sử dụng các chính sách, biện pháp và các hình thức nhằm tập hợp được các nguốn vốn từ các đối tượng có liên quan thành các quỹ tiền tệ sử dụng cho các mục tiêu xây dựng NTM.
* Sử dụng:
Căn cứ vào chủ trương, phương hướng và mục tiêu đầu tư, các
định mức, khả năng nguồn vốn, danh mục các dự án từ nguồn vốn
9
được phê duyệt, việc phân bổ sử dụng vốn dựa vào giá trị khối lượng
công việc dự kiến thực hiện trong năm kế hoạch.
Tiêu chí đánh giá:
- Mức độ đáp ứng của các nguồn vốn huy động được so với nhu cầu.
- Tỷ lệ thực hiện so với kế hoạch về huy động, sử dụng vốn.
1.2.5. Quản lý thanh, quyết toán vốn đầu tƣ xây dựng NTM
Việc quản lý thanh, quyết toán cho từng dự án xây dựng nông
thôn mới có thể được thực hiện theo các phương thức sau:
+ Thanh, quyết toán vốn đầu tư theo từng bước của dự án xây
dựng NTM. Đây là phương thức mà việc phân bổ vốn cho dự án căn
cứ vào giá trị khối lượng công việc dự kiến thực hiện trong năm kế
hoạch, việc thanh toán vốn dựa vào giá trị khối lượng công trình hoàn
thành thực tế trong năm.
+ Thanh, quyết toán vốn cho dự án xây dựng NTM gắn với đầu
ra và kết quả. Việc phân bổ vốn căn cứ đầu ra của hoạt động đầu tư
xây dựng được dự kiến theo năm kế hoạch, việc thanh toán vốn dựa
vào giá trị khối lượng công trình hoàn thành thực tế trong năm và các
điều khoản cụ thể trong hợp đồng xây dựng.
Tiêu chí đánh giá:
- Tính công khai, minh bạch của thủ tục thanh, quyết toán.
- Tính cụ thể, chính xác, kịp thời khi hướng dẫn, kiểm tra việc
thực hiện thanh, quyết toán vốn đầu tư.
- Tỷ lệ thanh, quyết toán hoàn thành trong năm.
- Tỷ lệ % thanh toán vốn = (Giá trị thanh toán / Giá trị nghiệm
thu) x 100%.
- Tỷ lệ % công trình quyết toán = (Số công trình quyết
toán/Tổng số công trình được đầu tư) x 100%.
10
1.2.6. Kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong sử dụng
vốn đầu tƣ xây dựng nông thôn mới
Kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm là hoạt động của cơ quan
QLNN trong quá trình huy động, phân bổ và sử dụng vốn đầu tư thuộc
thẩm quyền quyết định của mình. Đây là hoạt động quan trọng cần
triển khai trước, trong và sau khi dự án được phê duyệt.
Đối với vốn NSNN, kiểm tra, giám sát vốn đầu tư nhằm đánh
giá kết quả thực hiện đầu tư theo nội dung và tiêu chí đã được phê
duyệt tại quyết định đầu tư.
Đối với các nguồn vốn khác, thực hiện giám sát, đánh giá mục
tiêu, sự phù hợp của dự án đầu tư với quy hoạch và chủ trương đầu tư.
Tiêu chí đánh giá:
- Tính hợp lý của kiểm tra, giám sát.
- Tính công khai, minh bạch của công tác kiểm tra, giám sát.
- Tính hiệu lực, hiệu quả của hệ thống kiểm tra, giám sát.
- Tỷ lệ % dự án được kiểm tra, giám sát = (Số dự án được kiểm
tra/ số dự án triển khai thực hiện) x 100%.
1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
NHÀ NƢỚC VỀ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
1.3.1. Đặc điểm về tự nhiên, kinh tế - xã hội của địa phƣơng
Điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương làbước tạo đà quan
trọng và có ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng nông thônmới về sau.
Một địa phương có điều kiện kinh tế phát triển sẽ là động lực giúp
công tác huy động vốn thuận tiện và dễ dàng hơn. Ngược lại, khi kinh
tế địa phươngkhông được đảm bảo, đời sống vật chất còn nhiều khó
khăn thì đồng nghĩa với việccần đầu tư thêm nhiều hạng mục công
trình trong khi nguồn vốn huy động còn khá hạn chế gây ảnh hưởng
đến tiến độ trong xây dựng nông thôn mới.
11
1.3.2. Hệ thống pháp luật và chính sách quản lý vốn đầu tƣ
xây dựng nông thôn mới
Các văn bản pháp luật và chính sách này chính là kim chỉ nam
cho hoạt động quản lý vốn đầu tư, do đó nó có ảnh hưởng rất lớn đến
quản lý vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới của huyện.
1.3.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc về xây dựng NTM
Nếu năng lực quản lý của các cấp được nâng lên sẽ góp phần
nâng cao hiệu quả quản lý các dự án đầu tư xây dựng NTM, ngược lại
sẽ làm cản trở và giảm hiệu quả quản lý nếu năng lực quản lý kém và
bất cập. Cụ thể, năng lực của Ban chỉ đạo/Ban quản lý xây dựng NTM
là một trong những yếu tố có ảnh hưởng trực tiếp đến việc quản lý,
huy động nguồn lực. Năng lực của Ban chỉ đạo ảnh hưởng trực tiếp
đến công tác lập kế hoạch, tổ chức thực hiện kế hoạch, qua đó ảnh
hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác quản lý vốn xây dựng NTM.
1.4. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG VỀ
QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NTM
1.4.1. Kinh nghiệm từ huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai
1.4.2. Kinh nghiệm từ huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam
1.4.3. Bài học kinh nghiệm đối với huyện Thăng Bình
12
CHƢƠNG 2
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VỐN
ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN THĂNG
BÌNH, TỈNH QUẢNG NAM
2.1. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
NHÀ NƢỚC VỀ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
TẠI HUYỆN THĂNG BÌNH
2.1.1. Điều kiện tự nhiên
2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội
a. Đặc điểm về xã hội
* Dân số, lao động:
Toàn huyện có 36.485 hộ gia đình, tổng dân số 180.553 người;
lao động nghề nông - lâm - thủy sản; lao động nông nghiệp với 65.905
người/91.360 người trong độ tuổi lao động và chiếm 72,14%.
* Thu nhập:
Mức sống của phần lớn nhân dân đã được cải thiện một bước,
thu nhập bình quân đầu người theo giá hiện hành năm 2019 đạt 39,8
triệu đồng/người/năm, trong đó khu vực nông thôn trên 29 triệu
đồng/người/năm.
b. Về tăng trưởng kinh tế và cơ cấu kinh tế
* Tốc độ tăng trưởng:“
Năm 2019, tốc độ tăng trưởng đạt 8% so với năm 2018, tổng
giá trị sản xuất đạt 11.200 tỷ đồng (giá so sánh 2010).
* Cơ cấu kinh tế:
Năm 2019, tỷ trọng các ngành Nông, lâm, ngư nghiệp - Công
nghiệp, xây dựng – Thương mại, dịch vụ tương ứng là 16% - 37% - 47%.
c. Tình hình thu chi ngân sách Nhà nước
d. Kết quả xây dựng nông thôn mới tại huyện Thăng Bình
trong thời gian qua
13
Đến nay, toàn huyện có 12/21 xã được UBND tỉnh công nhận
đạt chuẩn NTM.
2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VỐN
ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN THĂNG
BÌNH
2.2.1. Thực trạng ban hành và tổ chức thực hiện các chính sách,
văn bản quản lý vốn đầu tƣ xây dựng nông thôn mới
Trong những năm qua UBND, BCĐ xây dựng nông thôn mới,
Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Thăng Bình đã tham mưu ban
hành các Nghị quyết, công văn, kế hoạch,… khẳng định quyết tâm của
cả hệ thống chính trị về đẩy mạnh thực hiện CTMTQG xây dựng nông
thôn mới, như Nghị quyết số 04/NQ-HU ngày 12/7/2016 của Huyện
ủy Thăng Bình về “xây dựng nông thôn mới huyện Thăng Bình, tỉnh
Quảng Nam giai đoạn 2016-2020”; kế hoạch số 2109/KH-UBND của
UBND huyện ngày 07/11/2017 về việc tổ chức thực hiện phong trào
thi đua “cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”; hằng năm đều
ban hành kế hoạch kiểm tra tiến độ xây dựng NTM, tập huấn công tác
xây dựng kế hoạch và tổ chức huy động tại các xã đăng ký về đích,
các xã đã về đích tiếp tục nâng chuẩn; cơ chế hợp tác công - tư
(PPP)… Nhìn chung số lượng văn bản ban hành qua các năm được
ban hành đầy đủ phục vụ tốt công tác quản lý nhà nước về vốn đầu tư
xây dựng NTM tại huyện Thăng Bình. Tất cả các văn bản tham mưu
ban hành đều phù hợp chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật
của Nhà nước.
2.2.2. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về vốn
đầu tư xây dựng nông thôn mới
Ngay sau khi thành lập (Quyết định số 1361/QĐ-UBND ngày
07/7/2017), Ban chỉ đạo xây dựng NTM của huyện đã ban hành quy
chế hoạt động của Ban chỉ đạo Chương trình mục tiêu quốc gia xây
14
dựng nông thôn mới huyện Thăng Bình; trong đó, nêu rõ phân công,
phân cấp rõ ràng theo từng cấp, từng ngành, từng nội dung cụ thể để
vừa triển khai, vừa rà soát quản lý.
- Tại xã: thành lập 21 BCĐ xây dựng NTM cấp xã.
- Tại thôn: thành lập 240 ban phát triển thôn.
2.2.3. Thực trạng lập kế hoạch vốn đầu tƣ xây dựng nông
thôn mới
* Căn cứ để lập kế hoạch:
Việc lập kế hoạch vốn đầu tư căn cứ vào việc phân cấp giữa
trung ương và địa phương, khả năng cân đối thu của địa phương và
các nguồn huy động từ NSNN, từ tín dụng, dân cư,… Đồng thời dựa
trên các quy định pháp luật của Nhà nước và chính sách của tỉnh để
huy động tối đa các nguồn lực vốn; căn cứ vào chiến lược phát triển
nông thôn mới của huyện; chiến lược phát triển kinh tế xã hội và Quy
hoạch phát triển tổng thể kinh tế xã hội của tỉnh Quảng Nam.
* Quy trình lập kế hoạch:
- Phòng Tài chính - Kế hoạch phối hợp Phòng Nông nghiệp và
PTNT (Văn phòng NTM huyện) trên cơ sở đề nghị từ các xã, tập hợp
danh mục dự án xây dựng nông thôn mới cần đầu tư trên địa bàn theo
thứ tự ưu tiên, tham mưu UBND huyện.
- Văn phòng điều phối NTM huyện trình Văn phòng điều phối
NTM tỉnh tổng hợp trình UBND tỉnh phê duyệt (qua Sở Kế hoạch và
Đầu tư tham mưu phê duyệt và phối hợp Sở Tài chính tham mưu phân
bổ nguồn vốn cho các dự án).
- UBND tỉnh tổng hợp, hoàn chỉnh báo cáo Bộ Kế hoạch và
Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và PTNT.
Các ý kiến đánh giá mức độ khả thi của kế hoạch vốn ở mức
khá, tốt chưa cao, có tới 52,6% số người tham gia khảo sát đánh giá là
trung bình. Hiệu quả công tác lập kế hoạch vốn chưa cao, có 53,9%
15
đánh giá là trung bình và có tới 30,8% cho là kém. Và tính công khai
minh bạch cũng được đánh giá chỉ ở mức trung bình.
2.2.4. Tình hình huy động và sử dụng vốn xây dựng NTM
a. Tình hình huy độnggân sách nhà nƣớc:
* Vốn ngân sách Nhà nước:
Huyện Thăng Bình ưu tiên triển khai công tác lồng ghép tốt các
nguồn vốn từ các chương trình, dự án khác trên địa bàn với nguồn vốn
thuộc chương trình NTM để phát huy hiệu quả đầu tư.
Kết quả huy động vốn từ NSNN đạt kết quả tốt, trong giai đoạn
2017-2019 đều thực hiện tốt so với kế hoạch đặt ra ban đầu, năm 2019
kế hoạch đặt ra là 115.500 triệu đồng và thực tế đã huy động được
118.624 triệu đồng, chứng tỏ khả năng huy động vốn từ NSNN khá
tốt.
* Vốn đầu tư của các doanh nghiệp và tổ chức kinh tế khác:
Đến hết năm 2019 nguồn vốn huy động từ các doanh nghiệp và
các dự án sử dụng vốn ODA (vốn hợp tác phát triển chính thức) đạt
7.527 triệu đồng, vượt kế hoạch đề ra.
* Vốn huy động từ nhân dân:
Trong tổng vốn xây dựng NTM tại các xã trên địa bàn huyện
Thăng Bình, vốn người dân trực tiếp đóng góp xây dựng NTM chiếm
6,2%, nhưng nếu tính cả phần vốn tín dụng (vốn tín dụng do người
dân vay để phát triển sản xuất), vốn người dân trực tiếp bỏ ra xây
dựng, sửa chữa nhà cửa, công trình, SXKD thì nguồn này chiếm tỷ
trọng đáng kể trong tổng vốn cho xây dựng NTM.
Vốn trong nhân dân đóng góp được 5.400 triệu đồng năm 2019
(chiếm 11,6%).”
b. Tình hình quản lý sử dụng
Tổng số vốn phân bổ trong giai đoạn 2017-2019 là 389.079
triệu đồng, mức vốn chia bình quân trên xã đạt 18.527,57 triệu
16
đồng/xã; mức vốn phân bổ cho các xã theo từng năm không đồng đều,
phụ thuộc vào điều kiện khó khăn của từng xã, số xã đăng ký phấn
đấu hoàn thành 19 tiêu chí NTM, khả năng bố trí vốn lồng ghép của
huyện.
Khảo sát thực tế cho thấy việc phân bổ vốn còn dàn trải, hiệu
quả thấp, số ý kiến đánh giá khá chỉ 23,1% và có tới 49% đánh giá ở
mức độ kém.
2.2.5. Thực trạng quản lý thanh quyết toán vốn đầu tƣ xây
dựng NTM
Tỷ lệ giải ngân kế hoạch vốn đạt hơn 100%, chênh lệch giữa kế
hoạch và thực hiện là do kế hoạch vốn do đầu năm Sở Kế hoạch và
Đầu tư lập kế hoạch vốn trên cơ sở cân đối nhu cầu và nguồn đầu tư,
trong năm Sở Tài chính sẽ cân đối giữa các nguồn vốn khác nhau và
bổ sung ngoài dự toán để xây dựng NTM theo các chương trình
MTQG.
Tỷ lệ thanh toán vốn đưa vào quyết toán chi chỉ đạt khoản 90%;
nguyên nhân là do Luật đầu tư công 2015 quy định kế hoạch vốn được
kéo dài thời hạn giải ngân đến 31/12 năm sau nên nhiều chủ đầu tư
chủ quan trong việc thực hiện nghiệm thu thanh quyết toán để giải
ngân kế hoạch vốn, qua đó ảnh hưởng lớn đến tiến độ giải ngân kế
hoạch vốn đầu tư công làm tăng vốn chuyển nguồn sang năm sau.
2.2.6. Thực trạng kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong
sử dụng vốn đầu tƣ xây dựng nông thôn mới
Trong giai đoạn 2017-2019, Huyện uỷ, UBND, BCĐ xây
dựng NTM huyện đã tổ chức được 8 đoàn kiểm tra định kỳ xuống
cơ sở để tô chức quán triệt chủ trương, nội dung và cách làm xây
dựng NTM đến các cấp uỷ đảng, các ngành, đoàn thể và nhân dân,
kiểm tra thực hiện bộ 19 tiêu chí xây dựng NTM.
17
Tổng kiểm tra 3 năm 218 dự án, số dự án vi phạm 31 và xử
lý 25 dự án.
Đánh giá mức độ đầy đủ của nội dung kiểm tra, giám sát, các ý
kiến không tập trung, có 49% cho rằng việc thực hiện kiểm tra, giám
sát đầy đủ nội dung ở mức khá, 28% cho rằng ở mức độ trung bình và
15% đánh giá kém.
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC
VỀ VỐN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI
HUYỆN THĂNG BÌNH
2.3.1. Ƣu điểm
- Số văn bản ban hành để quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây
dựng NTM tại huyện Thăng Bình phù hợp chủ trương, chính sách của
Đảng và pháp luật của Nhà nước.
- Kế hoạch vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới cơ bản phù hợp
với chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển nông thôn mới của
huyện.
- Các hình thức huy động vốn được thực hiện khá đa dạng.
- Việc phân bổ, sử dụng vốn cho đầu tư xây dựng NTM đã từng
bước tập trung vào các dự án quan trọng.
- Việc hướng dẫn quy trình, thủ tục và thực hiện thanh, quyết
toán vốn đầu tư trong xây dựng NTM đã được đổi mới.
- Công tác giám sát, kiểm tra được tăng cường giúp kịp thời
phát hiện những tồn tại, hạn chế để kịp thời khắc phục.
2.3.2. Hạn chế
- Công tác lãnh đạo, chỉ đạo chưa thực sự sâu sát, sự phân cấp
quản lý chưa thực sự phù hợp và còn có sự phân công chưa thực rõ
ràng ở các bộ phận chức năng.
18
- Áp dụng cơ chế, chính sách và quản lý, sử dụng vốn còn hạn
chế, nhiều xã còn lúng túng trong việc vận dụng cơ chế, chính sách
vào xây dựng NTM.
- Công tác lập kế hoạch vốn tính khả thi chưa cao (52,6% số
người tham gia khảo sát đánh giá là trung bình). Hiệu quả công tác lập
kế hoạch vốn chưa đạt như mong muốn (có 53,9% đánh giá là trung
bình và có tới 30,8% cho là kém). Và tính công khai, minh bạch cũng
được đánh giá chỉ ở mức trung bình.
- Việc phân bổ vốn còn dàn trải, chưa phù hợp với tiến độ dự
án.
- Công tác kiểm tra giám sát còn hạn chế, lỏng lẻo, nhiều vấn đề
phát sinh trong quá trình triển khai chưa được tháo gỡ kịp thời (57,7%
phiếu đánh giá ở mức trung bình), chế độ thống kê báo cáo còn chưa
đúng quy định,…
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế
- Nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà nước còn hạn chế.
- Đội ngũ cán bộ quản lý còn chưa nhận thức đầy đủ về mục
đích và ý nghĩa của việc quản lý vốn đầu tư xây dựng NTM.
- Cán bộ thực thi nhiệm vụ trong bộ máy quản lý phần lớn là
kiêm nhiệm, luôn biến động.
- Công tác đào tạo, tập huấn chưa được các sở, ngành chuyên
môn quan tâm đúng mức.
- Trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức được giao
quản lý vốn đầu tư còn hạn chế về mặt năng lực chuyên môn (đa số
được đào tạo các chuyên ngành về nông nghiệp, xã hội).
19
CHƢƠNG 3
ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN
CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ VỐN ĐẦU TƢ XÂY
DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN THĂNG BÌNH,
TỈNH QUẢNG NAM
3.1. CƠ SỞ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
3.1.1. Quan điểm hoàn thiện QLNN về vốn đầu tƣ xây dựng
NTM
- Triển khai đồng bộ khung pháp lý về quản lý đầu tư công
trong quá trình quản lý huy động và sử dụng vốn đầu tư xây dựng
NTM, phải có quan điểm phân cấp, phân định rõ ràng vai trò của từng
nguồn vốn đầu tư để đảm bảo việc huy động và sử dụng mỗi nguồn
vốn sẽ không bị dàn trải.
- Vốn đầu tư xây dựng NTM phải được coi là kênh ưu tiên đặc
biệt; phải được huy động từ nhiều nguồn ngoài ngân sách nhà nước.
- Quản lý vốn đầu tư xây dựng NTM phải đảm bảo sử dụng
đúng mục đích, đem lại hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường.
- Trách nhiệm của các cơ quan và cá nhân trong quản lý phải
được phân định rõ ràng.
- QLNN về vốn đầu tư xây dựng NTM phải kết hợp với sử dụng
vốn tiết kiệm, hiệu quả, chống thất thoát, lãng phí.
3.1.2. Phƣơng hƣớng và mục tiêu xây dựng nông thôn mới
của huyện Thăng Bình
- Phương hướng:
Một là, nâng cao hiệu quả sử dụng của nguồn vốn NSNN.
Hai là, phát hiện những bất cập trong chế độ, chính sách để kịp
thời kiến nghị sửa đổi.
20
Ba là, nâng cao chất lượng trong công tác quy hoạch, kế hoạch,
thiết kế, thẩm định, đấu thầu, phê duyệt và quản lý cấp phát vốn, quyết
toán vốn đầu tư chính xác, đúng chế độ.
Bốn là, tăng cường bồi dưỡng các nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ
làm công tác quản lý đầu tư xây dựng NTM và quản lý NSNN.
Năm là, nâng cao năng lực giám sát, kiểm tra, thanh tra vốn đầu
tư xây dựng NTM.
- Mục tiêu: phấn đấu đến năm 2023 có 19/21 xã đạt chuẩn nông
thôn mới; từng bước xây dựng huyện nông thôn mới đạt chuẩn theo
Bộ tiêu chí quốc gia. Số tiêu chí bình quân đạt chuẩn/xã là 17,32 tiêu
chí; xây dựng huyện Thăng Bình đạt chuẩn huyện nông thôn mới; tỷ
lệ hộ nghèo giảm 1,5%/năm; tỷ lệ hộ dân sử dụng nước hợp vệ sinh
đạt 99,5%, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 90%.
Đến năm 2020, thu nhập bình quân đầu người ở khu vực nông
thôn đạt 65 triệu đồng/năm.
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QLNN VỀ VỐN
ĐẦU TƢ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN THĂNG
BÌNH
3.2.1. Hoàn thiện việc ban hành chính sách, văn bản quản
lý vốn xây dựng nông mới
Ban hành văn bản hướng dẫn các xã cách ghi thu, chi đối với
phần huy động đóng góp của nhân dân, tổ chức, cá nhân, doanh
nghiệp trong xây dựng NTM; ban hành các quy định theo hướng giao
quyền chủ động cho các địa phương nhằm thực hiện thành công NTM.
Căn cứ Luật Đầu tư công, các Nghị định hướng dẫn Luật Đầu
tư công và hướng dẫn của các Bộ, ngành Trung ương, UBND tỉnh
giao các cơ quan chuyên môn rà soát, điều chỉnh, bổ sung cơ chế quản
lý các dự án đầu tư xây dựng NTM.”
21
3.2.2. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc về vốn
đầu tƣ xây dựng nông thôn mới
* Củng cố hơn nữa công tác tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ
thực hiện điều hành, quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây dựng nông
thôn mới
- Tiếp tục kiện toàn hệ thống tổ chức theo hướng chuyên môn
hóa, không thực hiện chế độ kiêm nhiệm đối với Ban quản lý NTM
cấp xã; lựa chọn cán bộ thực sự có tâm huyết, năng lực, trách nhiệm
cao.
- Bổ sung thêm một số cán bộ chuyên trách thực hiện QLNN về
vốn đầu tư xây dựng NTM.
- Thực hiện phân cấp trách nhiệm rõ ràng trong quản lý vốn đầu
tư thực hiện Chương trình nông thôn mới.
* Tập trung đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho xây NTM và kiện
toàn lại bộ máy quản lý xây dựng NTM.
Thứ nhất, sắp xếp lại bộ máy chỉ đạo, điều hành xây dựng NTM
theo hướng tinh gọn, hiệu quả, như không thực hiện chế độ kiêm
nhiệm, chọn cán bộ chuyên trách đúng chuyên ngành.
Thứ hai, thường xuyên tổ chức đào tạo, tập huấn cán bộ tham
gia chỉ đạo, thực hiện Chương trình xây dựng NTM, nhất là cán bộ
cấp xã.
Thứ ba, đổi mới công tác đánh giá cán bộ. Cần xây dựng tiêu
chí đánh giá cụ thể đối với từng đối tượng cán bộ, lấy chất lượng, hiệu
quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao làm thước đo chủ yếu
để đánh giá phẩm chất, năng lực của cán bộ.
3.2.3. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch vốn đầu tƣ xây dựng
nông thôn mới
Nâng cao chất lượng công tác lập kế hoạch vốn đầu tư xây dựng
NTM, phối hợp với các ngành chuyên môn, nâng cao chất lượng công
22
tác rà soát, điều chỉnh, quy hoạch xây dựng NTM, tập trung vào các
quy hoạch như quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch sản xuất, ....
Phân bổ vốn cho các xã trên địa bàn huyện Thăng Bình đảm
bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí và hệ số Thủ tướng Chính phủ quy định
đối với nguồn vốn NSTW. Riêng nguồn vốn NSĐP tỉnh có quy định
riêng về nguyên tắc, tiêu chí, và định mức phân bổ cho các xã theo
những điều kiện đặc thù của địa phương.
3.2.4. Hoàn thiện công tác huy động và sử dụng vốn xây
dựng nông thôn mới
- Thực hiện lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình dự án
khác với nguồn vốn chương trình xây dựng nông thôn mới để phát
huy hiệu quả đầu tư.
- Thực hiện xã hội hóa bằng cách huy động doanh nghiệp đầu
tư các công trình cấp nước sạch, chợ nông thôn, công trình thu gom xử
lý rác thải, một số công trình công ích khác nhất là các công trình có
khả năng thu hồi vốn trực tiếp.
- Chú trọng phát huy nội lực của cộng đồng dân cư, vận động
nhân dân đóng góp sức người, sức của, vật kiến trúc... góp phần cùng
ngân sách nhà nước thực hiện có hiệu quả nội dung chương trình.
3.2.5. Hoàn thiện công tác quản lý thanh quyết toán vốn
đầu tƣ xây dựng nông thôn mới
Các bộ phận tham gia quản lý và thực hiện các công trình, dự án
NTM phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm của mình, cần tăng cường
giám sát chất lượng, tiến độ thanh quyết toán vốn đầu tư xây dựng
NTM để đảm bảo được chất lượng công trình và tiến độ xây dựng. Rà
soát toàn bộ các khâu của quá trình đầu tư, rà soát lại cơ chế quản lý
các dự án, xác định rõ trách nhiệm của chủ đầu tư; nâng cao trách
nhiệm của các khâu nghiệm thu, thanh quyết toán công trình bảo đảm
23
tiến độ, chất lượng và đúng quy định của nhà nước là một yếu tố góp
phần hạn chế tình trạng thất thoát, lãng phí vốn đầu tư.
3.2.6. Hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi
phạm trong sử dụng vốn đầu tƣ xây dựng nông thôn mới
Thứ nhất, hoàn thiện quy chế và kiểm tra chặt chẽ quá trình huy
động, sử dụng các NLTC cho xây dựng NTM.
Thứ hai, tăng cường giám sát chất lượng, tiến độ xây dựng và
kiểm soát thanh toán vốn đầu tư cho các công trình, dự án.
Thứ ba, tăng cường giám sát cộng đồng, thực hiện công khai,
minh bạch ở tất cả các khâu: chuẩn bị đầu tư, huy động và sử dụng
vốn đầu tư, địa bàn đầu tư, đối tượng hưởng thụ đầu tư theo tinh thần
“dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.
Thứ tư, xác định rõ trách nhiệm cá nhân, vai trò người đứng đầu
trong công tác quản lý đầu tư công.
24
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
KẾT LUẬN
Xây dựng nông thôn mới đã trở thành nhiệm vụ trọng yếu của
cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, là cuộc vận động toàn diện trên
tất cả các lĩnh vực, là cơ sở để Việt Nam nâng cao giá trị sản phẩm ở
khu vực nông thôn và tỷ trọng đóng góp của ngành nông nghiệp trong
cơ cấu kinh tế, góp phần chung vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước. Tuy nhiên, xây dựng nông thôn mới là công việc
phức tạp, diễn ra trong thời kỳ dài và có nhiều chủ thể tham gia, nên
muốn có hiệu quả phải có sự quản lý của Nhà nước.”
Việc nghiên cứu hoàn thiện công tác QLNN về vốn đầu tư xây
dựng NTM là yêu cầu cấp bách cả về lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên,
nội dung luận văn còn một số hạn chế cần tiếp tục nghiên cứu trong
thời gian đến, do thời gian hạn hẹp, trình độ bản thân có hạn, nên tác
giả chưa đi sâu vào phân tích tính hiệu quả của việc quản lý nguồn
vốn huy động từ doanh nghiệp và nhân dân để đề xuất giải pháp sát
đúng hơn với tình hình thực tế tại huyện Thăng Bình; chưa nghiên cứu
chi tiết quá trình phân bổ nguồn vốn, đặc biệt là đối với các xã điều
kiện kinh tế còn nhiều khó khăn để đề xuất giải pháp căn cơ nhằm
tránh dàn trải để đưa địa phương hoàn thành các tiêu chí NTM.
KIẾN NGHỊ
