1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
****************
PHAN HỒNG MAI
QUẢN LÝ TÀI SẢN TẠI CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN
NGÀNH XÂY DỰNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 62.31.12.01
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
Hà Nội - 2012
2
CHƯƠNG 1 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU QUẢN LÝ TÀI SẢN TẠI
CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NGÀNH XÂY DỰNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM
1.2 Phương pháp nghiên cứu định tính
Phương pháp nghiên cứu định tính được sử dụng trong luận án nhằm tìm hiểu nội
dung hay cách thức quản lý tài sản đang được tiến hành tại các đơn vị này, được mô tả chi
tiết, không thể đo lường hay lượng hóa hoàn toàn, như mô hình dự báo dòng tiền/nhu cầu
nguyên vật liệu, cách thức theo dõi công nợ, hàng tồn kho, TSCĐ... Đồng thời, cung cấp
thêm những thông tin cụ thể để giải thích (hay tìm nguyên nhân) cho thực trạng này, liên
quan tới nhận thức của ban lãnh đạo, cách thức quản lý vốn, mô hình tổ chức doanh nghiệp,
cơ chế chính sách của Nhà nước… Nguồn thu thập dữ liệu chủ yếu từ doanh nghiệp, bao
gồm hệ thống sổ sách, báo cáo, website hay ý kiến của cán bộ trong doanh nghiệp... sử
dụng 3 cách thu thập dữ liệu: Phỏng vấn sâu; Quan sát trực tiếp và Nghiên cứu tại bàn . Mẫu
nghiên cứu gồm 15 doanh nghiệp, được lựa chọn ngẫu nhiên theo cụm.
1.2 Phương pháp nghiên cứu định lượng
Thông qua các biến số được định lượng rõ ràng, nghiên cứu sinh có thể tìm kiếm
những quy luật chung về cơ cấu tài sản, khả năng quản lý từng loại tài sản riêng biệt, cơ cấu
vốn... tại các công ty cổ phần ngành xây dựng niêm yết ở Việt Nam. Từ đó rút ra những kết
luận, đánh giá khách quan về thành công và hạn chế của quản lý tài sản tại các công ty này.
Nguồn số liệu chính là báo cáo tài chính đã kiểm toán của 104 công ty cổ phần ngành xây
dựng niêm yết từ năm 2006 đến 2010, kết hợp dữ liệu ngành từ Tổng cục thống kê, Bộ xây
dựng và Ủy ban chứng khoán nhà nước. Khi có đầy đủ biến số, nghiên cứu sinh áp dụng kỹ
thuật phân tích là thống kê mô tả và phân tích hồi quy tương quan.
CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI SẢN TẠI DOANH NGHIỆP
NGÀNH XÂY DỰNG
2.1 Khái quát về tài sản tại doanh nghiệp ngành xây dựng
Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, các tài sản được tập trung quản lý dựa trên
hình thái tồn tại của tài sản, bao gồm Tiền, Phải thu, Hàng tồn kho và TSCĐ hữu hình. Mỗi
loại tài sản trên có những đặc điểm riêng biệt, gắn liền với đặc thù về sản phẩm và tổ chức
sản xuất của doanh nghiệp ngành xây dựng.
2.2 Khái niệm và mục tiêu quản lý tài sản tại doanh nghiệp ngành xây dựng
Tập hợp từ các quan điểm về quản lý, có thể hiểu: “quản lý tài sản tại doanh nghiệp
ngành xây dựng là quá trình tổ chức, điều hành việc hình thành và sử dụng tài sản của
3
doanh nghiệp ngành xây dựng nhằm đạt được mục tiêu tối đa hóa giá trị tài sản của chủ
sở hữu doanh nghiệp”.
2.3 Nội dung quản lý tài sản tại doanh nghiệp ngành xây dựng
2.3.1 Quản lý tiền tại doanh nghiệp ngành xây dựng
Trên phương diện khoa học, quản lý tiền có thể hiểu rộng hơn là quản lý ngân quỹ
(quỹ tiền) của doanh nghiệp, bao gồm các công việc cụ thể Dự báo dòng tiền, Xác định
ngân quỹ tối ưu, Theo dõi và duy trì ngân quỹ tối ưu. Trong đó, việc xác định ngân quỹ tối
ưu có thể thiết lập theo mô hình Baumol hoặc Miller – Orr.
2.3.2 Quản lý khoản phải thu tại doanh nghiệp ngành xây dựng
Để doanh nghiệp được thanh toán đầy đủ, đúng hạn, phù hợp với tiến độ thi công,
giảm bớt áp lực căng thẳng về vốn, quản lý các khoản phải thu kết hợp với quản lý tiền có ý
nghĩa đặc biệt quan trọng. Nội dung chính của hoạt động này gồm: Lựa chọn chủ đầu tư,
thỏa thuận hình thức thanh toán; Theo dõi/thu hồi công nợ và Tìm kiếm nguồn tài trợ đối
ứng với khoản phải thu. Việc thỏa thuận hình thức thanh toán và lựa chọn các biện pháp thu
hồi công nợ hữu hiệu giữ vai trò quyết định tới kết quả của hoạt động này.
2.3.3 Quản lý hàng tồn kho tại doanh nghiệp ngành xây dựng
Để quản lý hàng tồn kho tại doanh nghiệp ngành xây dựng cần Dự báo nhu cầu sử
dụng nguyên vật liệu; Xác định lượng đặt hàng tối ưu và Theo dõi duy trì hàng tồn kho. Đối
với hàng tồn kho là nguyên vật liệu, có thể lựa chọn lượng đặt hàng tối ưu theo mô hình
EOQ hoặc JIT. Với công trình xây dựng dở dang, cần chú ý xác định giá thành và kết
chuyển chi phí hợp lý.
2.3.4 Quản lý tài sản cố định tại doanh nghiệp ngành xây dựng
Các vấn đề được tập trung phân tích bao gồm Lựa chọn cách thức hình thành TSCĐ;
Đánh giá hiệu quả tài chính của quyết định đầu tư; Định giá, khấu hao TSCĐ và Thay thế,
thanh lý TSCĐ. Với đặc thù ngành nghề, cần chú ý đến hoạt động thuê TSCĐ và phương
pháp khấu hao theo công suất, năng suất máy móc.
2.4. Chỉ tiêu đánh giá kết quả quản lý tài sản tại doanh nghiệp ngành xây dựng
Kết quả quản lý tài sản tại doanh nghiệp ngành xây dựng có thể được đánh giá bằng một số
chỉ tiêu chủ yếu sau:
Tài sản ngắn hạn
Khả năng thanh toán ngắn hạn = -------------------------- (1.25)
Nợ ngắn hạn
4
Khoản phải thu bình quân trong kỳ
Kỳ thu tiền bình quân = --------------------------------------------------- (1.27)
Doanh thu bán chịu bình quân 1 ngày
Giá vốn hàng bán (hoặc doanh thu thuần) trong kỳ (1.30)
----------------------------------------------------------
Vòng quay hàng tồn kho
trong kỳ =
Hàng tồn kho bình quân trong kỳ
Doanh thu (hoặc doanh thu thuần) trong kỳ (1.36)
Hiệu suất sử
dụng TSCĐ
trong kỳ
=
TSCĐ sử dụng bình quân trong kỳ
2.5 Nhân tố ảnh hưởng tới quản lý tài sản tại các doanh nghiệp ngành xây dựng
Có nhiều nhân tố thuộc về doanh nghiệp ngành xây dựng ảnh hưởng tới hoạt động
quản lý tài sản. Cụ thể: Nhận thức và trình độ quản lý của ban lãnh đạo doanh nghiệp, Quản
lý vốn của doanh nghiệp, Phương tiện quản lý của doanh nghiệp và Bộ máy quản lý của
doanh nghiệp. Bên cạnh đó, tồn tại hai nguyên nhân bên ngoài doanh nghiệp là quy định của
nhà nước về quản lý tài sản và mức độ phát triển của thị trường.
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI SẢN TẠI CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN
NGÀNH XÂY DỰNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM
3.1 Giới thiệu về tổng thể nghiên cứu
Việc lựa chọn các công ty cổ phần xây dựng niêm yết, nghiên cứu sinh không căn cứ
vào tên giao dịch, thay vào đó, lấy tiêu chí doanh thu của hoạt động xây lắp (bao gồm xây
dựng và lắp đặt) trong tổng doanh thu của doanh nghiệp, chiếm tỷ trọng cao hơn doanh thu
Lợi nhuận sau thuế trong kỳ (1.37)
H
ệ số sinh lời
TSCĐ trong
kỳ
=
TSCĐ sử dụng bình quân trong kỳ
Doanh thu (hoặc doanh thu thuần) trong kỳ (1.38)
Hiệu suất sử dụng tổng tài
sản trong một kỳ = Tổng tài sản sử dụng bình quân trong kỳ
Lợi nhuận sau thuế cộng lãi vay (1.39)
Hệ số sinh lời tổng tài
sản trong một kỳ (ROA) =
Tổng tài sản sử dụng bình quân trong một kỳ
5
từ các hoạt động khác (như kinh doanh bất động sản, sản xuất vật liệu xây dựng, thương mại,
cấp nước…) trong phần lớn thời gian từ năm 2006 đến 2010. Đồng thời, loại bỏ những công
ty mới bắt đầu niêm yết từ năm 2010 do không đảm bảo đủ số liệu để phân tích. Danh sách
104 công ty cổ phần ngành xây dựng niêm yết được sử dụng làm tổng thể nghiên cứu được
trình bày tại phụ lục 02. Tính đến hết ngày 31/3/2011, số lượng công ty cổ phần ngành xây
dựng đã niêm yết cổ phiếu tại sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội
bằng 104 công ty, chiếm tỷ lệ bình quân 5% số doanh nghiệp xây ngành dựng thực tế sản
xuất – kinh doanh hàng năm. Nguồn gốc hình thành các công ty công ty cổ phần ngành xây
dựng niêm yết gắn liền với lịch sử phát triển của ngành xây dựng Việt Nam, 78% được cổ
phần hóa từ các doanh nghiệp nhà nước, trong đó có nhiều công ty lớn như Tổng công ty
lắp máy (Lilama), Tổng công ty xây dựng và phát triển hạ tầng (Licogi), Tổng công ty Dầu
khí (PVX), Tổng công ty sông Đà và Tổng công ty xuất nhập khẩu và xây dựng Việt Nam
(Vinaconex)… 82% các công ty này có quy mô tài sản từ 200 tỷ VND trở lên. Theo quy
định hiện hành của Việt Nam, các công ty niêm yết nói chung (trong đó có các công ty
thuộc ngành xây dựng) phải thực hiện một số nghĩa vụ: Duy trì các tiêu chuẩn niêm yết (quy
định tại điều 8 và điều 9 của Nghị định 14/2007/NĐ-CP); Ban hành điều lệ công ty theo
mẫu quy định tại quyết định số 15/2007/QĐ – BTC; Tuân thủ Quy chế quản trị công ty ban
hành tại Quyết định số 12/2007/QĐ-BTC và thực hiện nghĩa vụ công bố thông tin theo quy
định tại Thông tư số 38/2007/TT-BTC.
Bảng 3.6 Giá trị trung bình cơ cấu tài sản của các công ty cổ phần xây dựng niêm yết từ
năm 2006 đến năm 2010
Đơn vị tính: %
Tiền/tổng tài sản Phải thu/tổng tài
sản
Hàng tồn
kho/tổng tài sản
TSCĐ/tổng tài
sản
Năm 2006 6,93 33,79 28,72 21,88
Năm 2007 7,78 31,69 27,86 17,77
Năm 2008 5,70 27,59 32,55 17,37
Năm 2009 6,86 28,09 29,11 17,93
Năm 2010 6,08 32,07 26,63 17,53
Nguồn: [31] và tính toán của tác giả
Như vậy, trong cơ cấu tài sản của các công ty cổ phần xây dựng niêm yết, khoản phải
thu chiếm tỷ trọng lớn nhất (trừ năm 2008), tiếp theo tới Hàng tồn kho, TSCĐ và Tiền. Cơ
cấu tài sản như trên mặc dù xuất phát từ đặc điểm ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp
song tiềm ẩn nhiều rủi ro thanh khoản (không thu được tiền mặc dù đã ghi nhận kết quả