Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện tại Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––––––––

TRỊNH THANH THỦY

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––––––––

TRỊNH THANH THỦY

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

Ngành: Quản lý Kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các sổ

liệu kết quả nêu trong luận văn là trung thực xuất phát từ tình hình thực tế tại đơn vị

công tác.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

HỌC VIÊN

Trịnh Thanh Thủy

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ nhiệt

tình của các thầy, cô giáo, lãnh đạo cơ quan, bạn bè, đồng nghiệp, đã tạo điều kiện

thuận lợi để tôi hoàn thành Luận văn này.

Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và sự biết ơn tới cô giáo

PGS.TS Đỗ Thị Bắc đã hướng dẫn đầy trách nhiệm, chỉ bảo, tham gia đóng góp

những ý kiến quý báu trong quá trình tôi hoàn thành luận văn.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các Thầy giáo, Cô giáo của Trường Đại

học Kinh tế & Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp

đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập.

Qua đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám đốc, các đồng

chí đồng nghiệp cơ quan BHXH trên địa bàn huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai đã tạo

điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành khóa học và thực hiện Luận văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, xong do thời gian có hạn, khả năng, kinh nghiệm

thực tiễn của bản thân vẫn chưa nghiên cứu sâu và còn một số hạn chế, nên trong Luận

văn không tránh khỏi thiếu sót. Kính mong nhận được ý kiến đóng góp tận tình của bạn

bè đồng nghiệp và thầy giáo, cô giáo trong Hội đồng đánh giá luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn !

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC ................................................................................................................. iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................ vii

DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... viii

DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................................... x

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3

4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ............................................................... 3

5. Kết cấu luận văn ...................................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO

HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI ................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH .................................. 5

1.1.1. Khái niệm về quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH ................................... 5

1.1.2. Vai trò quản lý thu BHXH tự nguyện ............................................................. 14

1.1.3. Mục đích quản lý thu BHXH tự nguyện ......................................................... 15

1.1.4. Nội dung quản lý thu BHXH tự nguyện ......................................................... 15

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH tự nguyện ................................ 19

1.2. Kinh nghiệm về quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH ở Việt Nam ............ 22

1.2.1. Kinh nghiệm của BHXH huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ............................... 22

1.2.2. Kinh nghiệm của BHXH huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa ......................... 23

1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra về quản lý thu BHXH tự nguyện đối với

BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ....................................................................... 24

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 25

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 25

2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 25

iv

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ...................................................................... 25

2.2.2. Phương pháp phân tích .................................................................................... 28

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................. 29

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh tình hình kinh tế xã hội ............................................ 29

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu liên quan đến thực hiện BHXH tự nguyện và quản lý thu

BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ..................................... 30

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH TỰ NGUYỆN TẠI

BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI ............................. 32

3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ...... 32

3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ........................................... 32

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ................................ 35

3.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quản lý thu

BHXH tự nguyện huyện Bảo Yên ............................................................................ 38

3.2. Khái quát về bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................. 39

3.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ....... 39

3.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ................... 39

3.2.3. Cơ cấu tổ chức của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai .............................. 42

3.2.4. Một số kết quả hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............. 45

3.3. Thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh

Lào Cai ...................................................................................................................... 47

3.3.1. Căn cứ pháp lý thực hiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên ................................................................................................................. 47

3.3.2. Xây dựng kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai ...................................................................................................... 48

3.3.3. Tổ chức thực hiện thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai ...................................................................................................... 51

3.3.4. Kiểm tra quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai ...................................................................................................... 69

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH tự nguyện tại Bảo hiểm xã

hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai .............................................................................. 74

v

3.4.1. Các yếu tố khách quan .................................................................................... 74

3.4.2. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................ 83

3.5. Đánh giá chung về quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 88

3.5.1. Những kết quả đạt được .................................................................................. 88

3.5.2. Hạn chế ............................................................................................................ 89

3.5.3. Nguyên nhân ................................................................................................... 91

Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ

HỘI TỰ NGUYỆN TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH

LÀO CAI .................................................................................................................. 92

4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu hoàn thiện quản lý thu BHXH tự

nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ...................................................... 92

4.1.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 92

4.1.2. Định hướng hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 93

4.1.3. Mục tiêu hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai ...................................................................................................... 93

4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội

huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai .................................................................................... 94

4.2.1. Đề ra lộ trình thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện ................................ 94

4.2.2. Mở rộng và nâng cao chất lượng Đại lý thu ................................................... 95

4.2.3. Tăng cường công tác kiểm tra thu BHXH tự nguyện ..................................... 97

4.2.4. Đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin

vào công tác quản lý thu BHXH tự nguyện .............................................................. 99

4.2.5. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện .... 99

4.2.6. Kiện toàn và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý thu BHXH

tự nguyện ............................................................................................................... 102

4.2.7. Đổi mới phong cách phục vụ kết hợp cải cách hành chính .......................... 103

4.3. Kiến nghị .......................................................................................................... 104

vi

4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước ................................................................................ 104

4.3.2. Kiến nghị với BHXH Việt Nam .................................................................... 105

4.3.3. Kiến nghị với chính quyền các cấp tỉnh Lào Cai .......................................... 105

KẾT LUẬN ............................................................................................................ 106

PHỤ LỤC ............................................................................................................... 110

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BHTN : Bảo hiểm tự nguyện

BHTNLĐ : Bảo hiểm tai nạn lao động

BHXH : Bảo hiểm xã hội

BHYT HGĐ : Bảo hiểm y tế Hộ gia đình

BHYT : Bảo hiểm y tế

BNN : Bệnh nghề nghiệp

BQ : Bình quân

CCVC : Cơ sở vật chất

CK : Chuyển khoản

ĐVT : Đơn vị tính

KCB : Khám chữa bệnh

KH : Kế hoạch

NLĐ : Người lao động

NSDLĐ : Người sử dụng lao động

NSNN : Ngân sách nhà nước

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Kết quả thu, chi và cấp sổ BHXH, BHYT tại BHXH huyện Bảo

Yên giai đoạn 2017 - 2019 .................................................................... 45

Bảng 3.2: Tổng hợp số liệu về tình hình tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả thủ tục

hành chính của BHXH huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ............. 46

Bảng 3.3: Kết quả thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ............................................................. 49

Bảng 3.4: Kết quả khảo sát về công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên .......................................................................... 50

Bảng 3.5: Tổng hợp số lượng người tham gia BHXH tự nguyện theo các xã,

thị trấn trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 .................. 53

Bảng 3.6: Tỷ lệ đóng BHXH tự nguyện qua các thời kỳ ....................................... 56

Bảng 3.7: Mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện qua các thời kỳ ....... 57

Bảng 3.8: Mức thu nhập làm căn cứ đóng và mức phí đóng BHXH tự nguyện

của các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ............................................................. 59

Bảng 3.9: Danh sách các đại lý thu và điểm thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên ....................................................................................... 63

Bảng 3.10: Kết quả thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên giai

đoạn 2017 - 2019 ................................................................................... 65

Bảng 3.11: Kết quả khảo sát về công tác thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên ....................................................................................... 67

Bảng 3.12: Số lượng các cuộc kiểm tra Đại lý thu BHXH tự nguyện của BHXH

huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 – 2019 .................................................. 71

Bảng 3.13: Kết quả khảo sát về công tác thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên ....................................................................................... 72

Bảng 3.14: Kết quả khảo sát các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện về công

tác thông tin, tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện của

BHXH huyện Bảo Yên .......................................................................... 74

ix

Bảng 3.15: Kết quả khảo sát về độ tuổi của những người tham gia BHXH tự

nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên ...................................................... 78

Bảng 3.16: Kết quả khảo sát về nghề nghiệp của những người tham gia BHXH

tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên .................................................. 80

Bảng 3.17: Kết quả khảo sát về thu nhập của người tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Bảo Yên ................................................................... 81

Bảng 3.18: Kết quả khảo sát và mức độ am hiểu chính sách BHXH tự nguyện ...... 82

Bảng 3.19: Cơ cấu cán bộ tại các bộ phận thuộc BHXH huyện Bảo Yên giai

đoạn 2017 - 2019 ................................................................................... 83

Bảng 3.20: Kết quả khảo sát và chất lượng phục vụ của cơ quan BHXH huyện

Bảo Yên ................................................................................................. 84

Bảng 3.21: Kết quả khảo sát các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện về công

tác thông tin, tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện của

BHXH huyện Bảo Yên .......................................................................... 87

x

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1: Bản đồ hành chính huyện Bảo Yên ........................................................... 33

Hình 3.2: Cơ cấu tổ chức bộ máy hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên ................ 43

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, hệ thống an sinh xã hội

đóng vai trò hết sức quan trọng luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm.

Bảo hiểm xã hội mang bản chất nhân văn sâu sắc vì cuộc sống an lành và hạnh phúc

cho nhân dân. Việc tổ chức và thực hiện tốt chính sách về BHXH, trong đó có việc

mở rộng đối tượng tham gia BHXH như BHXH tự nguyện có đóng góp to lớn vào

thực hiện chính sách an sinh xã hội, đảm bảo công bằng xã hội của Nhà nước ta.

Hiện nay, ở Việt Nam tồn tại hai loại hình tham gia BHXH đó là BHXH bắt

buộc và BHXH tự nguyện. Nếu như BHXH bắt buộc áp dụng cho các đối tượng là

lao động làm việc trong các doanh nghiệp, các cơ quan, đơn vị hành chính sự

nghiệp, Đảng, Đoàn thể...Trong khi, BHXH tự nguyện áp dụng đối với số lượng lớn

lao động trong các hộ gia đình, lao động làm việc trong các làng nghề, lao động tự

do...Việc mở rộng loại hình BHXH tự nguyện giúp cho nhiều thành phần trong xã

hội có thể tham gia nhằm huy động nguồn tài chính lớn và ổn định, góp phần đảm

bảo an sinh xã hội ngày một tốt hơn, hướng tới mục tiêu giảm số người về già

không có lương hưu của Đảng và Nhà nước ta.

Nằm trong chu trình quản lý BHXH, thu BHXH nói chung, thu BHXH tự

nguyện nói riêng ảnh hưởng trực tiếp đến chi và quá trình thực hiện chính sách

BHXH tự nguyện trong tương lai. BHXH tự nguyện cũng như các loại hình bảo

hiểm khác đều dựa trên cơ sở nguyên tắc có đóng, có hưởng từ đó đặt ra yêu cầu đối

với thu nộp BHXH. Nếu không thu được BHXH tự nguyện thì quỹ BHXH không

có nguồn để chi trả các chế độ BHXH tự nguyện cho NLĐ. Do vậy, thu BHXH tự

nguyện là một khâu quan trọng nhất, quyết định đến sự tồn tại và phát triển của hệ

thống BHXH nói chung, đảm bảo sự cân đối, điều tiết của quỹ BHXH. Để quỹ

BHXH được cân đối ổn định và phát triển lâu dài, công tác thu BHXH, trong đó có

thu BHXH tự nguyện phải được đặt trong tổng thể các chính sách và nội dung phát

triển kinh tế-xã hội. Thu BHXH tự nguyện muốn đạt hiệu quả cao thì việc tìm ra

các tồn tại, hạn chế, nguyên nhân và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác

quản lý thu BHXH tự nguyện là vô cùng quan trọng để công tác quản lý thu được tổ

2

chức chặt chẽ, thống nhất, khoa học trong cả hệ thống, từ lập kế hoạch thu, phân

cấp thu, tổ chức thu và quản lý tiền thu BHXH tự nguyện…

BHXH huyện Bảo Yên được thành lập và đi vào hoạt động theo Quyết

định số 110/QĐ-TCCB ngày 14/08/1995 của Tổng giám đốc BHXH Việt Nam.

Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên là cơ quan trực thuộc Bảo hiểm xã hội tỉnh

Lào Cai đặt tại huyện Bảo Yên, nằm trong hệ thống tổ chức của Bảo hiểm xã

hội Việt Nam, có chức năng giúp Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào Cai tổ

chức thực hiện các chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội và quản lý tài chính bảo

hiểm xã hội trên địa bàn huyện. Thời gian qua, cùng với xu hướng chung của

tỉnh Lào Cai và cả nước, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện ngày càng

tăng. Tính đến hết 31/12/2019 trên địa bàn huyện Bảo Yên có 409 người tham

gia BHXH tự nguyện với số tiền thu được trên 912 triệu đồng. Giai đoạn 2017 -

2019 ghi nhận số người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện tăng

nhanh chóng, nếu như năm 2017 mới chỉ có 147 người tham gia, năm 2018

tăng lên thành 193 người và đến năm 2019 toàn huyện có 409 người tham gia

BHXH tự nguyện.

Trong thời gian vừa qua, công tác quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH

huyện Bảo Yên đã đạt được những kết quả tích cực nhưng bên cạnh đó vẫn còn bộc

lộ những hạn chế như: số người tham gia còn ít, chưa tương xứng với tiềm năng của

huyện, chưa đạt kế hoạch được giao; mạng lưới Đại lý thu còn ít, công tác thông tin,

tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện chưa phù hợp và hiệu quả,…. Để khắc

phục những hạn chế nói trên, cần thiết phải có các giải pháp cụ thể nhằm mở rộng

và tăng trưởng nguồn thu BHXH tự nguyện, phát triển bền vững quỹ BHXH trên

địa bàn huyện.

Xuất phát từ những tồn tại, hạn chế nói trên, với mong muốn tìm hiểu thực

trạng quản lý thu BHXH tự nguyện đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản

lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tác giả đã lựa chọn đề tài:

“Quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai” làm đề

tài luận văn thạc sĩ của mình.

3

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện giai đoạn 2017 - 2019 tại

BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Qua đó, đề ra những giải pháp nhằm hoàn

thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về bảo hiểm xã hội tự nguyện, công

tác thu BHXH tự nguyện

- Phân tích thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai.

- Xác định các yếu tố ảnh hưởng quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH

huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài luận văn là: Quản lý thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

- Về thời gian: từ năm 2017 đến năm 2019

- Về nội dung: quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh

Lào Cai gồm: lập dự toán thu BHXH tự nguyện; tổ chức thực hiện thu BHXH tự

nguyện và thanh tra, kiểm tra quá trình thu BHXH tự nguyện.

4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

- Về lý luận: Đề tài làm phong phú hơn lý luận về BHXH tự nguyện và quản

lý thu BHXH tự nguyện tại cơ quan bảo hiểm. Là tài liệu giúp Bảo hiểm xã hội

huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai thực hiện quy hoạch và kế hoạch quản lý thu BHXH

tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai đến năm 2025 dựa trên cơ sở

khoa học.

4

- Về thực tiễn: Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống, những giải

pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo

Yên, có ý nghĩa thiết thực cho quá trình tăng cường quản lý thu BHXH tự nguyện

tại BHXH huyện Bảo Yên và đối với Bảo hiểm xã hội khác có điều kiện tương tự.

Đồng thời, đây cũng là tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên cao học và cho

các công trình nghiên cứu liên quan

5. Kết cấu luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục,

luận văn gồm 4 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH tự nguyện

Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.

Chương 3: Thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai.

Chương 4: Giải pháp hoàn thiện thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

5

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI

TỰ NGUYỆN TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH

1.1.1 Khái quát về BHXH

a. Khái niệm về bảo hiểm xã hội

Bảo hiểm và BHXH đã hình thành từ rất sớm trong lịch sử phát triển của xã

hội loại người. Hiện nay, hầu hết các nước trên thế giới đã thực hiện chính sách

BHXH và coi nó là một trong những chính sách xã hội quan trọng nhất trong hệ

thống chính sách bảo đảm ASXH. Có nhiều khái niệm về BHXH tuy nhiên chưa có

khái niệm thống nhất bởi lẽ, BHXH là đối tượng nghiên cứu của nhiều môn khoa

học khác nhau như kinh tế, xã hội, pháp lý...

Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm về BHXH như sau: "BHXH

là sự bảo vệ mà xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông qua một loạt

các biện pháp công cộng, nhằm chống lại những khó khăn về kinh tế và xã hội dẫn

đến việc ngừng hoặc giảm sút đáng kể về thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai

nạn lao động, thất nghiệp, tàn tật, tuổi già, và chết; đồng thời bảo đảm chăm sóc y

tế và trợ cấp cho các gia đình đông con". Khái niệm này đã phản ánh được sự kết

hợp hai mặt của BHXH là mặt kinh tế và mặt xã hội.

Theo Phạm Thị Định (2015): “BHXH là sự đảm bảo đời sống cho người LĐ

và gia đình họ khi bị giảm, bị mất khả năng LĐ hoặc mất việc làm , trên cơ sở san

sẻ trách nhiệm đóng góp vào quỹ BHXH” (Giáo trình Kinh tế bảo hiểm, 2015).

Theo Luật BHXH (2014): “ Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù

đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do

ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết,

trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.” (Luật BHXH số 58/2014/QH13)

Ở góc độ tài chính, BHXH là quá trình thành lập và sử dụng quỹ tiền tệ dự trữ

của cộng đồng những người lao động, có sự bảo trợ của Nhà nước, để sản sẻ rủi ro,

đảm bảo thu nhập cho họ và gia đình trong những trường hợp cần thiết theo quy

định của pháp luật.

6

Ở góc độ pháp luật, BHXH là một chế độ pháp lý quy định đối tượng, điều

kiện, mức độ đảm bảo vật chất và các dịch vụ cần thiết bảo vệ người lao động và

gia đình họ trong các trường hợp bảo hiểm được Nhà nước xác định...

Như vậy, có thể khái quát về BHXH như sau: BHXH là sự đảm bảo bù đắp

một phần hoặc thay thế thu nhập cho người lao động, khi họ gặp phải những biến

cố rủi ro làm suy giảm sức khỏe, mất khả năng lao động, mất việc làm, chết; gắn

liền với quá trình tạo lập một quỹ tiền tệ tập trung được hình thành bởi các bên

tham gia BHXH đóng góp và việc sử dụng quỹ đó cung cấp tài chính nhằm đảm bảo

mức sống cơ bản cho bản thân người lao động và những người ruột thịt (bố, mẹ, vợ/

chồng, con) của người lao động trực tiếp phải nuôi dưỡng, góp phần đảm bảo an

toàn xã hội.

b. Các loại hình BHXH

BHXH có 02 loại hình, đó là BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Cụ thể:

- BHXH bắt buộc: là loại hình BHXH mà NLĐ và người sử dụng lao động

phải tham gia theo quy định của pháp luật về BHXH.

- BHXH tự nguyện: là loại hình BHXH mà NLĐ tự nguyện tham gia, được

lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình để

hưởng BHXH.

c. Bản chất của BHXH

Cùng với quá trình phát triển, tiến bộ của loài người, BHXH được coi là một

chính sách xã hội quan trọng của bất kỳ nhà nước nào, nhằm bảo đảm an toàn cho

sản xuất, cho đời sống vật chất và tinh thần cho mọi người trong xã hội.

BHXH được lập ra, tồn tại và phát triển là một nhu cầu khách quan, là

sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ gặp những

biến cố làm giảm khả năng hoặc mất khả năng lao động dẫn đến việc giảm hoặc

mất thu nhập.

Với tư cách là công cụ quan trọng nhất để quản lý xã hội, nhà nước phải can

thiệp và tổ chức bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động, đặc biệt là để giải

quyết mối quan hệ thuê mướn lao động giữa chủ và thợ. Yêu cầu giới chủ phải thực

hiện những cam kết đảm bảo điều kiện làm việc và nhu cầu đời sống vật chất, tinh

7

thần cho giới thợ, trong đó có nhu cầu về tiền lương, về chăm sóc y tế, về chăm sóc

khi bị ốm đau, tai nạn, trả lương khi NLĐ đến tuổi hưu... Đồng thời bản thân NLĐ

cũng phải có trách nhiệm giành một khoản thu nhập chi trả cho bản thân mình khi

có những rủi ro xảy ra. Mặt khác, nhà nước được coi như là một người chủ sử dụng

lao động của mọi người lao động, vì vậy NLĐ không đủ để trang trải cho những

khoản chi cho NLĐ khi họ gặp phải rủi ro thì Nhà nước phải có trách nhiệm trích

một phần ngân sách để bảo đảm đời sống cơ bản cho người lao động.

Nền kinh tế hàng hóa càng phát triển, việc thuê mướn lao động trở nên phổ

biến thì càng đòi hỏi sự phát triển và đa dạng của BHXH. Nền kinh tế hàng hóa phát

triển là nền tảng, là cơ sở của BHXH. BHXH được hình thành trên cơ sở quan hệ

lao động, giữa các bên cùng tham gia và được hưởng BHXH. Nhà nước ban hành

các chế độ, chính sách BHXH, tổ chức ra cơ quan chuyên trách, thực hiện nhiệm vụ

quản lý hoạt động sự nghiệp BHXH. Chủ sử dụng và NLĐ có trách nhiệm đóng góp

để hình thành quỹ BHXH. NLĐ (bên được BHXH) và gia đình của họ được cung

cấp tài chính từ quỹ BHXH khi họ có đủ điều kiện theo chế độ BHXH quy định. Đó

chính là mối quan hệ của các bên tham gia BHXH.

Phân phối trong BHXH là phân phối không đều, nghĩa là không phải ai tham

gia BHXH cũng được phân phối với số tiền giống nhau. Phân phối trong BHXH

vừa mang tính bồi hoàn vừa không mang tính bồi hoàn. Những biến cố xảy ra mang

tính tất nhiên đối với con người là thai sản (đối với lao động nữ), tuổi già và chết,

trong trường hợp này, BHXH phân phối mang tính bồi hoàn vì NLĐ đóng BHXH

chắc chắn được hưởng khoản trợ cấp đó. Còn trợ cấp do những biến cố làm giảm

hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm, những rủi ro xảy ra trái ngược với ý

muốn của con người như ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, là sự phân

phối mang tính không bồi hoàn; có nghĩa là chỉ khi nào NLĐ gặp phải tổn thất do

ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp... thì mới được hưởng khoản trợ cấp đó.

BHXH hoạt động theo nguyên tắc "cộng đồng - lấy số đông bù cho số ít" tức

là dùng số tiền đóng góp nhỏ của số đông người tham gia BHXH để bù đắp, chia sẻ

cho một số ít người với số tiền lớn hơn so với số đóng góp của từng người, khi họ

gặp phải những biến cố rủi ro gây tổn thất.

8

Hoạt động BHXH là một loại hoạt động dịch vụ công, mang tính xã hội cao;

lấy hiệu quả xã hội làm mục tiêu hoạt động. Hoạt động BHXH là quá trình tổ chức,

triển khai thực hiện các chế độ, chính sách BHXH của tổ chức quản lý sự nghiệp

BHXH đối với NLĐ tham gia và hưởng các chế độ BHXH. Là quá trình tổ chức

thực hiện các nghiệp vụ thu BHXH đối với người sử dụng lao động và người lao

động; giải quyết các chế độ, chính sách và chi BHXH cho người được hưởng; quản

lý quỹ BHXH và thực hiện đầu tư bảo tồn và tăng trưởng quỹ BHXH.

Nghiên cứu về sự giống và khác nhau giữa BHXH và BHTM sẽ làm rõ hơn

bản chất của BHXH.

BHTM là biện pháp chia sẻ tổn thất về mặt tài chính của một hay một số ít

người gặp phải một hay một số loại rủi ro nào đó, được bù đắp bởi một quỹ tiền tệ

tập trung hình thành từ sự đóng góp của những người tham gia bảo hiểm cũng có

khả năng gặp phải rủi ro đó, thông qua hoạt động quản lý của các nhà kinh doanh

bảo hiểm.

Hoạt động của BHTM theo nguyên tắc có tham gia bảo hiểm mới được hưởng

quyền bảo hiểm, đó là hoạt động kinh doanh kiếm lợi nhuận của các doanh nghiệp kinh

doanh bảo hiểm, tuân thủ theo nguyên tắc hạch toán kinh tế, lời ăn, lỗ chịu.

Kinh doanh bảo hiểm là hoạt động của các doanh nghiệp bảo hiểm nhằm

mục đích sinh lợi, theo đó doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận rủi ro của người được

bảo hiểm, trên cơ sở bên mua bảo hiểm đóng phí bảo hiểm để doanh nghiệp bảo

hiểm trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo

hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm

BHTM có những đặc điểm khác với BHXH ở một số nội dung sau:

- Phạm vi hoạt động của BHTM rất rộng, có mặt ở tất cả các lĩnh vực của

đời sống kinh tế - xã hội; không chỉ bó hẹp trong phạm vi lãnh thổ một nước mà còn

trải rộng xuyên quốc gia. Tuy BHTM có nhiều loại nghiệp vụ bảo hiểm nhưng xét

theo phương thức quản lý có thể chia thành hai nhóm nghiệp vụ bảo hiểm, đó là bảo

hiểm nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ.

Bảo hiểm nhân thọ là loại nghiệp vụ bảo hiểm cho trường hợp người được

bảo hiểm sống hoặc chết, bảo hiểm phi nhân thọ là loại nghiệp vụ bảo hiểm tài sản,

trách nhiệm dân sự và các nghiệp vụ bảo hiểm khác không thuộc bảo hiểm nhân thọ

9

- Đối tượng tham gia BHTM là tất cả mọi đơn vị, tổ chức và mọi công dân

không phân biệt tuổi tác, giới tính, dân tộc, màu da, có thu nhập hay không có thu

nhập, tình trạng sức khỏe... tự nguyện lựa chọn, tham gia bảo hiểm và phải nộp phí

bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.

- Thời hạn có hiệu lực điều chỉnh quan hệ giữa đối tượng tham gia bảo hiểm

và doanh nghiệp bảo hiểm thường là có thời hạn và ngắn (một số năm hoặc theo

một chu kỳ hoạt động của đối tượng tham gia bảo hiểm); chẳng hạn như bảo hiểm

tai nạn giao thông các phương tiện vận tải thường là một năm; bảo hiểm một

chuyến vận chuyển, chuyến du lịch, bảo hiểm gieo trồng, chăn nuôi... thường là

theo một chu kỳ hoạt động, kinh doanh của đối tượng.

- Đối tượng tham gia BHTM có thể tự chọn các sản phẩm bảo hiểm do các

doanh nghiệp bảo hiểm bán ra, với mức được bù đắp, bồi thường theo từng mức phí

đóng góp và những điều kiện cụ thể khác của đối tượng như: tình trạng tài sản, tình

trạng về sức khỏe, giới tính, điều kiện môi trường, lao động, sinh hoạt...

- Đối tượng tham gia bảo hiểm chỉ được bồi thường thiệt hại khi xảy ra rủi

ro đối với họ. Mức độ bồi thường nhiều hay ít phụ thuộc vào mức phí đóng góp và

mức độ tổn thất thực tế được quy định trong hợp đồng bảo hiểm. Không có liên

quan gì đến thu nhập của họ có hay không và nhiều hay ít. BHTM chỉ bù đắp được

một phần tổn thất khó khăn tạm thời, cấp bách cho người được hưởng bảo hiểm.

BHXH và BHTM có tính chất, đối tượng, phương thức và mục đích hoạt

động khác nhau, nhưng giữa chúng có những nguyên lý hoạt động mang tính phổ

biến và nhất quán, mà bất kỳ loại hình bảo hiểm nào khi hoạt động cũng phải tuân

thủ, đó là:

Thứ nhất, bảo hiểm là một hình thức hoạt động nhằm phân tán rủi ro, hỗ trợ

lẫn nhau giữa những đơn vị, cá nhân cùng tham gia bảo hiểm thực hiện theo nguyên

tắc "cộng đồng - lấy số đông bù cho số ít". Vì vậy, dịch vụ bảo hiểm cần phải có

đông người tham gia mới đạt được mục đích phân tán rủi ro, tổn thất. Số người

tham gia bảo hiểm càng đông thì mức độ tổn thất được phân tán càng rộng, mức

độ gánh chịu tổn thất của từng thành viên càng ít hơn. Hình thành được quỹ bảo

hiểm tập trung càng lớn, mức độ an toàn quỹ bảo hiểm càng cao, đảm bảo đủ

10

nguồn lực tài chính đáp ứng yêu cầu chi trả càng kịp thời, đầy đủ hơn cho người

được thụ hưởng.

Thứ hai, quỹ bảo hiểm được hình thành chủ yếu từ sự đóng góp của những

bên tham gia bảo hiểm. Quỹ bảo hiểm phải được tính toán cân đối thu - chi một

cách khoa học dựa trên quy luật số lớn để xác định mức đóng góp của đối tượng

tham gia và mức hưởng thụ do quỹ phải chi trả; sao cho quỹ bảo hiểm phải được ổn

định, vững chắc trong bất kỳ hoàn cảnh nào vẫn phải đảm bảo đủ nguồn lực tài

chính để chi trả kịp thời, đầy đủ các khoản bồi thường, trợ cấp cho đối tượng được

thụ hưởng.

Thứ ba, quỹ bảo hiểm được quản lý và sử dụng theo chế độ tài chính và luật

pháp của nhà nước quy định. Quỹ bảo hiểm tạm thời nhàn rỗi được thực hiện các

hoạt động đầu tư vừa góp phần cung cấp nguồn vốn để phát triển nền kinh tế - xã

hội; vừa để bảo toàn và tăng trưởng quỹ. Khi thực hiện hoạt động đầu tư quỹ phải

đảm bảo an toàn; hạn chế rủi ro, thất thoát quỹ đến mức thấp nhất, đạt hiệu quả kinh

tế - xã hội và đảm bảo khả năng thanh toán linh hoạt.

d. Chức năng và đặc điểm của BHXH

Chức năng là sự khái quát của các nhiệm vụ cơ bản, là dạng hoạt động đặc

trưng và khái quát nhất của tổ chức hay cá nhân gắn với chức danh nào đó trong

một hệ thống tổ chức hoạt động thuộc phạm vi nhất định trong xã hội. Cũng như

các thành phần khác của nền kinh tế bảo hiểm, BHXH có hai chức năng cơ bản là

chức năng phân phối và chức năng giám đốc. Tuy nhiên do tính đặc thù của mình,

BHXH không những có tính kinh tế mà còn có tính xã hội rất cao. Vì vậy về tổng

quát, BHXH có những chức năng sau:

- Bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động:

Bảo đảm hay thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi

NLĐ rơi vào các trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập và hội tụ các điều kiện quy

định. Sở dĩ như vậy là giữa NLĐ và cơ quan BHXH có mối quan hệ hết sức chặt

chẽ. Quan hệ này phát sinh trên cơ sở lao động và quan hệ tài chính BHXH. Quan

hệ đó diễn ra giữa 3 bên: bên tham gia bảo hiểm, bên nhận bảo hiểm và bên được

bảo hiểm. Bên tham gia bảo hiểm trước hết là người sử dụng lao động có trách

11

nhiệm phải đóng phí để bảo hiểm cho NLĐ mà mình sử dụng, đồng thời NLĐ cũng

phải có trách nhiệm đóng phí để tự bảo hiểm cho mình. Sự đóng góp này là bắt

buộc, đều kỳ và theo những mức quy định cho bên nhận bảo hiểm.

- Phân phối lại thu nhập

BHXH là bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ

bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tuổi

già, bằng cách hình thành và sử dụng một quỹ tài chính tập trung được tồn tích dần

bởi sự đóng góp những người sử dụng lao động, NLĐ và sự hỗ trợ của Nhà nước.

Như vậy người sử dụng lao động bắt buộc phải đóng góp vào quỹ BHXH để

bảo hiểm cho người lao động, lao động có đóng góp vào quỹ BHXH mới có quyền

hưởng trợ cấp. Nhưng do còn khoẻ mạnh, có việc làm và có thu nhập bình thường

nên không được hưởng trợ cấp bảo hiểm. Số lượng những người không được hưởng

trợ cấp như vậy thường chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng số người tham gia đóng

góp bảo hiểm. Chỉ những NLĐ bị giảm hoặc mất thu nhập trong những trường hợp

xác định và có đủ các điều kiện cần thiết mới được hưởng trợ cấp từ quỹ BHXH. Số

lượng những người này thường chiếm tỷ trọng nhỏ trong số những người tham gia

đóng góp nêu trên. Như vậy, BHXH đó lấy số đông bù số ít và thực hiện chức năng

phân phối lại thu nhập theo cả chiều dọc và chiều ngang giữa những NLĐ có thu

nhập thấp hơn, giữa những người khoẻ mạnh đang làm việc với những người ốm

yếu phải nghỉ việc. Điều đó cũng góp phần vào việc thực hiện công bằng xã hội.

- Kích thích, khuyến khích NLĐ hăng hái lao động sản xuất

NLĐ có việc làm khi khoẻ mạnh làm việc bình thường sẽ có tiền lương, tiền

công, khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động tuổi già hoặc không may bị chết đã có

BHXH đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập quan trọng, do đó đời sống

của bản thân và gia đình họ luôn luôn có chỗ dựa, luôn luôn được đảm bảo. Chính

vì thế, họ sẽ gắn bó với công việc, với nơi làm việc và yên tâm, tích cực lao động

sản xuất, góp phần tăng năng xuất lao động cũng như tăng hiệu quả kinh tế. Nói

cách khác, tiền lương (tiền công) và BHXH là những động lực thúc đẩy hoạt động

lao động của người lao động.

12

- Phát huy tiềm năng và gắn bó lợi ích

BHXH dựa trên cơ sở đóng góp ít nhưng đều kỳ của mọi người sử dụng lao

động, NLĐ và Nhà nước cho bên thứ ba là cơ quan BHXH, để tồn tích dần dần

thành một quỹ tập trung, quỹ này lại huy động phần nhàn rỗi tương đối vào hoạt

động sinh lời làm tăng thêm nguồn thu. Do đó, BHXH hoàn toàn có thể bảo đảm

thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ gặp rủi ro, khó khăn theo

những chế độ xác định, góp phần bảo đảm ổn định và an toàn đời sống cho NLĐ và

cho gia đình họ.

Trên giác độ xã hội, bằng phương thức dàn trải rủi ro thiệt hại theo cả thời

gian và không gian, BHXH đã giúp giảm thiểu thiệt hại cho số đông trong xã hội,

đồng thời làm tăng khả năng giải quyết rủi ro, khó khăn của những NLĐ tham gia

bảo hiểm với một tổng dự trữ ít nhất. Đối với Nhà nước chi cho BHXH đối với

NLĐ là một cách thức phải chi trả ít nhất nhưng vẫn giải quyết tốt các rủi ro, khó

khăn về đời sống của NLĐ và gia đình họ, góp phần làm cho sản xuất ổn định, kinh

tế, chính trị xã hội ổn định và an toàn. Đối với người sử dụng lao động và NLĐ

cũng vậy. Cả hai giới này đều thấy nhờ BHXH mà mình có lợi và được bảo vệ.

BHXH đã phát huy tiềm năng của số đông và ưu điểm của nhiều phương

thức hoạt động trong kinh tế thị trường để bảo đảm an toàn đời sống cho NLĐ cũng

như cho xã hội. Đồng thời BHXH cũng tạo ra sự gắn bó chặt chẽ về lợi ích, cả lợi

ích trước mắt và lợi ích lâu dài của các bên tham gia BHXH, cũng như của các bên

đó đối với Nhà nước.

1.1.2. Khái quát về quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH

1.1.2.1. Khái niệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện

a. Khái niệm BHXH tự nguyện

Theo Luật BHXH (2014): “Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm

xã hội do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức

đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo

hiểm xã hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất” (Luật BHXH số

58/2014/QH13). Đây có thể coi là khái niệm phản ánh đầy đủ và chính xác bản chất

của BHXH tự nguyện.

13

Thực chất, BHXH tự nguyện là hình thức BHXH mà người tham gia hoàn

toàn trên tinh thần tự nguyện, không có tác động khách quan áp đặt, không bị pháp

luật cưỡng chế phải tham gia. Ở đó, họ được lựa chọn mức đóng và phương thức

đóng phù hợp với thu nhập của mình để hưởng BHXH. Có thể nói, BHXH tự

nguyện là loại hình BHXH nhằm bao phủ hết các đối tượng còn chưa được tham gia

loại hình BHXH bắt buộc theo quy định của pháp luật, đồng thời là cầu nối trung

gian, là bước quá độ tiến tới thực hiện BHXH cho mọi người lao động trong xã hội,

đảm bảo an sinh xã hội.

b. Khái niệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện

Có rất nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề quản lý:

Theo Nguyễn Minh Đạo (1997): “Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển,

hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới

mục tiêu đã đề ra”(Giáo trình Cơ sở khoa học quản lý, 1997).

Theo Khoa Khoa học Quản lý (2007): “Quản lý là việc đạt tới mục đích của tổ

chức một cách có kết quả và hiệu quả thông qua quá trình lập kế hoạch, tổ chức,

lãnh đạo và kiểm tra các nguồn lực của tổ chức”(Giáo trình Khoa học quản lý tập

01, 2007).

Thông qua các quan điểm trên có thể hiểu, quản lý là một quá trình trong đó

chủ thể quản lý sẽ sử dụng các công cụ phù hợp hợp để tác động lên đối tượng quản

lý nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra.

Thu BHXH tự nguyện là việc Nhà nước tổ chức thực hiện thu từ các đối tượng

tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập

của mình. Trên cơ sở đó, hình thành một quỹ tập trung nhằm mục đích đảm bảo cho

an sinh xã hội.

Đối với hoạt động quản lý thu BHXH tự nguyện, đối tượng quản lý chính là

hoạt động thu BHXH tự nguyện, các công cụ để quản lý thu BHXH tự nguyện đó

chính là Luật BHXH và các văn bản dưới luật quy định về quản lý thu BHXH tự

nguyện và các biện pháp hành chính, tổ chức, kinh tế.

Như vậy có thể hiểu: Quản lý thu BHXH tự nguyện là sự tác động có tổ chức,

có tính pháp lý để điều chỉnh các hoạt động thu BHXH tự nguyện. Sự tác động đó

được thực hiện bằng hệ thống pháp luật của Nhà nước và bằng các biện pháp hành

14

chính, tổ chức, kinh tế của cơ quan chức năng nhằm đạt được mục tiêu thu đúng đối

tượng, thu đủ số lượng và đảm bảo thời gian theo quy định.

1.1.2.2 Vai trò quản lý thu BHXH tự nguyện

Một là, tạo sự thống nhất, tập trung trong hoạt động thu BHXH tự nguyện.

Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện bao trùm tất cả các ngành, nghề, lĩnh

vực, mức thu nhập, nhận thức, thái độ khác nhau. Nếu không có sự chỉ đạo thống

nhất thì hoạt động thu sẽ không đạt kết quả cao. Quản lý tạo ra sự thống nhất, ý chí,

sự đồng bộ giữa các cấp trong quá trình tổ chức thực hiện. Đồng thời, thông qua

việc lập kế hoạch, phân công công việc một cách rõ ràng, công tác quản lý thu

BHXH tự nguyện cũng đạt hiệu quả cao và giảm được phần chi phí đáng kể.

Như vậy, thông qua hoạt động quản lý đã thống nhất được những nội dung

quan trọng của hoạt động thu BHXH tự nguyện, đó là: thống nhất về đối tượng thu,

thống nhất về mức thu, về phương thức thu, về biểu mẫu, quy trình thu, nộp BHXH

tự nguyện.

Hai là, đảm bảo hoạt động thu BHXH tự nguyện ổn định, bền vững, hiệu quả.

Tính ổn định, bền vững, hiệu quả của hoạt động thu BHXH tự nguyện là mục

tiêu mà hệ thống BHXH của quốc gia nào cũng mong muốn. Tuy nhiên, mục tiêu

này chỉ đạt được khi:

+ Hoạt động thu BHXH tự nguyện được định hướng đúng đắn: thông qua

quản lý, công tác thu được định hướng đúng đắn theo mục tiêu chung là: thu đúng,

thu đủ, không để thất thoát thu. Từ đó, hướng mọi sự nỗ lực của cá nhân, tổ chức

vào mục tiêu chung đó.

+ Hoạt động thu BHXH tự nguyện được điều hòa, phối hợp nhịp nhàng: một

trong những nhiệm vụ mà người quản lý phải liên tục đảm nhiệm là chỉ huy. Nhờ

chỉ huy mà quy trình thu với rất nhiều yếu tố phức tạp được tổ chức, điều hòa phối

hợp nhịp nhàng, từ đó tăng cường tính ổn định trong hệ thống nhằm đạt được mục

tiêu quản lý thu BHXH tự nguyện.

+ Tạo động lực cho mọi cá nhân trong tổ chức: thông qua đánh giá, khen

thưởng cho các tổ chức, cá nhân tổ chức thu BHXH tự nguyện tốt sẽ tạo động lực

cho các cá nhân. Đồng thời, qua việc uốn nắn những lệch lạc sai sót của cá nhân

giúp cho quá trình thu không bị thất thoát.

15

Ba là, kiểm tra đánh giá hoạt động thu BHXH tự nguyện: quá trình thu BHXH

tự nguyện không tránh khỏi tình trạng thất thoát. Vì vậy, với nhiệm vụ của người

quản lý là kiểm tra thì hoạt động thu BHXH tự nguyện đã được đánh giá một cách

kịp thời và toàn diện. Nhờ có hoạt động quản lý thu sát sao mà công tác kiểm tra,

đánh giá luôn được sát thực tiễn với quá trình thu.

1.1.2.3 Mục đích quản lý thu BHXH tự nguyện

Thứ nhất, đảm bảo cho yếu tố “đầu vào” (tiền nộp BHXH tự nguyện) đủ khả

năng thực hiện quá trình tái sản xuất xã hội, tức là có thu đúng, thu đủ, thu kịp thời

mới đảm bảo chi trả chế độ cho người tham gia, góp phần ổn định đời sống của

người tham gia khi nghỉ hưu cũng như khi về già.

Thứ hai, xác lập rõ ràng quyền lợi và trách nhiệm của các bên tham gia

BHXH tự nguyện, đó là: người tham gia và cơ quan BHXH. Phân định rõ chức

năng quản lý nhà nước với chức năng hoạt động sự nghiệp của BHXH.

Thứ ba, không bỏ sót nguồn thu, quản lý chặt chẽ, đảm bảo nguồn thu

BHXH tự nguyện được sử dụng đúng mục đích, đồng thời làm cho nguồn thu

BHXH tự nguyện liên tục tăng trưởng.

Thứ tư, đảm bảo cho các quy định về thu BHXH tự nguyện được thực hiện

nghiêm túc, hiệu quả, khắc phục được tính bình quân nhưng vẫn đảm bảo tính xã

hội thông qua việc điều tiết, chia sẻ rủi ro.

1.1.2.4 Nội dung quản lý thu BHXH tự nguyện

a. Xây dựng kế hoạch thu BHXH tự nguyện

Việc lập kế hoạch là rất quan trọng, nó thể hiện được mục tiêu cần được thực

hiện. Thông qua việc lập kế hoạch, đối tượng thực hiện sắp xếp thời gian thực hiện,

phương thức thực hiện...tùy từng đối tượng khác nhau mà việc lập kế hoạch khác nhau.

* Lập và giao kế hoạch thu BHXH hằng năm của các cấp quản lý

- Đối với BHXH huyện

Xây dựng, điều chỉnh kế hoạch thu theo thời gian của BHXH tỉnh như sau:

+ Lập 02 bản kế hoạch thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN (Mẫu

K01-TS) gửi 01 bản đến BHXH tỉnh theo quy định.

16

+ Lập 02 bản kế hoạch ngân sách địa phương đóng, hỗ trợ mức đóng BHYT,

01 bản gửi cơ quan tài chính cùng cấp theo phân cấp ngân sách địa phương để tổng

hợp trình UBND huyện quyết định, 01 bản gửi BHXH tỉnh để tổng hợp toàn tỉnh.

Xây dựng, điều chỉnh kinh phí hỗ trợ thu, hoa hồng đại lý: trên cơ sở dự kiến

kế hoạch, kế hoạch điều chỉnh để xây dựng điều chỉnh kinh phí hỗ trợ thu, hoa hồng

đại lý gửi BHXH tỉnh theo quy định.

- Đối với BHXH tỉnh

Xây dựng, điều chỉnh kế hoạch thu:

+ Lập 02 bản kế hoạch điều chỉnh thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ,

BNN (Mẫu K01-TS) và kinh phí hỗ trợ công tác thu đối với đơn vị do tỉnh trực

tiếp thu.

+ Tổng hợp toàn tỉnh, lập 02 bản kế hoạch, điều chỉnh kế hoạch thu BHXH,

BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN (Mẫu K01-TS), gửi BHXH Việt Nam.

* Giao kế hoạch thu

Trên cơ sở kế hoạch thu, phân bổ kinh phí hỗ trợ công tác thu, hoa hồng đại lý

được BHXH Việt Nam giao, phân bổ kế hoạch thu BHXH, BHYT, BHTN,

BHTNLĐ, BNN; kế hoạch kinh phí hỗ trợ công tác thu, hoa hồng đại lý cho BHXH

tỉnh và BHXH huyện.

BHXH Việt Nam: Tổng hợp, xây dựng và điều chỉnh kế hoạch, giao kế hoạch

đảm bảo sát tình hình thực tế và khả năng thực hiện (BHXH Việt Nam, 2015).

b. Tổ chức thực hiện thu BHXH tự nguyện

* Quản lý đối tượng thu

Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện quy định tại Khoản 1 Điều 2 Nghị

định số 134/2015/NĐ-CP là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không

thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của pháp luật về

bảo hiểm xã hội. Vậy, các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện bao gồm:

- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới 03 tháng

trước ngày 01 tháng 01 năm 2018; người lao động làm việc theo hợp đồng lao động

có thời hạn dưới 01 tháng từ ngày 01 tháng 01 năm 2018 trở đi;

- Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, ấp, bản, sóc, làng, tổ dân phố,

khu, khu phố;

17

- Người lao động giúp việc gia đình;

- Người tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ không hưởng

tiền lương;

- Xã viên không hưởng tiền lương, tiền công làm việc trong hợp tác xã, liên

hiệp hợp tác xã;

- Người nông dân, người lao động tự tạo việc làm bao gồm những người tự tổ

chức hoạt động lao động để có thu nhập cho bản thân và gia đình;

- Người lao động đã đủ Điều kiện về tuổi đời nhưng chưa đủ Điều kiện về thời

gian đóng để hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội;

- Người tham gia khác (Nghị định số 134/2015/NĐ - CP).

* Quản lý mức thu

Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện theo Khoản 1 Điều 87 của Luật Bảo

hiểm xã hội và theo phương thức đóng tại Khoản 1 Điều 9 Nghị định số

134/2015/NĐ-CP của Chính phủ được quy định như sau:

- Mức đóng hằng tháng bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham gia bảo

hiểm xã hội tự nguyện lựa chọn.

Mức thu nhập tháng do người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện lựa chọn

thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn theo quy định của Thủ

tướng Chính phủ và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở tại thời điểm đóng.

- Mức đóng 03 tháng hoặc 06 tháng hoặc 12 tháng một lần được xác định bằng

mức đóng hàng tháng theo quy định tại Khoản 1 Điều này nhân với 3 đối với

phương thức đóng 03 tháng; nhân với 6 đối với phương thức đóng 06 tháng; nhân

với 12 đối với phương thức đóng 12 tháng một lần.

- Mức đóng một lần cho nhiều năm về sau theo quy định tại Điểm đ Khoản 1

Điều 9 Nghị định này được tính bằng tổng mức đóng của các tháng đóng trước,

chiết khấu theo lãi suất đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội bình quân tháng do Bảo hiểm xã

hội Việt Nam công bố của năm trước liền kề với năm đóng.

- Mức đóng một lần cho những năm còn thiếu theo quy định tại Điểm e Khoản

1 Điều 9 Nghị định này được tính bằng tổng mức đóng của các tháng còn thiếu, áp

dụng lãi gộp bằng lãi suất đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội bình quân tháng do Bảo hiểm

xã hội Việt Nam công bố của năm trước liền kề với năm đóng.

18

- Trường hợp người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện đã đóng theo phương

thức đóng 03 tháng hoặc 06 tháng hoặc 12 tháng một lần hoặc đóng một lần cho

nhiều năm về sau theo quy định tại Khoản 2 và 3 Điều này mà trong thời gian

đó Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông

thôn thì không phải điều chỉnh mức chênh lệch số tiền đã đóng. (Nghị định số

134/2015/NĐ - CP)

* Quản lý phương thức thu

Phương thức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện theo Khoản 2 Điều 87 của Luật

Bảo hiểm xã hội được quy định như sau:

- Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được chọn một trong các phương

thức đóng sau đây để đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất:

+ Đóng hằng tháng;

+ Đóng 03 tháng một lần;

+ Đóng 06 tháng một lần;

+ Đóng 12 tháng một lần;

+ Đóng một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 5 năm một lần;

+ Đóng một lần cho những năm còn thiếu đối với người tham gia bảo hiểm xã

hội đã đủ điều kiện về tuổi để hưởng lương hưu theo quy định nhưng thời gian đóng

bảo hiểm xã hội còn thiếu không quá 10 năm (120 tháng) thì được đóng cho đủ 20

năm để hưởng lương hưu.

- Trường hợp người tham gia bảo hiểm xã hội đã đủ tuổi nghỉ hưu theo quy

định mà thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội còn thiếu trên 10 năm nếu có nguyện

vọng thì tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện theo một trong các phương thức

quy định tại các Điểm a, b, c, d và đ Khoản 1 Điều này cho đến khi thời gian đóng

bảo hiểm xã hội còn thiếu không quá 10 năm thì được đóng một lần cho những năm

còn thiếu để hưởng lương hưu theo quy định tại Điểm e Khoản 1 Điều này (Luật

BHXH số 58/2014/QH13).

c. Kiểm tra quản lý thu BHXH tự nguyện

Thu BHXH tự nguyện là nội dung quan trọng của tài chính BHXH, mà thông

thường bất kỳ hoạt động nào liên quan đến tài chính đều dễ mắc phải tình trạng gây

thất thoát, vô ý hoặc cố ý làm sai.

19

Bản chất của công tác kiểm tra thu BHXH tự nguyện là phải xác định và sửa

chữa được những sai lệch trong hoạt động thu BHXH tự nguyện của cơ quan

BHXH so với chính sách pháp luật, mục tiêu và kế hoạch vạch ra.

Trong quá trình kiểm tra của các cơ quan chức năng, của cơ quan bảo hiểm khi

phát hiện những sai phạm trong quá trình thu BHXH tự nguyện thì tùy thuộc vào mức

độ sai phạm khác nhau mà đưa ra các hình thức xử phạt khác nhau như có thể nhắc nhở

nếu trường hợp vi phạm lần đầu ở mức độ nhẹ. Đối với những trường hợp vi phạm

nhiều lần và mức độ sai phạm lớn cần có biện pháp xử phạt nghiêm khắc và có tính răn

đe để không tái diễn những vi phạm trong thời gian tiếp theo.

1.1.3 Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH tự nguyện

1.1.3.1. Các yếu tố khách quan

- Chế độ chính sách về BHXH tự nguyện

Hệ thống các văn bản, chính sách pháp luật của Nhà nước quy định về BHXH

tự nguyện như quy trình, thủ tục đăng ký tham gia, tỷ lệ đóng, phương thức đóng,

mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện,… là một trong những nhân tố ảnh hưởng quan

trọng nhất trong công tác quản lý thu BHXH tự nguyện, đây chính là hành lang

pháp lý, là căn cứ quan trọng để cơ quan BHXH tổ chức thực hiện quản lý thu

BHXH tự nguyện. Vì vậy, các hệ thống pháp luật, chính sách có liên quan phải

được xây dựng đồng nhất, rõ ràng tránh tình trạng chồng chéo gây khó khăn trong

công tác quản lý thu BHXH. Bên cạnh đó, các quy định về chính sách BHXH tự

nguyện cũng là yếu tố hấp dẫn người tham gia BHXH tự nguyện nếu như tỷ lệ

đóng, phương thức đóng được quy định phù hợp, quy trình, thủ tục đóng đơn giản,

mức hỗ trợ đóng hấp dẫn,….

- Điều kiện kinh tế- xã hội

Kinh tế phát triển, chính trị xã hội ổn định đồng nghĩa với việc tốc độ phát

triển kinh tế ở mức cao, do đó thu nhập của người dân sẽ tăng lên. Vì vậy, người

dân sẵn sàng tham gia BHXH tự nguyện để nhận được nhận chế độ hưu trí và chế

độ tử tuất. Theo tháp nhu cầu của Maslow, nhu cầu được bảo hiểm của con người

chỉ được nghĩ đến khi những nhu cầu cần thiết về ăn, mặc, ở được đảm bảo. Vì thế,

20

chỉ khi nào kinh tế xã hội phát triển, đời sống cải thiện, chính trị ổn định thì chính

sách BHXH tự nguyện mới phát huy được vai trò to lớn của mình.

Bên cạnh đó, khi xã hội phát triển, trình độ dân trí của con người được nâng

lên thì nhận thức của con người về vai trò, ý nghĩa chính sách BHXH tự nguyện

cũng sẽ được nâng lên và họ sẽ muốn tham gia BHXH tự nguyện.

- Các yếu tố thuộc về người tham gia BHXH tự nguyện

Các yếu tố thuộc về người tham gia BHXH tự nguyện ảnh hưởng tới công tác

quản lý thu BHXH tự nguyện gồm: độ tuổi, nghề nghiệp, thu nhập, mức độ nhận

thức về chính sách BHXH tự nguyện,….

Thu nhập của người lao động là điều kiện tiên quyết và trực tiếp để NLĐ có

thể tham gia BHXH tự nguyện. NLĐ sẽ có nhu cầu và khả năng tham gia BHXH tự

nguyện khi thu nhập của họ không những đảm bảo trang trải các tiêu dùng trong

cuộc sống mà còn có phần dư ra để tích lũy. Một phần tích lũy được sử dụng để dự

phòng cho cuộc sống tương lai của bản thân thông qua việc tham gia BHXH tự

nguyện nhằm đảm bảo cuộc sống cho tương lai khi hết tuổi lao động, về già.

Mức độ nhận thức về chính sách BHXH tự nguyện: việc nhận thức được tầm

quan trọng, vai trò của chính sách BHXH tự nguyện là hết sức cần thiết. NLĐ hiểu

được vai trò, tác dụng của chính sách BHXH tự nguyện thì mới quan tâm và tham

gia BHXH tự nguyện và ngược lại.

Về độ tuổi: ở mỗi độ tuổi khác nhau thì mức độ quan tâm của NLĐ đến chính

sách BHXH tự nguyện là khác nhau. Những người trẻ tuổi thường chưa quan tâm

nhiều đến chính sách BHXH tự nguyện vì lúc này cuộc sống, thu nhập của họ chưa

ổn định và còn nhiều thời gian để tham gia trong khi những người trung tuổi thường

quan tâm nhiều hơn đến chính sách BHXH tự nguyện vì họ đã có cuộc sống tương

đối ổn định và muốn có biện pháp tài chính để đảm bảo cuộc sống khi về già.

Về nghề nghiệp: đây cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng tới quyết định

tham gia BHXH tự nguyện của NLĐ vì mỗi nghề nghiệp có thể mang lại mức thu

nhập và mức độ ổn định của thu nhập là khác nhau. Do đó, những người có nghề

nghiệp mang lại thu nhập cao và ổn định sẽ có nhu cầu và khả năng tham gia

21

BHXH tự nguyện hơn những người có nghề nghiệp mang lại thu nhập thấp và

không ổn định.

1.1.3.2. Các yếu tố chủ quan

- Số lượng và chất lượng của đội ngũ làm công tác quản lý thu BHXH tự nguyện

Cán bộ công chức làm công tác BHXH nói chung và BHXH tự nguyện nói

riêng là người có nhiệm vụ thực hiện công tác an sinh xã hội mà Đảng và Nhà nước

giao phó. Cán bộ, viên chức có vai trò quan trọng trong việc đưa chính sách BHXH

tự nguyện vào cuộc sống. Năng lực của họ có tính chất quyết định để mang lại hiệu

quả cao hay thấp trong quá trình thực hiện công tác BHXH, BHYT, BHTN.

Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện là rất lớn, đa dạng bao gồm nhiều đối

tượng, nhiều giai cấp, tầng lớp khác nhau. Mỗi đối tượng lại có những lựa chọn

khác nhau về mức đóng, phương thức đóng, mức hỗ trợ đóng và các hồ sơ đi kèm.

Điều này đòi hỏi đội ngũ quản lý, cán bộ ngành BHXH cần phải đủ lớn và có năng

lực, trình độ chuyên môn, đồng thời phải có đạo đức, tác phong nghề nghiệp và

nhiệt tình trong công tác. Từ đó tư vấn, tuyên truyền, đăng ký tham gia, cấp sổ

BHXH và giải quyết chế độ cho đối tượng một cách thuận lợi, đồng thời tham gia

đóng góp ý kiến về việc cắt giảm, cải cách thủ tục hành chính cũng như sửa đổi, bổ

sung Luật BHXH để cho luật này có tính chặt chẽ, khoa học và đi vào cuộc sống

hơn. Do vậy, năng lực của đội ngũ quản lý thu BHXH tự nguyện có ảnh hưởng lớn

đến công tác quản lý thu BHXH tự nguyện.

- Công tác thông tin tuyên truyền thực hiện chế độ chính sách BHXH tự nguyện

BHXH tự nguyện là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, hướng đến

nhiều người, nhiều tầng lớp trong cộng đồng xã hội nên công tác thông tin tuyên

truyền là rất cần thiết và là nhân tố tác động trực tiếp đến hiệu quả của công tác

quản lý đối tượng tham gia... Nếu như thực hiện tốt công tác này thì sẽ giúp đối

tượng tham gia hiểu rõ về chế độ chính sách BHXH tự nguyện theo quy định của

pháp luật, làm thay đổi nhận thức về vai trò, ý nghĩa của chính sách BHXH tự

nguyện và sẽ chủ động, tích cực tham gia BHXH tự nguyện.

22

1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý thu BHXH tự nguyện tại một số địa phương ở

Việt Nam

1.2.1. Kinh nghiệm của BHXH huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái

Trấn Yên là một huyện miền núi, nằm ở vùng thấp của tỉnh Yên Bái. Huyện

Trấn Yên có một hệ thống giao thông khá thuận lợi. Từ Trấn Yên có thể đi tới các

huyện Văn Yên, Lục Yên, Văn Chấn, Nghĩa Lộ, Thành phố Yên Bái và các tỉnh bạn

như: Phú Thọ, Hà Nội… Hệ thống giao thông đường bộ đã đóng góp tích cực vào

việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và xây dựng nông thôn mới của huyện trong những

năm qua.

Theo số liệu thống kê, từ năm 2008 - 2017 trên địa bàn huyện mới có 358 đối

tượng tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, trong năm 2018 tổng số người tham

gia BHXH tự nguyện tăng gần 700 người, năm 2019 số người tham gia BHXH trên

địa bàn là 1075 người. Đạt được kết quả như trên là bởi BHXH huyện Trấn Yên đã

tích cực triển khai nhiều biện pháp sau:

Căn cứ vào chỉ tiêu, kế hoạch được giao hàng năm, BHXH huyện đã xây dựng

và ban hành kế hoạch vận động phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện chi

tiết và cụ thể theo từng giai đoạn. Đồng thời, tham mưu cho UBND và Ban Chỉ đạo

phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện huyện ban hành quyết định giao chỉ

tiêu cho từng đại lý thu trên địa bàn.

BHXH huyện cũng phối hợp chặt chẽ với Bưu Điện huyện và UBND cấp xã

trong việc xác định đối tượng vận động; mở hội nghị tuyên truyền tư vấn trực tiếp

tại các thôn, bản để vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện. Đặc biệt,

BHXH huyện và Bưu điện huyện thống nhất xây dựng nội dung tuyên truyền, vận

động bảo đảm ngắn gọn, dễ nhớ, nhấn mạnh vào thông tin về đối tượng tham gia,

mức đóng, mức hưởng chế độ khi tham gia BHXH, BHYT; về các trường hợp được

hoàn trả tiền đóng BHXH, mức hỗ trợ đóng BHXH từ NSNN. Với mỗi trường hợp,

cán bộ trực tiếp tư vấn sẽ đưa ra những ví dụ minh họa sinh động, hấp dẫn.

Bên cạnh đó, BHXH huyện còn chủ động cùng với UBND các xã, thị trấn

không ngừng củng cố và phát huy vai trò của hệ thống đại lý thu tại xã, thị trấn; tổ

chức đào tạo, nâng cao kỹ năng cho đội ngũ nhân viên đại lý thu, giúp họ đủ năng

23

lực và sự tự tin tiếp cận, vận động người dân. (Cổng thông tin điện tử BHXH tỉnh

Yên Bái, http://www.yenbai.baohiemxahoi.gov.vn).

1.2.2. Kinh nghiệm của BHXH huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La

Thuận Châu là một trong những huyện nghèo của tỉnh Sơn La với trình độ

dân trí không đồng đều, chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông và Thái sinh sống. Tỷ lệ

hộ nghèo còn cao, chiếm 40% (năm 2018). Vì vậy việc triển khai tuyên truyền, phát

triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn gặp nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2019, Thuận Châu đã vươn lên dẫn

đầu ngành BHXH tỉnh Sơn La về phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện,

đã phát triển được 1.360 người tham gia BHXH tự nguyện, đạt 123,6% chỉ tiêu kế

hoạch được giao.

Đạt được kết quả như trên là nhờ BHXH huyện Thuận Châu đã triển khai

đồng bộ nhiều giải pháp, đó là:

BHXH Thuận Châu đã đổi mới phương pháp tiếp cận, thay đổi hình thức, cách

thức tuyên truyền để thu hút người dân tham gia BHXH tự nguyện. Tăng cường phối

hợp với Bưu điện và các xã, thị trấn, các bản tổ chức nhiều hội nghị tuyên truyền, đối

thoại ở cơ sở. Chú trọng những địa bàn tiềm năng, quan tâm và lên danh sách mời

trúng những đối tượng trong độ tuổi lao động, có nguồn thu nhập ổn định.

Trước khi tuyên truyền tại các hội nghị, đội ngũ tuyên truyền đã tranh thủ

thời gian tư vấn, vận động lãnh đạo công chức xã đăng ký tham gia BHXH tự

nguyện cho người thân, từ đó người dân tin tưởng hơn. Nội dung tuyên truyền nêu

rõ quy định đối tượng tham gia, mức đóng, phương thức đóng, thủ tục tham gia và

mức hỗ trợ đóng của Nhà nước đối với từng đối tượng; chế độ và quyền lợi được

hưởng khi tham gia BHXH tự nguyện; giới thiệu về những người thật, việc thật

ngay tại cơ sở khi tham gia BHXH, có lương hưu được sống an nhàn tuổi già,

không lo phụ thuộc vào con cháu, khi ốm đau bệnh tật được khám, chữa bệnh do

BHYT chi trả viện phí...

Với cách tuyên truyền ngắn gọn dễ hiểu nên đã đạt hiệu quả rất ấn tượng, thu

hút nhiều người dự các hội nghị đối thoại, tư vấn và tham gia BHXH ngay sau khi

được tư vấn. Điển hình như hội nghị tuyên truyền tại xã Mường Khiêng có 123

24

người tham dự thì có 103 người tham gia, hội nghị xã Bản Lầm có 116 người tham

dự thì có 81 người tham gia. Qua 14 hội nghị từ đầu năm 2019 đến nay có 848

người tham dự thì đã có 592 người tham gia, đạt tỷ lệ 70,23% người tham gia

BHXH tự nguyện.

Ngoài ra, để hoàn thành vượt mức kế hoạch được giao, ngay từ đầu năm,

BHXH huyện đã triển khai đồng bộ các giải pháp, như: Giao chỉ tiêu phát triển đối

tượng đến từng cán bộ, từng đại lý thu BHXH tự nguyện. Tăng cường mở rộng và

nâng cao chất lượng mạng lưới đại lý thu trên địa bàn huyện. Bên cạnh đó, BHXH

huyện cũng tăng cường công tác kiểm tra tất cả các Đại lý thu việc thực hiện các

quy định về treo biển, thông báo các đối tượng đáo hạn, quản lý tiền thu, lập danh

sách người đăng ký tham gia,… Qua công tác kiểm tra đã phát hiện và xử lý kịp

thời các sai phạm của các Đại lý thu. (Cổng thông tin điện tử BHXH tỉnh Sơn La,

http://www.sonla.baohiemxahoi.gov.vn).

1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra về quản lý thu BHXH tự nguyện đối với BHXH

huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm quản lý thu BHXH tự nguyện của

BHXH huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái và BHXH huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La,

có thể rút ra bài học kinh nghiệm cho BHXH huyện Bảo Yên trong quản lý thu

BHXH tự nguyện như sau:

Thứ nhất, xây dựng kế hoạch phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện

chi tiết và cụ thể cho từng giai đoạn để đạt được số kế hoạch được giao.

Thứ hai, chú trọng công tác thông tin, tuyên truyền, vận động người dân

tham gia BHXH tự nguyện. Phối hợp chặt chẽ với Bưu điện huyện và UBND các

xã, thị trấn để thực hiện tuyên truyền, vận động người dân. Nội dung tuyên truyền

cần ngắn gọn, dễ hiểu, sinh động.

Thứ ba, mở rộng và nâng cao chất lượng mạng lưới đại lý thu để người dân

dễ dàng tiếp cận và tham gia BHXH tự nguyện.

Thứ tư, chú trọng đào tạo, nâng cao kỹ năng cho đội ngũ nhân viên đại lý

thu, giúp họ đủ năng lực và sự tự tin tiếp cận, vận động người dân.

Thứ năm, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra các Đại lý thu để kịp thời

phát hiện các sai phạm và có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục sai phạm kịp thời

(nếu có).

25

Chương 2

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Câu hỏi nghiên cứu

- Thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh

Lào Cai được thực hiện như thế nào?

- Những yếu tố nào ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH

huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai?

- Những giải pháp gì để hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH

huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai?

2.2. Phương pháp nghiên cứu

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin

2.2.1.1. Thu thập thông tin thứ cấp

Thông tin lấy từ sách, báo, các công trình nghiên cứu liên quan đã công bố

nhằm cung cấp những lý luận có liên quan tới BHXH, BHXH tự nguyện và quản lý

thu BHXH tự nguyện.

Thu thập từ Internet để có các thông tin về quản lý thu BHXH tự nguyện tại

một số cơ quan BHXH cấp huyện ở khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội tương

đồng và phát triển hơn so với huyện Bảo Yên. Đánh giá những kết quả, hạn chế

trong quản lý thu BHXH tự nguyện của các đơn vị đó.

Thu thập từ các cơ quan Nhà nước về chủ trương chính sách liên quan đến

BHXH, BHXH tự nguyện, công tác quản lý thu BHXH tự nguyện bao gồm các nghị

quyết TW, Nghị quyết của Chính phủ, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, các

quyết định, chương trình hành động của BHXH Việt Nam, BHXH tỉnh Lào Cai,

UBND tỉnh Lào Cai.

Thu thập từ BHXH huyện Bảo Yên: Báo cáo tổng kết thực hiện nhiệm vụ

hàng năm giai đoạn 2017 - 2019; Báo cáo tình hình thực hiện BHXH tự nguyện

hàng năm giai đoạn 2017 - 2019.

Thu thập từ UBND huyện Bảo Yên: Báo cáo tình hình phát triển kinh tế - xã

hội huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019...

Tài liệu của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Lào Cai: Chương trình hành động của Tỉnh

ủy và Kế hoạch hành động của UBND tỉnh Lào Cai về thực hiện cải cách chính

sách BHXH giai đoạn 2017 - 2019.

26

2.2.1.2. Thu thập thông tin sơ cấp

* Đối tượng thu thập thông tin:

Để tìm hiểu, đánh giá và phân tích công tác quản lý thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên, tác giả thực hiện thu thập các thông tin sơ cấp thông qua

điều tra, phỏng vấn trực tiếp các đối tượng có liên quan gồm: lãnh đạo, CBVC tại

cơ quan BHXH huyện Bảo Yên và các đối tượng đang tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Bảo Yên.

* Quy mô mẫu khảo sát:

- Lãnh đạo và CBVC tại BHXH huyện Bảo Yên: tính đến thời điểm hiện tại,

BHXH huyện Bảo Yên có 17 CBNV, trong đó có 15 cán bộ hoạt động chuyên môn

gồm 3 lãnh đạo, 12 CBVC các bộ phận trực thuộc BHXH huyện Bảo Yên, còn lại

02 người là bảo vệ và tạp vụ . Tác giả lựa chọn điều tra, phỏng vấn toàn bộ 15

CBVC hoạt động chuyên môn tại BHXH huyện Bảo Yên.

- Đối tượng đang BHXH tự nguyện trên địa bàn: tính đến hết ngày

31/12/2019 trên địa bàn huyện Bảo Yên có 469 người đang tham gia BHXH tự

nguyện. Để đảm bảo lượng mẫu điều tra đủ lớn, thông tin thu thập đủ độ tin cậy để

phân tích, đánh giá công tác quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo

Yên tác giả tiến hành điều tra toàn bộ 469 người này.

Như vậy, quy mô mẫu được lựa chọn trong khảo sát này là 15 cán bộ và 469

người đang tham gia BHXH tự nguyện. Tổng số: 484 người

*Phương pháp tiếp cận, phỏng vấn và thu thập số liệu sơ cấp

- Đối với nhóm lãnh đạo và CBVC tại BHXH huyện Bảo Yên: tác giả tiến hành

phỏng vấn trực tiếp toàn bộ 15 cán bộ hoạt động chuyên môn thông qua Phiếu khảo

sát được chuẩn bị sẵn (Phụ lục).

- Đối với nhóm đối tượng đang tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn: tác giả

tiến hành thu thập thông tin sơ cấp thông qua các Đại lý thu và cơ quan BHXH

huyện. Đối với các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện thực hiện phương thức đóng

hàng tháng, nhân viên các Đại lý thu hoặc nhân viên thu tại cơ quan BHXH huyện

phát phiếu khảo sát cho các đối tượng thực hiện. Đối với các đối tượng tham gia

BHXH tự nguyện thực hiện phương thức đóng 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng hoặc đóng

27

1 lần cho nhiều năm về sau, tác giả sẽ lấy thông tin về các đối tượng này để thực hiện

phỏng vấn trực tiếp, gọi điện thoại hoặc gửi phiếu khảo sát qua địa chỉ mail.

* Thời gian thu thập thông tin sơ cấp: trong khoảng 1 tháng.

* Thang đo của bảng hỏi: Các biến quan sát trong phiếu điều tra được trả lời

theo thang đo 5 mức độ từ 1 đến 5 với quy ước: 1 - rất không đồng ý; 2 - không

đồng ý; 3 - bình thường; 4 - đồng ý 5 - rất đồng ý.

Kết quả điểm số trung bình của các đối tượng khảo sát theo từng biến quan sát

sẽ phản ánh mức độ đánh giá đối với công tác quản lý thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên; mức độ cảm nhận này theo quy ước như sau:

Bảng 2.1: Quy ước về mức độ cảm nhận của các đối tượng được khảo sát

Điểm trung bình Ý nghĩa

1,00 – 1,80 Yếu

1,81 – 2,60 Kém

2,61 – 3,40 Trung bình

3,41 – 4,20 Khá

4,21 – 5,00 Tốt

* Một số thông tin chung của các đối tượng được khảo sát

Thông tin chung của nhóm lãnh đạo, CBNV cơ quan BHXH huyện Bảo Yên

và nhóm người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên được thể

hiện qua bảng dưới đây:

Bảng2.2: Thông tin chung của các đối tượng được khảo sát

Nhóm người tham gia BHXH tự nguyện Nội dung

Tổng số 1. Về giới tính -Nam -Nữ 2. Về trình độ học vấn -Đại học và trên đại học -Cao đẳng, trung cấp -THPT trở xuống Nhóm lãnh đạo và CBNV cơ quan BHXH Tỷ trọng Số lượng (%) (Người) 100,00 15 40,00 6 60,00 9 86,67 13 13,33 2 0,00 0 Số lượng (Người) 469 295 174 52 107 310 Tỷ trọng (%) 100,00 62,90 37,10 11,09 22,81 66,10

28

Số liệu trong bảng trên cho thấy, trong tổng số 15 người là lãnh đạo và

CBNV cơ quan BHXH huyện Bảo Yên, có 40% là nam giới, còn lại 60% là nữ giới.

Về trình độ học vấn, nhóm đối tượng này đa số có trình độ đại học và trên đại học

(chiếm 86,67%), còn lại là trình độ cao đẳng, trung cấp (13,33%), không có ai trình

độ THPT trở xuống.

Đối với nhóm đối tượng được khảo sát là người tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Bảo Yên, đa số những người được khảo sát là nam giới (chiếm

62,90%), còn lại là nữ giới. Về trình độ, những người được khảo sát đa số có trình

độ THPT trở xuống (chiếm 66,10%), số lượng người có trình độ đại học và trên đại

học, cao đẳng, trung cấp khá ít, chiếm lần lượt 11,09% và 22,81%.

Như vậy, với những thông tin về đối tượng được điều tra khảo sát, các đối

tượng trên là phù hợp để đánh giá những thông tin liên quan đến công tác quản lý

thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên.

2.2.2. Phương pháp phân tích

a. Phương pháp thống kê mô tả

Phương pháp thống kê mô tả là phương pháp liên quan đến việc thu thập số

liệu, tóm tắt, trình bày, tính toán và mô tả các đặc trưng khác nhau để phản ánh một

cách tổng quát đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp này được dùng để tính, đánh giá các kết quả nghiên cứu từ các

phiếu điều tra đối với lãnh đạo, CBVC tại BHXH huyện Bảo Yên, các đối tượng

đang tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn.

Phân tích, đánh giá các kết quả nghiên cứu từ phiếu điều tra, số liệu thu thập

được: Trên cơ sở số liệu thu thập được thông qua các phiếu điều tra, các số liệu

được tổng hợp, trình bày, tính toán, trên cơ sở đó sẽ khái quát được nguyên nhân

dẫn tới những hạn chế, tồn tại trong quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên, các giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên.

b. Phương pháp so sánh

So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc, số liệu này với sự vật, sự việc, số liệu

khác có nét tương đồng

29

Phương pháp này được sử dụng để so sánh việc thực hiện kế hoạch quản lý

đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, so sánh số lượng NLĐ tại địa phương có

người tham gia BHXH tự nguyện trên tổng số dân số của địa phương và với tổng số

người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn toàn huyện.

So sánh, đánh giá các kết quả nghiên cứu từ phiếu điều tra, số liệu thu thập

được: Trên cơ sở kết quả thu thập được, tiến hành so sánh việc thực hiện kế hoạch

như thế nào, tỷ lệ tham gia BHXH tự nguyện của người dân như thế nào, biến động

giữa các năm ra sao.

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh tình hình kinh tế xã hội

- Chỉ tiêu thể hiện cơ cấu kinh tế huyện Bảo Yên

- Chỉ tiêu thể hiện tăng trưởng kinh tế huyện Bảo Yên

- Các chỉ tiêu về dân số, lao động....

2.3.2 Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên

- Tổng thu BHXH, BHYT

Đây là chỉ tiêu phản ánh tổng số tiền cơ quan BHXH thu được từ các đối

tượng tham gia BHXH, BHYT trong một thời kỳ nhất định.

- Nợ đọng BHXH, BHYT

Chỉ tiêu này phản ánh số tiền cơ quan BHXH chưa thu được từ các đối tượng

tham gia BHXH, BHYT trong một thời kỳ nhất định.

- Cấp sổ BHXH

Chỉ tiêu này phản ánh số lượng sổ BHXH cơ quan BHXH đã cấp cho các đối

tượng tham gia BHXH.

- Cấp thẻ BHYT

Chỉ tiêu này cho biết số lượng thẻ BHYT cơ quan BHXH đã cấp cho các đối

tượng tham gia BHYT.

- Tổng chi BHXH, BHYT

Chỉ tiêu này cho biết tổng số tiền cơ quan BHXH đã chi cho các đối tượng

tham gia BHXH, BHYT.

30

- Tổng số hồ sơ đề nghị giải quyết

Chỉ tiêu này phản ánh tổng số hồ sơ được gửi đến cơ quan BHXH đề nghị

giải quyết các chế độ liên quan đến BHXH, BHYT của người tham gia BHXH,

BHYT.

- Số hồ sơ đã giải quyết và trả kết quả

Chỉ tiêu này cho biết số lượng hồ sơ đã được cơ quan BHXH giải quyết và

trả kết quả.

- Tỷ lệ hồ sơ đã giải quyết và trả kết quả

Chỉ tiêu này cho biết cơ quan BHXH đã giải quyết và trả kết quả bao nhiêu

phần trăm hồ sơ trong tổng số hồ sơ đề nghị giải quyết.

2.3.3. Nhóm chỉ tiêu liên quan đến thực hiện BHXH tự nguyện và quản lý thu

BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

2.3.3.1. Chỉ tiêu về công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện

- Số kế hoạch về số người tham gia BHXH tự nguyện

- Số kế hoạch về số tiền thu BHXH tự nguyện

- Tỷ lệ % hoàn thành kế hoạch số người tham gia BHXH tự nguyện:

Tỷ lệ % hoàn thành kế hoạch Số người tham gia BHXH tự nguyện

số người BHXH tự nguyện = Số kế hoạch số người tham gia BHXH

tự nguyện

Chỉ tiêu này phản ánh mức độ hoàn thành của số người tham gia BHXH tự

nguyện so với số kế hoạch về số người tham gia được giao.

- Tỷ lệ % hoàn thành kế hoạch thu BHXH tự nguyện:

Tỷ lệ % hoàn thành kế hoạch Số đã thu BHXH tự nguyện = thu BHXH tự nguyện Số kế hoạch thu BHXH tự nguyện

Chỉ tiêu này phản ánh mức độ hoàn thành của số đã thu so với số kế hoạch

thu BHXH tự nguyện được giao.

2.3.3.2. Chỉ tiêu về tổ chức thực hiện thu BHXH tự nguyện

- Tổng số người tham gia BHXH tự nguyện

- Tổng thu BHXH tự nguyện

- Tốc độ tăng thu BHXH tự nguyện:

31

Tốc độ tăng thu Số đã thu năm t - Số đã thu năm t - 1 = BHXH tự nguyện Số đã thu năm t - 1

Chỉ tiêu này phản ánh tốc độ tăng của số thu BHXH tự nguyện qua các năm.

- Cơ cấu thu BHXH tự nguyện theo từng xã, thị trấn

Tỷ lệ thu BHXH tự Số thu BHXH tự nguyện của từng xã, thị trấn

nguyện của từng xã, = Số số thu BHXH tự nguyện thị trấn

Chỉ tiêu này cho biết số thu BHXH tự nguyện của từng xã, thị trấn chiếm tỷ

lệ bao nhiêu % trong tổng số thu BHXH tự nguyện.

2.3.3.3. Chỉ tiêu về kiểm tra quản lý thu BHXH tự nguyện

- Tổng số các cuộc kiểm tra

- Số cuộc kiểm tra định kỳ

- Số cuộc kiểm tra đột xuất

32

Chương 3

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH TỰ NGUYỆN TẠI BẢO HIỂM XÃ

HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

a. Vị trí địa lý

Huyện Bảo Yên là cửa ngõ phía Đông của tỉnh Lào Cai, huyện lỵ là thị trấn Phố

Ràng nằm trên Quốc lộ 70, cách thành phố Lào Cai 75 km về hướng Tây Bắc, cách Hà

Nội 263km. Huyện có diện tích tự nhiên là 818 km2 kéo dài từ 2205’ đến 22030’ vĩ độ

Bắc, từ 104015’ đến 104037’ kinh Đông. Độ cao trung bình của huyện từ 300 đến

400m so với mực nước biển. Điểm cao nhất là 1.120m trên dãy núi Con Voi (thuộc

xã Long Khánh), điểm thấp nhất là 50m, độ dốc bình quân toàn huyện từ 30 - 350

(Cổng thông tin điện tử của huyện Bảo Yên, http://www.baoyen.laocai.gov.vn)

Về tính chất tiếp giáp:

- Phía Đông Nam giáp huyện Lục Yên - tỉnh Yên Bái

- Phía Đông giáp huyện Quang Bình - Tỉnh Hà Giang

- Phía Tây Nam giáp huyện Văn Yên - tỉnh Yên Bái

- Phía Bắc giáp huyện Bảo Thắng và Bắc Hà - tỉnh Lào Cai

- Phía Tây Bắc giáp huyện Văn Bàn - tỉnh Lào Cai

33

Hình 3.1: Bản đồ hành chính huyện Bảo Yên

(Nguồn: Cổng thông tin điện tử huyện Bảo Yên)

b. Địa hình

Địa hình Bảo Yên khá phức tạp, nằm trong hai hệ thống núi lớn là Con Voi

và Tây Côn Lĩnh chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, cao ở phía bắc, thấp dần

về phía nam. Nằm giữa hai hệ thống núi này là hai con sông lớn, sông Hồng và sông

Chảy. Sông Hồng (xưa gọi là sông Nhĩ Hà) chảy qua 3 xã Cam cọn, Kim Sơn, Bảo

Hà với tổng chiều dài 35 km, lưu lượng dòng chảy khá lớn. Sông Chảy (còn gọi là

34

sông Trôi) chảy theo hướng đông bắc - tây nam, có độ dốc lớn, dòng chảy xiết, là

thượng nguồn chính của thuỷ điện Thác Bà, có nhiều thác ghềnh ở phía bắc. Đoạn

sông Chảy chảy qua 8 xã và thị trấn Phố Ràng của huyện chiều dài 50 km.

Trên địa bàn huyện có trục đường Quốc lộ 70 chạy qua trung tâm huyện theo

hướng Bắc - Nam; tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai chạy dọc qua 02 xã Bảo Hà,

Kim Sơn; Quốc lộ 279 chạy theo hướng Đông - Tây kết nối với trục đường cao tốc

Nội Bài - Lào Cai. Vị trí địa lý của huyện đã tao thuận lợi cho giao thương kinh tế,

văn hóa, xã hội với các huyện trong tỉnh và các tỉnh Trung Du miền Núi phía Bắc.

c. Khí hậu

Khí hậu Bảo Yên mang đặc trưng của khí hậu nhiệt đới nóng, hình thành hai

tiểu vùng khí hậu: Đông Bắc và Tây Bắc. Nhiệt độ trung bình trong năm của huyện

là 21,50C. Tháng nóng nhất là 39,40C, tháng có nhiệt độ thấp nhất là 3,70C. Lượng

mưa trung bình là 1.440 mm đến 2.200 mm, tổng số giờ nắng trong năm là 1.300 -

1.600 giờ. Tài nguyên đất đai, khí hậu và khoáng sản trong lòng đất đã tạo điều kiện

thuận lợi để Bảo Yên có thể phát triển kinh tế nông - lâm - công nghiệp toàn diện.

d. Thổ nhưỡng

Do ảnh hưởng của cấu tạo địa chất nên phần lớn đất đai Bảo Yên là loại đất

Pheralít màu đỏ vàng phát triển trên nền đá Gráp điệp thạch mi ca. Địa hình Bảo

Yên có sự chia cắt mạnh, có núi cao, khe vực sâu và thung lũng hẹp. Các nhà khoa

học xếp Bảo Yên vào loại vùng đồi nhỏ hơn 300 – 400m và 400 – 500m. Vành đai

vùng đồi nhỏ hơn 300 – 400m chiếm phần lớn diện tích thung lũng các sông suối

lớn như thung lũng sông Chảy. Các vành đai vùng đồi núi thấp 400 – 500m có địa

hình chia cắt mạnh, núi cao, sườn dốc, khe sâu vực thẳm, thung lũng hẹp, bậc thang

nhỏ đất bồi tụ, nhìn chung không lớn, diện tích hẹp, phân bố rải rác; bồn địa tương

đối bằng phẳng tạo nên những cánh đồng rộng lớn ở vùng Nghĩa đô, Vĩnh Yên,

Xuân Hoà, Bảo Hà, Kim Sơn, Cam Cọn.

Diện tích tự nhiên của huyện rộng, song chủ yếu là rừng và đất rừng chiếm

hơn 56,5% diện tích tự nhiên của huyện, với diện tích che phủ hiện nay là 56%.

Hiện ở Bảo Yên còn tồn tại ba kiểu rừng chủ yếu, đó là; Rừng nguyên sinh tập

35

trung tại đầu nguồn và trên vành cao dãy núi Con Voi, có nhiều lâm sản quý hiếm;

Rừng giữa hiện nay đã được giao đến họ gia đình và các tập thể, việc khai thác kết

hợp với trồng mới và tu bổ đã trở thành vành đai rừng phòng hộ; Rừng cỏ tranh, lau

lách, cây bụi ở vùng thấp, hiện nay đang được phát triển các loại cây ăn quả, cây

nguyên liệu. Bên cạnh nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, rừng Bảo Yên còn có

các loại chim, thú và một số loại thuốc nam quý. Đất tự nhiên ở Bảo Yên có khả

năng trồng các loại cây công nghiệp và cây ăn quả (Cổng thông tin điện tử huyện

Bảo Yên, http://www.baoyen.laocai.gov.vn).

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3.1.2.1. Về văn hóa - xã hội

a. Đơn vị hành chính

Đơn vị hành chính huyện Bảo Yên gồm có 01 thị trấn và 17 xã, đó là: Thị

trấn Phố Ràng, xã Bảo Hà, Kim Sơn, Cam Cọn, Điện Quan, Thượng Hà, Minh Tân,

Tân Dương, Yên Sơn, Lương Sơn, Long Phúc, Long Khánh, Việt Tiến, Tân Tiến,

Nghĩa Đô, Vĩnh Yên, Xuân Hoà.

b. Về dân số, lao động

Dân số huyện Bảo Yên năm 2017 là 84.610 người (Số liệu 31/12/2017), trong đó:

- Giới tính: Nam là 42.711 người, nữ là 41.899 người.

- Tổng số hộ gia đình: 20.379 hộ.

- Số người trong độ tuổi lao động: 45.255 người chiếm 53,48% dân số.

- Lực lượng lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế: 41.219 người,

chiếm 53,48%.

- Mật độ dân số bình quân: 103 người/km2, cư trú tại 17 xã và 1 thị trấn; chia

thành 3 khu vực: Các xã ven sông Hồng gồm Bảo Hà, Kim Sơn, Cam Cọn; các xã

ven sông Chảy gồm Điện Quan, Thượng Hà, Minh Tân, Tân Dương, Yên Sơn, thị

trấn Phố Ràng, Lương sơn, Long Phúc, Long Khánh, Việt Tiến, Xuân Hòa; các xã

vùng thượng huyện gồm Tân Tiến, Nghĩa Đô, Vĩnh Yên.

- Thành phần dân tộc: Dân số thuộc 15 dân tộc, trong đó:

Dân tộc Kinh chiếm 32,56%

Dân tộc Tày chiếm 31,93%

36

Dân tộc Dao chiếm 22,16%

Dân tộc Mông chiếm 8,61%

Dân tộc Nùng chiếm 1,96%

Dân tộc Phù Lá 1,1%

Dân tộc Giáy chiếm 1,09%.

Các dân tộc khác chiếm 0,69%.

c. Về giáo dục và đào tạo

Công tác xây dựng trường học đạt chuẩn quốc gia đã được quan tâm, đầu tư.

Đến hết năm 2019, toàn huyện có 41/76 trường đạt chuẩn Quốc gia, đạt 53,9% tổng

số trường học trên địa bàn. Chất lượng Phổ cập giáo dục được nâng lên, tỷ lệ huy

động học sinh ra lớp đảm bảo kế hoạch. Kết quả: Tỷ lệ huy động trẻ 5 tuổi đi học mẫu

giáo, học sinh 6 tuổi đi học lớp 1, đạt 100%; tỷ lệ huy động trẻ em 6 đến 14 tuổi đến

trường đạt 99,7%, đạt 100% KH; mở được 15 lớp xóa mù chữ cho 348 học viên, đạt

174% KH tỉnh giao và bằng 116% KH huyện giao. Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo

viên được tăng cường về số lượng, chất lượng

d. Về y tế

Các cơ sở y tế thực hiện tốt công tác khám bệnh, chữa bệnh cho nhân dân trên

địa bàn huyện, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh cho nhân dân. Các đơn vị y tế, các

xã, thị trấn triển khai thực hiện tốt Chiến dịch chăm sóc sức khỏe sinh sản - kế

hoạch hóa gia đình năm 2019. Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng giảm

0,6% so với năm 2018, xuống còn 16,5%; tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm chủng

đầy đủ 96,2%, đạt 101% kế hoạch; tỷ sinh con thứ 3 trở lên 14,6% giảm 1,6% so

với năm 2018; tỷ lệ tăng dân số tự nhiên 1,22%

đ. Hoạt động văn hoá thông tin, thể dục thể thao:

Các hoạt động văn hoá, thể thao và tuyên truyền năm 2019 được đẩy mạnh,

đáp ứng kịp thời yêu cầu thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của huyện,

không ngừng nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân. Tập trung tuyên truyền

những sự kiện, thời sự diễn ra trên địa bàn; tuyên truyền kỷ niệm các ngày lễ lớn, các

sự kiện lớn trong năm...

37

e. Công tác xóa đói giảm nghèo:

Chỉ đạo, triển khai thực hiện tốt công tác xóa đói giảm nghèo trên địa bàn

huyện. Tổng số hộ nghèo năm 2019 là 2.860 hộ, chiếm 13,64%; tỷ lệ giảm nghèo là

3,52% (tương đương với 691 hộ), đạt 117,26 % KH. Tổng số hộ cận nghèo: 2.680

hộ, chiếm 12,79%. Tỷ lệ giảm cận nghèo là 12,79%, tương đương với 2.120 hộ đạt

10,41 % so với cùng kỳ năm 2018. Hỗ trợ tiền điện cho hộ nghèo về thu nhập năm

2019 cho 3.450 hộ nghèo với kinh phí là 2.234,94 triệu đồng; làm nhà đại đoàn kết

cho 03 hộ tại các xã Bảo Hà, Xuân Hòa, Tân Tiến.

3.1.2.2. Tăng trưởng và phát triển kinh tế

Năm 2019, huyện Bảo Yên đã đạt tốc độ tăng trưởng 13,35%; thu nhập bình

quân đầu người đạt 35,5 triệu đồng/người/năm. Trong sản xuất nông nghiệp, tổng

sản lượng lương thực có hạt đạt 46,475 tấn, đạt 101,3 kế hoạch tỉnh Lào Cai giao.

Tăng cường sản xất các loại cây trồng chủ lực, như: cây chè, quế, cây hồng không

hạt, dâu tằm, chanh leo…

Về chăn nuôi, thủy sản, huyện đã chủ động, tích cực đẩy mạnh công tác tuyên

truyền, vận động người dân thực hiện tốt các biện pháp phòng, chống, ngăn chặn

dịch tả lợn châu Phi và được kiểm soát chặt chẽ. Một số xã, thị trấn trên địa bàn

huyện đã hết dịch và đang thực hiện tái đàn; đồng thời, tiếp tục tập trung vào những

vật nuôi chủ lực và tiềm năng của huyện, như: trâu Bảo Yên, gà đồi, vịt Nghĩa

Đô… đã góp phần đẩy mạnh công tác xây dựng chương trình nông thôn mới của

huyện đạt kết quả khả quan. Số tiêu chí bình quân đạt 13,94 tiêu chí/xã, đến hết năm

2019, toàn huyện có 6 xã đạt chuẩn nông thôn mới, gồm: Yên Sơn, Nghĩa Đô, Việt

Tiến, Lương Sơn, Tân Dương, Minh Tân.

Đối với sản xuất công nghiệp, luôn duy trì hoạt động của 621 cơ sở sản xuất

tiểu thu công nghiệp; đã giải quyết việc làm cho 1.779 lao động với thu nhập bình

quân từ 3 -7 triệu đồng/người/tháng. Giá trị sản xuất tiểu thủ công nghiệp địa

phương đạt 102,56% kế hoạch giao.

Hoạt động thương mại, dịch vụ phát triển, hàng hóa phong phú, giá cả ổn

định; hoạt động mua bán hàng hóa trên thị trường được lưu thông với chất lượng

đảm bảo, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của nhân dân. Các dịch vụ khác như vận tải

38

hàng hóa, vận tải hành khách đều tăng so với cùng kỳ, dịch vụ tín dụng ngân hàng,

dịch vụ văn hóa, thông tin, truyền thông, hoạt động xúc tiến thương mại, dịch vụ nhà

hàng ăn uống, lưu trú cơ bản được duy trì.

Về du lịch, dịch vụ được từng bước nâng cao chất lượng, trong đó tiếp tục

phát huy các giá trị của di tích, di sản văn hóa và danh thắng trên địa bàn huyện.

Các sản phẩm du lịch cộng đồng, bản sắc văn hóa dân tộc được khai thác, phát triển,

bao gồm các loại hình sản phẩm, dịch vụ du lịch, du lịch văn hóa cộng đồng được

hình thành ở một số xã, cụ thể là xã: Nghĩa Đô, Vĩnh Yên, Xuân Hòa. Do đó, lượt

khách đến du lịch ở Bảo Yên ngày càng tăng, đến hết năm 2019, có khoảng 1 triệu

lượt (trong đó, số khách đến Đền Bảo Hà chiếm khoảng 0,9 triệu lượt). Các hoạt

động thương mại, dịch vụ tương đối ổn định, các mặt hàng đa dạng, cơ bản đáp ứng

được nhu cầu tiêu dùng của người dân (Báo cáo tình hình KT-XH huyện Bảo Yên

năm 2019).

3.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quản lý thu BHXH

tự nguyện huyện Bảo Yên

Thuận lợi:

- Trong những năm qua, kinh tế huyện Bảo Yên liên tục tăng trưởng tốt, thu

nhập bình quân đầu người gia tăng, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân có khả

năng tham gia BHXH tự nguyện.

- Tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo liên tục giảm

- Trên địa bàn huyện có nhiều di sản văn hóa, danh thắng, tạo điều kiện cho

phát triển du lịch, dịch vụ, phát triển kinh tế.

Khó khăn:

- Đa số người dân là người dân tộc thiểu số, trình độ dân trí chưa cao nên

nhận thức về chính sách BHXH tự nguyện còn thấp, khó khăn cho việc phát triển

đối tượng tham gia BHXH tự nguyện.

- Bảo Yên là một huyện miền núi, địa hình phức tạp, một số nơi xa trung tâm

giao thông đi lại khó khăn do đó khó khăn cho việc vận động, tuyên truyền người

dân tham gia BHXH tự nguyện.

39

- Tình hình thiên tai, mưa lũ, thời tiết diễn biến phức tạp còn xảy ra gây ảnh

hưởng đến sản xuất, thiệt hại về hoa màu, tài sản của nhân dân, từ đó ảnh hưởng

đến thu nhập của người dân.

- Mặc dù thu nhập bình quân của người dân trên địa bàn huyện tăng lên

nhưng cũng chỉ đủ đáp ứng chi tiêu cho cuộc sống, tích lũy được ít nên hạn chế khả

năng tham gia BHXH tự nguyện của người dân.

3.2. Khái quát về bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên là cơ quan thuộc Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào

Cai, nằm trong hệ thống tổ chức của Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Bảo hiểm xã hội

huyện Bảo Yên được thành lập theo Quyết định số: 110 QĐ/TC- CB ngày 04 tháng

8 năm 1995 của Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam về việc thành lập

BHXH huyện, thị xã thuộc tỉnh Lào Cai.

Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên chính thức đi vào hoạt động từ ngày

01/9/1995, trụ sở chính tại Khu 4, Thị trấn Phố Ràng, Huyện Bảo Yên, Tỉnh Lào

Cai. Khi mới thành lập, cơ quan chỉ có 04 viên chức. Đến nay Bảo hiểm xã hội

huyện Bảo Yên có 17 viên chức, lao động hợp đồng.

Như vậy, BHXH huyện Bảo Yên là một bộ phận thuộc sự quản lý trực tiếp của

BHXH tỉnh Lào Cai. BHXH huyện Bảo Yên chịu trách nhiệm quản lý công tác liên

quan đến BHXH trên địa bàn huyện Bảo Yên.

Địa chỉ BHXH huyện Bảo Yên: Tổ 3B, thị trấn Phố Ràng, Huyện Bảo Yên,

Tỉnh Lào Cai.

Số điện thoại: (0214)3876276

Địa chỉ email: bhxhhuyenbaoyen@laocai.vss.gov.vn

3.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3.2.2.1. Chức năng BHXH huyện Bảo Yên

Theo quy định tại QĐ 1414/QĐ-BHXH ngày 04/10/2016 của Tổng Giám

đốc BHXH Việt Nam. BHXH huyện có chức năng gồm:

Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên là cơ quan trực thuộc Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào

Cai đặt tại huyện Bảo Yên, có chức năng giúp Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào Caitổ

40

chức thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; quản lý thu, chi bảo

hiểm xã hội, bảo hiểm y tế trên địa bàn huyện Bảo Yên theo phân cấp quản lý;

Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên chịu sự quản lý trực tiếp, toàn diện của

Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào Cai và chịu sự quản lý hành chính nhà nước

của Ủy ban nhân dân huyện Bảo Yên; Bảo hiểm xã hội huyện có tư cách pháp nhân,

có con dấu, tài khoản và trụ sở riêng.

3.2.2.2. Nhiệm vụ BHXH huyện Bảo Yên

Theo quy định tại QĐ 1414/QĐ-BHXH ngày 04/10/2016 của Tổng Giám

đốc BHXH Việt Nam. BHXH huyện có các nhiệm vụ chủ yếu sau:

1. Xây dựng trình Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh kế hoạch phát triển Bảo

hiểm xã hội huyện dài hạn, ngắn hạn và chương trình công tác hàng năm; tổ chức

thực hiện kế hoạch, chương trình sau khi được phê duyệt.

2. Thực hiện công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến các chế độ, chính

sách, pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.

3. Tổ chức thực hiện các nhiệm vụ theo phân cấp của Bảo hiểm xã hội Việt

Nam và Bảo hiểm xã hội tỉnh, cụ thể:

a) Cấp sổ bảo hiểm xã hội, thẻ bảo hiểm y tế cho những người tham gia bảo

hiểm xã hội, bảo hiểm y tế;

b) Khai thác, đăng ký, quản lý các đối tượng tham gia và hưởng chế độ bảo

hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế. Thu các khoản đóng bảo hiểm

xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế đối với các tổ chức và cá nhân tham

gia, từ chối việc đóng các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm

y tế không đúng quy định. Kiểm tra việc ký hợp đồng, việc đóng, trả bảo hiểm xã

hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế đối với cơ quan, đơn vị, tổ chức sử dụng

lao động;

c) Ký hợp đồng với các tổ chức làm đại lý thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế

và đại lý chi các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp theo quy định;

d) Giải quyết các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; tổ chức bộ phận tiếp

nhận, trả kết quả giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế theo cơ chế “một

cửa” tại Bảo hiểm xã hội huyện;

41

đ) Chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế;

từ chối chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế

không đúng quy định;

e) Tiếp nhận khoản kinh phí từ Ngân sách Nhà nước chuyển sang để đóng,

hỗ trợ đóng cho các đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế;

g) Quản lý, sử dụng, hạch toán kế toán các nguồn kinh phí và tài sản của Bảo

hiểm xã hội huyện theo phân cấp;

h) Ký, tổ chức thực hiện hợp đồng khám chữa bệnh bảo hiểm y tế với các cơ sở

khám, chữa bệnh có đủ điều kiện, tiêu chuẩn chuyên môn, kỹ thuật theo phân cấp.

4. Kiểm tra, giải quyết các kiến nghị, khiếu nại về việc thực hiện chế độ,

chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế đối với các tổ

chức, cá nhân tham gia và các cơ sở khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế theo quy định.

5. Thực hiện chương trình, kế hoạch cải cách hành chính theo chỉ đạo, hướng

dẫn của Bảo hiểm xã hội tỉnh. Tổ chức triển khai hệ thống quản lý chất lượng theo Tiêu

chuẩn quốc gia TCVN ISO 9001:2008 vào hoạt động của Bảo hiểm xã hội huyện.

6. Tổ chức thực hiện giao dịch điện tử trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo

hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế theo quy định.

7. Quản lý, lưu trữ hồ sơ của đối tượng tham gia và hưởng các chế độ bảo

hiểm xã hội, bảo hiểm y tế theo quy định.

8. Hướng dẫn nghiệp vụ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y

tế cho các tổ chức, cá nhân tham gia.

9. Chủ trì, phối hợp với các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội

trên địa bàn, với các tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất

nghiệp, bảo hiểm y tế để giải quyết các vấn đề có liên quan đến việc thực hiện các

chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế theo quy định.

10. Đề xuất, kiến nghị, phối hợp với cơ quan nhà nước có thẩm quyền thanh

tra, kiểm tra các tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện các chế độ bảo hiểm xã hội,

bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.

11. Có quyền khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu tòa án bảo vệ lợi ích công

cộng, lợi ích nhà nước trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo

hiểm y tế trên địa bàn.

42

12. Cung cấp đầy đủ và kịp thời thông tin về việc đóng, quyền

được hưởng các chế độ, thủ tục thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất

nghiệp, bảo hiểm y tế khi người lao động, người sử dụng lao động hoặc tổ chức

công đoàn yêu cầu; Cung cấp đầy đủ và kịp thời tài liệu, thông tin liên quan theo

yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

13. Định kỳ 6 tháng, phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước về lao động ở

địa phương cập nhật thông tin về tình hình sử dụng lao động, trên địa bàn. Phối hợp

cơ quan thuế cập nhật mã số thuế của tổ chức, cá nhân; định kỳ hàng năm, cập nhật

thông tin do cơ quan thuế cung cấp về chi phí tiền lương để tính thuế của doanh

nghiệp hoặc tổ chức.

14. Quản lý viên chức, lao động hợp đồng của Bảo hiểm xã hội huyện.

15. Tham gia nghiên cứu khoa học, thực hiện chế độ thông tin, thống kê, báo

cáo, thi đua - khen thưởng theo phân cấp của Bảo hiểm xã hội tỉnh.

16. Thực hiện các nhiệm vụ khác do Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh giao.

3.2.3. Cơ cấu tổ chức của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3.2.3.1. Cơ cấu bộ máy tổ chức của BHXH huyện Bảo Yên

Hiện nay, BHXH huyện Bảo Yên bao gồm tất cả 17 viên chức, lao động hợp

đồng. Bộ máy hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên bao gồm:

01 giám đốc phụ trách chung và trực tiếp phụ trách bộ phận kế toán, bộ phận

chế độ BHXH.

01 phó giám đốc phụ trách bộ phận thu.

01 phó giám đốc trực tiếp làm công tác xét duyệt chế độ BHXH và phụ trách

các bộ phận nghiệp vụ: Giám định BHYT, Cấp sổ BHXH-Thẻ BHYT, Tiếp nhận và

trả kết quả TTHC.

14 viên chức, lao động hợp đồng được chia thành 6 bộ phận, cụ thể:

- Bộ phận thu: gồm 5 viên chức, lao động hợp đồng.

- Bộ phận cấp sổ BHXH, thẻ BHYT: gồm 01 viên chức, lao động hợp đồng.

- Bộ phận chế độ BHXH: gồm 1viên chức (do phó giám đốc trực tiếp làm

nghiệp vụ)

43

- Bộ phận kế hoạch tài chính: gồm 2 viên chức, lao động hợp đồng

- Bộ phận giám định BHYT: gồm 2 viên chức, lao động hợp đồng

- Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính: gồm 1viên chức.

- Ngoài ra cơ quan còn có 1 bảo vệ theo hợp đồng lao động 68, làm nhiệm vụ

trông giữ cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài sản và 01 tạp vụ đảm bảo vệ sinh cho cơ quan.

Cơ cấu bộ máy tổ chức của BHXH huyện Bảo Yên có thể mô phỏng qua

hình dưới đây:

GIÁM ĐỐC

PHÓ GIÁM ĐỐC PHÓ GIÁM ĐỐC

Bộ Bộ Bộ

phận phận phận

Thu Kế Chế độ Bộ phận Giám định BHYT Bộ phận tiếp nhận và trả KQ TTHC Bộ phận cấp sổ BHXH, thẻ BHYT toán BHXH

Hình 3.2: Cơ cấu tổ chức bộ máy hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên

(Nguồn: BHXH huyện Bảo Yên)

3.2.3.2. Chức năng, nhiệm vụ của các bộ phận thuộc BHXH huyện Bảo Yên

- Giám đốc: Là người đứng đầu cơ quan BHXH thành phố, trực tiếp quản lý,

điều hành, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm trước Giám đốc BHXH tỉnh về

công tác BHXH của thành phố. Giám đốc trực tiếp phụ trách công tác thu, quản lý

sổ BHXH, thẻ BHYT, kế hoạch tài chính, tổ chức cán bộ, công tác kiểm tra, công

tác tuyên truyền và công tác Đảng, đoàn thể, ký các báo cáo có liên quan đến công

tác mình phụ trách.

44

- Phó Giám đốc 1:

+ Trực tiếp quản lý, điều hành, phụ trách cơ quan khi Giám đốc vắng mặt.

Được ủy quyền ký, giải quyết một số vấn đề thuộc thẩm quyền của Giám đốc và

chịu trách nhiệm trước giám đốc về những việc đã ký và giải quyết.

+ Giúp Giám đốc chỉ đạo các lĩnh vực công tác gồm: Công tác thu BHXH,

BHYT lập báo cáo tháng, quý, năm.

- Phó giám đốc 2: Giúp giám đốc trực tiếp quản lý mảng chính sách, công

tác cấp sổ, thẻ, công tác giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, công tác tiếp nhận và

trả kết quả thủ tục hành chính vàgiám định.

- Bộ phận thu:

+ Tổ chức thu BHXH, BHYT, BHXH tự nguyện của các đối tượng tham gia

trên địa bàn huyện.

+ Xây dựng kế hoạch thu BHXH theo tháng, quý, năm. Báo cáo lên BHXH

tỉnh Lào Cai theo quy định tháng, quý, năm hoặc đột xuất.

+ Theo dõi sự biến động và xác nhận thời gian đóng, mức đóng BHXH,

BHYT, BHXH tự nguyện cho người lao động và đối tượng tham gia.

- Bộ phận kế toán: Cung cấp thông tin cho Giám đốc về kinh tế, tổchức hạch

toán tất cả các nghiệp vụ xảy ra trong đơn vị, những quy định của đơn vị về công

tác quản lý tài chính. Tổng hợp quyết toán tháng, quý, năm và các loại báo cáo có

liên quan đến Phòng kế hoạch tài chính BHXH tỉnh theo quy định.

- Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính: Quản lý lưu trữ hồ sơ

các loại cho từng đốitượng tham gia BHXH, hồ sơ lưu hoàn thiện sắp xếp khoa học

đưa lên giá, tầng, hộp lưu kho theo quy định. Đồng thời cung cấp hồ sơ, tài liệu khi

cần thiết phục vụ đối tượng khi có lệnh của thủ trưởng cơ quan…

- Bộ phận cấp sổ, thẻ: Bộ phận này in và cấp sổ BHXH, thẻ BHYT kịp thời

cho người lao động theo đúng quy định.

- Bộ phận chế độ chính sách: Giúp giám đốc BHXH huyện giải quyếtcác chế

độ BHXH, BHTN; đồng thời quản lý các đối tượng hưởng các chế độ theo quy định

của pháp luật.

45

- Bộ phận giám định: Trực tiếp làm công tác giám định tại bệnh viện đa khoa

và đơn vị cùng cấp trong huyện.

+ Theo dõi bệnh nhân khám chữa bệnh nội và ngoại trú.

+ Tổng hợp các loại báo cáo và kết quả giám định theo mẫu biểu để quyết

toán tháng, quý, năm.

3.2.4. Một số kết quả hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

Trong thời gian qua, BHXH huyện Bảo Yên luôn nhận được sự quan tâm chỉ

đạo của Huyện ủy, HĐND, UBND huyện Bảo Yên, sự chỉ đạo trực tiếp về chuyên

môn nghiệp vụ của các phòng chức năng BHXH tỉnh. Sự phối hợp của các Ban,

Ngành, Đoàn thể trong huyện cùng với sự đoàn kết, quyết tâm phấn đấu của tập thể

cán bộ, viên chức trong đơn vị nên BHXH huyện Bảo Yên đã đạt được nhiều kết

quả tích cực trong hoạt động của mình. Cụ thể như sau:

- Đối với công tác thu, chi và cấp sổ BHXH, BHYT

Kết quả thực hiện công tác thu, chi và cấp sổ BHXH, BHYT tại BHXH

huyện Bảo Yên được thể hiện qua bảng số liệu dưới đây.

Bảng 3.1: Kết quả thu, chi và cấp sổ BHXH, BHYT tại BHXH huyện Bảo Yên

giai đoạn 2017 - 2019

So sánh (%)

Đơn vị

Năm

Năm

Năm

BQ

Chỉ tiêu

2018/

2019/

tính

2017

2018

2019

2017-

2017

2018

2019

Tổng

thu

115.480

118.474

130.290

102,59

109,97

106,28

Tr.đ

BHXH, BHYT

Nợ

đọng

1.237

320

93,88

25,87

29,34

27,60

Tr.đ

BHXH, BHYT

231

312

454

135,06

145,51

140,29

Cấp sổ BHXH

Sổ

84.401

84.605

84.825

100,24

100,26

100,25

Cấp thẻ BHYT

Thẻ

Tổng

chi

91.647

81.908

90.157

89,37

110,07

99,72

Tr.đ

BHXH, BHYT

(Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác BHXH huyện Bảo Yên năm 2017-2019)

Số liệu trong bảng cho thấy, tổng thu BHXH, BHYT của BHXH huyện Bảo

Yên liên tục gia tăng qua các năm với tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2017

– 2019 là 6,28%. Bên cạnh đó, nợ đọng BHXH, BHYT có sự giảm mạnh qua các

46

năm, từ 1.237 triệu đồng năm 2017 xuống còn 320 triệu đồng năm 2018 và đến năm

2019 chỉ còn 93,88 triệu đồng. Điều này cho thấy, BHXH huyện Bảo Yên đã thực

hiện khá tốt công tác quản lý thu, ngày càng hạn chế được tình trạng nợ đọng

BHXH, BHYT, đảm bảo được quyền lợi cho người tham gia.

Về tình hình cấp sổ BHXH, thẻ BHYT, số lượng sổ BHXH và thẻ BHYT

được cấp trong giai đoạn 2017 – 2019 có xu hướng gia tăng qua các năm. Tốc độ

tăng trưởng bình quân của sổ BHXH là 40,29% và của thẻ BHYT là 0,25%. Điều

này là phù hợp do số lượng người tham gia BHYT và BHXH gia tăng nên việc sổ

BHXH và thẻ BHYT được cấp gia tăng qua các năm là dễ hiểu.

Về tình hình chi BHXH, BHYT, số chi BHXH, BHYT có sự tăng giảm qua các

năm. Tuy nhiên có thể thấy, BHXH huyện đang cố gắng kiểm soát tốt các khoản chi

BHXH, BHYT để hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH, BHYT.

- Đối với công tác tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả thủ tục hành chính

Số liệu về tình hình tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả thủ tục hành chính của

BHXH huyện Bảo Yên được thể hiện qua bảng dưới đây.

Bảng 3.2: Tổng hợp số liệu về tình hình tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả thủ tục

hành chính của BHXH huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019

So sánh (%)

Đơn vị

Năm

Năm

Năm

Chỉ tiêu

tính

2017

2018

2019

2018/ 2017

2019/ 2018

BQ 2017- 2019

Tổng số hồ sơ

67.514

37.279

37.045

55,22

99,37

77,29

đề nghị giải

HS

quyết

Số hồ sơ đã giải

67.508

37.270

36.898

55,21

99,00

77,11

HS

quyết và trả KQ

Tỷ lệ hồ sơ đã

99,99

99,98

99,60

giải quyết và trả

%

KQ

(Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác BHXH huyện Bảo Yên năm 2017-2019)

Số liệu trong bảng trên cho thấy, trong giai đoạn 2017 – 2019, BHXH huyện

Bảo Yên đã tiếp nhận rất nhiều hồ sơ đề nghị giải quyết, trong đó tỷ lệ hồ sơ đã giải

quyết và trả kết quả trong năm tương đối cao, năm 2017 tỷ lệ này đạt 99,99%, năm

2018 đạt 99,98% và năm 2019 đạt 99,60%. Sở dĩ tỷ lệ này chưa đạt 100% là vì vẫn

47

còn một số hồ sơ nộp vào thời điểm cuối năm, khi kết thúc năm chưa đến hạn trả

nên được chuyển sang năm sau giải quyết và trả kết quả. Như vậy có thể thấy,

BHXH huyện Bảo Yên đã thực hiện khá tốt công tác tiếp nhận và trả kết quả thủ tục

hành chính.

- Đối với các công tác khác

BHXH huyện đã thực hiện việc hoàn thiện thông tin của người tham gia

BHXH, BHYT theo đúng kế hoạch đã đề ra.

Thực hiện rà soát, xử lý dữ liệu người tham gia BHXH, BHYT theo đúng

quy định tại kế hoạch số 1950/KH-BHXH ngày 07/06/2019 của BHXH Việt Nam.

Thực hiện tốt công tác cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng phục

vụ, thực hiện văn hóa công sở.

Triển khai thực hiện việc hoc tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách

Hồ Chí Minh.

Thực hiện tốt các nội dung công tác đột xuất do BHXH tỉnh, Huyện ủy,

UBND huyện chỉ đạo.

Thực hiện giám sát công tác chi trả tại các điểm bưu điện chi trả.

Phối hợp với các cơ quan, ban ngành của huyện tăng cường công tác truyền

thông về chính sách BHXH, BHYT trên địa bàn.

3.3. Thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh

Lào Cai

3.3.1. Căn cứ pháp lý thực hiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên

Hiện nay, công tác quản lý thu BHXH tự nguyện được BHXH huyện Bảo

Yên thực hiện dựa trên các căn cứ sau:

- Luật BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014;

- Nghị quyết 93/2015/QH13 ngày 22 tháng 06 năm 2015 của Quốc hội “Về

việc thực hiện chính sách hưởng BHXH 1 lần đối với người lao động”.

- Nghị định số 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính phủ “Quy định

chi tiết một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện”.

- Thông tư số 01/2016/TT-BLĐTBXH ngày 18/02/2016 của Bộ Lao động -

Thương binh và Xã hội “Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của

Luật BHXH về BHXH tự nguyện”.

48

- Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14 tháng 04 năm 2017 của BHXH Việt

Nam “Về việc ban hành quy trình thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ - BNN; quản

lý sổ BHXH, thẻ BHYT”.

- Quyết định số 838/QĐ-BHXH ngày 29 tháng 05 năm 2017 của BHXH

Việt Nam “Về việc ban hành quy trình giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH,

BHYT, BHTN”.

- Quyết định số 888/QĐ-BHXH ngày 16 tháng 07 năm 2018 của BHXH Việt

Nam “V/v sửa đổi, bổ sung một số điều Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày

14/4/2017 của BHXH Việt Nam”.

- Công văn số 1081/BHXH-QLT ngày 22 tháng 12 năm 2017 của BHXH tỉnh

Lào Cai “V/v hướng dẫn thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ-BNN năm 2018”.

- Công văn số 948/KH-BHXH ngày 14 tháng 11 năm 2017 của BHXH tỉnh

Lào Cai “Kế hoạch triển khai Nghị quyết số 96/NQ-BCS ngày 24/08/2017 của Ban

Cán sự Đảng BHXH Việt Nam về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác

truyền thông BHXH, BHYT trong tình hình mới”.

- Công văn số 664/BHXH-QLT ngày 06 tháng 9 năm 2017 của BHXH tỉnh

Lào Cai “V/v hướng dẫn một số nội dung thực hiện QĐ 595/QĐ-BHXH; mẫu sổ

BHXH, thẻ BHYT mới; hoàn thiện cấp mã số sổ BHXH”.

- Công văn số 578/BHXH-QLT ngày 03 tháng 08 năm 2017 của BHXH tỉnh

Lào Cai “V/v thực hiện quy trình thu BHXH, BHYT, BHTN theo Quyết định số

595/QĐ-BHXH của BHXH Việt Nam”.

…

Nhìn chung, có thể thấy, BHXH huyện Bảo Yên thực hiện quản lý thu

BHXH tự nguyện dựa trên đầy đủ các Luật và văn bản dưới luật có liên quan.

3.3.2. Xây dựng kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai

Hàng năm, BHXH huyện Bảo Yên căn cứ vào tình hình thực hiện những

năm trước, tình hình KT-XH của địa phương và khả năng mở rộng đối tượng tham

gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện, lập 02 bản kế hoạch thu BHXH, BHYT,

BHTN, BHTNLĐ,BNN (Mẫu K01-TS) trong đó có nội dung về kế hoạch thu

49

BHXH tự nguyện và gửi 01 bản đến BHXH tỉnh theo thời gian được BHXH tỉnh

Lào Cai thông báo để BHXH tỉnh tổng hợp số liệu toàn tỉnh và trình BHXH Việt

Nam xem xét, phê duyệt.

Trên cơ sở kế hoạch thu được BHXH Việt Nam giao, BHXH tỉnh Lào Cai

tiến hành phân bổ kế hoạch thu BHXH tự nguyện cho BHXH các huyện trong đó có

BHXH huyện Bảo Yên.

Sau khi được BHXH tỉnh giao kế hoạch thu BHXH tự nguyện, BHXH huyện

Bảo Yên tập trung chỉ đạo công tác thu, phấn đấu hoàn thành kế hoạch giao. Số liệu

cụ thể về tình hình thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo

Yên được thể hiện qua bảng dưới đây:

Bảng 3.3: Kết quả thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại BHXH

huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019

So sánh (%)

Nội dung ĐVT 2017 2018 2019

2018/ 2017 2019/ 2018

BQ 2017- 2019 186,67 Số kế Số người Người 150 200 480 133,33 240,00

hoạch Số tiền Tr.đ 520,51 635,32 2.244,96 122,06 353,36 237,71

Số thực Số người Người 134 193 469 144,03 243,01 193,52

hiện Số tiền Tr.đ 591,32 626,17 2.150,68 105,89 343,47 224,68

Tỷ lệ Số người % 89,33 96,50 97,71

TH/KH Số tiền % 113,60 98,56 95,80

(Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác BHXH huyện Bảo Yên năm 2017-2019)

Số liệu trong bảng trên cho thấy, mặc dù số người tham gia và số tiền thu

BHXH tự nguyện liên tục tăng qua các năm nhưng BHXH huyện Bảo Yên vẫn chưa

đạt kế hoạch được BHXH tỉnh giao. Cụ thể như sau:

Về tỷ lệ hoàn thành kế hoạch về số người tham gia, cả 03 năm 2017, 2018 và

2019 BHXH huyện Bảo Yên đều chưa đạt kế hoạch đề ra nhưng tỷ lệ này đang có

xu hướng gia tăng qua các năm. Năm 2017, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch đạt 89,33%,

đến năm 2018 tỷ lệ này đạt 96,50% và năm 2019 đạt 97,71% kế hoạch.

Về tỷ lệ hoàn thành kế hoạch về số tiền thu, chỉ có duy nhất năm 2017

BHXH huyện Bảo Yên đạt và vượt kế hoạch về số tiền thu BHXH tự nguyện, còn

50

lại năm 2018 và năm 2019 đều không đạt kế hoạch được giao. Đặc biệt, tỷ lệ này

còn đang có xu hướng giảm, năm 2018 chỉ đạt 98,56% kế hoạch và năm 2019 tỷ lệ

hoàn thành kế hoạch là 95,80%.

Sở dĩ, BHXH huyện Bảo Yên chưa đạt được kế hoạch về số người tham gia

và số thu BHXH tự nguyện do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó, chủ yếu là

do một số nguyên nhân như: do công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia

BHXH tự nguyện chưa thực sự được chú trọng do đó nhận thức của người dân về

chính sách BHXH tự nguyện chưa cao, do hệ thống các Đại lý thu chưa được phân

bố hợp lý và rộng rãi nên đã hạn chế cho sự tham gia của người dân. Ngoài ra, do

thu nhập bình quân đầu người của huyện Bảo Yên còn tương đối thấp nên đã hạn

chế khả năng tham gia của người dân,….

Như vậy có thể thấy, công tác thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo

Yên chưa thực sự hiệu quả, chưa đạt được kế hoạch được giao.

* Kết quả khảo sát về công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại BHXH

huyện Bảo Yên

Tác giả đã tiến hành khảo sát toàn bộ 15 cán bộ đang làm việc tại BHXH

huyện Bảo Yên về các nội dung của quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên. Kết quả khảo sát về công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên được thể hiện qua bảng dưới đây:

Bảng 3.4: Kết quả khảo sát về công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên

STT Câu hỏi ĐTB Ý nghĩa Số người lựa chọn 3 4 2 5 1

1 0 1 5 8 1 3,60 Khá

2 0 3 4 5 3 3,53 Khá

3 0 0 5 9 1 3,73 Khá

Việc lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện đảm bảo chặt chẽ, có căn cứ khoa học Việc lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện đã bao quát hết nguồn thu Việc lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tuân thủ các quy định của BHXH và pháp luật về quy trình, thời gian, biểu mẫu

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

51

Kết quả khảo sát cho thấy, công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên được đánh giá khá cao. Công tác lập kế hoạch thu được

BHXH huyện Bảo Yên xây dựng dựa trên các căn cứ khoa học đó là: kết quả thực

hiện thu BHXH tự nguyện các năm trước, tình hình KT-XH của địa phương, đặc

biệt là các chỉ tiêu về tỷ lệ thoát nghèo, thu nhập bình quân đầu người,… để dự báo

khả năng phát triển đối tượng tham gia, số kế hoạch thu BHXH tự nguyện.

Ngoài ra, BHXH huyện Bảo Yên cũng đã thực hiện tuân thủ theo đúng các

quy định của pháp luật và của BHXH Việt Nam về quy trình, thời gian, biểu mẫu

lập kế hoạch.

Nhìn chung, công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên đã tuân thủ các quy định hiện hành về quy trình, thời gian, biểu mẫu,…

Tuy nhiên, chất lượng lập kế hoạch chưa cao, các căn cứ lập chưa đảm bảo tính

khoa học do đó kế hoạch được lập chưa bám sát vào tình hình thực tế, chưa bao

quát hết nguồn thu trên địa bàn. Tuy nhiên, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu BHXH tự

nguyện các năm còn thấp, chưa đạt kế hoạch được giao.

3.3.3. Tổ chức thực hiện thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai

3.3.3.1. Quản lý đối tượng tham gia

Trong những năm qua, việc triển khai chính sách BHXH nói chung và

BHXH tự nguyện nói riêng tại huyện Bảo Yên đã có những chuyển biến tích cực và

đạt được những kết quả khả quan, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện ngày

càng tăng lên, góp phần tăng thu cho Quỹ BHXH, đồng thời đảm bảo an sinh xã hội

trên địa bàn huyện.

BHXH huyện thực hiện việc lọc danh sách thông tin trên phần mềm hộ gia

đình, tìm kiếm những trường hợp thuộc diện vận động tham gia BHXH tự nguyện để

cung cấp cho các Đại lý thu. Trên cơ sở đó, các Đại lý thu sẽ phối hợp với tổ trưởng

dân phố, trưởng thôn/bản xây dựng kế hoạch tuyên truyền, vận động tới các đối

tượng. Trong thực hiện nhiệm vụ, cán bộ chuyên quản thu được giao theo dõi mảng

BHXH tự nguyện sẽ thường xuyên rà soát đối tượng đến hạn đóng BHXH tự nguyện

để thông báo cho các Đại lý đôn đốc, vận động đối tượng duy trì đóng.

52

Bên cạnh đó, BHXH huyện phối hợp với Trung tâm VH-TT huyện tuyên

truyền qua loa, đài phát thanh, truyền thanh ở địa phương; sử dụng pano, áp phích,

băng rôn treo tại những nơi tập trung đông người qua lại, tuyên truyền bằng loa

lưu động, phát tờ rơi…; đồng thời áp dụng sáng kiến đổi mới, nâng cao hiệu quả

công tác tuyên truyền thông qua mô hình “Tủ sách cẩm nang chính sách BHXH,

BHYT, BHTN”.

Số liệu cụ thể về tình hình quản lý đối tượng tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 – 2019 được thể hiện qua bảng số

liệu dưới đây:

53

Bảng 3.5: Tổng hợp số lượng người tham gia BHXH tự nguyện theo các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Bảo Yên

giai đoạn 2017 - 2019

2017 2018 2019 So sánh (%)

Nội dung

Số lượng (Người) Số lượng (Người) Số lượng (Người) 2019/ 2018 BQ 2017-2019 2018/ 2017

Tổng số người tham gia TT Phố Ràng Xã Bảo Hà Xã Cam Cọn Xã Điện Quan Xã Kim Sơn Xã Lương Sơn Xã Minh Tân Xã Nghĩa Đô Xã Long Khánh Xã Long Phúc Xã Tân Dương Xã Tân Tiến Xã Thượng Hà Xã Việt Tiến Xã Vĩnh Yên Xã Xuân Hòa Xã Xuân Thượng Xã Yên Sơn 134 72 0 0 0 0 5 7 23 0 0 3 0 0 8 0 0 0 16 Tỷ trọng (%) 100,00 53,73 0,00 0,00 0,00 0,00 3,73 5,22 17,16 0,00 0,00 2,24 0,00 0,00 5,97 0,00 0,00 0,00 11,94 193 98 0 0 2 1 9 11 27 0 1 8 2 0 15 0 0 1 18 Tỷ trọng (%) 100,00 39,45 0,43 0,64 0,64 1,07 5,54 4,90 12,37 1,07 0,85 7,04 1,07 0,43 10,02 0,21 0,64 1,28 12,37 144,03 136,11 - - - - 180,00 157,14 117,39 - - 266,67 - - 187,50 - 112,50 243,01 188,78 - - 150,00 500,00 288,89 209,09 214,81 - 400,00 412,50 250,00 - 313,33 600,00 322,22 193,52 162,44 - - - - 234,44 183,12 166,10 - - 339,58 - - 250,42 - 217,36 469 185 2 3 3 5 26 23 58 5 4 33 5 2 47 1 3 6 58 Tỷ trọng (%) 100,00 50,78 0,00 0,00 1,04 0,52 4,66 5,70 13,99 0,00 0,52 4,15 1,04 0,00 7,77 0,00 0,00 0,52 9,33

(Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác BHXH huyện Bảo Yên năm 2017-2019)

54

Số liệu trong bảng trên cho thấy, mặc dù là một huyện miền núi, điều kiện

KT-XH còn nhiều khó khăn, tuy nhiên với sự vào cuộc của cả hệ thống chính quyền

cùng sự cố gắng, nỗ lực của toàn thể CBNV cơ quan BHXH huyện Bảo Yên, số

lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên ngày càng

tăng. Năm 2017, chỉ có 134 người tham gia nhưng đến năm 2018, số người tham

gia BHXH tự nguyện đã tăng lên 193 người và năm 2019 tiếp tục tăng mạnh đạt

469 người. Tốc độ tăng trưởng bình quân của cả giai đoạn 2017 – 2019 là 93,52%.

Số liệu trong bảng cũng cho thấy, trên địa bàn huyện Bảo Yên những người

tham gia BHXH tự nguyện chủ yếu tập trung ở các xã, thị trấn có kinh tế phát triển

khá, trong đó, tập trung nhiều nhất ở thị trấn Phố Ràng. Cụ thể như sau:

Thị trấn Phố Ràng là nơi có nhiều người tham gia BHXH tự nguyện nhất.

Năm 2017, số người ở thị trấn tham gia BHXH tự nguyện là 72 người, năm 2018 có

98 người và năm 2019 có 185 người tham gia. Tỷ trọng số người ở thị trấn Phố

Ràng tham gia BHXH tự nguyện so với tổng số người tham gia trên địa bàn huyện

các năm 2017, 2018 và 2019 lần lượt là 53,73%, 50,78% và 39,45%.

Các xã có số người tham gia BHXH tự nguyện nhiều tiếp theo là các xã

Nghĩa Đô, Yên Sơn, Việt Tiến, Lương Sơn, Minh Tân, Tân Dương. Về cơ bản, đây

là các xã có kinh tế phát triển kinh tế khá trong huyện. Đây cũng là 6 xã đạt chuẩn

nông thôn mới tính đến thời điểm hiện tại. Do đó, số lượng người tham gia BHXH

tự nguyện ở các xã này cao hơn so với các xã khác.

Ngoài ra, các xã còn lại như xã Bảo Hà, Cam Cọn, Điện Quan, Kim Sơn,…

đây là các xã đặc biệt khó khăn, thu nhập của người dân còn thấp nên số lượng

người tham gia BHXH tự nguyện của các xã này tương đối thấp. Tuy nhiên, với sự

cố gắng nỗ lực của BHXH huyện Bảo Yên đã vận động được một bộ phận người

dân có thu nhập ổn định thuộc các xã này tham gia, số lượng người tham gia BHXH

tự nguyện ở các xã này mặc dù còn thấp nhưng có xu hướng tăng lên qua các năm.

3.3.3.2. Quản lý mức thu BHXH tự nguyện

Hiện nay, tùy theo các phương thức đóng mà việc xác định mức đóng khác

nhau. Cụ thể:

- Mức đóng hằng tháng được xác định như sau:

55

Mdt = 22% x Mtnt

Trong đó:

Mdt: Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện hằng tháng.

Mtnt: mức thu nhập tháng do người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện lựa chọn.

Mtnt = CN + m x 50.000 (đồng/tháng)

Trong đó:

CN: Mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn tại thời Điểm đóng

(đồng/tháng).

m: Tham số tự nhiên có giá trị từ 0 đến n.

Mức thu nhập tháng người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện lựa chọn thấp

nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn, cao nhất bằng 20 lần mức

lương cơ sở.

- Mức đóng 03 tháng hoặc 06 tháng hoặc 12 tháng một lần được xác định:

Bằng mức đóng hàng tháng nhân với 3 đối với phương thức đóng 03 tháng;

nhân với 6 đối với phương thức đóng 06 tháng; nhân với 12 đối với phương thức

đóng 12 tháng một lần.

- Mức đóng một lần cho nhiều năm về sau được xác định theo công thức sau:

Trong đó:

T1: Mức đóng một lần cho n năm về sau (đồng).

Mi: Mức thu nhập tháng do người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện chọn

tại thời Điểm đóng (đồng/tháng).

r: Lãi suất đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội bình quân tháng do Bảo hiểm xã hội

Việt Nam công bố của năm trước liền kề với năm đóng (%/tháng).

n: Số năm đóng trước do người tham gia bảo hiểm xã hội chọn, nhận một

trong các giá trị từ 2 đến 5.

i: Tham số tự nhiên có giá trị từ 1 đến (n×12).

- Mức đóng một lần cho những năm còn thiếu được xác định theo công

thức sau:

56

Trong đó:

- T2: Mức đóng một lần cho những năm còn thiếu (đồng).

- t: Số tháng còn thiếu, nhận một trong các giá trị từ 1 đến 120.

- i: Tham số tự nhiên có giá trị từ 1 đến t.

Ngoài ra, người tham gia BHXH tự nguyện còn được Nhà nước hỗ trợ mức

đóng như sau:

- Người tham gia thuộc hộ nghèo: được hỗ trợ 30%

- Người tham gia thuộc hộ cận nghèo: được hỗ trợ 20%

- Các đối tượng khác: được hỗ trợ 10%

Như vậy có thể thấy, mức đóng BHXH tự nguyện được xác định dựa trên 02

căn cứ chủ yếu là tỷ lệ đóng BHXH và mức thu nhập tháng do người tham gia

BHXH tự nguyện lựa chọn.

* Về tỷ lệ đóng

Về tỷ lệ đóng BHXH tự nguyện, hiện nay BHXH huyện Bảo Yên thực hiện

thu tiền BHXH của các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

theo tỷ lệ dưới đây:

Bảng 3.6: Tỷ lệ đóng BHXH tự nguyện qua các thời kỳ

Thời gian Tỷ lệ đóng (%)

Từ tháng 01/2008 - 12/2009 16

Từ tháng 01/2010 – 12/2011 18

Từ tháng 01/2012 – 12/2013 20

Từ tháng 01/2014 trở đi 22

(Nguồn: Tác giả tự tổng hợp)

Có thể thấy, BHXH huyện Bảo Yên đã tuân thủ tuyệt đối quy định của luật

BHXH về tỷ lệ đóng BHXH tự nguyện.

* Về mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn

Theo quy định của Luật BHXH (2014), mức thu nhập tháng do người tham

gia bảo hiểm xã hội tự nguyện lựa chọn thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của

57

khu vực nông thôn theo quy định của Thủ tướng Chính phủ và cao nhất bằng 20 lần

mức lương cơ sở tại thời điểm đóng.

Theo quy định của điểm a khoản 1 Điều 1 Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg

Về việc ban hành chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016 -2019,

tiêu chí về thu nhập đối với hộ chuẩn nghèo đa chiều là hộ có thu nhập bình quân là

700.000 đồng/người/tháng ở khu vực nông thôn và 900.000 đồng/người/tháng ở khu

vực thành thị.

Bên cạnh đó, trong nhiều năm trở lại đây, mức lương cơ sở liên tục được

Nhà nước điều chỉnh tăng để phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và

nhu cầu sống của đối tượng cán bộ, công chức, viên chức. Từ đó, ảnh hưởng tới

mức thu nhập tối thiểu và mức thu nhập tối đa mà người tham gia BHXH tự nguyện

có thể lựa chọn để đóng BHXH.

Cụ thể mức thu nhập tối thiểu và tối đa làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện

qua các thời kỳ như sau:

Bảng 3.7: Mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện qua các thời kỳ

Đơn vị tính: Đồng

Mức thu nhập tối thiểu Mức thu nhập tối đa làm Thời gian làm căn cứ đóng căn cứ đóng

Từ 01/05/2016 – 700.000 24.200.000 30/06/2017

Từ 01/07/2017 – 700.000 26.000.000 30/06/2018

Từ 01/07/2018 – 700.000 27.800.000 30/06/2019

Từ 01/07/2019 trở đi 700.000 29.800.000

(Nguồn: Tác giả tự tổng hợp)

Số liệu trong bảng trên cho thấy, mức thu nhập tối thiểu làm căn cứ đóng

BHXH tự nguyện giữ nguyên, không thay đổi trong giai đoạn 2017 – 2019 là

700.000 đồng/tháng. Trong khi đó, mức thu nhập tối đa làm căn cứ đóng BHXH tự

nguyện liên tục gia tăng qua các năm. Có thể thấy, sự thay đổi mức thu nhập tối đa

58

làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện là do mức lương cơ sở được Nhà nước liên tục

điều chỉnh tăng cho phù hợp với tình hình KT-XH và sự thay đổi này giúp cho

người tham gia BHXH tự nguyện có cơ hội được đóng góp và được thụ hưởng mức

lương hưu cao hơn trong tương lai.

Trên địa bàn huyện Bảo Yên, mức thu nhập được người tham gia BHXH tự

nguyện lựa chọn để đóng BHXH cũng rất đa dạng, ở nhiều mức khác nhau. Số liệu

cụ thể về mức thu nhập được người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

Bảo Yên lựa chọn làm căn cứ đóng và mức phí đóng BHXH tự nguyện được thể

hiện qua bảng dưới đây:

59

Bảng 3.8: Mức thu nhập làm căn cứ đóng và mức phí đóng BHXH tự nguyện của các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019

Năm 2017 Năm 2018 Năm 2019 So sánh (%) Mức thu nhập làm Mức phí đóng Số Tỷ Số Tỷ Số Tỷ BQ căn cứ đóng 2018/ 2019/ (Ng.đ/tháng) lượng trọng lượng trọng lượng trọng 2017- (Ng.đ/tháng) 2017 2018 (Người) (%) (Người) (%) (Người) (%) 2019

700 - dưới 1.500 154 – dưới 330 74 55,22 118 61,14 302 64,39 159,46 255,93 207,70

1.500 – dưới 2.000 330 – dưới 440 41 30,60 54 27,98 123 26,23 131,71 227,78 179,74

2.000 – dưới 2.500 440 – dưới 550 12 8,96 13 6,74 26 5,54 108,33 200,00 154,17

2.500 - dưới 3.000 550 – dưới 660 4 2,99 5 2,59 11 2,35 125,00 220,00 172,50

Từ 3.000 trở lên Từ 660 trở lên 3 2,24 3 1,55 7 1,49 100,00 233,33 166,67

Tổng số 134 100,00 193 100,00 469 100,00 144,03 243,01 193,52

(Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác BHXH huyện Bảo Yên năm 2017-2019)

60

Số liệu trong bảng trên cho thấy, đa số những người tham gia BHXH tự

nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên lựa chọn mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH

ở mức từ 0,7 triệu đồng đến dưới 1,5 triệu đồng, tiếp theo là mức thu nhập từ 1,5

triệu đồng đến dưới 2,0 triệu đồng, còn lại là những người chọn mức thu nhập từ 2,0

triệu đồng trở lên. Cụ thể như sau:

Mức thu nhập từ 0,7 triệu đồng đến dưới 1,5 triệu đồng được người tham gia

BHXH tự nguyện trên địa bàn lựa chọn nhiều nhất, tỷ trọng số người lựa chọn mức

thu nhập này làm căn cứ đóng BHXH qua 3 năm 2017, 2018 và 2019 lần lượt là

55,22%, 61,14% và 64,39%, tốc độ tăng của những người tham gia lựa chọn mức

thu nhập này làm căn cứ đóng BHXH cũng tăng mạnh qua các năm, tốc độ tăng

bình quân cả giai đoạn 2017 – 2019 là 107,70%. Sở dĩ mức thu nhập này được đa số

người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện lựa chọn là bởi thu nhập của

phần lớn người dân trên địa bàn huyện còn thấp, thêm vào đó, khi lựa chọn mức thu

nhập này thì họ chỉ phải chịu mức đóng BHXH từ 154 nghìn đồng đến 330 nghìn

đồng và họ vẫn còn thu nhập còn lại đủ để trang trải nhu cầu chi tiêu của họ.

Với các mức thu nhập cao hơn, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện

lựa chọn để làm căn cứ đóng BHXH ngày càng giảm đi do với mức thu nhập đó thì

mức đóng BHXH của họ sẽ tăng lên. Tuy nhiên, vẫn có một bộ phận người tham

gia có thu nhập cao và ổn định nên họ lựa chọn mức thu nhập làm căn cứ đóng

BHXH ở mức cao để được hưởng mức lương hưu cao trong tương lai.

Nhìn chung, có thể thấy, do thu nhập của người dân trên địa bàn huyện Bảo

Yên chưa cao nên đa số những người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

vẫn chọn mức thu nhập thấp làm căn cứ đóng BHXH, điều này có ảnh hưởng không

nhỏ tới nguồn thu quỹ BHXH tự nguyện của huyện.

3.3.3.3. Quản lý phương thức thu

Ngay sau khi Luật BHXH cho loại hình BHXH tự nguyện có hiệu lực từ ngày

01/01/2008, BHXH huyện Bảo Yên đã phối hợp với các cấp, các ngành triển khai tổ

chức phổ biến, tuyên truyền về BHXH tự nguyện với nhiều hình thức phong phú,

đặc biệt tập trung vào các nhóm đối tượng có khả năng về tài chính trên địa bàn

nhưng chưa tham gia BHXH bắt buộc.

61

Căn cứ vào các văn bản hướng dẫn thực hiện BHXH tự nguyện của BHXH

tỉnh Lào Cai và trên cơ sở kế hoạch thu BHXH tỉnh giao cho, BHXH huyện Bảo

Yên ra văn bản hướng dẫn các đại lý thu và giao kế hoạch thu để các đại lý thu tổ

chức thực hiện. BHXH huyện triển khai phối hợp với các phòng, ban, ngành, các cơ

quan đơn vị và nhất là UBND các xã, thị trấn trên địa bàn tổ chức tuyên truyền để

mọi người dân biết chế độ, chính sách về BHXH tự nguyện. BHXH huyện tổ chức

phân công cán bộ theo dõi thu BHXH tự nguyện, định kỳ xuống các xã, thị trấn tổ

chức tuyên truyền, vận động, giải đáp chế độ, chính sách và những vướng mắc cho

người dân tham gia BHXH tự nguyện.

Về hình thức thu:

BHXH huyện Bảo Yên tổ chức thu BHXH tự nguyện thông qua hai hình

thức là:

- Thu qua đại lý: BHXH huyện Bảo Yên ký hợp đồng với tổ chức hoặc cá

nhân đứng ra làm đại lý thu cho một số nhóm đối tượng. Các đại lý thu có trách

nhiệm hướng dẫn đối tượng lập hồ sơ đăng ký tham gia theo phương thức đóng mà

đối tượng tự lựa chọn.

- Thu trực tiếp: đối tượng tham gia trực tiếp đến trụ sở cơ quan BHXH huyện

Bảo Yên để đăng ký tham gia BHXH tự nguyện. Cơ quan BHXH huyện Bảo Yên

hướng dẫn thủ tục hồ sơ, mức đóng, đối tượng lựa chọn mức đóng và phương thức

đóng và nộp tiền tại BHXH huyện hoặc chuyển tiền qua tài khoản của BHXH

huyện Bảo Yên.

Về phương thức và thời điểm thu

Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được chọn một trong các phương

thức đóng sau đây để đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất:

a) Đóng hằng tháng; thời gian đóng tiền: bất kỳ ngày nào trong tháng.

b) Đóng 03 tháng một lần; thời gian đóng tiền: trong 03 tháng.

c) Đóng 06 tháng một lần; thời gian đóng tiền: trong 04 tháng đầu.

d) Đóng 12 tháng một lần; thời gian đóng tiền: trong 07 tháng đầu.

đ) Đóng một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 5 năm một lần; thời

gian đóng tiền: tại thời điểm đăng ký phương thức đóng và mức thu nhập làm căn

cứ đóng.

62

Người đang tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được thay đổi phương thức

đóng hoặc mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện. Việc

thay đổi phương thức đóng hoặc mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã

hội tự nguyện được thực hiện ít nhất là sau khi thực hiện xong phương thức đóng đã

chọn trước đó.

Thực tế, trên địa bàn huyện Bảo Yên, đa số những người tham gia BHXH tự

nguyện lựa chọn phương thức đóng hàng tháng do người tham gia không đủ khả

năng đóng 1 lần cho nhiều tháng tiếp theo.

Về quy trình đăng ký, đăng ký lại, điều chỉnh đóng BHXH tự nguyện, cấp

sổ BHXH

- Trường hợp người tham gia đóng trực tiếp cho cơ quan BHXH

+ Bước 1. Kê khai Tờ khai tham gia, điều chỉnh thông tin BHXH, BHYT

(Mẫu TK1-TS) tại Mục 2.5 và Mục 2.6 nộp tại Bộ phận một cửa cơ quan BHXH.

+ Bước 2. Đóng tiền.

+ Bước 3. Nhận kết quả giải quyết từ cơ quan BHXH.

- Trường hợp người tham gia đóng trực tiếp cho Đại lý thu

+ Bước 1. Kê khai Tờ khai tham gia, điều chỉnh thông tin BHXH, BHYT

(Mẫu TK1-TS) tại Mục 2.5 và Mục 2.6 nộp cho Đại lý thu.

+ Bước 2. Đóng tiền.

+ Bước 3. Đại lý thu lập Danh sách người tham gia BHXH tự nguyện (Mẫu D05-

TS) và Tờ khai Mẫu TK1-TS của người tham gia nộp cho cơ quan BHXH.

+ Bước 4. Nhận kết quả giải quyết tại Đại lý thu.

Về cách thức thực hiện

- Bước 1. Nộp hồ sơ

+ Đối với người tham gia đóng trực tiếp cho BHXH huyện lựa chọn nộp hồ sơ

một trong các hình thức sau:

• Qua giao dịch điện tử;

• Qua dịch vụ bưu chính công ích;

• Trực tiếp tại cơ quan BHXH.

+ Đối với người tham gia đóng trực tiếp cho Đại lý thu nộp hồ sơ cho Đại lý thu.

63

+ Trường hợp thực hiện giao dịch điện tử: người tham gia thực hiện lập hồ sơ

bằng phần mềm kê khai của BHXH Việt Nam hoặc của Tổ chức I-VAN; Ký điện tử

trên hồ sơ và gửi đến Cổng thông tin điện tử BHXH Việt Nam hoặc qua Tổ chức I-

VAN; nộp tiền đóng thông qua tài khoản ngân hàng.

- Bước 2. Nhận kết quả giải quyết

+ Đối với người tham gia đóng trực tiếp cho BHXH huyện nhận sổ BHXH, tờ

rời sổ BHXH do cơ quan BHXH đã giải quyết theo các hình thức đăng ký.

+ Đối với người tham gia đóng trực tiếp cho Đại lý thu nộp hồ sơ cho Đại lý thu

nhận sổ BHXH, tờ rời sổ BHXH do cơ quan BHXH đã giải quyết qua Đại lý thu.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Bảo Yên có tất cả 05 đại lý thu với 11 điểm thu

BHXH tự nguyện. Danh sách các đại lý thu và điểm thu BHXH tự nguyện trên địa

bàn huyện Bảo Yên được thể hiện qua bảng dưới đây.

Bảng 3.9: Danh sách các đại lý thu và điểm thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên

STT Tên đại lý thu Các điểm thu

1 Điểm thu số 01 UBND Thị trấn Phố Ràng

2 Điểm thu số 01

3 Điểm thu số 01 UBND Xã Lương Sơn UBND Xã Yên Sơn

Địa chỉ giao dịch Trụ sở UBND thị trấn Phố Ràng - Tổ dân phố 5B, Thị trấn Phố Ràng Trụ sở UBND xã Lương Sơn - Thôn Phia 1, xã Lương Sơn Trụ sở UBND xã Yên Sơn - Bản Bát, xã Yên Sơn Tổ 5B, thị trấn Phố Ràng

Bản Bát, Xã Yên Sơn

Bản Mủng, xã Tân Dương

Bản 4 Vành, xã Xuân Thượng 4 Bưu điện huyện Bảo Yên

Bản Vắc, xã Xuân Hòa

Bản Nà Đình, xã Nghĩa Đô

Bản Pác Mạc, xã Vĩnh Yên

Khu 4, TT Phố Ràng Bưu cục Bảo Yên Bưu điện văn hóa xã Yên Sơn Bưu điện văn hóa xã Tân Dương Bưu điện văn hóa xã Xuân Thượng Bưu điện văn hóa xã Xuân Hòa Bưu điện văn hóa xã Nghĩa Đô Bưu điện văn hóa xã Vĩnh Yên Điểm thu số 01 5 Hội Nông dân

(Nguồn: Bộ phận Thu, BHXH huyện Bảo Yên)

64

Trong số các đại lý thu trên, có đại lý thu Hội Nông dân mới bắt đầu được

BHXH huyện ký hợp đồng làm đại lý thu từ năm 2019, còn lại các đại lý thu khác

đã được BHXH huyện ký hợp đồng và triển khai thu được nhiều năm.

Bảng trên cũng cho thấy, các đại lý thu và điểm thu BHXH tự nguyện trên địa

bàn huyện Bảo Yên được phân bố ở khá nhiều địa điểm. Tuy nhiên, các địa điểm

này chủ yếu là những nơi trung tâm, tập trung đông dân cư, ở các xã, thị trấn có

điều kiện kinh tế phát triển mà chưa phân bổ đều trên địa bàn các xã, do đó một số

người dân ở các xã xa khu vực trung tâm khó tiếp cận và tham gia BHXH tự

nguyện. Mặc dù các xã này có điều kiện KT-XH khó khăn nhưng vẫn có một bộ

phận người dân có thu nhập cao và ổn định, có nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện.

Do đó, trong thời gian tới, BHXH huyện Bảo Yên cần mở rộng các đại lý thu để

người dân dễ dàng tiếp cận và tham gia BHXH tự nguyện.

3.3.3.4. Kết quả thu BHXH tự nguyện

Trong những năm qua, cùng với sự cố gắng của toàn thể CBNV BHXH

huyện Bảo Yên, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo

Yên không ngừng gia tăng qua các năm, từ đó góp phần làm gia tăng số thu BHXH

tự nguyện. Kết quả thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn

2017 – 2019 được thể hiện qua bảng số liệu dưới đây:

65

Bảng 3.10: Kết quả thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019

Năm 2017 Năm 2018 Năm 2019 So sánh (%)

Nội dung

Số tiền (Tr.đ) Số tiền (Tr.đ)

2018/ Tỷ trọng (%) 2017 100,00 105,89 43,53 102,23

- - - -

0,10 0,09 0,13 0,44 5,21 119,47 4,52 115,79 13,11 102,65

- -

- -

0,76 0,64 6,44 170,40 1,01 0,21 9,57 114,03 0,13 0,37 0,68 - - -

Tổng số tiền thu TT Phố Ràng Xã Bảo Hà Xã Cam Cọn Xã Điện Quan Xã Kim Sơn Xã Lương Sơn Xã Minh Tân Xã Nghĩa Đô Xã Long Khánh Xã Long Phúc Xã Tân Dương Xã Tân Tiến Xã Thượng Hà Xã Việt Tiến Xã Vĩnh Yên Xã Xuân Hòa Xã Xuân Thượng Xã Yên Sơn Tỷ trọng (%) 100,00 52,59 0,00 0,00 0,00 0,00 2,88 5,94 18,16 0,00 0,00 1,22 0,00 0,00 5,97 0,00 0,00 0,00 13,23 591,32 310,97 0,00 0,00 0,00 0,00 17,05 35,14 107,41 0,00 0,00 7,23 0,00 0,00 35,28 0,00 0,00 0,00 78,24 Tỷ trọng (%) 100,00 50,77 0,00 0,00 0,22 0,13 3,25 6,50 17,61 0,00 0,20 1,97 0,22 0,00 6,42 0,00 0,00 0,07 12,64 626,17 317,90 0,00 0,00 1,36 0,84 20,37 40,69 110,26 0,00 1,25 12,32 1,36 0,00 40,23 0,00 0,00 0,45 79,14 Số tiền (Tr.đ) 2.150,68 936,10 2,16 1,84 2,77 9,49 112,06 97,29 281,88 16,29 13,71 138,60 21,65 4,61 205,86 2,89 8,04 14,72 280,72 13,05 101,15 2019/ 2018 343,47 294,46 - - 203,68 1129,76 550,12 239,10 255,65 - 1096,80 1125,00 1591,91 - 511,71 - - 3271,11 354,71 BQ 2017- 2019 224,68 198,35 - - - - 334,80 177,45 179,15 - - 647,70 - - 312,87 - - - 227,93

(Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác BHXH huyện Bảo Yên năm 2017-2019)

66

Số liệu trong bảng cho thấy, trong giai đoạn 2017 – 2019, số thu BHXH tự

nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên liên tục tăng qua các năm, từ 591,32 triệu đồng

năm 2017 lên 626,17 triệu đồng năm 2018 và năm 2019 tăng mạnh lên đạt 2.150,68

triệu đồng, tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2017 – 2019 đạt 124,68%. Kết

quả thu BHXH tự nguyện cụ thể theo từng xã, thị trấn như sau:

Địa phương luôn có số thu cao nhất là thị trấn Phố Ràng. Năm 2017, số thu

BHXH tự nguyện của thị trấn Phố Ràng là 310,97 triệu đồng (chiếm tỷ trọng

52,59% trong tổng thu BHXH tự nguyện), đến năm 2018 số thu được của địa

phương này là 317,90 triệu đồng (chiếm tỷ trọng 50,77%) và năm 2019 là 936,10

triệu đồng (chiếm tỷ trọng 43,53%).

Địa phương có số thu BHXH tự nguyện cao tiếp theo là xã Nghĩa Đô, số thu

BHXH tự nguyện của địa phương này 03 năm 2016, 2017 và 2018 lần lượt là

107,41 triệu đồng, 110,26 triệu đồng và 281,88 triệu đồng với tỷ trọng trong tổng số

thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện tương ứng là 18,16%, 17,61% và 13,11%.

Ngoài ra, các địa phương có số thu BHXH tự nguyện cao tiếp theo là xã Yên

Sơn, xã Minh Tân, xã Việt Tiến, xã Lương Sơn,…

Còn lại các xã như Bảo Hà, Cam Cọn, Điện Quan, Kim Sơn, Thượng Hà,

Vĩnh Yên, Xuân Hòa có số thu BHXH tự nguyện rất thấp, thậm chí có xã mới bắt

đầu có người tham gia BHXH tự nguyện từ năm 2019, còn các năm trước đó không

có ai tham gia nên không có số thu từ BHXH tự nguyện.

Số thu BHXH tự nguyện tại các địa phương trên địa bàn huyện Bảo Yên

cũng như tổng số thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện liên tục gia tăng qua các

năm chủ yếu là bởi số lượng người tham gia tăng lên, đặt biệt là năm 2019, số người

tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên tăng mạnh, tăng 143,01%

so với năm 2018, và tốc độ tăng của cả giai đoạn 2017 – 2019 là 93,52%. Bên cạnh

đó, do kinh tế của huyện ngày càng phát triển, thu nhập của một bộ phận người dân

tham gia tăng lên nên họ đã thay đổi mức thu nhập làm căn cứ đóng. Ngoài ra, việc

nhà nước mở rộng phương thức đóng như cho người đủ tuổi về hưu nhưng thiếu

không quá 10 năm thì được đóng một lần để giải quyết chế độ hưu trí,… đã tạo điều

kiện cho người dân tham gia BHXH tự nguyện. Chính vì vậy, số thu BHXH tự

nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên không ngừng gia tăng qua các năm.

67

Như vậy có thể thấy, số thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên

ngày càng gia tăng trong đó, chủ yếu tập trung vào các địa phương có điều kiện

kinh tế phát triển như thị trấn Phố Ràng, xã Nghĩa Đô, xã Yên Sơn,…. Ngoài ra, các

địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn hơn cũng đã bắt đầu có người tham gia

BHXH tự nguyện. Điều này cho thấy được sự nỗ lực, cố gắng của BHXH huyện

Bảo Yên trong việc mở rộng đối tượng tham gia, góp phần tăng thu quỹ BHXH.

* Kết quả khảo sát về công tác thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên

Kết quả khảo sát các cán bộ làm việc tại BHXH huyện Bảo Yên về công tác

thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện.

Bảng 3.11: Kết quả khảo sát về công tác thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên

STT Câu hỏi ĐTB Ý nghĩa Số người lựa chọn 2 3 4 5 1

1 2 3 7 2 1 2,80 Trung bình

2 0 0 2 12 1 3,93 Khá

3 0 0 2 11 2 4,00 Khá

4 0 3 8 4 0 3,07 Trung bình

5 0 5 9 1 0 2,73 Trung bình

Cán bộ thu BHXH tự nguyện và các Đại lý thu quản lý và phát triển tốt đối tượng tham gia BHXH trên địa bàn BHXH huyện và các Đại lý thu thực hiện thu BHXH tự nguyện tuân thủ đúng quy định về tỷ lệ đóng, mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH huyện và các Đại lý thu thực hiện thu BHXH tự nguyện tuân thủ đúng quy định về phương thức đóng và thời điểm đóng Công nghệ thông tin được ứng dụng rộng rãi và mang lại hiệu quả trong việc quản lý thu BHXH tự nguyện Công tác tổ chức tập huấn để phổ biến, nâng cao nghiệp vụ cho cán bộ thu BHXH tự nguyện, Đại lý thu và các công tác viên được thực hiện thường xuyên

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

68

Kết quả khảo sát cho thấy, trong số 05 tiêu chí được đưa ra để đánh giá về

công tác quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên, có 02 tiêu chí

được đánh giá khá cao, đó là “BHXH huyện và các Đại lý thu thực hiện thu BHXH

tự nguyện tuân thủ đúng quy định về tỷ lệ đóng, mức thu nhập làm căn cứ đóng” và

“BHXH huyện và các Đại lý thu thực hiện thu BHXH tự nguyện tuân thủ đúng quy

định về phương thức đóng và thời điểm đóng”. Điều này cho thấy, BHXH huyện

Bảo Yên và các Đại lý thu nghiêm chỉnh chấp hành các quy định về tỷ lệ đóng, mức

thu nhập làm căn cứ đóng, phương thức đóng và thời điểm đóng BHXH tự nguyện,

đảm bảo quyền lợi cho người tham gia và đảm bảo nguồn thu cho quỹ BHXH.

Tuy nhiên, vẫn có 03 tiêu chí chỉ được đánh giá ở mức trung bình là “Cán bộ

thu BHXH tự nguyện và các Đại lý thu quản lý và phát triển tốt đối tượng tham gia

BHXH trên địa bàn”, “Công nghệ thông tin được ứng dụng rộng rãi và mang lại

hiệu quả trong việc quản lý thu BHXH tự nguyện” và “Công tác tổ chức tập huấn

để phổ biến, nâng cao nghiệp vụ cho cán bộ thu BHXH tự nguyện, Đại lý thu và các

công tác viên được thực hiện thường xuyên”.

Theo một số người được khảo sát cho biết, công tác quản lý và phát triển đối

tượng tham gia BHXH tự nguyện của cơ quan BHXH huyện và của các Đại lý thu

chưa thực sự tốt. BHXH huyện và các Đại lý thu chưa tích cực trong việc duy trì ổn

định số lượng những người đang tham gia, đồng thời tăng cường tuyên truyền, vận

động để phát triển thêm đối tượng tham gia.

Bên cạnh đó, hiện nay BHXH huyện Bảo Yên đã triển khai đưa vào vận

hành toàn bộ hệ thống các phần mềm ứng dụng trong quản lý, trong thực hiện

nghiệp vụ do BHXH Việt Nam chuyển giao. Về quản lý nghiệp vụ, mỗi lĩnh vực

nghiệp vụ có một phần mềm ứng dụng, các hệ thống phần mềm bao gồm: Phần

mềm hệ thống thông tin giám định BHYT; Phần mềm kế toán tập trung; Phần mềm

thu và quản lý sổ, thẻ; Phần mềm xét duyệt chính sách; Phần mềm cấp mã số

BHXH hộ gia đình; Phần mềm quản lý hoạt động thanh tra, kiểm tra; Phần mềm lưu

trữ hồ sơ điện tử và Phần mềm quản lý nhân sự,… Tuy nhiên, việc khai thác và sử

dụng các phần mềm này chưa thực sự mang lại hiệu quả cao. Nguyên nhân của tình

trạng này do nhiều nguyên nhân khác nhau như: cơ sở vật chất tại BHXH huyện

Bảo Yên như hệ thống máy tính, máy fax, máy in chưa được trang bị đầy đủ, hiện

69

đại, đáp ứng được khả năng vận hành và sử dụng phần mềm, do đặc thù là huyện

miền núi nên tại một số nơi xa trung tâm, đường truyền internet chập chờn, ảnh

hưởng đến việc truyền dẫn dữ liệu giữa cơ quan BHXH với các Đại lý thu, bên cạnh

đó, còn do trình độ tin học của một số cán bộ tại các Đại lý thu còn hạn chế do đó

gặp khó khăn trong việc sử dụng các phần mềm,….

Ngoài ra, theo một số người được khảo sát cho biết, cơ quan BHXH huyện

Bảo Yên chưa chú trọng trong việc đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn để nâng cao trình

độ, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý thu BHXH tự nguyện, chưa chú trọng đào tạo kỹ

năng cho các Đại lý thu, các công tác viên trong việc thông tin, tuyên truyền về

chính sách BHXH tự nguyện trong khi đây là cầu nối trung gian quan trọng giúp

nâng cao nhận thức của người dân về chính sách BHXH tự nguyện và từ đó phát

triển được đối tượng tham gia, tăng thu BHXH tự nguyện.

3.3.4. Kiểm tra quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên,

tỉnh Lào Cai

Công tác thanh tra, kiểm tra quản lý thu BHXH tự nguyện luôn được BHXH

huyện Bảo Yên quan tâm, chú trọng. Công tác kiểm tra chủ yếu tập trung vào kiểm

tra việc thực hiện các quy định về thu BHXH tự nguyện đối với các Đại lý thu

BHXH tự nguyện.

- Về căn cứ kiểm tra:

Căn cứ Quyết định 1599/QĐ-BHXH ngày 28/10/2016 của Tổng giám đốc BHXH

Việt Nam, ban hành Quy định hoạt động Đại lý thu BHXH, BHYT;

Căn cứ Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14/04/2017 của BHXH Việt Nam, ban

hành “Quy trình thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTN-BNN; quản lý sổ BHXH, thẻ

BHYT”; Quyết định số 888/QĐ-BHXH ngày 16/7/2018 của Bảo hiểm xã hội Việt

Nam, “Sửa đổi, bổ sung một số điều Quy trình thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTN-

BNN; quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT” ban hành kèm theo Quyết định 595/QĐ-

BHXH ngày 14/4/2017 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam.

- Về mục đích kiểm tra:

+ Đảm bảo các Đại lý thu thực hiện đúng các quy định hiện hành về thu

BHXH tự nguyện, việc thực hiện quyền và trách nhiệm của Đại lý thu; đảm bảo

quyền lợi của người tham gia theo quy định.

70

+ Nắm bắt tình hình triển khai, tổ chức thu BHXH tự nguyện của nhân viên

Đại lý thu, cộng tác viên thu trên địa bàn huyện; mức độ am hiểu chính sách BHXH

tự nguyện để tuyên truyền kịp thời đến người dân. Những thuận lợi, khó khăn,

vướng mắc trong tổ chức thu tiền đóng, phát hành sổ BHXH.

+ Kịp thời phát hiện, nhắc nhở, chấn chỉnh những sai sót trong quá trình

tuyên truyền, vận động và phục vụ người dân của nhân viên Đại lý thu và các cộng

tác viên thu.

+ Phát hiện, nhân rộng mô hình, cách làm hay, hiệu quả; đồng thời tiếp thu

những phản ánh, đề xuất, kiến nghị, có các giải pháp tháo gỡ, phát triển số người

tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện đạt chỉ tiêu được giao.

- Về nội dung kiểm tra:

+ Công tác tuyên truyền, vận động các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện.

+ Việc tổ chức, bố trí các điểm thu trên địa bàn

+ Quy trình, hồ sơ, thủ tục tham gia BHYT: Hướng dẫn người dân kê khai

thông tin tham gia BHXH tự nguyện, việc lập danh sách người tham gia, quản lý, sử

dụng biên lai thu tiền, giao nhận sổ BHXH và các vấn đề liên quan đến công tác thu.

+ Kiểm tra thực tế người tham gia BHXH tự nguyện.

- Về thành phần tham gia kiểm tra:

+ Cơ quan BHXH huyện: 01 người là Giám đốc/Phó Giám đốc - Tổ trưởng

Tổ kiểm tra; 01 người là viên chức thu BHXH tự nguyện – Thành viên Tổ kiểm tra/

+ Đơn vị kiểm tra: Đại diện lãnh đạo Đại lý thu và nhân viên Đại lý thu

BHXH tự nguyện.

- Về số lượng các cuộc kiểm tra:

Trong thời gian qua, BHXH huyện Bảo Yên thực hiện việc việc kiểm tra các

Đại lý thu định kỳ theo kế hoạch. Đồng thời, kết hợp cả các cuộc kiểm tra đột xuất.

Số liệu cụ thể về số lượng các cuộc kiểm tra Đại lý thu của BHXH huyện Bảo Yên

giai đoạn 2017 – 2019 được thể hiện qua bảng dưới đây:

71

Bảng 3.12: Số lượng các cuộc kiểm tra Đại lý thu BHXH tự nguyện của BHXH

huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019

Đơn vị tính: Cuộc

So sánh (%)

Năm Năm Năm BQ Nội dung 2017 2018 2019 2018/2017 2019/2018 2017-

2019

Tổng số 3 3 5 100,00 166,67 133,33

Định kỳ 1 1 1 100,00 100,00 100,00

Đột xuất 2 2 4 100,00 200,00 150,00

(Nguồn: Báo cáo tổng kết công tác BHXH huyện Bảo Yên năm 2017-2019)

Bảng trên cho thấy, số lượng các cuộc kiểm tra Đại lý thu của BHXH huyện

Bảo Yên đang ngày càng tăng lên, trong đó các cuộc kiểm tra đột xuất chiếm đa số.

Cụ thể:

Trong 2 năm 2017 và năm 2018, BHXH huyện Bảo Yên đã thực hiện mỗi năm

3 cuộc kiểm tra, trong đó có 1 cuộc kiểm tra định kỳ và 2 cuộc kiểm tra đột xuất.

Riêng năm 2019, BHXH huyện Bảo Yên đã tăng số lượng các cuộc kiểm tra đột

xuất lên thành 4 cuộc và vẫn giữ nguyên 1 cuộc kiểm tra định kỳ nên tổng số cuộc

kiểm tra đã thực hiện là 5 cuộc.

Hàng năm, BHXH huyện Bảo Yên sẽ xây dựng kế hoạch và thực hiện kiểm tra

định kỳ các Đại lý thu BHXH tự nguyện mỗi năm một lần, thời gian thực hiện

thường vào thời điểm tháng 06. Ngoài ra, trong năm BHXH huyện cũng tổ chức các

cuộc kiểm tra đột xuất. Năm 2017 và năm 2018, BHXH huyện chỉ tổ chức mỗi năm

2 lần kiểm tra đột xuất, 1 lần trong 06 tháng đầu năm và 01 lần trong 06 tháng cuối

năm. Tuy nhiên, từ năm 2019, BHXH huyện thực hiện kiểm tra đột xuất một số Đại

lý thu mỗi quý 1 lần, do đó tổng số cuộc kiểm tra đột xuất trong năm là 4 lần.

- Về kết quả kiểm tra:

Thông qua các cuộc kiểm tra định kỳ và đột xuất, BHXH huyện đã phát hiện

ra một số sai phạm trong hoạt động thu BHXH tự nguyện của một số Đại lý thu.

Các sai phạm thường gặp đó là:

+ Một số điểm thu không thực hiện treo biển hiệu theo quy định

72

+ Một số Đại lý không thực hiện thông báo cho đối tượng đáo hạn

+ Khi thu tiền của đối tượng tham gia biên lai thu tiền không ghi đầy đủ thông

tin trên biên lai như ngày tháng,...

+ Lập danh sách những người tham gia BHXH tự nguyện, tổng hợp hồ sơ

không đúng theo Mẫu C17-TS.

+ Nộp số tiền đã thu cho cơ quan BHXH huyện chậm trễ thời gian so với quy

định,…

Sau khi phát hiện các sai phạm của các Đại lý thu trong việc thực hiện các quy

định về thu BHXH tự nguyện, BHXH huyện Bảo Yên đã có những kiến nghị đối

với các Đại lý thu nhằm khắc phục, chấn chỉnh các sai phạm.

* Kết quả khảo sát về công tác thanh tra, kiểm tra quản lý thu BHXH tự nguyện

Kết quả khảo sát các cán bộ làm việc tại BHXH huyện Bảo Yên về công tác

thanh tra, kiểm tra quản lý thu BHXH tự nguyện được thể hiện qua bảng số liệu

dưới đây:

Bảng 3.13: Kết quả khảo sát về công tác thanh tra, kiểm tra quản lý thu BHXH

tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên

Số người lựa chọn STT Câu hỏi ĐTB Ý nghĩa 1 2 3 4 5

Hoạt động thanh, kiểm tra thu nộp

BHXH tự nguyện được thực hiện 1 0 0 1 13 1 4,00 Khá chặt chẽ, khoa học và theo đúng các

quy định của BHXH và pháp luật

Qua hoạt động thanh, kiểm tra phát 2 0 2 3 9 0 3,27 Trung bình hiện kịp thời các sai phạm

Những tồn tại, hạn chế hoặc sai phạm sau thanh tra được được các 3 1 4 6 3 1 2,93 Trung bình

đối tượng liên quan khắc phục, xử lý kịp thời

Quá trình thanh, kiểm tra được các đối tượng thanh, kiểm tra hợp tác, 4 0 0 0 14 1 4,07 Khá

tuân thủ

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

73

Kết quả khảo sát cho thấy, hoạt động thanh, kiểm tra công tác thu BHXH tự

nguyện của BHXH huyện Bảo Yên đã tuân thủ theo đúng các quy định của pháp

luật và của BHXH Việt Nam. Hàng năm, BHXH huyện Bảo Yên đều xây dựng kế

hoạch thanh, kiểm tra đối với các mảng hoạt động của cơ quan BHXH huyện nói

chung và với hoạt động thu BHXH tự nguyện nói riêng. Kế hoạch thanh, kiểm tra

đều xác định rõ về mục đích, yêu cầu, nội dung và phạm vi thanh, kiểm tra, thành

phần, thời gian và địa điểm làm việc. Từ đó, giúp cho việc thực hiện thanh, kiểm tra

được khoa học, chặt chẽ.

Theo kết quả khảo sát, trong quá trình thanh, kiểm tra, các đối tượng được

kiểm tra (chủ yếu là các Đại lý thu) rất có tinh thần hợp tác, tuân thủ thực hiện việc

kiểm tra của cơ quan BHXH huyện, giúp cho việc thanh, kiểm tra được thuận lợi,

theo đúng kế hoạch.

Tuy nhiên, kết quả khảo sát cho thấy, hoạt động thanh, kiểm tra chưa phát

hiện kịp thời các sai phạm của các Đại lý thu BHXH tự nguyện. Nguyên nhân chủ

yếu là do mỗi năm BHXH huyện tổ chức kiểm tra định kỳ 1 lần đối với các Đại lý

thu, việc kiểm tra này có thông báo từ trước nên một số Đại lý có thời gian để che

dấu sai phạm. Ngoài ra, BHXH huyện cũng tổ chức các cuộc kiểm tra đột xuất,

nhưng do nhân lực có hạn nên các cuộc kiểm tra này chỉ được thực hiện đối với một

số Đại lý thu chứ không thực hiện được với tất cả các Đại lý thu, do đó không phát

hiện được kịp thời hết các sai phạm của các Đại lý.

Ngoài ra, các đối tượng được khảo sát cũng không đánh giá cao việc khắc

phục, chấn chỉnh sai phạm của các đối tượng sau thanh, kiểm tra. Thực tế một số

Đại lý thu chưa nghiêm túc trong việc khắc phục, chấn chỉnh các sai phạm. Việc

khắc phục sai phạm còn chậm trễ.

Như vậy có thể thấy, hoạt động thanh tra, kiểm tra tổ chức thu BHXH tự

nguyện đã được BHXH huyện Bảo Yên chú trọng, tuân thủ các quy định về thanh,

kiểm tra của pháp luật và của BHXH Việt Nam. Tuy nhiên, hiệu quả của công tác

thanh, kiểm tra chưa cao, chưa phát hiện kịp thời hết các sai phạm của các đối

tượng được thanh, kiểm tra.

74

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH tự nguyện tại Bảo hiểm xã

hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3.4.1. Các yếu tố khách quan

a. Chế độ chính sách về BHXH tự nguyện

Chính sách BHXH tự nguyện có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển, mở rộng phạm vi BHXH cho người dân. Ngoài những vấn đề như việc ban hành, sự

quản lý, cơ chế vận hành, nội dung chính sách phải thực sự phù hợp với tâm tư,

nguyện vọng của người dân, có như vậy chính sách BHXH tự nguyện mới vận hành

tốt và đi vào cuộc sống của người dân. Bên cạnh đó, vấn đề về thủ tục tham gia, thủ tục hưởng, mức đóng, mức hưởng là vấn đề nội tại của chính sách lại có tính tiên

quyết đến sự tham gia BHXH tự nguyện. Nếu thủ tục đơn giản, thuận tiện, mức

đóng và mức hưởng phù hợp sẽ thu hút được người dân tham gia và ngược lại.

Ngoài ra, nếu chế độ chính sách về BHXH tự nguyện được ban hành đầy đủ, rõ

ràng sẽ là cơ sở cho các cơ quan BHXH nói chung và BHXH huyện Bảo Yên nói

riêng dễ dàng trong việc triển khai thực hiện.

Kết quả khảo sát các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

Bảo Yên về chính sách BHXH tự nguyện được thể hiện qua bảng số liệu dưới đây:

Bảng 3.14: Kết quả khảo sát các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện

về chính sách BHXH tự nguyện

Số người lựa chọn ĐTB Ý nghĩa STT Câu hỏi 1 2 3 4 5

Thời gian đóng BHXH tự 33 117 269 46 4 2,72 Trung bình 1 nguyện hiện nay phù hợp

Mức đóng, mức hỗ trợ đóng

2 BHXH tự nguyện theo quy 6 105 311 28 19 2,89 Trung bình

định hiện nay là phù hợp

3 1 18 294 87 69 3,44 Khá

Thủ tục đóng BHXH tự nguyện hiện nay đơn giản, thuận tiện

4 0 5 142 293 29 3,74 Khá Phương thức đóng BHXH tự nguyện phù hợp

Cách thức tổ chức thu nộp

5 BHXH tự nguyện hiện nay là 8 84 236 121 20 3,13 Trung bình

hợp lý

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

75

Kết quả khảo sát cho thấy, những người đang tham gia BHXH tự nguyện đánh

giá khá cao về chính sách BHXH tự nguyện. Họ cho rằng, mức đóng BHXH tự

nguyện theo quy định hiện nay là phù hợp, đa dạng, những người tham gia có quyền

lựa chọn cho mình thu nhập làm căn cứ đóng phù hợp với bản thân. Tuy nhiên, theo

một số người, mức hỗ trợ đóng hiện nay chưa thực sự hấp dẫn. Với mức hỗ trợ 30%

cho hộ nghèo, 25% cho cận nghèo và 10% cho các hộ khác là chưa thực sự hấp dẫn

người dân tham gia BHXH tự nguyện, do đời sống còn khó khăn, một số người việc

làm chưa ổn định.

Thủ tục tham gia BHXH tự nguyện cũng rất đơn giản, người tham gia chỉ cần

đến cơ quan BHXH hoặc Đại lý thu điền và điền vào Tờ khai tham gia, điều chỉnh

thông tin BHXH, BHYT (Mẫu TK1-TS), đóng tiền và chờ nhận kết quả giải quyết từ

cơ quan BHXH. Phương thức đóng cũng rất đa dạng, linh hoạt, người tham gia có thể

lựa chọn đóng hàng tháng, 03 tháng, 06 tháng hoặc đóng 1 lần cho nhiều năm.

Tuy nhiên, có 02 tiêu chí không được đánh giá cao đó là “Thời gian đóng

BHXH tự nguyện hiện nay phù hợp” và “Cách thức tổ chức thu nộp BHXH tự

nguyện hiện nay là hợp lý”. Theo một số người được khảo sát, thời gian đóng

BHXH tự nguyện hiện nay tương đối dài và một số người có sự so sánh giữa việc

tham gia đóng đủ 20 năm mới được hưởng mức lương hưu với việc không tham gia

và gửi tiết kiệm trong thời gian như thế sẽ có lợi hơn. Bên cạnh đó, nhiều người cho

rằng, hiện nay họ có thể tham gia đăng ký hoặc nộp BHXH tự nguyện tại các Đại lý

thu hoặc cơ quan BHXH huyện. Tuy nhiên, các Đại lý thu và các điểm thu trên địa

bàn huyện Bảo Yên hiện nay được phân bố không đồng đều, tại nhiều xã chưa có

đại lý thu và điểm thu khiến cho người dân phải đi xa để đăng ký tham gia hoặc để

đóng tiền, gây bất tiện cho người dân.

Như vậy có thể thấy, chính sách BHXH tự nguyện được nhà nước ban hành

phù hợp với khả năng tham gia của người dân. Tuy nhiên, việc tổ chức thu nộp

BHXH tự nguyện tại huyện Bảo Yên hiện nay chưa thực sự thuận tiện cho người

dân. BHXH huyện Bảo Yên cần chú ý tới vấn đề này để mở rộng các Đại lý thu và

điểm thu, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia BHXH tự nguyện.

Ngoài ra, chính sách BHXH tự nguyện có ảnh hưởng lớn tới công tác quản lý

thu BHXH tự nguyện của cơ quan BHXH tự nguyện. Kết quả đánh giá của nhóm

lãnh đạo và CBVC tại BHXH huyện Bảo Yên về chính sách BHXH tự nguyện hiện

nay được thể hiện qua bảng dưới đây:

76

Bảng 3.15: Kết quả khảo sát các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện

về chính sách BHXH tự nguyện

Số người lựa chọn ĐTB Ý nghĩa STT Câu hỏi 1 2 3 4 5

Chính sách BHXH tự nguyện

được ban hành rõ ràng, đầy 0 0 2 11 1 3,67 Khá 1

đủ, kịp thời

Việc triển khai chính sách

BHXH thuận lợi, không gặp 0 2 8 4 1 3,27 Trung bình 2

vướng mắc

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

Kết quả khảo sát cho thấy, các đối tượng được khảo sát đánh giá khá cao về

chính sách BHXH tự nguyện hiện nay. Các đối tượng này cho rằng, chính sách

BHXh tự nguyện được ban hành rõ ràng, đầy đủ, kịp thời, là cơ sở quan trọng giúp

cho công tác quản lý thu BHXH tự nguyện của cơ quan BHXH huyện Bảo Yên

được tiến hành trôi chảy, nhanh chóng.

Tuy nhiên, tiêu chí “Việc triển khai chính sách BHXH thuận lợi, không gặp

vướng mắc” chỉ được đánh giá ở mức điểm trung bình với 3,27 điểm. Thực tế, một

số đối tượng được khảo sát cho biết, trong quá trình triển khai chính sách BHXH tự

nguyện vẫn gặp phải một số vướng mắc như: trong vấn đề hỗ trợ của ngân sách đối

với người tham gia BHXH tự nguyện những khó khăn, bất cập, vướng mắc nhỏ như

việc hỗ trợ đối với người tham gia BHXH tự nguyện có hộ khẩu tại một tỉnh nhưng

tham gia BHXH tại tỉnh khác. Vướng mắc này đã được báo cáo lên Bộ Tài chính để

có văn bản chỉ đạo kịp thời Sở Tài chính các tỉnh chuyển tiền ngân sách nhà nước

hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện theo đúng quy định.

Đến nay, các vướng mắc như vậy đã được tháo gỡ, nhưng vẫn còn một số địa

phương đang lúng túng trong thực hiện. BHXH Việt Nam đang theo dõi để hỗ trợ

và có ý kiến với Bộ Tài chính trong việc hỗ trợ tiền đóng BHXH tự nguyện đối với

các đối tượng nêu trên.

b. Điều kiện kinh tế xã hội huyện Bảo Yên

Điều kiện KT-XH của địa phương có ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động

quản lý thu BHXH tự nguyện của cơ quan BHXH.

77

Tại huyện Bảo Yên, kinh tế của huyện những năm qua, KT-XH của huyện có

nhiều chuyển biến tích cực. Thực hiện Nghị quyết của Ban chấp hành Đảng bộ

huyện, Nghị quyết của HĐND huyện về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự

toán NSNN năm 2019. UBND huyện đã chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả 09

nhóm giải pháp đã đề ra tại Chỉ thị số 08/CT-UBND ngày 21/12/2018 của UBND

huyện Bảo Yên về một số giải pháp chủ yếu chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch

phát triển KT-XH và dự toán NSNN năm 2019 để tổ chức thực hiện đạt và vượt

mức các chỉ tiêu được giao.

Các cấp, các ngành, cán bộ và nhân dân đoàn kết, nhất trí cao, chính quyền cơ

sở chủ động, sáng tạo trong chỉ đạo, điều hành; công tác cải cách hành chính, tổ

chức bộ máy được quan tâm, củng cố, bước đầu đạt hiệu quả, đội ngũ cán bộ dần

được chuẩn hóa, cơ bản đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ đổi mới. Tốc độ

tăng trưởng kinh tế huyện được duy trì ổn định, năm 2019 ước đạt 13,35%. Sản xuất

nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao bước đầu được đưa vào sản xuất. Hết năm

2019, tổng sản lượng lương thực có hạt ước đạt 46.475 tấn, đạt 101,3% KH tỉnh,

huyện giao và bằng 101,78% so với cùng kỳ năm 2018. Hoạt động sản xuất tiểu thủ

công nghiệp tiếp tục được quan tâm, các cơ sở sản xuất đều tăng cả về số lượng,

quy mô và cơ cấu sản. Trong năm, duy trì hoạt động của 621 cơ sở tham gia sản

xuất tiểu thủ công nghiệp, với 1.779 lao động với thu nhập bình quân từ 3 đến 7

triệu đồng/người/tháng.

Hoạt động thương mại, dịch vụ phát triển, hàng hóa phong phú, giá cả ổn

định; hoạt động mua bán hàng hóa trên thị trường được lưu thông với chất lượng

đảm bảo, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của nhân dân.; du lịch, dịch vụ duy trì đã góp

phần tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập cho nhân dân. Thu nhập bình quân đầu

người năm 2019 đạt 35,5 triệu đồng/người/năm, đạt 100% so với MTĐH, bằng

113,78% so với cùng kỳ (tăng 4,3 triệu đồng/người/năm)

Ngoài ra, huyện Bảo Yên đã chỉ đạo, triển khai thực hiện tốt công tác xóa đói

giảm nghèo trên đại bàn huyện. Tổng số hộ nghèo năm 2019 là 2.860 hộ, chiếm

13,64%; tỷ lệ giảm nghèo là 3,52% (tương đương với 691 hộ), đạt 117,26 % kế

hoạch. Tổng số hộ cận nghèo: 2.680 hộ, chiếm 12,79%. Tỷ lệ giảm cận nghèo là

12,79%, tương đương với 2.120 hộ đạt 10,41 % so với cùng kỳ năm 2018.

Như vậy, với đặc điểm KT-XH của địa phương ngày càng phát triển, đã tạo

điều kiện cho người dân trên địa bàn huyện tăng thu nhập, giảm bớt các hộ nghèo,

78

hộ cận nghèo, từ đó có điều kiện tham gia BHXH tự nguyện, góp phần phát triển

đối tượng, tăng thu BHXH tự nguyện cho cơ quan BHXH huyện.

c. Các yếu tố thuộc về người tham gia BHXH tự nguyện

Những đặc điểm về độ tuổi, nghề nghiệp, thu nhập, mức độ am hiểu về chính

sách BHXH tự nguyện có ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quản lý thu BHXH tự

nguyện. Khi người dân có thu nhập ổn định và am hiểu về chính sách BHXH tự

nguyện thì họ mới có nhu cầu và khả năng tham gia BHXH tự nguyện, từ đó góp

phần phát triển và mở rộng đối tượng tham gia, tăng thu BHXH tự nguyện cho cơ

quan BHXH. Đặc điểm của các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên được phân tích qua các nội dung sau:

* Về độ tuổi

Kết quả khảo sát về độ tuổi của những người tham gia BHXH tự nguyện trên

địa bàn huyện Bảo Yên được thể hiện qua bảng dưới đây:

Bảng 3.16: Kết quả khảo sát về độ tuổi của những người tham gia BHXH

tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên

Số lượng Tỷ trọng STT Nội dung (Người) (%)

1 Từ 15 đến 25 tuổi 47 10,02

2 Từ 26 đến 30 tuổi 103 21,96

3 Từ 31 đến 40 tuổi 276 58,85

4 Trên 40 tuổi 43 9,17

Tổng số người tham gia 469 100,00

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

Kết quả khảo sát cho thấy, trong các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện,

nhóm người có độ tuổi từ 31 đến 40 tuổi chiếm tỷ trọng cao nhất, tiếp theo là nhóm

người trong độ tuổi từ 26 đến 30 tuổi, còn lại là nhóm người từ 25 tuổi trở xuống và

trên 40 tuổi chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ. Cụ thể như sau:

Nhóm người tham gia BHXH tự nguyện chiếm tỷ trọng cao nhất là nhóm trong

độ tuổi từ 36 đến 50 tuổi. Nhóm này có 276 người tham gia (chiếm tỷ trọng 58,85%).

Sở dĩ những người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên chủ yếu

thuộc nhóm này là bởi đây là nhóm có kinh nghiệm sống khá lớn, đã tích lũy được

79

một phần tài chính và thấy được việc tham gia BHXH tự nguyện là rất cần thiết. Đặc

biệt là theo quy định của pháp luật hiện hành (Nghị định số 134/2015/NĐ-CP ngày

29/12/2015 của Chính phủ), thì điều kiện hưởng lương hưu đó là người tham gia

BHXH tự nguyện có thời gian tính hưởng chế độ hưu trí từ đủ 20 năm trở lên thì điều

kiện về tuổi đời hưởng lương hưu là nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi. Như vậy, đối với

các cá nhân thuộc nhóm tuổi này, nếu như không kịp tham gia BHXH tự nguyện thì

từ 36 tuổi trở lên đối với nữ và từ 41 tuổi trở lên đối với nam, họ sẽ không đủ điều

kiện 20 năm tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu.

Nhóm người tham gia BHXH tự nguyện ở độ tuổi từ 26 đến 30 tuổi chiếm tỷ

trọng cao thứ hai trong tổng số người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

Bảo Yên. Tỷ trọng của nhóm người này trong tổng số người tham gia BHXH tự

nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên là 21,96%. Nhóm người trong độ tuổi này đang

bắt đầu quan tâm và tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, do họ đang trong độ

tuổi xây dựng gia đình và bắt đầu sự nghiệp nên nên tích lũy tài chính còn hạn hẹp,

thậm chí còn cần thêm kinh phí để trang trải cho cuộc sống, do đó số lượng người

tham gia BHXH tự nguyện ở độ tuổi này chưa nhiều.

Nhóm người tham gia BHXH tự nguyện ở độ tuổi từ 25 tuổi trở xuống rất hạn

chế, hiện tại chỉ có 47 người. Đây là nhóm đối tượng còn trẻ tuổi, chưa có thu nhập

và tích lũy cao, ngoài ra, họ còn có nhiều thời gian để có thể tham gia BHXH tự

nguyện nên họ chưa muốn tham gia.

Cuối cùng là nhóm người tham gia BHXH tự nguyện nằm trong độ tuổi từ 41

tuổi trở lên. Nhóm này chủ yếu là những người đã tham gia BHXH bắt buộc nhưng

chưa đủ thời gian được hưởng lương hưu. Do đó, họ tiếp tục tham gia BHXH tự

nguyện để đủ điều kiện được hưởng lương hưu theo quy định. Số người tham gia

BHXH tự nguyện có độ tuổi thuộc nhóm này là 43 người.

* Về nghề nghiệp

Kết quả khảo sát về nghề nghiệp của những người tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Bảo Yên được thể hiện qua bảng dưới đây.

80

Bảng 3.17: Kết quả khảo sát về nghề nghiệp của những người tham gia BHXH

tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên

STT Nội dung

Nông dân 1 Số lượng (Người) 33 Tỷ trọng (%) 7,04

Lao động tự do 2 117 24,95

Tiểu thương 3 296 63,11

Đối tượng khác 4 23 4,90

469 100,00 Tổng số người tham gia

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

Xét theo nghề nghiệp, những người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên chủ yếu là tiểu thương, những người kinh doanh cá thể, tiếp theo là

những người lao động tự do. Ngoài ra, còn một bộ phận là nông dân và các đối

tượng khác tham gia BHXH tự nguyện. Cụ thể như sau:

Nhóm người tham gia BHXH tự nguyện là tiểu thương chiếm tỷ trọng cao

nhất trong tổng số người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên. Số

người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên là tiểu thương là 296

người (chiếm tỷ trọng 63,11%). Sở dĩ nhóm này chiếm tỷ trọng cao trong tổng số

người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên bởi đây là nhóm người

có thu nhập tương đối cao, bên cạnh đó do công tác tuyên truyền được thực hiện khá

tốt nên họ muốn tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng chế độ hưu trí khi về già.

Nhóm người tham gia BHXH tự nguyện là lao động tự do chiếm tỷ trọng cao

thứ hai trong tổng số người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên.

Họ là những người có công việc và thu nhập không ổn định như xe ôm, thợ xây,

giúp việc…. Do đó, số lượng người thuộc đối tượng này tham gia BHXH tự nguyện

không nhiều. Số lượng người là lao động tự do tham gia BHXH tự nguyện trên địa

bàn huyện Bảo Yên là 117 người (chiếm tỷ trọng 24,95%).

Tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên còn có một bộ phận

là nông dân. Do Bảo Yên là một huyện miền núi, địa hình phức tạp, thường xảy ra

các hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa lũ, sạt lở, do đó ảnh hưởng không nhỏ đến

hoạt động sản xuất nông nghiệp của người dân địa phương, khiến cho thu nhập của

các hộ nông dân bị ảnh hưởng không nhỏ, từ đó ảnh hưởng tới khả năng tham gia

BHXH tự nguyện. Thêm vào đó, trình độ dân trí của một bộ phận người dân còn

81

thấp nên chưa nhận thức được hết tầm quan trọng của chính sách BHXH tự nguyện

nên họ không muốn tham gia. Chính vì vậy, số lượng người là nông dân tham gia

BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện còn rất hạn chế, hiện chỉ có 33 người (chiếm

tỷ trọng 7,04%).

Ngoài những người là tiểu thương, lao động tự do và nông dân tham gia

BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên còn có một nhóm đối tượng khác. Họ

là những người đã tham gia BHXH bắt buộc nhưng chưa đủ điều kiện hưởng lương

hưu nên muốn tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện cho đủ số năm hưởng lương hưu

theo quy định hoặc cũng có thể là xã viên HTX chưa tham gia BHXH bắt buộc,

những người làm công việc nội trợ hoặc những người lao động tạm nghỉ việc,

những người hoạt động không chuyên trách ở thôn, bản,… Số lượng người thuộc

nhóm này tham gia BHXH tự nguyện không nhiều, có 23 người.

* Về thu nhập

Thu nhập có ảnh hưởng không nhỏ tới quyết định tham gia BHXH tự nguyện

của người dân. Khi người dân có thu nhập ở mức khá, ngoài việc đáp ứng đủ nhu

cầu chi tiêu cho cuộc sống, còn có một phần tích lũy thì họ mới nghĩ đến việc tham

gia BHXH tự nguyện. Khi thu nhập thấp, không đủ đáp ứng nhu cầu chi tiêu tối

thiểu thì việc tham gia BHXH tự nguyện trở nên khó khăn.

Kết quả khảo sát về thu nhập của những người tham gia BHXH tự nguyện trên

địa bàn huyện Bảo Yên được thể hiện qua bảng dưới đây.

Bảng 3.18: Kết quả khảo sát về thu nhập của người tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Bảo Yên

Nội dung Số lượng (Người) Tỷ lệ (%)

1.Thu nhập/tháng Dưới 5 triệu Từ 5 triệu trở lên 2.Mức độ ổn định của thu nhập Ổn định Không ổn định

Tổng số 174 295 257 212 469 37,10 62,90 54,80 45,20 100,00

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

Có thể thấy, những người đang tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên đa số có thu nhập trên 5 triệu đồng (chiếm 62,90% trong tổng số

82

người tham gia) và thu nhập hàng tháng của họ về cơ bản là ổn định (chiếm 54,80%

trong tổng số người tham gia). Điều này là dễ hiểu vì Bảo Yên là một huyện miền

núi còn nhiều khó khăn, hiện nay thu nhập bình quân đầu người của người dân trên

địa bàn huyện Bảo Yên còn thấp, chỉ đạt 35,50 triệu đồng/năm, cho nên chỉ những

người có thu nhập tương đối cao và ổn định mới có nhu cầu và khả năng tham gia

BHXH tự nguyện.

* Về mức độ am hiểu chính sách BHXH tự nguyện

Sự nhận thức, hiêu biết của người dân về chính sách BHXH tự nguyện có tác

động, ảnh hưởng rất lớn tới quyết định có tham gia hay không tham gia BHXH tự

nguyện của họ. Vì vậy, công tác thông tin, tuyên truyền cần được quan tâm đúng mức,

cần được triển khai bằng các hình thức phù hợp để người dân dễ dàng nhận thức đúng

và đầy đủ về ý nghĩa và các quy định, quyền lợi tham gia BHXH tự nguyện.

Kết quả khảo sát về mức độ am hiểu chính sách BHXH tự nguyện của các đối

tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên được thể hiện qua

bảng dưới đây:

Bảng 3.19: Kết quả khảo sát và mức độ am hiểu chính sách BHXH tự nguyện

STT Câu hỏi ĐTB Ý nghĩa Số người lựa chọn 3 2 4 1 5

1 0 123 272 74 2,90 Trung bình 0

2 18 176 234 35 6 2,65 Trung bình lợi khi Nắm rõ ý nghĩa của chính sách BHXH tự nguyện Nắm rõ phương thức đóng, tỷ lệ đóng, các quy định và tham gia quyền BHXH tự nguyện

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

Kết quả khảo sát cho thấy, mức độ am hiểu về chính sách BHXH tự nguyện

của các đối tượng được khảo sát chưa cao khi cả 02 tiêu chí đưa ra đều chỉ được

đánh giá ở mức trung bình.

Trong 02 tiêu chí được đưa ra để khảo sát về mức độ am hiểu chính sách

BHXH tự nguyện, tiêu chí “Nắm rõ ý nghĩa của chính sách BHXH tự nguyện” có

mức điểm đánh giá trung bình cao hơn so với tiêu chí “Nắm rõ phương thức đóng,

tỷ lệ đóng BHXH tự nguyện”. Đa số những người được hỏi cho biết họ chỉ nắm

được sơ qua về ý nghĩa của chính sách BHXH tự nguyện nhằm giúp họ có được

lương hưu khi đóng đủ số năm theo quy định.

83

Ngoài ra, khi được hỏi về mức độ hiểu biết của họ về phương thức đóng, tỷ lệ

đóng, các quy định và quyền lợi khi tham gia BHXH tự nguyện, đa số những người

được khảo sát cho rằng họ chỉ biết sơ qua hoặc thậm chí không nắm rõ các quy định

liên quan và các quyền lợi họ được hưởng khi tham gia BHXH tự nguyện.

Như vậy có thể thấy, mức độ nhận thức của người dân về chính sách BHXH tự

nguyện còn khá thấp, điều này có ảnh hưởng không nhỏ tới việc phát triển đối

tượng tham gia. Để nâng cao nhận thức cho người dân về chính sách BHXH tự

nguyện và nhằm phát triển đối tượng tham gia, đòi hỏi BHXH huyện Bảo Yên cần

quan tâm, chú trọng hơn nữa đến công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách

BHXH tự nguyện.

3.4.2. Các yếu tố chủ quan

a. Số lượng và chất lượng của đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý thu BHXH

tự nguyện

Trong giai đoạn 2017 – 2019, số lượng cán bộ làm công tác thu của BHXH

huyện Bảo Yên luôn tăng qua các năm và chiếm tỷ trọng cao trong tổng số cán bộ,

viên chức. Số liệu cụ thể về tình hình bố trí cán bộ tại BHXH huyện Bảo Yên được

thể hiện qua bảng số liệu dưới đây.

Bảng 3.20: Cơ cấu cán bộ tại các bộ phận thuộc BHXH huyện Bảo Yên

giai đoạn 2017 - 2019

Năm 2018

Nội dung

Năm 2017 Số lượng (Người) 14 3 3

Tỷ trọng (%) 100,00 21,43 21,43

Số lượng (Người) 16 3 4

Tỷ trọng (%) 100,00 18,75 25,00

Năm 2019 Số lượng (Người) 17 3 5

Tỷ trọng (%) 100,00 17,65 29,41

So sánh BQ 2017- 2019 (%) 110,27 100,00 129,17

1

33,33

1

25,00

1

20,00

100,00

1

7,14

1

6,25

1

5,88

100,00

1

7,14

1

6,25

1

5,88

2

14,29

2

12,50

2

11,76

100,00 100,00

1

7,14

2

12,50

2

11,76

150,00

1

7,14

1

6,25

1

5,88

Tổng số Lãnh đạo Bộ phận Thu Cán bộ thu BHXH tự nguyện Bộ phận cấp sổ BHXH, thẻ BHYT Bộ phận chế độ BHXH Bộ phận KH-TC Bộ phận Giám định BHYT Bộ phận tiếp nhận và trả KQ TTHC Lao động khác

11,76

100,00 100,00

2

14,29

12,50

2

2 (Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

84

Năm 2017 chỉ có 3 cán bộ bộ phận Thu (chiếm tỷ trọng 21,43%), đến năm

2018 có 04 cán bộ thu (chiếm tỷ trọng 25,00%) và đến năm 2019 có 5 cán bộ thu

(chiếm tỷ trọng 29,41%). Tuy nhiên, số lượng cán bộ thu BHXH tự nguyện không

tăng, vẫn giữa nguyên số lượng 01 cán bộ mà còn phải kiêm nhiệm thêm các nhiệm

vụ khác.

Từ việc phân công, bố trí cán bộ trên cho thấy công tác thu BHXH tự nguyện

huyện Bảo Yên chưa được quan tâm đúng mức. Bên cạnh đó, trình độ của đội ngũ

cán bộ làm công tác thu của BHXH huyện Bảo Yên còn nhiều hạn chế, đa số là cán

bộ trẻ, tuy được đào tạo chính quy nhưng không được đào tạo về công tác BHXH,

chưa hiểu biết sâu về chính sách BHXH, còn thiếu kinh nghiệm, kỹ năng trong công

tác tuyên truyền, vận động đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Để đánh giá về

chất lượng của đội ngũ cán bộ quản lý thu BHXH tự nguyện, ngoài việc đánh giá

qua trình độ chuyên môn còn cần đánh giá qua chất lượng phục vụ khách hàng.

Kết quả khảo sát về chất lượng phục vụ của đội ngũ cán bộ làm công tác quản

lý thu tại BHXH huyện Bảo Yên được thể hiện qua bảng dưới đây:

Bảng 3.21: Kết quả khảo sát và chất lượng phục vụ của cơ quan BHXH

huyện Bảo Yên

STT Câu hỏi ĐTB Ý nghĩa Số người lựa chọn 3 2 4 5 1

1 13 169 219 46 22 2,78 Trung bình

2 20 35 338 76 0 3,00 Trung bình

Thái độ phục vụ của cán bộ cơ quan BHXH thân thiện, nhiệt tình Việc giải quyết các chế độ, chính sách, thủ tục hành chính tại cơ quan BHXH nhanh chóng, đơn giản

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

Kết quả khảo sát cho thấy, chất lượng phục vụ của BHXH huyện Bảo Yên

chưa thực sự tốt. Có một số người được khảo sát cho biết, khi họ đến làm việc, giải

quyết các vấn đề liên quan tại cơ quan BHXH huyện, thái độ phục vụ của cán bộ

chỉ ở mức làm tròn trách nhiệm và chưa gần gũi, nhiệt tình giải đáp thắc mắc, giải

quyết vấn đề cho người dân. Bên cạnh đó, việc giải quyết các chế độ, chính sách,

thủ tục hành chính tại cơ quan BHXH đôi khi còn chậm chễ, khiến người dân phải

đi lại nhiều lần, tốn thời gian, chi phí.

85

Như vậy có thể thấy, chất lượng phục vụ của đội ngũ cán bộ BHXH huyện

Bảo Yên chưa được người dân đánh giá cao. Đây là vấn đề lãnh đạo BHXH huyện

Bảo Yên cần quan tâm để nâng cao chất lượng phục vụ cho người dân, để người

dân cảm thấy thoải mái khi đến làm việc, từ đó tạo được niềm tin cho người dân và

khiến họ sẵn sàng gửi gắm một phần thu nhập của mình cho tương lai.

b. Công tác thông tin tuyên truyền thực hiện chế độ chính sách BHXH tự nguyện

Công tác thông tin, tuyên truyền có vai trò rất quan trọng, đưa chính sách

BHXH tự nguyện đến các cấp, các ngành và mọi thành viên trong xã hội không chỉ

nhằm nâng cao nhận thức và sự hiểu biết về mục đích, ý nghĩa chủ trương, đường

lối của Đảng và chế độ, chính sách của Nhà nước. Từ đó đem lại niềm tin và sự

quan tâm hơn của mọi người dân. Đồng thời, nó có tác dụng chi phối, can thiệp, ảnh

hưởng đến kết quả tổ chức thực hiện chính sách BHXH tự nguyện. Mục đích của

công tác thông tin, truyền thông là giúp cho quần chúng nhân dân hiểu biết sâu sắc,

đầy đủ về chính sách BHXH tự nguyện, từ đó đem lại kết quả cuối cùng là số lượng

người dân tham gia BHXH tự nguyện ngày một đông hơn.

Trong thời gian qua, BHXH huyện Bảo Yên đã tổ chức các hoạt động thông

tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện. Với phương châm “Đến từng

ngõ, gõ từng nhà, gặp từng đối tượng”, BHXH huyện Bảo Yên đã phát triển đối

tượng tham gia, thể hiện ở số lượng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa

bàn huyện liên tục tăng qua các năm.

Bảng 3.22: Tình hình thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện

So sánh (%)

Nội dung

ĐVT

Năm 2017

Năm 2018

Năm 2019

2018/ 2017

2019/ 2018

BQ 2017- 2019

Lần

01

02

02

Lần

01

02

04

200,00 100,00 150,00

rôn, khẩu

Cái

58

77

104

200,00 200,00 200,00

Lần

03

03

04

132,76 135,06 133,91

1.Tuyên truyền lưu động 2.Đăng tải các tin, bài trên website của BHXH tỉnh 3.Tuyên truyền bằng trực quan và ấn phẩm -Băng hiệu 4.Tuyên truyền, đối thoại trực tiếp Số người tham gia

Người

184

337

100,00 133,33 116,67

411 (Nguồn: BHXH huyện Bảo Yên)

183,15 121,96 152,56

86

Số liệu trong bảng trên cho thấy, công tác thông tin, tuyên truyền được thực

hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như tuyên truyền lưu động, đăng tải các tin,

bài trên website của BHXH tỉnh, băng rôn, khẩu hiệu, tuyên truyền, đối thoại trực

tiếp,….

Số liệu trên cũng cho thấy, số lần tuyên truyền theo từng hình thức tuyên

truyền cũng có sự gia tăng qua các năm. Cụ thể:

Với hình thức tuyên truyền lưu động, năm 2017 chỉ tổ chức được 1 lần nhưng

đến năm 2018 và năm 2019, số lần tổ chức tuyên truyền lưu động đã tăng lên là 2

lần.

Với hình thức đăng tải các tin, bài trên website của BHXH tỉnh, số lần đăng

tin bài cũng tăng lên. Năm 2017 chỉ có 1 lần nhưng đến năm 2018 có 02 lần và năm

2019 là 04 lần đăng bài.

Với hình thức tuyên truyền bằng trực quan và ấn phẩm, số lượng băng rôn,

khẩu hiệu cũng tăng lên qua các năm từ 58 cái năm 2017 lên 104 cái năm 2019.

Ngoài ra, BHXH huyện Bảo Yên còn tổ chức tuyên truyền, đối thoại trực tiếp

với người dân về chính sách BHXH tự nguyện. Năm 2017 và năm 2018 mỗi năm

đều tổ chức được 03 lần, năm 2019 tổ chức được 04 lần. Các lần tổ chức tuyên

truyền, đối thoại trực tiếp cũng thu hút số lượng người dân tham gia ngày càng

đông. Năm 2017, tổng số người tham dự tuyên truyền, đối thoại chỉ có 184 người

nhưng đến năm 2018 đã tăng lên là 337 người và năm 2019 tiếp tục tăng lên đạt 411

người.

Như vậy, có thể thấy, công tác tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện đã

được BHXH huyện Bảo Yên đẩy mạnh qua các năm. Tuy nhiên, để đánh giá về

hiệu quả và chất lượng của công tác tuyên truyền này cần phân tích kết hợp với kết

quả thực hiện kế hoạch về số người tham gia và số thu BHXH tự nguyện và kết quả

khảo sát của các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện.

Kết quả khảo sát của các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện về công tác thông tin, tuyên truyền của BHXH huyện Bảo Yên được thể hiện

qua bảng dưới đây:

87

Bảng 3.23: Kết quả khảo sát các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện về công

tác thông tin, tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện của

BHXH huyện Bảo Yên

Số người lựa chọn ĐTB Ý nghĩa STT Câu hỏi 1 2 3 4 5

Công tác thông tin, tuyên

1 truyền được thực hiện 18 31 294 107 19 3,17 Trung bình

thường xuyên

Các hình thức thông tin,

tuyên truyền về chính sách 2 0 24 122 286 37 3,72 Khá BHXH tự nguyện đa dạng,

phong phú

Các hình thức thông tin, 3 35 217 132 81 4 2,58 Kém tuyên truyền phù hợp

Nội dung tuyên truyền đơn 4 3 183 214 52 17 2,78 Trung bình giản, dễ hiểu, sinh động

Kỹ năng tuyên truyền của 5 2 47 346 53 21 3,09 Trung bình các tuyên truyền viên tốt

(Nguồn: Tác giả tổng hợp từ kết quả khảo sát)

Kết quả khảo sát cho thấy, các hình thức thông tin, tuyên truyền về chính sách

BHXH tự nguyện được BHXH huyện Bảo Yên tổ chức khá phong phú và đa dạng.

Theo như kết quả khảo sát một số người, việc thông tin, tuyên truyền được BHXH

huyện Bảo Yên thực hiện qua nhiều kênh khác nhau như: pa nô, băng rôn, áp phích,

đài truyền thanh huyện, xã, thông qua các hội nghị, hội thảo, qua các hội đoàn thể,

chính quyền địa phương,…

Tuy nhiên, theo một số người được phỏng vấn, việc tuyên truyền không được

thực hiện thường xuyên, chỉ thỉnh thoảng, thường vào một số dịp như ngày Bảo

hiểm y tế Việt Nam. Bên cạnh đó, một số hình thức thông tin, tuyên truyền hiện nay

không phù hợp, đặc biệt là hình thức dùng pa nô, băng rôn, áp phích hay mô hình tủ

sách cẩm nang vì người dân trên địa bàn huyện đa số là người dân tộc thiểu số,

không biết tiếng kinh nên hình thức này không phù hợp.

88

Chất lượng của đội ngũ tuyên truyền viên chưa thực sự tốt, kỹ năng truyền đạt

chưa cao do đó hiệu quả tuyên truyền thấp, các nội dung tuyên truyền, vận động về

chính sách BHXH còn dài dòng, cứng nhắc, không có ví dụ minh họa nên người

nghe cảm thấy nhàm chán, không hấp dẫn người nghe.

Ngoài ra, theo một số người, cán bộ chuyên quản thu BHXH tự nguyện không

thường xuyên xuống địa bàn các thôn, xã để phối hợp với các Đại lý thu, cơ quan,

tổ chức, chính quyền địa phương nhằm tuyên truyền, nắm bắt thông tin phản ánh từ

những người đã tham gia và chưa tham gia.

3.5. Đánh giá chung về quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

3.5.1. Những kết quả đạt được

Thứ nhất, về công tác lập kế hoạch thu

Công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện được BHXH huyện Bảo Yên

thực hiện dựa trên đầy đủ các căn cứ khoa học, đó là: kết quả thực hiện thu BHXH

tự nguyện các năm trước, tình hình KT-XH của địa phương, đặc biệt là các chỉ tiêu

về tỷ lệ thoát nghèo, thu nhập bình quân đầu người,… để dự báo khả năng phát triển

đối tượng tham gia, số kế hoạch thu BHXH tự nguyện.. Bên cạnh đó, BHXH huyện

Bảo Yên tuân thủ theo đúng các quy định của Luật BHXH và của BHXH Việt Nam

về quy trình, thời gian, biểu mẫu lập kế hoạch.

Thứ hai, về công tác tổ chức thu

BHXH huyện Bảo Yên đã tuân thủ đúng các quy định của Luật BHXH và

BHXH Việt Nam về phương thức đóng, tỷ lệ đóng, thời điểm đóng theo đúng

quy định.

Mặc dù là một huyện miền núi, điều kiện KT-XH còn nhiều khó khăn, tuy

nhiên với sự vào cuộc của cả hệ thống chính quyền cùng sự cố gắng, nỗ lực của

toàn thể CBNV cơ quan BHXH huyện Bảo Yên, số lượng người tham gia BHXH tự

nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên ngày càng tăng. Năm 2017, chỉ có 134 người

tham gia nhưng đến năm 2018, số người tham gia BHXH tự nguyện đã tăng lên 193

người và năm 2019 tiếp tục tăng mạnh đạt 469 người. Tốc độ tăng trưởng bình quân

của cả giai đoạn 2017 – 2019 là 93,52%.

89

Số thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên cũng liên tục tăng qua

các năm, từ 591,32 triệu đồng năm 2017 lên 626,17 triệu đồng năm 2018 và năm

2019 tăng mạnh lên đạt 2.150,68 triệu đồng, tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn

2017 – 2019 đạt 124,68%. Với sự tăng thu BHXH, góp phần gia tăng quỹ BHXH,

ngày càng đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn huyện.

Thứ ba, về công tác thanh tra, kiểm tra thu

Công tác thanh tra, kiểm tra được BHXH huyện Bảo Yên quan tâm, chú

trọng, tuân thủ các quy định về thanh, kiểm tra của pháp luật và của BHXH Việt

Nam. Hàng năm, BHXH huyện đều tổ chức các đợt kiểm tra định kỳ kết hợp kiểm

tra đột xuất các Đại lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện. Trong 2 năm 2017

và năm 2018, BHXH huyện Bảo Yên đã thực hiện mỗi năm 3 cuộc kiểm tra, trong

đó có 1 cuộc kiểm tra định kỳ và 2 cuộc kiểm tra đột xuất. Riêng năm 2019, BHXH

huyện Bảo Yên đã tăng số lượng các cuộc kiểm tra đột xuất lên thành 4 cuộc và vẫn

giữ nguyên 1 cuộc kiểm tra định kỳ nên tổng số cuộc kiểm tra đã thực hiện là 5

cuộc. Bên cạnh đó, hàng năm BHXH huyện xây dựng kế hoạch kiểm tra cụ thể, chi

tiết, xác định rõ về mục đích, yêu cầu, nội dung, phạm vi thanh, kiểm tra, thành

phần, thời gian và địa điểm làm việc,…giúp cho việc thanh, kiểm tra được thực hiện

khoa học, chặt chẽ.

Thông qua các cuộc thanh, kiểm tra đã giúp cơ quan BHXH huyện phát hiện

các sai phạm của các Đại lý thu trong việc thực hiện tổ chức thu BHXH tự nguyện

như: một số điểm thu không thực hiện treo biển hiệu theo quy định, một số Đại lý

không thực hiện thông báo cho đối tượng đáo hạn, khi thu tiền của đối tượng tham gia

không giao biên lai theo mẫu, lập danh sách những người tham gia BHXH tự nguyện,

tổng hợp hồ sơ không đúng theo Mẫu C17-TS, nộp số tiền đã thu cho cơ quan BHXH

huyện không đúng thời gian quy định,… Trên cơ sở các sai phạm được phát hiện, cơ

quan BHXH huyện Từ có biện pháp xử lý, chấn chỉnh kịp thời các sai phạm.

3.5.2. Hạn chế

Thứ nhất, về công tác lập kế hoạch thu

Chất lượng lập kế hoạch chưa cao, các căn cứ lập chưa đảm bảo tính khoa

học do đó kế hoạch được lập chưa bám sát vào tình hình thực tế, chưa bao quát hết

nguồn thu trên địa bàn. Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu BHXH tự nguyện của BHXH

90

huyện Bảo Yên các năm còn thấp, chưa đạt kế hoạch được giao. Trong giai đoạn

2017 – 2019, cả 03 năm BHXH huyện Bảo Yên đều không đạt số kế hoạch về số

người tham gia BHXH tự nguyện. Đối với số kế hoạch về số tiền thu từ BHXH tự

nguyện, chỉ có năm 2017 hoàn thành và vượt kế hoạch với tỷ lệ 113,60%, còn 02

năm còn lại đều không hoàn thành và tỷ lệ hoàn thành đang có xu hướng giảm dần.

Thứ hai, về công tác tổ chức thu

Công tác duy trì và phát triển các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên

địa bàn huyện Bảo Yên chưa được cơ quan BHXH huyện và các Đại lý thu thực hiện

tốt. BHXH huyện chưa thực sự coi trọng công tác thông tin, tuyên truyền để nâng cao

nhận thức của người dân về chính sách BHXH tự nguyện nên số lượng người tham

gia BHXH tự nguyện có tăng qua các năm nhưng vẫn chưa đạt được kế hoạch được

giao. Những người tham gia BHXH tự nguyện hiện tại chủ yếu tập trung ở các xã, thị

trấn có điều kiện kinh tế phát triển, chưa khai thác và phát triển đối tượng tham gia ở

các xã, thị trấn có điều kiện kinh tế khó khăn hơn vì ở các xã đó vẫn có một bộ phận

người dân có thu nhập cao và ổn định, có nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện.

Các Đại lý thu và điểm thu chưa được bố trí, phân bố hợp lý. Chủ yếu tập

trung ở các địa phương có điều kiện kinh tế phát triển, chưa phân bổ đều trên địa

bàn tất cả các xã, do đó một số người dân ở các xã xa khu vực trung tâm khó tiếp

cận và tham gia BHXH tự nguyện.

Công nghệ thông tin có được triển khai, áp dụng rộng rãi trong công tác quản

lý thu BHXH. Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng chưa cao do cơ sở vật chất để áp dụng

chưa đảm bảo, trình độ tin học của một số nhân viên Đại lý thu còn hạn chế,…

Thứ ba, về công tác kiểm tra thu BHXH tự nguyện

Các cuộc thanh, kiểm tra định kỳ thường được thông báo từ trước nên các

Đại lý thu có thời gian để chuẩn bị và che dấu sai phạm (nếu có). Bên cạnh đó, các

cuộc kiểm tra đột xuất chỉ thực hiện đối với một vài Đại lý thu mà không thực hiện

đối với tất cả các Đại lý thu, do đó trong nhiều trường hợp không kịp thời phát hiện

được hết các sai phạm của các Đại lý.

Ngoài ra, mức độ chấn chỉnh, khắc phục sai phạm của một số Đại lý thu còn

chậm trễ, chưa nghiêm túc thực hiện.

91

3.5.3. Nguyên nhân

- Nguyên nhân chủ quan

+ Do BHXH huyện Bảo Yên chưa thực sự chú trọng công tác thông tin, tuyên

truyền, chưa thực hiện tuyên truyền thường xuyên, các hình thức tuyên truyền chưa

phù hợp với thực tế địa phương, kỹ năng tuyên truyền, vận động của các tuyên

truyền viên còn hạn chế.

+ Do chưa chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho cán bộ quản lý

thu BHXH tự nguyện, chưa chú trọng đào tạo, tập huấn nâng cao kỹ năng thông tin,

tuyên truyền cho các Đại lý thu và các cộng tác viên.

+ Do nhân lực làm công tác quản lý thu BHXH tự nguyện còn thiếu về số

lượng và yếu về chất lượng, thái độ phục vụ chưa thân thiện, nhiệt tình. Bên cạnh

đó, việc giải quyết các thủ tục, chính sách liên quan đến BHXH tự nguyện đôi khi

còn chậm trễ, kéo dài, tốn thời gian và chi phí của người dân.

+ Do mạng lưới thu BHXH tự nguyện còn ít, do đó chưa thuận tiện cho người

dân tham gia,…

+ Do cơ sở vật chất phục vụ công tác quản lý thu còn nhiều hạn chế.

- Nguyên nhân khách quan

+ Do điều kiện KT-XH của huyện còn nhiều khó khăn, thu nhập của người

dân còn thấp nên khó có khả năng tham gia BHXH tự nguyện.

+ Do đa số người dân là người dân tộc thiểu số, trình độ dân trí chưa cao nên

khó khăn cho công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện.

+ Do mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện của Nhà nước chưa thực sự hấp dẫn

người dân tham gia.

+ Do thời gian đóng BHXH tự nguyện kéo dài, người dân sợ không thể tham

gia đến cùng,…

92

Chương 4

GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ

NGUYỆN TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu hoàn thiện quản lý thu BHXH tự

nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

4.1.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai

Quan điểm của BHXH Bảo Yên đối với công tác quản lý thu BHXH tự

nguyện trong thời gian tới như sau:

Một là, thực hiện tốt các chế độ, chính sách về BHXH tự nguyện.

- Đây là quan điểm hết sức quan trọng, khẳng định trách nhiệm thực hiện tốt

các chế độ, chính sách BHXH tự nguyện của cơ quan BHXH. Quan điểm này xuất

phát từ việc nhận thức rõ vị trí, vai trò, tính trụ cột của hoạt động BHXH, BHYT

trong hệ thống chính sách ASXH. Bởi lẽ suy cho cùng, thực hiện tốt công tác

BHXH tự nguyện chính là góp phần bảo đảm ASXH trên địa bàn địa phương, thiết

thực đóng góp thực hiện thắng lợi nhiệm vụ KT-XH của địa phương. Đồng thời,

thực hiện tốt các chế độ, chính sách về BHXH tự nguyện sẽ khiến cho người dân

cảm thấy yên tâm, tin tưởng khi tham gia BHXH tự nguyện, là cơ sở cho việc phát

triển, mở rộng đối tượng tham gia.

Hai là, nâng cao nhận thức của người dân về BHXH tự nguyện.

BHXH tự nguyện là chính sách lớn của Đảng và Nhà nước nhằm hướng tới

mục tiêu BHXH toàn dân, góp phần đảm bảo ASXH. Do đó, phải chú trọng công

tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về chính sách BHXH tự

nguyện, làm cho đối tượng được tuyên truyền hiểu rõ quyền, lợi ích của việc tham

gia BHXH trên cơ sở nhận thức đúng, đầy đủ và sâu sắc chủ trương, quan điểm của

Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về BHXH. Từ đó, tạo sự đồng thuận,

thay đổi hành vi nhằm phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện.

Ba là, duy trì những người tham gia BHXH tự nguyện

Bên cạnh việc triển khai các giải pháp nhằm phát triển đối tượng tham gia

BHXH tự nguyện, cần kết hợp các biện pháp nhằm “giữ chân” những người đang

tham gia BHXH tự nguyện thay vì để họ dừng đóng BHXH tự nguyện.

93

4.1.2. Định hướng hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

BHXH huyện Bảo Yên đưa ra định hướng hoàn thiện quản lý thu BHXH tự

nguyện trên địa bàn huyện trong thời gian tới như sau:

Thứ nhất, tăng cường phối hợp với các cơ quan, ban ngành, các cơ quan

truyền thông, , báo chí, cấp ủy, chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác truyền

thông với nhiều hình thức đa dạng, phong phú, hiện đại. Qua đó, giúp người dân,

người lao động hiểu rõ quyền, lợi ích của việc tham gia BHXH tự nguyện trên cơ sở

nhận thức đúng, đầy đủ và sâu sắc chủ trương, quan điểm của Ðảng, chính sách,

pháp luật của Nhà nước về BHXH tự nguyện, từ đó tạo sự đồng thuận, chủ động

tham gia.

Thứ hai, tiếp tục đề xuất, kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật về BHXH

để tăng tính hấp dẫn, thuận lợi hơn nữa cho người tham gia. Trong đó sẽ đề xuất,

kiến nghị: sửa đổi quy định về điều kiện, về thời gian đóng BHXH tự nguyện để

được hưởng lương hưu, kết hợp với điều chỉnh cách tính hưởng lương hưu; quy

định điều chỉnh tăng và linh hoạt hơn về sự hỗ trợ của Nhà nước cho người tham gia

BHXH tự nguyện nhất là đối tượng người nông dân, người lao động phi chính thức

không thuộc người thuộc hộ nghèo, cận nghèo; quy định điều kiện về tuổi để được

hưởng lương hưu giữa nam và nữ cho phù hợp để khuyến khích người nông dân,

người lao động khu vực phi chính thức là nam giới tham gia BHXH tự nguyện.

Thứ ba, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong việc thực hiện công tác phát triển

người tham gia BHXH của cơ quan BHXH thông qua việc tăng cường phối hợp chỉ

đạo thực hiện chính sách BHXH tự nguyện; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông

tin trong quản lý, hỗ trợ nghiệp vụ, cải cách thủ tục hành chính; tăng cường công tác

đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, quản lý và thường xuyên kiểm tra việc thực hiện

nhiệm vụ đối với bộ phận thu, Đại lý thu chấn chỉnh kịp thời sai phạm, nhũng nhiễu

làm hạn chế kết quả thực hiện nhiệm vụ công tác phát triển đối.

4.1.3. Mục tiêu hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai

a. Mục tiêu chung

Trong thời gian tới, Ban Giám đốc BHXH huyện Bảo Yên tiếp tục tập trung

chỉ đạo các bộ phận nghiệp vụ tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ thu BHXH tự

nguyện theo đúng chỉ tiêu, kế hoạch, nhiệm vụ được giao.

94

Tăng cường phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, các biện pháp

đẩy nhanh tiến độ thu, phấn đấu hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch giao.

Tích cực tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương trong công tác chỉ đạo,

kiểm tra, giám sát;

Tích cực phối hợp với các ban ngành, hội, đoàn thể có liên quan để đẩy

mạnh công tác truyền thông và tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả chính sách

pháp luật BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện. Đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công

tác tuyên truyền theo hướng chuyên nghiệp hóa cả về nội dung và phương thức tiếp

cận người dân tham gia.

Thực hiện tốt công tác tiếp nhận, giải quyết kịp thời chế độ, chính sách

BHXH tự nguyện, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia và thụ hưởng.

Đẩy mạnh công tác kiểm tra, ngăn ngừa hành vi vi phạm các quy định về thu

BHXH tự nguyện, phòng chống lạm dụng, thất thoát quỹ BHXH.

Phối hợp, hỗ trợ các Đại lý thu trong công tác quản lý đối tượng tham gia, giám

sát việc thu BHXH tự nguyện nhằm đảm bảo nguyên tắc thu đúng, đủ, kịp thời.

Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, trang bị

hiện đại hóa thiết bị, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động

nghiệp vụ.

Tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ quản lý,

cán bộ nghiệp vụ nhằm thực hiện tốt công tác quản lý thu BHXH tự nguyện.

b. Mục tiêu cụ thể

BHXH huyện Bảo Yên đã đặt ra mục tiêu thu BHXH tự nguyện đến năm

2025 như sau:

- Số người tham gia BHXH tự nguyện bình quân mỗi năm tăng 70%

- 100% các xã, thị trấn có điểm thu BHXH tự nguyện

- Hàng năm đều đạt 100% kế hoạch thu BHXH tự nguyện được giao.

4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội

huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

4.2.1. Đề ra lộ trình thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện

Tổ chức thực hiện thu BHXH tự nguyện một cách khoa học với tinh thần

trách nhiệm của những cán bộ thu nói riêng cũng như tất cả các cán bộ BHXH

95

huyện nói chung luôn là hoàn thành xuất sắc, vượt dự tính số thu, năm sau cao hơn

năm trước với tốc độ tăng cao. Để hoàn thành kết quả được giao cần phải lên kế

hoạch cụ thể và từng bước đưa kế hoạch vào lộ trình thực hiện.

Việc lên kế hoạch và thực hiện thu kế hoạch là hết sức quan trọng trong việc

hoàn thành nhiệm vụ thu BHXH tự nguyện trên từng địa bàn, theo từng khu vực.

Việc chia lộ trình để thực hiện kế hoạch là hết sức hợp lý, khi nhìn vào lộ trình thực

hiện, các Đại lý thu sẽ bớt thấy lo khi nhìn vào con số quá lớn. Việc thực hiện này

đảm bảo việc theo dõi nộp BHXH tự nguyện của từng Đại lý thu chính xác, hạn chế

được tình trạng chậm nộp, trốn nộp BHXH của Đại lý thu.

Đối với BHXH huyện Bảo Yên, sau khi được BHXH tỉnh Lào Cai giao kế

hoạch thu, bộ phận thu sẽ chia giai đoạn thực hiện kế hoạch thu thành 4 giai đoạn

tương đương với 4 Quý để lấy báo cáo từ các Đại lý thu. Các Đại lý thu sau khi

nhận kế hoạch sẽ phân bổ kế hoạch thu theo 12 tháng cho các nhân viên của Đại lý.

Việc lấy báo cáo theo quý sẽ giúp cho BHXH huyện nắm được con số tình hình thu

tại địa bàn đồng thời có cách hỗ trợ các Đại lý thu nếu như có nguy cơ không hoàn

thành kế hoạch. Trong 4 giai đoạn, BHXH huyện sẽ căn cứ vào kết quả nộp của các

Đại lý thu để tính toán cho giai đoạn tiếp theo đảm bảo việc thu đủ, hạn chế tối đa

tình trạng nộp muộn BHXH tự nguyện. Trong các giai đoạn thì 2 giai đoạn đầu tiên

tương đương với Quý I, Quý II BHXH huyện sẽ có kế hoạch thu triệt để, thu tối đa

nhằm tránh việc dồn cuối năm.

Trong quá trình thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện, công tác đánh giá

tình hình kết quả thu và khả năng thu, truy thu là yếu tố quyết định đến việc đảm

bảo hoàn thành kế hoạch thu được giao hay không. Nếu việc đánh giá kết quả thu

không hiệu quả sẽ dẫn đến việc thu nộp muộn từ các đơn vị, không đảm hoàn thành

kết quả thu được giao.

4.2.2. Mở rộng và nâng cao chất lượng Đại lý thu

Hiện tại, mạng lưới Đại lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên

chưa bao phủ được hết địa bàn toàn huyện, mới chỉ tập trung ở một số xã, thị trấn

có điều kiện kinh tế phát triển. Bên cạnh đó, chất lượng của các Đại lý thu chưa cao,

hoạt động chưa thực sự hiệu quả khi các nhân viên Đại lý thu có trình độ tin học

96

còn hạn chế, chưa sử dụng thành thạo các phần mềm quản lý thu do đó ảnh hưởng

tới việc truyền dẫn thông tin dữ liệu về cơ quan BHXH huyện. Ngoài ra, kỹ năng

thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện của các nhân viên Đại lý thu

còn rất hạn chế trong khi đây là công tác có ảnh hưởng rất lớn tới việc phát triển đối

tượng tham gia, gia tăng số thu BHXH tự nguyện. Do đó, trong thời gian tới,

BHXH huyện Bảo Yên cần triển khai các biện pháp để mở rộng và nâng cao chất

lượng các Đại lý thu như sau:

Trước hết, BHXH huyện Bảo Yên cần thực hiện rà soát lại toàn bộ hồ sơ Đại

lý thu, nhân viên Đại lý thu đảm bảo điều kiện theo Quyết định số 1599/QĐ-BHXH

ngày 28/10/2016 của BHXH Việt Nam; đảm bảo mỗi xã, thị trấn phải có ít nhất 01

điểm thu. Theo đó, BHXH huyện thực hiện kiểm tra, rà soát 100% hồ sơ Đại lý thu,

nhân viên Đại lý thu trên địa bàn; phối hợp với UBND các xã, thị trấn thiết lập

100% các xã, thị trấn phải có điểm thu.

Song song đó, BHXH huyện Bảo Yên cần thường xuyên tổ chức các Hội

nghị giao ban, kết hợp tập huấn nhân viên Đại lý thu; cung cấp thông tin, các nội

dung, quy định mới về chính sách BHXH tự nguyện đến với nhân viên Đại lý thu,

đồng thời nắm bắt dư luận xã hội thông qua lực lượng nhân viên Đại lý thu, những

người trực tiếp tiếp xúc với người dân trên địa bàn; tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn

hoặc các khóa tập huấn để hướng dẫn các nhân viên Đại lý thu sử dụng thành thạo các

phần mềm phục vụ quản lý thu. Bên cạnh đó, cũng tổ chức khóa đào tạo kỹ năng thông

tin, tuyên truyền cho các Đại lý thu để nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền.

Để xây dựng được hệ thống Đại lý thu hoạt động chuyên nghiệp, hàng tháng

BHXH huyện Bảo Yên cần thực hiện giao ban nhanh với nhân viên tổng hợp của

Đại lý thu; kết hợp với việc tập huấn, hướng dẫn cá nhân được Đại lý thu giới thiệu

làm nhân viên thu. Phối hợp với Đại lý thu trên địa bàn tăng cường giám sát, kiểm

tra việc vận động, thu BHXH tự nguyện của nhân viên Đại lý thu trên địa bàn. Cán

bộ tổng hợp của Đại lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn quản lý, kiểm tra chặt chẽ

hồ sơ tham gia BHXH tự nguyện của đối tượng đăng ký tham gia, thường xuyên

kiểm tra, giám sát trực tiếp tại hộ dân để ngăn ngừa trường hợp lạm dụng, chiếm

dụng tiền đóng của đối tượng tham gia. Ngoài ra, BHXH huyện chủ động giải đáp,

97

tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý đối tượng tham gia BHXH

tự nguyện trên địa bàn của UBND các xã, thị trấn và của Đại lý thu trên địa bàn

trong quá trình trực tiếp tuyên truyền, vận động tại địa phương.

Mỗi tháng một lần, BHXH huyện Bảo Yên cần chủ động thực hiện tổng hợp

số liệu về Đại lý thu, nhân viên Đại lý thu, số liệu thu, phát triển đối tượng của từng

nhân viên Đại lý thu,…báo cáo kịp thời để BHXH tỉnh, Huyện ủy, UBND huyện

chỉ đạo thực hiện; thông báo trực tiếp đến Đại lý thu để có sự quan tâm, chỉ đạo

nhân viên Đại lý thực hiện đúng quy định.

Ngoài ra, định kỳ hàng tháng, BHXH huyện cần tổ chức kiểm tra, xác minh

trực tiếp tại hộ dân ít nhất 10% đối tượng phát sinh đăng ký tham gia BHXH tự

nguyện trong tháng. Theo đó, Tổ kiểm tra công vụ BHXH huyện tăng cường phối

hợp với UBND xã, thị trấn, trưởng các thôn bản trên địa bàn và nhân viên Đại lý thu

đến trực tiếp hộ dân để kiểm tra, xác minh các trường hợp nghi vấn chiếm dụng tiền

đóng BHXH. Trong quá trình kiểm tra, nếu phát hiện sai phạm sẽ lập biên bản, đề

nghị cơ quan quản lý Nhà nước điều tra xử lý theo pháp luật đối với đơn vị, tổ chức,

cá nhân vi phạm.

4.2.3. Tăng cường công tác kiểm tra thu BHXH tự nguyện

Kiểm tra việc thực hiện các chế độ BHXH nói chung, quản lý thu BHXH tự

nguyện nói riêng có vị trí hết sức quan trọng nhằm đảm bảo cho việc thu nộp

BHXH tự nguyện đúng, đủ, kịp thời. Không có kiểm tra thì không thực hiện đúng

chức năng lãnh đạo, quản lý về BHXH.

Kiểm tra là biện pháp mà cơ quan có thẩm quyền sử dụng để kiểm tra, chấn

chỉnh các khâu trong quản lý BHXH nói chung, quản lý thu nộp BHXH tự nguyện

nói riêng đảm bảo theo đúng các quy định; kiểm tra không có quyền xử lý vi phạm

hành chính và phạt tiền như Thanh tra, mà chỉ kiến nghị xử lý khi phát hiện có dấu

hiệu vi phạm về BHXH (đó là kiểm tra của cơ quan BHXH). Kiểm tra việc thực

hiện thu nộp BHXH tự nguyện tức là đề cập đến vấn đề về quyền và nghĩa vụ của

các bên tham gia BHXH tự nguyện thông qua việc chấp hành các quy định đóng

BHXH tự nguyện.

98

Bên cạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức và ý thức chấp

hành thu nộp BHXH tự nguyện theo quy định, cần phải tổ chức kiểm tra việc thực

hiện, một bặt biểu dương các cá nhân, tập thể có thành tích tốt, đồng thời phát hiện

các lệch lạc để có biện pháp uốn nắn kịp thời và áp dụng những hình thức xử lý để

răng đe, giáo dục không tái phạm những lần sau. Đây là công việc thường xuyên vì

thực trạng hiện nay, tại một số Đại lý thu vẫn còn tình trạng chậm nộp tiền thu

BHXH tự nguyện, không thông báo đến người tham gia BHXH tự nguyện khi sắp

đáo hạn,…. ảnh hưởng tới việc đảm bảo quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người

tham gia. Bên cạnh đó, việc khắc phục các sai phạm của các Đại lý thu còn chậm

trễ, chưa tích cực. Do đó, BHXH huyện Bảo Yên cần triển khai các biện pháp tăng

cường công tác kiểm tra thu nộp BHXH tự nguyện như sau:

Thứ nhất, bộ phận thu cần nắm bắt chặt chẽ các Đại lý thu, chủ động tham

mưu cho Ban Giám đốc lập kế hoạch kiểm tra đột xuất và định kỳ các Đại lý thu.

Thứ hai, cần tăng cường các đợt kiểm tra thường xuyên, định kỳ và đột xuất

các Đại lý thu. Đồng thời, tiếp nhận và hỗ trợ các Đại lý thu giải quyết các vướng

mắc trong quá trình thực hiện thu nộp BHXH tự nguyện.

Thứ ba, thành lập đội ngũ cán bộ kiểm tra đảm bảo về trình độ chuyên môn,

có phẩm chất đạo đức tốt, tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, tránh để xảy ra

tình trạng nể nang, che dấu sai phạm.

Thứ tư, công tác kiểm tra cần tập trung vào các hoạt động dễ xảy ra sai phạm

như: hồ sơ, chứng từ, việc sử dụng biên lai thu tiền, về thời gian thu nộp tiền, về

việc thực hiện tuyên truyền về chính sách BHXH,…

Thứ năm, kiên quyết xử lý đối với các trường hợp sai phạm nghiêm trọng

hoặc không tích cực trong việc khắc phục các sai phạm của các Đại lý thu sau kiểm

tra. Thực hiện chấm dứt hợp đồng đối với các Đại lý khi có các hành vi sau: Giả

mạo hồ sơ, chứng từ tham gia BHXH, sử dụng biên lai thu tiền không đúng quy

định, không nộp tiền hoặc nộp không đủ số tiền đã thu, nộp tiền không đúng thời

gian theo quy định, có hành vi gian lận để lạm dụng quỹ BHXH, không trả sổ

BHXH của người tham gia, lợi dụng danh nghĩa Đại lý thu thực hiện các hành vi vi

phạm pháp luật, tuyên truyền sai lệch chính sách BHXH.

99

4.2.4. Đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin

vào công tác quản lý thu BHXH tự nguyện

Điều kiện làm việc là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công

việc, điều kiện làm việc tốt sẽ mang lại sự thoải mái và làm việc sẽ có hiệu quả hơn.

Ngược lại, môi trường làm việc bận rộn, với cơ sở vật chất, kỹ thuật thô sơ, lạc hậu

sẽ gây ra tình trạng căng thẳng và mệt mỏi, không muốn làm việc hoặc làm việc với

hiệu quả thấp.

Mặt khác, với việc thực hiện mục tiêu mà Đảng đã đề ra, chắc chắn trong

thời gian tới, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện sẽ có sự phát triển nhanh

chóng, từ đó đặt ra yêu cầu quản lý ngày càng cao. Hiện nay, ngành BHXH nói

chung và BHXH huyện Bảo Yên nói riêng cũng đã đưa công nghệ thông tin vào

trong hoạt động quản lý nhưng hiệu quả sử dụng còn thấp, chưa khai thác hết những

hiệu quả của các phần mềm ứng dụng trong công tác quản lý thu BHXH tự nguyện

do cơ sở vật chất của BHXH huyện không đảm bảo, trình độ tin học của một bộ

phận cán bộ còn hạn chế. Do đó, trong thời gian tới, BHXH huyện Bảo Yên cần tập

trung trang bị đầy đủ cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, đẩy nhanh hiện đại hóa

phương tiện quản lý bằng công nghệ thông tin. Có như vậy, cán bộ BHXH mới

quản lý đối tượng chặt chẽ hơn, đồng thời phục vụ đối tượng tham gia được tốt hơn.

Ngoài ra, BHXH huyện Bảo Yên có thể tổ chức những lớp đào tạo tin học, tập huấn

sử dụng khai thác phần mềm quản lý cho các cán bộ trong cơ quan để giúp họ thích

nghi với môi trường làm việc hiện đại, đáp ứng được yêu cầu công việc.

4.2.5. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện

Để mở rộng và phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, góp phần

đảm bảo chính sách an sinh xã hội, trước hết người tham gia phải hiểu rõ được vai

trò và ý nghĩa của BHXH tự nguyện trong chính sách an sinh xã hội, quyền lợi và

nghĩa vụ khi tham gia. Để đạt được điều đó, thì cần phải đẩy mạnh công tác tuyên

truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH tự nguyện để nâng cao được nhận

thức của người dân về vai trò, ý nghĩa và sự cần thiết của BHXH tự nguyện. Vì vậy,

công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện có vai trò hết sức

quan trọng, tạo tiền đề và quyết định đến việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH

100

tự nguyện. Để nâng cao hiệu quả của công tác này, cần phải thường xuyên đổi mới

nội dung và hình thức tuyên truyền.

Theo kết quả khảo sát của người dân về công tác thông tin, tuyên truyền về

chính sách BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên cho thấy, các hình thức

tuyên truyền chưa thực sự phù hợp, chủ yếu là tuyên truyền gián tiếp thông qua các

hình thức như pa nô, áp phích, băng rôn, khẩu hiểu,… hoạt động theo kiểu phong

trào và chưa thường xuyên. Nội dung tuyên truyền chủ yếu trích dẫn luật nên khó

hiểu, khó nhớ, không đi vào lòng người, không hấp dẫn người nghe. Những thông

tin cung cấp cho đối tượng tham gia không chi tiết, chưa sát với cuộc sống thực tế

của người dân, chưa làm nổi bật được tính ưu việt của BHXH tự nguyện. Chính vì

vậy, người dân chưa hiểu rõ về nội dung, lợi ích thiết thực của việc tham gia BHXH

tự nguyện cũng như những thông tin về quy trình, thủ tục đăng ký tham gia, mức

đóng và mức hưởng BHXH tự nguyện. Do đó, trong thời gian tới, đòi hỏi BHXH

huyện Bảo Yên cần thay đổi về hình thức và nội dung tuyên truyền như sau:

Về nội dung tuyên truyền

Thứ nhất, cần ngắn gọn, chi tiết, chính xác, dễ hiểu và phù hợp với từng

nhóm đối tượng.

Thứ hai, cần tập trung tuyên truyền về lợi ích của chính sách BHXH tự

nguyện đem lại, làm nổi bật được tính ưu việt của chính sách. Có sự phân tích

chuyên sâu các lợi ích đem lại khi tham gia, có minh họa, so sánh bằng những hình

ảnh thực tế và đưa ra bài toán lợi ích khi tham gia.

Về hình thức tuyên truyền

Thứ nhất, tiếp tục truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng

Là phương tiện truyền thông chủ lực, thời gian qua, truyền thanh, truyền hình

và nhất là báo chí đã thể hiện được vai trò là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, của tổ

chức chính trị - xã hội và là diễn đàn của nhân dân. Do vậy, BHXH huyện Bảo Yên

cần tích cực phối hợp với đài truyền thanh, truyền hình huyện thường xuyên tuyên

truyền về chính sách BHXH tự nguyện của Nhà nước, đưa ra những con số thống kê

về tình hình tham gia BHXH tự nguyện tại các xã, thị trấn.

101

Xây dựng chương trình chuyên đề hỏi, đáp về các thắc mắc của đối tượng

tham gia BHXH tự nguyện trên đài truyền thanh, truyền hình địa phương và tăng

thời lượng phát sóng, lựa chọn khung giờ phát sóng phù hợp và có những phóng sự

về tấm gương điển hình tham gia BHXH tự nguyện.

Xây dựng những chương trình truyền hình, truyền thanh hoặc các bài báo

viết phải thật sự thiết thực với nội dung ngắn gọn, đầy đủ, chính xác, ngôn từ dễ

hiểu, gần gũi với người dân, hình thức sinh động, lôi cuốn. Ví dụ: xây dựng các tiểu

phẩm truyền thông về chính sách BHXH tự nguyện,…

Thứ hai, phát triển truyền thông liên cá nhân

Tại địa phương, bằng hình thức truyền thông liên cá nhân, BHXH huyện Bảo

Yên nên chú trọng truyền thông qua những người cán bộ của hội, đội, đoàn thể mặt

trận, tổ dân phố tại địa phương. Để công tác truyền thông về chính sách BHXH tự

nguyện đạt hiệu quả, không thể phủ nhận vai trò của cán bộ hội trong việc vận

động, tuyên truyền người dân tại địa bàn, họ là những người gần gũi và tiếp xúc

trực tiếp, đi sâu đi sát cuộc sống của người dân. Họ hiểu được những nhu cầu cũng

như nguyện vọng của dân, từ đó họ có cách tiếp cận dễ dàng hơn. Do vậy, đối với

những đối tượng là những người có trình độ dân trí thấp, mức độ đọc hiểu hạn chế

thì bằng cách truyền miệng sẽ mang lại kết quả cao hơn. Đây cũng là một giải pháp

mà khi áp dụng sẽ thu được kết quả nếu như sự truyền miệng được thuyết phục.

Thứ ba, phát triển truyền thông nhóm

Truyền thông nhóm là hình thức tiếp cận một nhóm người cùng chia sẻ

những thông tin giữa người cung cấp và người tiếp nhận, đồng thời có sự phản hồi

trực tiếp ngay trong cuộc nói chuyện, mang tính hai chiều. Tuy nhiên, với số lượng

cán bộ quản lý thu của cơ quan BHXH huyện còn hạn chế, cũng như khi chưa thiết

lập được mạng lưới đại lý thu BHXH tự nguyện rộng rãi và chưa bố trí được cán bộ

phụ trách ở các xã, phường, thị trấn thì quá trình tập hợp người dân tham gia vào

buổi truyền thông nhóm cần có sự vào cuộc của chính quyền và các đoàn thể chính

trị - xã hội các cấp ở địa phương. Đối với hình thức này, người truyền đạt phải là

người có khả năng thuyết phục và kỹ năng truyền đạt thông tin trước quần chúng,

có sự am hiểu chính sách nhất định để giải đáp những thắc mắc, tư vấn kỹ lưỡng nội

dung cho đối tượng hiểu rõ hơn về chính sách BHXH tự nguyện.

102

4.2.6. Kiện toàn và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý thu BHXH tự nguyện

Bước vào thời kỳ phát triển mới, nhiệm vụ đặt ra cho ngành BHXH huyện

Bảo Yên hết sức nặng nề, khối lượng công việc ngày càng lớn và tăng nhanh, thời

cơ và thách thức đang ở phía trước, đòi hỏi BHXH huyện Bảo Yên phải có nhiều

giải pháp cơ bản về công tác tổ chức, bộ máy cán bộ. Đặc biệt, trong thời kỳ khoa

học - kỹ thuật phát triển như hiện nay thì yêu cầu người cán bộ làm công tác thu và

quản lý thu không chỉ phải nắm vững chuyên môn về BHXH tự nguyện mà còn cần

phải thành thạo về tin học, ngoại ngữ, am hiểu về chính sách BHXH tự nguyện, am

hiểu về tình hình kinh tế, văn hóa - xã hội của địa phương,… thì mới có thể đáp ứng

được yêu cầu công việc.

Thực tế hiện nay, tại BHXH huyện Bảo Yên, cán bộ làm công tác thu BHXH

nói chung và BHXH tự nguyện nói riêng còn hạn chế về số lượng và chất lượng. Số

lượng cán bộ làm công tác thu BHXH tự nguyện chỉ có 1 người, trong khi địa bàn

huyện trải rộng, khối lượng công việc nhiều. Bên cạnh đó, cán bộ làm công tác thu

có tuổi đời còn trẻ, thiếu kinh nghiệm thực tế, trình độ chuyên môn còn nhiều hạn

chế. Trước yêu cầu đổi mới công tác quản lý thu BHXH tự nguyện thì việc củng cố,

kiện toàn, nâng cao chất lượng hệ thống BHXH huyện nói chung và bộ phận chuyên

trách quản lý thu nói riêng là hết sức cần thiết.

Trước hết, BHXH huyện Bảo Yên cần phân công số lượng cán bộ thu BHXH

tự nguyện phù hợp với lượng công việc và yêu cầu trình độ đó để đảm bảo cho công

tác quản lý thu được tiến hành nhanh gọn, chính xác, đạt hiệu quả cao. Phân chia,

xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, mảng công việc phụ trách đối với từng cán bộ thu

để tạo sự năng động, chủ động khi thực hiện nhiệm vụ, tránh hành chính quan liêu.

Hàng năm, BHXH huyện Bảo Yên cần có kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn,

nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ thu một cách hợp lý, tổ chức các lớp bổ túc, nâng cao

nghiệp vụ chuyên môn, trình độ quản lý cho các cán bộ làm công tác thu.

Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý thu vững vàng về chính trị, nắm chắc về

chuyên môn, có lòng yêu nghề, có ý thức tìm tòi, học hỏi, tinh thần trách nhiệm cao.

Ngoài ra, nên tăng cường chính sách khuyến khích đối với cán bộ đạt kết quả cao

trong thực hiện chính sách BHXH tự nguyện thông qua biện pháp kinh tế và có sự

103

khen thưởng kịp thời. Thường xuyên tổng kết, đánh giá những mặt đã đạt được,

những yếu kém còn tồn tại để có phương hướng, biện pháp khắc phục triệt để

những hạn chế đó.

Bên cạnh đó, bản thân các cán bộ quản lý thu cần tích cực, chủ động học tập,

nghiên cứu các tài liệu liên quan và học hỏi kinh nghiệm quản lý thu BHXH tự

nguyện của các địa phương khác để nâng cao hiệu quả quản lý thu BHXH tự

nguyện trên địa bàn quản lý.

Nhìn chung, nếu đội ngũ thu BHXH tự nguyện được kiện toàn, hoàn thiện

hơn, nâng cao chất lượng sẽ góp phần khắc phục những yếu kém trong tổ chức thu

BHXH tự nguyện.

4.2.7. Đổi mới phong cách phục vụ kết hợp cải cách hành chính

Các cán bộ, CCVC tại BHXH huyện Bảo Yên cần nhanh chóng đổi mới

phong cách phục vụ theo chủ trương cải cách hành chính của ngành. Thực tế hiện

nay, theo kết quả khảo sát của các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện, vẫn còn có một số cán bộ, nhân viên tại cơ quan BHXH huyện Bảo Yên còn

giữ tác phong làm việc theo lề lối hành chính, xa dời nhân dân, mới chỉ dừng lại ở

trách nhiệm công việc mà chưa nhiệt tình hỗ trợ, giải quyết những thắc mắc cho

người dân. Bên cạnh đó, công tác giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến

BHXH tự nguyện còn chậm trễ, tốn thời gian, chi phí của người dân. Do vậy,

chuyển đổi phong cách làm việc từ hành chính sang phục vụ là một đòi hỏi hết sức

quan trọng để tạo ra sự gần gũi giữa những người làm công tác BHXH với những

người tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH. Mặc dù, tổ chức BHXH được độc

quyền tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách về BHXH nhưng không phải vì thế

mà người dân không có sự lựa chọn nào khác phải tham gia. Hiện nay, có một số

các công ty kinh doanh bảo hiểm như Prudential, AIA, Bảo Việt,… cũng có các sản

phẩm an khang hưu trí, bảo hiểm trợ cấp phẫu thuật và điều trị ngoại khoa và bảo

hiểm trợ cấp nằm viện,… có những sản phẩm có nét giống như BHXH để người

dân so sánh và tham gia. Do vậy, nếu sự phục vụ của những người làm công tác

BHXH không tốt, sẽ tạo ra hình ảnh không đẹp trong mắt những người dân, gây bất

bình cho những người thụ hưởng, tạo ra khoảng cách giữa người dân với cơ quan

104

BHXH. Chính vì thế, các cán bộ, CCVC tại BHXH huyện Bảo Yên cần đổi mới tác

phong làm việc, phong cách phục vụ. Mỗi cán bộ, nhân viên làm việc trong tổ chức

này phải coi công việc của mình như một hoạt động dịch vụ, phải chủ động tìm

kiếm, khai thác khách hàng, đồng thời làm tốt công tác chăm sóc khách hàng. Có

như vậy mới chiếm được lòng tin của nhân dân, từ đó người dân mới tự nguyện

tham gia.

Để làm được điều này thì yếu tố con người vẫn là quan trọng và đòi hỏi

những người làm công tác BHXH phải có trình độ chuyên môn vững vàng, có lòng

hăng say yêu ngành, yêu nghề và đặc biệt là có thái độ ứng xử và phong cách giao

tiếp tốt, tạo ra hình ảnh tốt trong lòng những người tham gia BHXH tự nguyện.

Hiện nay, số người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện ngày một tăng,

khối lượng công việc tăng nhanh chóng. Yêu cầu đặt ra phải quản lý chặt chẽ đối

tượng tham gia và thụ hưởng chính sách là rất khó khăn. Quy mô và tính chất quản

lý thay đổi cơ bản, từ cơ chế hành chính chuyển sang cơ chế phục vụ.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ này đòi hỏi BHXH huyện Bảo Yên cần tiếp tục rà

soát và củng cố những thủ tục hành chính, tham mưu với BHXH tỉnh Lào Cai

những thủ tục hành chính không cần thiết để BHXH tỉnh xem xét. Đồng thời, đi đôi

với cải cách hành chính cần đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ, chính trị cho cán bộ, nhân

viên đặc biệt là bộ phận tiếp nhận và trả hồ sơ, rút ngắn thời gian đi lại cho người

dân, giải quyết nhanh và kịp thời cho những người đến làm việc và thụ hưởng chính

sách BHXH tự nguyện.

4.3. Kiến nghị

4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước

- Hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật

Hiện nay, Luật BHXH đã đi vào hoạt động nhưng để mọi người dân thực

hiện đúng theo luật thì các cơ quan Nhà nước vẫn cần phải tiếp tục hoàn thiện các

văn bản hướng dẫn cho phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay.

- Điều chỉnh mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện

Hiện nay, thu nhập của một bộ phận người dân vẫn còn khó khăn, do đó để

phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, Nhà nước cần điều chỉnh tăng mức

105

hỗ trợ đối với các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện để mọi người dân đều có

thể tham gia, tiến tới thực hiện mục tiêu an sinh xã hội.

4.3.2. Kiến nghị với BHXH Việt Nam

- Ban hành kịp thời, đầy đủ các quy định hướng dẫn cụ thể về các vấn đề liên

quan đến BHXH tự nguyện.

- Thực hiện thông tin tuyên truyền đến cán bộ, chuyên viên trong ngành

BHXH cũng như người tham gia hiểu rõ về tính ưu việt của chính sách BHXH của

Đảng, Nhà nước để từ đó chấp hành tốt hơn.

- Thường xuyên đào tạo, đào tạo lại đối với cán bộ chức, viên chức để họ nắm

rõ được nghiệp vụ, góp phần nâng cao trình độ, nâng cao đạo đức nghề nghiệp, tác

động đến việc hiểu đúng và làm đúng.

- Đơn giản hóa thủ tục hành chính trong việc tham gia, quản lý BHXH tự

nguyện giúp người tham gia dễ dàng tiếp cận và cơ quan BHXH cũng dễ dàng quản

lý, lưu trữ.

4.3.3. Kiến nghị với chính quyền các cấp tỉnh Lào Cai

- Cấp ủy, chính quyền các cấp cần chỉ đạo các cơ quan quản lý Nhà nước trên

địa bàn phối kết hợp đồng bộ với cơ quan BHXH trong việc tăng cường công tác

kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách BHXH tự nguyện.

- Đổi mới hình thức và nội dung tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện

đến mọi tầng lớp nhân dân, cần tập trung vào các đối tượng là NLĐ trong các HTX,

hộ kinh doanh cá thể, tư nhân,… phương pháp tuyên truyền phải dễ hiểu, dễ nhớ,

phù hợp với từng loại đối tượng.

- Đưa công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện BHXH tự nguyện vào chỉ tiêu thi

đua hàng năm của các ngành, các cấp và các đơn vị.

106

KẾT LUẬN

1. Được triển khai từ năm 2008, BHXH tự nguyện là chính sách ưu việt của

Đảng và Nhà nước ta, mở rộng cánh cửa tham gia mạng lưới an sinh xã hội cho

người lao động tự do. Tham gia BHXH tự nguyện đồng nghĩa với việc người lao

động tự do có cơ hội được hưởng lương hưu hàng tháng khi về già, được chăm sóc

sức khỏe với mức quyền lợi lên tới 95% chi phí được quỹ BHYT chi trả, được Nhà

nước điều chỉnh lương hưu theo chỉ số giá tiêu dùng và khi người tham gia qua đời,

thân nhân còn được hưởng chế độ tuất. Cùng với việc triển khai chính sách BHXH

tự nguyện, công tác quản lý thu có ý nghĩa hết sức quan trọng, góp phần đảm bảo

nguồn thu cho quỹ BHXH để thực hiện các chính sách an sinh xã hội cho người

tham gia.

Trong những năm qua, nhiều địa phương trên cả nước đã tích cực triển khai

thực hiện chính sách BHXH tự nguyện và bước đầu đã đạt được những kết quả tích

cực, song vẫn còn nhiều vấn đề bất cập, tồn tại. Do đó, việc tăng cường quản lý thu

BHXH tự nguyện có vai trò rất quan trọng và có tính cấp thiết cao.

2. Thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên giai

đoạn 2017 - 2019 thể hiện rõ một số vấn đề đáng lưu ý sau:

Thứ nhất, trong những năm qua, số lượng người tham gia và số tiền thu

BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện tăng liên tục qua các năm. Năm 2017 số người

tham gia BHXH tự nguyện chỉ có 134 người nhưng đến năm 2019 tăng mạnh lên

đạt 469 người. Về số thu BHXH tự nguyện, số thu liên tục gia tăng qua các năm,

năm 2017 số thu là 591,32 triệu đồng, đến năm 2018 tăng lên đạt 626,17 triệu đồng

và năm 2019 tiếp tục tăng lên đạt 2.150,68 triệu đồng. Tuy nhiên, BHXH huyện

Bảo Yên vẫn chưa đạt kế hoạch được giao về số người tham gia và số thu BHXH tự

nguyện, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch về số người tham gia các năm 2017, 2018 và

2019 lần lượt là 89,33%, 96,50% và 97,71%. Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch về số thu

BHXH tự nguyện 3 năm lần lượt là 113,60%, 98,56% và 95,80%. Công tác quản lý

và phát triển đối tượng tham gia chưa thực sự hiệu quả. Công tác thông tin, tuyên

truyền về chính sách BHXH tự nguyện chưa phù hợp và mang lại hiệu quả cao. Hệ

thống Đại lý thu chưa đảm bảo về số lượng và chất lượng,…

107

Thứ hai, công tác kiểm tra thu BHXH tự nguyện được BHXH huyện Bảo Yên

quan tâm, chú trọng. Hàng năm đều xây dựng kế hoạch và tổ chức các cuộc kiểm

tra định kỳ, thường xuyên kết hợp với các cuộc kiểm tra đột xuất các Đại lý thu.

Tuy nhiên, chất lượng các cuộc kiểm tra còn hạn chế, trong nhiều trường hợp chưa

kịp thời phát hiện được hết các sai phạm của các Đại lý thu.

3. Mục tiêu quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên đến

năm 2025 là duy trì số người tham gia BHXH tự nguyện bình quân mỗi năm tăng

70%, 100% các xã, thị trấn có điểm thu BHXH tự nguyện, hàng năm đều đạt 100%

kế hoạch thu BHXH tự nguyện được BHXH tỉnh Lào Cai giao.

4. Để công tác quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên khắc

phục được những tồn tại, hạn chế hiện nay và đạt được mục tiêu đề ra, cần thiết phải

thực hiện các giải pháp sau: đề ra lộ trình thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện,

mở rộng và nâng cao chất lượng Đại lý thu, tăng cường công tác kiểm tra thu

BHXH tự nguyện, đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ

thông tin vào công tác quản lý thu BHXH tự nguyện, tăng cường công tác thông tin,

tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện, kiện toàn và nâng cao chất lượng đội

ngũ cán bộ quản lý thu BHXH tự nguyện, đổi mới phong cách phục vụ kết hợp cải

cách hành chính.

108

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tiếng Việt

1. BHXH huyện Bảo Yên (2017), Báo cáo tổng kết công tác năm 2017, nhiệm vụ

công tác năm 2018.

2. BHXH huyện Bảo Yên (2018), Báo cáo tổng kết công tác năm 2018, nhiệm vụ

công tác năm 2019.

3. BHXH huyện Bảo Yên (2019), Báo cáo tổng kết công tác năm 2019, nhiệm vụ

công tác năm 2020.

4. BHXH Việt Nam (1999), Quyết định số 2902/1999/QĐ-BHXH ngày 23 tháng

11 năm 1999 của tổng giám đốc BHXH Việt nam về quản lý thu BHXH thuộc

hệ thống BHXH Việt Nam.

5. BHXH Việt Nam (2015), Quyết định 595/QĐ - BHXH về việc ban hành quy

trình thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn

lao động - bệnh nghề nghiệp; quản lý sổ Bảo hiểm xã hội, thẻ bảo hiểm y tế.

6. BHXH Việt Nam (2016), Quyết định 1414/QĐ – BHXH ngày 04 tháng 10 năm

2016 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của BHXH

địa phương.

7. BHXH Việt Nam (2017), Quyết định 816/QĐ – BHXH ngày 04 tháng 10 năm

2016 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm và chế độ quản lý

của các phòng nghiệp vụ thuộc BHXH tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

8. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (1995), Thông tư số 06/LĐTBXH-TT của

Bộ lao động thương binh xã hội ngày 4/4/1995 hướng dẫn thi hành một số điều

để thực hiện điều lệ BHXH ban hành kèm theo nghị định số 12/CP.

9. Chính Phủ (1998), Nghị định số 58/1998/NĐ-CP Hà Nội ngày 13 tháng 8 năm

1998 Nghị định chính phủ về quản lý thu BHXH.

10. Chính Phủ (2016), Nghị định số 01/2016/NĐ-CP Hà Nội ngày 05 tháng 01 năm

2016 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức

của BHXH Việt Nam.

11. Chính Phủ (2015), Nghị định số 134/2015/NĐ - CP ngày 29 tháng 12 năm 2015 của

Chính phủ “Quy định chi tiết một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện”.

109

12. Chính Phủ (2006), Nghị định số 152/2006/NĐ-CP ngày 22 tháng 12 năm 2006 của Chính phủ hướng dẫn một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã

hội bắt buộc.

13. Mai Ngọc Cường (2013): “Về an sinh xã hội của Việt Nam giai đoạn 2012 -

2020”, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

14. Công ước số 102 (1952), Công ước về Quy phạm tối thiểu về an toàn xã hội. 15. Nguyễn Minh Đạo (1997), Giáo trình Cơ sở khoa học quản lý, NXB Chính trị

Quốc gia, Hà Nội.

16. Phạm Thị Định (2015), Giáo trình Kinh tế bảo hiểm, NXB Đại học Kinh tế

quốc dân, Hà Nội.

17. Khoa Khoa học quản lý (2007), Giáo trình Khoa học quản lý tập 01, NXB Khoa

học Kĩ thuật, Hà Nội.

18. Quốc hội (2014), Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13 thông qua ngày

20/11/2014.

19. Dương Văn Thắng (2014): “Đổi mới và Phát triển Bảo hiểm xã hội ở Việt

Nam”, Nhà xuất bản văn hóa - Thông tin, Hà Nội.

20. Tổ chức lao động quốc tế (1952), Công ước số 102 về quy phạm tối thiểu về an

toàn xã hội.

21. Dương Xuân Triệu, Nguyễn Văn Gia (2009), Giáo trình Quản trị bảo hiểm xã

hội, NXB Lao động - Xã hội, Hà Nội.

22. UBND huyện Bảo Yên (2017), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2017 23. UBND huyện Bảo Yên (2018), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2018 24. UBND huyện Bảo Yên (2019), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2019

II. Website 25. Cổng thông tin điện tử tỉnh Lào Cai: http://www.laocai.gov.vn

26. Cổng thông tin điện tử huyện Bảo Yên: http://www.baoyen.laocai.gov.vn

27. Cổng thông tin điện tử BHXH Việt Nam: http://www.baohiemxahoi.gov.vn 28. Cổng thông tin điện tử BHXH tỉnh Lào Cai: http://www.laocai.bhxh.gov.vn/ 29. Cổng thông tin điện tử BHXH tỉnh Sơn La, http://www.sonla.baohiemxahoi.gov.vn 30. Cổng thông tin điện tử BHXH tỉnh Yên Bái,

http://www.yenbai.baohiemxahoi.gov.vn

110

PHỤ LỤC

PHỤ LỤC 01

PHIẾU KHẢO SÁT VỀ QUẢN LÝ THU BHXH TỰ NGUYỆN

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

(Phiếu dành cho người đang tham gia BHXH tự nguyện)

Mã số phiếu:……………………...............

Ngày phỏng vấn:………………………....

A. Thông tin về người được xin ý kiến phỏng vấn

- Họ và tên: ……………………….............................Giới tính………………

- Độ tuổi: ……………………...……………………….................................

- Điện thoại:…………………………...........………………………………..

- Địa chỉ: ……………………………………...............................................

- Nghề nghiệp: ……………………………………………………………..

- Thu nhập thực tế bình quân/ tháng của Ông bà:………………………………

Thu nhập hàng tháng của Ông bà có ổn định không?

 Ổn định  Không ổn định

- Thời gian tham gia BHXH tự nguyện:…………………………………………

- Mức tham gia BHXH tự nguyện:.....................................................................

B. Nội dung khảo sát

1 2 3 4 5 STT Câu hỏi

Về mức độ am hiểu về chính sách BHXH tự nguyện

1 Nắm rõ ý nghĩa của chính sách BHXH tự nguyện

2 Nắm rõ phương thức đóng, tỷ lệ đóng BHXH tự nguyện

Về chính sách BHXH tự nguyện

Thời gian đóng BHXH tự nguyện hiện nay phù hợp 1

Mức đóng BHXH tự nguyện theo quy định hiện nay là phù 2 hợp

Thủ tục đóng BHXH tự nguyện hiện nay đơn giản, thuận 3 tiện

Phương thức đóng BHXH tự nguyện phù hợp 4

111

Cách thức tổ chức thu nộp BHXH tự nguyện hiện nay là 5 hợp lý

Về công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện

Công tác thông tin, tuyên truyền được thực hiện thường 1 xuyên

Các hình thức thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH 2 tự nguyện đa dạng, phong phú

Các hình thức thông tin, tuyên truyền phù hợp 3

4 Nội dung tuyên truyền đơn giản, dễ hiểu, sinh động

5 Kỹ năng tuyên truyền của các tuyên truyền viên tốt

Về chất lượng phục vụ

Thái độ phục vụ của cán bộ cơ quan BHXH thân thiện, 1 nhiệt tình

Việc giải quyết các chế độ, chính sách, thủ tục hành chính 2 tại cơ quan BHXH nhanh chóng, đơn giản

Xin chân thành cảm ơn sự hợp tác của Ông/bà!

112

PHỤ LỤC 02

PHIẾU KHẢO SÁT VỀ QUẢN LÝ THU BHXH TỰ NGUYỆN

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

(Phiếu dành cho lãnh đạo, CBVC tại BHXH huyện Bảo Yên)

Mã số phiếu:……………………...............

Ngày phỏng vấn:………………………....

A. Thông tin về người được xin ý kiến phỏng vấn

- Họ và tên: ……………………….............................Giới tính………………

- Độ tuổi: ……………………...Trình độ chuyên môn………………………..

- Điện thoại:…………………………Email…………………………………..

- Đơn vị công tác: ……………………………………………………………..

- Chức vụ: ……………………………………………………………………..

- Công việc đảm nhiệm: ……………………………………………………….

- Thời gian phỏng vấn:…………………………………………………………

B. Đánh giá về hoạt động quản lý thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

1 2 3 4 5 STT Câu hỏi

I Xây dựng kế hoạch thu BHXH tự nguyện

Việc lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện đảm bảo chặt chẽ, 1 có căn cứ khoa học

Việc lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện đã bao quát hết 2 nguồn thu

Việc lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tuân thủ các quy định 3 của BHXH và pháp luật về quy trình, thời gian, biểu mẫu

II Tổ chức thu BHXH tự nguyện

Cán bộ thu BHXH tự nguyện và các Đại lý thu quản lý và 1 phát triển tốt đối tượng tham gia BHXH trên địa bàn

BHXH huyện và các Đại lý thu thực hiện thu BHXH tự

2 nguyện tuân thủ đúng quy định về tỷ lệ đóng, mức thu nhập

làm căn cứ đóng

113

BHXH huyện và các Đại lý thu thực hiện thu BHXH tự

3 nguyện tuân thủ đúng quy định về phương thức đóng và

thời điểm đóng

Công nghệ thông tin được ứng dụng rộng rãi trong việc 4 quản lý thu BHXH tự nguyện

Công tác tổ chức tập huấn để phổ biến, nâng cao nghiệp vụ

5 cho cán bộ thu BHXH tự nguyện, Đại lý thu và các công tác

viên được thực hiện thường xuyên

III Thanh kiểm tra hoạt động thu, nộp BHXH tự nguyện

Hoạt động thanh, kiểm tra thu nộp BHXH tự nguyện được

1 thực hiện chặt chẽ, khoa học và theo đúng các quy định của

BHXH và pháp luật

Qua hoạt động thanh, kiểm tra phát hiện kịp thời các sai 2 phạm

Những tồn tại, hạn chế hoặc sai phạm sau thanh tra được 3 được các đối tượng liên quan khắc phục, xử lý kịp thời

Quá trình thanh, kiểm tra được các đối tượng thanh, kiểm 4 tra hợp tác, tuân thủ

IV Một số nội dung khác

Chính sách BHXH tự nguyện được ban hành rõ ràng, đầy 1 đủ, kịp thời

Việc triển khai chính sách BHXH thuận lợi, không gặp 2 vướng mắc

Xin chân thành cảm ơn sự hợp tác của Ông/bà!