BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH
------------
MAI SƠN
QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TẠI CỤC THUẾ THÀNH PHỐ HÀ NỘI
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Chuyên ngành: Tài chính - ngân hàng
Mã số: 9.34.02.01
HÀ NỘI - 2024
Công trình được hoàn thành tại:
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Vương Thị Thu Hiền
2. TS. Nguyễn Hoàng Tuấn
Phản biện 1: ...................................................................
....................................................................
Phản biện 2: ...................................................................
....................................................................
Phản biện 3: ...................................................................
....................................................................
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp trường
họp tại Học viện Tài chính.
Vào hồi...........ngày.......tháng.......năm 2024.
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia;
- Thư viện Học viện Tài chính.
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa có vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn
cầu. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm khoảng 96% tổng số doanh nghiệp
trên toàn thế giới, góp phần quan trọng vào giải quyết việc làm, phát triển kinh
tế, tạo nguồn thu ngân sách... Các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp tục là trung tâm
trong quá trình phát triển của các quốc gia trên thế giới và tại Việt Nam trong
thời gian gần đây. Khu vực tư nhân ở Việt Nam tiếp tục tăng trưởng và phát
triển, chiếm tỉ trọng ngày càng tăng về các chỉ tiêu kinh tế và việc làm. Trong sự
phát triển này, các DNNVV có phân đoạn phổ biến và năng động nhất.
- Về lý luận:
Thứ nhất, ở bất kỳ quốc gia nào, DNNVV luôn giữ một vị trí quan
trọng và hỗ trợ cho tiến trình phát triển kinh tế đất nước, không chỉ trong
những giới hạn nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước, mà còn hỗ trợ các công
ty đa quốc gia. Chính phủ các quốc gia đều công nhận vai trò của DNNVV
trong nền kinh tế, đặc biệt trong giai đoạn phát triển đất nước theo hướng
công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Quản lý thuế là công cụ phổ biến và hữu ích mà nhiều quốc gia trên thế
giới đã, đang và sẽ còn tiếp tục sử dụng để hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển
khu vực kinh tế tư nhân (KTTN) - khu vực được coi là năng động nhất và
có vai trò lớn đối với bất kỳ nền kinh tế nào.
Ở Việt Nam doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm khoảng 97% tổng số doanh
nghiệp, sử dụng hơn 50% lao động, tạo 47% GDP và đóng góp khoảng 40%
nguồn thu NSNN. Với vai trò quan trọng trong nền kinh tế, doanh nghiệp
nhỏ và vừa luôn được Chính phủ các nước quan tâm và hỗ trợ phát triển. Các
nước phát triển đã sớm có những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa
và đã đạt được những thành công nhất định. Kinh nghiệm ở các nước phát
triển cho thấy, để các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể phát triển theo định
hướng của Nhà nước, đồng thời phát huy được những thế mạnh của loại hình
doanh nghiệp này, bên cạnh các giải pháp nhằm hỗ trợ cho các doanh nghiệp
nhỏ và vừa phát triển, cần thiết phải có các giải pháp đồng bộ về tài chính và
phi tài chính nhằm quản lý hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong
đó quản lý thuế là một hoạt động quan trọng.
Thứ hai, tại Việt Nam, quá trình tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi
mô hình tăng trưởng nhằm tạo ra các động lực tăng trưởng bền vững hơn
đang tích cực tiến hành. Hội nhập quốc tế cũng đang tạo ra các cơ hội cho
Việt Nam khai thác có hiệu quả các nguồn lực bên ngoài, đặc biệt là các ảnh
hưởng từ việc ký kết các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Việc cải
2
thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia
trong thời gian qua cũng không ngừng được đẩy mạnh. Các yếu tố trên đã
góp phần tích cực trong việc tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh
doanh và sự phát triển của doanh nghiệp.
Trong các năm 2020, 2021 chứng kiến sự bùng phát của đại dịch Covid-
19, đây là cú sốc mang tính toàn cầu, ảnh hưởng mạnh mẽ đến hầu hết các nền
kinh tế trên thế giới. Các doanh nghiệp nói chung, đặc biệt là các DNNVV đã
phải gánh chịu những ảnh hưởng tiêu cực, nghiêm trọng, thậm chí quyết định
đến sự sống còn của doanh nghiệp.
Mặc dù Việt Nam đã có những biện pháp hỗ trợ nhất định nhưng các
DNNVV vẫn bị ảnh hưởng khá tiêu cực. Hiệu quả hoạt động sản xuất kinh
doanh của các DNNVV sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến số thu từ thuế đối với
các doanh nghiệp này. Vì vậy, việc tìm ra các giải pháp nhằm hoàn thiện
công tác quản lý thu đối với các DNNVV và hỗ trợ, phát triển DNNVV để
bồi dưỡng nguồn thu là cần thiết.
Thứ ba, DNNVV chiếm số lượng lớn trên thị trường với tốc độ gia
tăng cao, gây nhiều áp lực cho công tác quản lý thuế trong điều kiện nguồn
lực có hạn. đa số các DNNVV là các doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân
có trình độ quản lý và trình độ cán bộ kế toán hạn chế, tổ chức bộ máy kế
toán đơn giản nên tính tuân thủ thuế thấp, chi phí tuân thủ cao. do trình độ
công nghệ và phương pháp quản lý lạc hậu nên việc ứng dụng các tiến bộ
trong quản lý thuế gặp nhiều trở ngại. Chính vì vậy, quản lý thuế đối với
DNNVV ở Việt Nam đặt ra nhiều thách thức đối với cơ quan thuế các cấp
nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ và tạo môi trường kinh doanh bình đẳng
cho các doanh nghiệp trong nền kinh tế.
- Về thực tiễn:
Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế của cả nước, với địa bàn rộng, số
lượng dân cư đông đúc, trình độ dân trí cao, số lượng các doanh nghiệp nhỏ
và vừa ra đời và hoạt động có xu hướng ngày càng tăng mạnh. Bên cạnh vai
trò tạo công ăn việc làm cho người lao động, đóng góp vào sự phát triển kinh
tế của thủ đô nói riêng và cả nước nói chung, sự phát triển của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố đã tạo ra nguồn thu lớn cho NSNN.
Tuy nhiên, với số lượng các DNNVV lớn nhất trên địa bàn cả nước, tốc độ
tăng trưởng nhanh qua các năm, hoạt động ngành nghề đa dạng, phức tạp và
trải rộng,. Mặc dù Cục Thuế thành phố Hà Nội đã chú trọng vào quản lý thuế
đối với DNNVV, tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được thì quản lý
thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa đã gặp không ít khó khăn. Vì vậy, cần
tìm ra các giải pháp nhằm quản lý thuế có hiệu quả đối với doanh nghiệp nhỏ
và vừa ở Cục Thuế thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
3
Với cách đặt vấn đề nói trên, mong muốn góp phần tìm ra các giải
pháp nhằm quản lý thuế đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, tác giả lựa
chọn đề tài “Quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Cục Thuế
thành phố Hà Nội”.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát:
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý
thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, luận án nhằm đề xuất cơ sở khoa
học để hoàn thiện công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
tại Cục Thuế thành phố Hà Nội đến năm 2035.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
Một là, làm rõ và bổ sung thêm các vấn đề lý luận về quản lý thuế đối
với doanh nghiệp nhỏ và vừa để làm luận cứ cho việc đánh giá thực trạng
quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Cục Thuế thành phố Hà
Nội cũng như tìm kiếm các giải pháp tăng cường quản lý thuế đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Cục Thuế Hà Nội đến năm 2035.
Hai là, tham khảo kinh nghiệm quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ
và vừa ở các nước đang phát triển, từ đó rút ra bài học tham chiếu cho Việt
Nam và Cục thuế thành phố Hà Nội.
Ba là, tổng hợp, phân tích, nhận xét và đánh giá thực trạng quản lý
thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Cục Thuế thành phố Hà Nội trong
giai đoạn 2016 - 2023; chỉ ra các kết quả đạt được, các hạn chế và nguyên
nhân của các hạn chế đó.
Bốn là, định hướng và đề xuất các giải pháp quan trọng để tăng cường
quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Cục Thuế thành phố Hà
Nội nhằm tăng thu cho NSNN, đồng thời góp phần điều tiết, thúc đẩy sự
phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Để đạt được những mục tiêu nghiên cứu trên, nghiên cứu cần phải trả
lời các câu hỏi chính sau:
(1) Quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại cơ quan thuế cấp
Cục cần tập trung vào các nội dung nào? Các nhân tố ảnh hưởng và tiêu chí
đánh giá quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa?
(2) Kinh nghiệm quốc tế quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa và
các bài học tham chiếu cho Cục Thuế thành phố thành phố thành phố Hà Nội?
(3) Thực trạng quản lý thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Cục
Thuế thành phố Hà Nội còn có những hạn chế, bất cập gì ảnh hưởng đến
nguồn thu NSNN?