BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
NGUYỄN PHÚ LỘC
QUẢN TRỊ KHOẢN PHẢI THU TẠI
CÁC DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG
VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2006
1
Më §ÇU
1. Lý do chän ®Ò tμi
HiÖn nay ViÖt Nam lμ héi viªn cña vïng th−¬ng m¹i tù do §«ng Nam ¸ (AFTA),
tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ¸ Ch©u – Th¸i B×nh D−¬ng (APEC), vμ ASEM. ViÖt Nam ®·
ký hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i víi Hoa Kú (BTA), hiÖp ®Þnh ®Çu t− ViÖt – NhËt (JVIA), vμ
trªn 70 hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i víi nh÷ng n−íc kh¸c. §©y lμ nh÷ng b−íc chuÈn bÞ cho gia
nhËp c¬ quan mËu dÞch thÕ giíi (WTO), mét mèc quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp
vμo thÞ tr−êng quèc tÕ.
NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cμng ph¸t triÓn th× c¸c quan hÖ tÝn dông ngμy cμng trë nªn
®a d¹ng vμ phøc t¹p. Sù ph¸t sinh nî lμ mét yÕu tè tÊt nhiªn trong ho¹t ®éng kinh
doanh, trong ®ã bao gåm c¶ tÝn dông ng©n hμng vμ tÝn dông th−¬ng m¹i. T×nh tr¹ng nî
nÇn vμ viÖc kiÓm so¸t nî cÇn ®−îc nh×n nhËn tõ c¶ hai gãc ®é: bªn cung cÊp tÝn dông
(chñ nî) vμ bªn ®i vay (kh¸ch nî). NhiÒu doanh nghiÖp ®ang ph¶i ®èi mÆt víi møc ®é
rñi ro tÝn dông rÊt cao, trong ®ã rñi ro vÒ tæn thÊt nî khã ®ßi lμ mét trong nh÷ng nh©n tè
cÇn ®−îc kiÓm so¸t chÆt chÏ. Trong nhiÒu tr−êng hîp, tæn thÊt nî ®äng gi÷a c¸c doanh
nghiÖp ®ang tiÕp tôc gia t¨ng, lμm suy gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp,
thËm chÝ dÉn tíi nguy c¬ ph¸ s¶n.
Gia nhËp vμo WTO sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vèn
trªn c¸c thÞ tr−êng vèn thÕ giíi, më ra nhiÒu c¬ héi kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp
vμ viÖc më réng thÞ tr−êng ®ång nghÜa víi viÖc më réng c¸c quan hÖ tÝn dông, nî nÇn
ch¾c ch¾n sÏ gia t¨ng. ChÝnh v× thÕ doanh nghiÖp nμo cã chÝnh s¸ch b¸n chÞu hîp lý,
nghiªn cøu, øng dông c¸c c«ng cô qu¶n trÞ nî kÞp thêi sÏ trô v÷ng vμ ph¸t triÓn, ng−îc
l¹i sÏ ph¶i ®èi diÖn víi nguy c¬ ph¸ s¶n. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng nμy, viÖc chän ®Ò
tμi “Qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam” lμ thiÕt
thùc vμ cã ý nghÜa.
2. Môc ®Ých cña ®Ò tμi
Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tμi nμy nh»m:
T×m hiÓu t×nh h×nh kinh doanh vμ thùc tr¹ng c¸c kho¶n ph¶i thu t¹i c¸c doanh
nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam. Th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c ph−¬ng ph¸p qu¶n
2
trÞ kho¶n ph¶i thu vμ c¸c kinh nghiÖm qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu, t¸c gi¶ sÏ ®−a ra c¸c gi¶i
ph¸p nh»m c¶i thiÖn t×nh tr¹ng nî nÇn d©y d−a, tån ®äng t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh
x©y dùng ViÖt Nam hiÖn nay.
3. §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu
- Néi dung cña ®Ò tμi liªn quan ®Õn c¸c lÜnh vùc nh−:
+ Nghiªn cøu vμ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c kho¶n ph¶i thu cña c¸c doanh nghiÖp
ngμnh x©y dùng ViÖt Nam.
+ Nghiªn cøu chÝnh s¸ch qu¶n trÞ nî ph¶i thu t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y
dùng ViÖt Nam.
+ Nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hμnh vÒ dù phßng c¸c kho¶n ph¶i thu
khã ®ßi, xö lý c¸c kho¶n nî tån ®äng kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi.
+ Nghiªn cøu kinh nghiÖm qu¶n trÞ nî ph¶i thu t¹i C«ng ty cæ phÇn x©y dùng vμ
kinh doanh ®Þa èc Hoμ B×nh.
- Ph¹m vi nghiªn cøu: c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam.
4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ò tμi nμy sö dông mét c¸ch chän läc mét sè lý luËn kinh tÕ, c¸c v¨n b¶n ph¸p
luËt, c¸c sè liÖu thèng kª tõ Tæng côc thèng kª, c¸c sè liÖu, b¸o c¸o tõ Bé kÕ ho¹ch vμ
®Çu t−, Ng©n hμng nhμ n−íc ViÖt Nam.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lμ ®i tõ c¬ së lý thuyÕt, th«ng qua c¸c ph−¬ng ph¸p tæng
hîp, so s¸nh, ph©n tÝch c¸c sè liÖu thùc tÕ. Tõ ®ã, ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®−îc, nh÷ng tån
t¹i, ph©n tÝch nguyªn nh©n ®Ó ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m c¶i thiÖn t×nh tr¹nh nî qu¸
h¹n, gióp c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng qu¶n trÞ nî tèt h¬n.
5. ý nghÜa khoa häc vμ thùc tiÔn cña ®Ò tμi nghiªn cøu
Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª n¨m 2005 cho thÊy qui m« vèn cña c¸c doanh
nghiÖp ngμnh x©y dùng ë n−íc ta rÊt thÊp, b×nh qu©n lμ 15 tû ®ång trªn mét doanh
nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh cã qui m« vèn nhá h¬n c¸c doanh nghiÖp
quèc doanh. Cô thÓ sè liÖu thèng kª vμo thêi ®iÓm 31/12/2005 cho thÊy nguån vèn b×nh
qu©n mét doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ®èi víi khu vùc doanh nghiÖp nhμ n−íc lμ
160.7 tû ®ång, khu vùc doanh nghiÖp ngoμi nhμ n−íc lμ 6.4 tû ®ång. Qui m« vèn nhá
3
®· lμm h¹n chÕ kh¶ n¨ng hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng më réng thÞ tr−êng ®Æc biÖt lμ
thÞ tr−êng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng.
MÆt kh¸c nî ®äng trong x©y dùng c¬ b¶n tõ nguån vèn ng©n s¸ch Nhμ n−íc hiÖn
nay ®ang lμ vÊn ®Ò bøc xóc t¸c ®éng tíi c©n ®èi vÜ m«, nh−ng ch−a cã gi¶i ph¸p ®ñ hiÖu
lùc ®Ó ng¨n chÆn. Theo thèng kª ch−a ®Çy ®ñ cña c¸c bé, ngμnh vμ c¸c ®Þa ph−¬ng th×
sè nî ®äng vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n tõ n¨m 2003 trë vÓ tr−íc ®· lªn ®Õn con sè
nhøc nhèi, kho¶ng 11,500 tû ®ång.
Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch−a cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc nhiÒu víi c¸c
c«ng cô qu¶n trÞ nî nh− th−¬ng phiÕu, b¶o hiÓm tÝn dông, bao thanh to¸n,…
ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tμi nμy mang ý nghÜa thùc tiÔn lμ nh»m gióp cho
c¸c doanh nghiÖp vμ ®Æc biÖt lμ c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng thÊy râ viÖc qu¶n trÞ
nî ph¶i thu lμ rÊt quan träng, tõ ®ã x©y dùng chÝnh s¸ch b¸n chÞu phï hîp víi t×nh h×nh
thùc tÕ t¹i doanh nghiÖp m×nh nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi
nhËp.
6. H¹n chÕ cña ®Ò tμi:
Do viÖc qu¶n trÞ nî ph¶i thu lμ chiÕn l−îc riªng cña mçi doanh nghiÖp, nã thay ®æi
th−êng xuyªn thÝch øng víi tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ, h¬n n÷a do tÝnh b¶o mËt th«ng tin,
nªn viÖc thu thËp, nghiªn cøu th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch qu¶n trÞ c¸c kho¶n ph¶i thu còng
gÆp nhiÒu h¹n chÕ. Do ®ã, ®Ò tμi chØ tËp trung nghiªn cøu chung nhÊt c¸c kho¶n nî ph¶i
thu t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng, ch−a ®i s©u vμo chi tiÕt tõng lo¹i nî ph¶i thu
cña tõng doanh nghiÖp.
4
CH¦¥NG 1: Lý LUËN CHUNG VÒ KHO¶N PH¶I THU Vμ
QU¶N TRÞ KHO¶N PH¶I THU
1.1 Mét sè kh¸i niÖm:
1.1.1 Kho¶n ph¶i thu
Chñ yÕu lμ c¸c kho¶n ph¶i thu tõ kh¸ch hμng, thÓ hiÖn sè tiÒn mμ kh¸ch hμng nî
doanh nghiÖp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh b¸n hμng ho¸, dÞch vô d−íi h×nh thøc b¸n tr−íc
tr¶ sau. Ngoμi ra, trong mét sè tr−êng hîp mua s¾m vËt t−, doanh nghiÖp cßn ph¶i øng
tr−íc tiÒn cho ng−êi cung cÊp tõ ®ã h×nh thμnh c¸c kho¶n t¹m øng. Bªn c¹nh ®ã cßn
c¸c kho¶n t¹m øng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn vμ c¸c kho¶n ph¶i thu kh¸c.
1.1.2 Qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu
1.1.2.1 Kh¸i niÖm:
Cïng víi qu¶n trÞ tiÒn mÆt vμ hμng tån kho, qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu cã liªn quan
®Õn quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n trÞ tμi s¶n cña Gi¸m ®èc tμi chÝnh. QuyÕt ®Þnh qu¶n trÞ kho¶n
ph¶i thu g¾n víi viÖc ®¸nh ®æi gi÷a chi phÝ liªn quan ®Õn kho¶n ph¶i thu vμ doanh thu
t¨ng thªm do b¸n chÞu hμng ho¸.
Qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu ®ßi hái tr¶ lêi n¨m tËp hîp c¸c c©u hái sau:
- Doanh nghiÖp ®Ò nghÞ b¸n hμng hay dÞch vô cña m×nh víi ®iÒu kiÖn g×? Dμnh
cho kh¸ch hμng thêi gian bao l©u ®Ó thanh to¸n tiÒn mua hμng? Doanh nghiÖp cã chuÈn
bÞ ®Ó gi¶m gi¸ cho kh¸ch hμng thanh to¸n nhanh kh«ng?
- Doanh nghiÖp cÇn ®¶m b¶o g× vÒ sè tiÒn kh¸ch hμng nî? ChØ cÇn kh¸ch hμng
ký vμo biªn nhËn, hay buéc kh¸ch hμng ký mét lo¹i giÊy nhËn nî chÝnh thøc nμo kh¸c?
- Ph©n lo¹i kh¸ch hμng: lo¹i kh¸ch hμng nμo cã thÓ tr¶ tiÒn vay ngay? §Ó t×m
hiÓu, doanh nghiÖp cã nghiªn cøu hå s¬ qu¸ khø hay c¸c b¸o c¸o tμi chÝnh ®· qua cña
kh¸ch hμng kh«ng? Hay doanh nghiÖp dùa vμo chøng nhËn cña ng©n hμng?
- Doanh nghiÖp chuÈn bÞ dμnh cho tõng kh¸ch hμng víi nh÷ng h¹n møc tÝn dông
nh− thÕ nμo ®Ó tr¸nh rñi ro? Doanh nghiÖp cã tõ chèi cÊp tÝn dông cho c¸c kh¸ch hμng
mμ doanh nghiÖp nghi ngê? Hay doanh nghiÖp chÊp nhËn rñi ro cã mét vμi mãn nî khã
