71
QUY TRÌNH HÚT DỊCH KHỚP KHUỶU
I. ĐẠI CƢƠNG
Khớp khuỷu được tạo nên bởi dầu dưới xương cánh tay với đầu trên xương trụ,
xương quay.
Tràn dịch khớp khuỷu có thể gặp trong một số bệnh lý: các bệnh viêm khớp tự
miễn (viêm khớp dạng thấp, lupus..), gút, hay nhiễm khuẩn khớp, lao khớp, chấn
thương khớp, bệnh lý rối loạn đông máu…, tràn dịch khớp khuỷu thường ở mức độ ít
đến vừa.
II. CHỈ ĐỊNH
- Hút dịch làm xét nghiệm dịch để chẩn đoán nguyên nhân
- Hút tháo dịch để điều trị
- Hút dịch sau đó tiêm khớp điều trị
III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
- Các bệnh lý rối loạn đông máu.
- Nhiễm khuẩn ngoài da tại vị trí khớp định chọc hút.
IV. CHUẨN BỊ
1. Ngƣời thực hiện (chuyên khoa)
- 01 Bác sỹ: là các bác sỹ chuyên khoa cơ xương khớp tại các bệnh viện tuyến
Trung ương/ Tỉnh/ Thành phố đã được đào tạo và cấp chứng chỉ chuyên ngành cơ
xương khớp và chứng chỉ tiêm khớp nâng cao.
- 01 Điều dưỡng phụ: là điều dưỡng đã được đào tạo.
2. Phƣơng tiện
- Kim chọc hút (18Gauche, 20Gauche, 23 Gauche, dài 4-8cm), bơm tiêm 10ml,
20 ml.
- Bông, cồn iod sát trùng, panh, băng dính vô khuẩn.
- Thuốc gây tê Lidocain 2%.
- Lam kính, ống nghiệm vô khuẩn, ống nghiệm có heparin chống đông
- Hộp dụng cụ chống sốc
3. Chuẩn bị ngƣời bệnh
72
- Người bệnh được giải thích trước về thủ thuật nhằm hợp tác với bác sỹ.
- Bệnh án hoặc các tài liệu (đơn, xét nghiệm, X quang,…) để thầy thuốc kiểm tra
(nếu cần thiết) trước khi thực hiện thủ thuật (chú ý xét nghiệm đông máu cơ bản, chỉ
định, bệnh kết hợp,…).
- Bác sỹ thăm khám lại người bệnh trước khi tiến hành chọc dịch.
4. Hồ sơ bệnh án, đơn
- Theo mẫu quy định
VII. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH CHỌC HÚT DỊCH KHỚP
Thực hiện tại phòng thủ thuật vô trùng
- Kiểm tra hồ sơ bệnh án, đơn hoặc phiếu chỉ định thủ thuật về chỉ định, chống chỉ định
- Hướng dẫn tư thế người bệnh và xác định các mốc giải phẫu:
+ Hút dịch khớp khuỷu đường mặt sau: mục đích đưa kim vào khe khớp giữa đầu dưới
xương cánh tay và mỏm khuỷu (đầu trên xương trụ). Người bệnh ngồi, khuỷu tay gấp 90 độ,
bàn tay để sấp trên mặt bàn ngang ngực người bệnh. Xác định điểm đặt kim là vị trí chính giữa,
cách mỏm khuỷu 2cm lên phía trên mặt sau cánh tay, có thể xác định được khe khớp khi làm
động tác gấp duỗi cẳng tay (Hình 1).
+ Hút dịch khớp khuỷu đường bên ngoài: Người bệnh ngồi, khuỷu tay gấp 90 độ, bàn tay
để sấp chạm vào mông người bệnh. Xác định điểm đặt kim là điểm chính trung tâm của tam
giác tạo nên bởi ba điểm: lồi cầu ngoài xương cánh tay, dầu trên xương quay và đỉnh của mỏm
khuỷu (Hình 2).
- Sát trùng tay, đi găng vô khuẩn
- Sát khuẩn rộng vùng khớp có chỉ định chọc hút dịch
- Đưa kim vào vị trí đã xác định, hướng kim vuông góc với mặt da vừa đưa kim vừa hút
chân không cho tới khi thấy dịch, hút nhẹ nhàng và từ từ.
- Khi lấy được dịch khớp: cần đánh giá đại thể dịch khớp (số lượng, màu sắc, độ
nhớt, độ trong ), hoặc cần làm xét nghiệm nếu có chỉ định.
- Sau khi đã hút hết dịch, tiến hành tiêm thuốc nếu có chỉ định
- Kết thúc thủ thuật: rút kim, sát trùng lại và băng vị trí chọc dịch bằng băng
dính y tế
73
- Dặn dò người bệnh giữ sạch, không để ướt vị trí chọc hút trong vòng 24 h sau tiêm, sau
24 h bỏ băng và có thể rửa nước bình thường vào chỗ tiêm, tái khám nếu thấy chảy dịch hoặc
viêm tấy tại vị trí chọc dò, hoặc có sốt,…
VI. THEO DÕI
- Tình trạng đau; chảy máu tại chỗ; tình trạng nhiễm trùng thứ phát nếu có
VII. TAI BIẾN VÀ XỬ TRÍ
- Nhiễm khuẩn khớp, phần mềm quanh khớp: do thủ thuật chọc dịch không đảm
bảo vô khuẩn. Người bệnh thường có biểu hiện sốt, sưng đau tại chỗ, tràn dịch tái
phát nhanh: cần điều trị kháng sinh.
- Chảy máu kéo dài tại chỗ chọc dò: cầm máu tại chỗ và kiểm tra lại tình trạng
bệnh lý rối loạn đông máu của người bệnh để xử trí tùy theo trường hợp.
- Biến chứng hiếm gặp: tai biến do người bệnh quá sợ hãi, có các biểu hiện kích
thích hệ phó giao cảm: Người bệnh choáng váng, vã mồ hôi, ho khan, có cảm giác
tức ngực khó thở, rối loạn cơ tròn,... Xử trí: đặt người bệnh nằm đầu thấp, giơ cao
chân, theo dõi mạch, huyết áp để có các biện pháp xử trí cấp cứu khi cần thiết.
VII. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Y tế (2001). Hƣớng dẫn Quy trình kỹ thuật bệnh viện, tập II. Nhà xuất
bản Y học, trang 406-407.
2. W Neal Roberts, Jr, MD (2011) Joint aspiration or injection in adults:
Technique and indications, UpToDate 2011, Last literature review version 19.3.
3. Wise, CM (2009), Aspiration and injection of joints in soft tissue. In: Textbook
of Rheumatology, 8th Edition, Firestein, G, Budd, R, Harris, T, et al. (Eds), WB
Saunders, Philadelphia 2009. p.721
Hình ảnh minh họa hút dịch khớp khuỷu
74
ÚT DỊCH KHỚP KHUỶU
Hình minh họa: hút dịch khớp khuỷu mặt sau
Nguồn: Corticotherapie locale en rhumatologie
Hình minh họa: hút dịch khớp khuỷu mặt bên ngoài
Nguồn: W Neal Roberts (2011) Joint aspiration or injection in adults: Technique
and indications, UpToDate 2011