172
QUY TRÌNH TIÊM KHỚP CỔ CHÂN
I. Đại cƣơng:
Tiêm khớp cổ chân tay là một kỹ thuật đưa thuốc vào khớp đốt ngón cổ chân để
điều trị trong một số bệnh có chỉ định.
II. Chỉ định
Trong các trường hợp có bệnh kèm theo dưới đây mà tổn thương khớp cổ chân
đáp ứng kém hiệu quả dù đã dùng điều trị thuốc toàn thân đúng phác đồ, đúng liều
lượng:
- Thoái hoá khớp cổ chân.
- Viêm khớp dạng thấp có tổn thương khớp.
- Bệnh lý cột sống thể huyết thanh âm tính: viêm cột sống dính khớp, viêm
khớp phản ứng, viêm khớp vẩy nến, viêm khớp mạn tính thiếu niên ... có tổn thương
khớp cổ chân dai dẳng.
- Viêm khớp cổ chân sau chấn thương (không có tràn máu khớp do chấn
thương).
- Bệnh gút và bệnh giả gút khác có tổn thương khớp cổ chân.
- Một số bệnh hệ thống có tổn thương khớp cổ chân dai dẳng.
III. Chống chỉ định:
- Viêm khớp cổ chân nhiễm khuẩn: viêm khớp mủ, lao khớp.
- Tổn thương khớp cổ chân do bệnh lý thần kinh, bệnh máu.
- Nhiễm khuẩn ngoài da vùng quanh khớp cổ chân, nhiễm nấm... khi tiêm có
nguy cơ đưa vi khuẩn, nấm vào trong khớp cổ chân.
- Cơ địa suy giảm miễn dịch.
- Chống chỉ định tương đối: Chỉ định thận trọng với người bệnh có tăng huyết
áp, đái tháo đường. Các người bệnh này cần được theo dõi sát trước và sau khi tiến
hành thủ thuật. Chỉ thực hiện thủ thuật khi các bệnh lý trên đã được kiểm soát tốt.
IV. Chuẩn bị
- Cán bộ thực hiện quy trình kỹ thuật gồm: bác sỹ tiêm khớp, điều dưỡng.
- Phương tiện:
+ Phòng thủ thuật vô trùng
+ Hộp thuốc chống sốc theo quy định.
+ Hộp đựng dụng cụ vô trùng (xăng có lỗ, kẹp có mấu, bông băng gạc...).
173
+ Kim tiêm 23G
+ Bơm tiêm nhựa 3 – 5 ml (loại dùng 1 lần)
+ Bông cồn 70o, dung dịch Betadin hoặc cồn iốt, băng dính y tế/ băng dính
Urgo.
- Người bệnh: hướng dẫn tư thế BN tùy theo vị trí tiêm
- Hồ sơ bệnh án.
V. Các bƣớc tiến hành
1. Kiểm tra hồ sơ hoặc đơn thuốc về chỉ định, vị trí tiêm
2. Kiểm tra người bệnh: Giải thích cho BN về mục đích, tai biến của thủ thuật
3. Thực hiện kỹ thuật:
- Tư thế người bệnh: người bệnh ngồi ở trên giường, khớp gối gấp, bàn chân duỗi
thẳng hoặc người bệnh nằm ngửa ở trên giường.
- Y tá:
+ Chuẩn bị thuốc tiêm: Hydrocortison acetat (Nồng độ 1ml = 25mg); Depo-
Medrol (Methyl prednisolon acetat, nồng độ 1ml = 40mg) hoặc Diprospan (1ml =
5mg Betamethasone dipropionate + 2mg Betamethasone sodium phosphate).
+ Sát trùng vị trí tiêm, trải săng
+ Quan sát BN trong quá trình làm thủ thuật: toàn trạng, những thay đổi bất
thường khác
+ Sau tiêm sát trùng, băng chỗ tiêm, dặn dò BN giữ sạch và không để ướt vị chí chọc hút
trong vòng 24 giờ sau tiêm, sau 24 giờ bỏ băng dính và rửa nước bình thường vào chỗ tiêm. Tái
khám nếu chảy dịch hoặc viêm tấy tại vị trí tiêm, sốt.
- Bác sỹ
+ Sát trùng tay, đi găng vô khuẩn
+ Xác định vị trí tiêm
+ Tiến hành tiêm khớp: đâm kim ở đường nối hai điểm mắt cá trong và mắt cá
ngoài, giữa các gân cẳng chân trước và gân duỗi chung, hướng kim chếch xuống dưới
và vào trong. Độ sâu kim khoảng từ 1,5-2cm, hút thử pitton ra không thấy có máu thì
tiêm thuốc vào nhẹ tay là được.
174
Hình minh họa: tiêm khớp cổ chân. nguồn: internet
VI.Theo dõi ngƣời bệnh sau thủ thuật
Chỉ số theo dõi: mạch, HA, tình trạng chảy máu tại chỗ, tình trạng viêm trong 24 giờ
VII.Tai biến và xử trí
- Đau tăng sau khi tiêm 12-24 giờ: do phản ứng viêm màng hoạt dịch với tinh
thể thuốc (viêm khớp vi tinh thể), thường khỏi sau một ngày, không phải can thiệp,
có thể bổ sung thuốc chống viêm, giảm đau
- Nhiễm khuẩn do thủ thuật khớp tiêm (viêm mủ): biểu hiện bằng sốt, sưng đau
tại chỗ, tràn dịch => điều trị kháng sinh.
- Biến chứng muộn: teo da, mất sắc tố da tại chỗ tiêm do tiêm nhiều lần vào
một vị trí, hoặc tiêm quá nông. => Lưu ý không để thuốc trào ra khỏi vị trí tiêm. Nếu
đã có tai biến, không cần xử trí gì thêm. Cần báo trước cho BN để tránh hoang mang.
- Biến chứng hiếm gặp: tai biến do BN quá sợ hãi- biểu hiện kích thích hệ phó
giao cảm, do tiêm thuốc vào mạch máu hoặc tiêm quá nhanh: BN choáng váng, vã
mồ hôi, ho khàn, có cảm giác tức ngực khó thở, rối loạn cơ tròn....xử trí: đặt người
bệnh nằm đầu thấp, giơ cao chân, theo dõi mạch, huyết áp để có các biện pháp xử trí
cấp cứu khi cần thiết.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
4. Bộ Y tế, Quy trình kỹ thuật bệnh viện
5. Trần Ngọc Ân. Bệnh thấp khớp học 1999 NXBYH. pp. 327-334
6. Canoso Juan J. Regional pain syndromes Diagnosis and Management
American College of Rheumatology 2005
175
7. Wise, CM (2009), Aspiration and injection of joints in soft tissue. In:
Textbook of Rheumatology, 8th Edition, Firestein, G, Budd, R, Harris, T, et al.
(Eds), WB Saunders, Philadelphia 2009. p.721
8. Mark steele, Tenosynovitis. Medicine 2005 .p.p 1-14.