Sán lá phổi dễ bị nhầm với lao
Ăn cua, ốc nấu chưa chín dễ bị nhiễm bệnh sán lá phổi, nhất là
loại cua sống ở vùng suối miền núi phía Bắc nước ta.
Một bệnh nhi ở
Tuyên Quang
mổ cắt thùy
Khi mắc sán lá phổi, triệu chứng đầu tiên của phổi có 2 sán lá
người bệnh là ho kéo dài, từng đợt; ho ra máu, phổi
thường ho nhiều vào sáng sớm hoặc tràn dịch
màng phổi. Nếu sán cư trú ở não thì thường có cơn động kinh, ở
gan thì gây áp-xe gan.
Mắc bệnh do ăn phải ấu trùng
Do các triệu chứng lâm sàng rất giống với bệnh lao nên người
bệnh thường đi khám chuyên khoa lao trước khi đến với chuyên
khoa ký sinh trùng. Vì vậy, hầu hết bệnh nhân sán lá phổi đều
được chẩn đoán là lao và điều trị thuốc lao hằng năm, thậm chí
hàng chục năm và có bệnh nhân ở thị xã Hà Giang bị ho ra máu
và
Khoảng 500 bệnh nhân sán lá phổi chúng tôi đã gặp tại 10 tỉnh
miền núi phía Bắc đều được cơ sở y tế các cấp từ tuyến xã đến
Trung ương chẩn đoán là lao. Một số trường hợp chẩn đoán
nhầm u phổi, xử lý cắt thùy phổi thì hậu quả còn nặng nề hơn,
trong khi đó nếu là sán lá phổi thì không cần phẫu thuật.
Bệnh sán lá phổi không lây trực tiếp từ người này sang người
khác như lao. Bệnh này là do ăn phải ấu trùng sán lá phổi trong
cua hay tôm, chủ yếu là cua đá (cua suối). Tuy nhiên, sán không
chỉ có ở phổi mà nhiều bộ phận khác cũng có thể có sán ký sinh
như phúc mạc, gan, tinh hoàn, não...
Cần chẩn đoán chính xác
Muốn chẩn đoán xác định sán lá phổi cần xét nghiệm đờm, dịch
màng phổi hoặc phân tìm trứng sán. Một điều khó khăn tương tự
như với lao, đó là tỉ lệ tìm thấy trứng sán lá phổi trong đờm chỉ
đạt 30%-40% số bệnh nhân bị sán lá phổi.
Nhưng thuận lợi hơn là liệu trình điều trị sán lá phổi chỉ 2 ngày,
trong khi liệu trình điều trị lao tới 3-6 tháng và thuốc lao có độc
tính cao hơn nhiều so với thuốc sán lá phổi.
Vấn đề ít ai để ý là
sán lá phổi thường
không gây sốt về
chiều như lao và cơ
thể ít suy sụp, trẻ
vẫn chơi, đi học
bình thường nhưng
thỉnh thoảng ho ra ít
máu sẫm màu lẫn
đờm, đôi khi ho ra
máu tươi. Bệnh
Người ta còn chẩn đoán dựa vào hình ảnh nhân sán lá phổi đa
X-quang hoặc thử các phản ứng miễn dịch số là trẻ em
để vừa chẩn đoán vừa tiên lượng bệnh. (71,7%). Bệnh nhân
Mặc dù vậy, với tổn thương ở phổi, nhiều kỹ phát hiện sớm nhất
thuật viên X-quang không phân biệt được là 1 tháng (tỉnh Hòa
giữa sán lá phổi và lao hay u. Bình), muộn nhất là
30 năm (tỉnh Hà
Có bệnh nhân nữ 13 tuổi, ở Đà Bắc - tỉnh Giang).
Hòa Bình, tới một bệnh viện ở Hà Nội và
được chẩn đoán u phổi, chỉ định mổ cắt lá phổi có u. bố bệnh nhi
tìm gặp chúng tôi xin được tư vấn, chúng tôi xác định sán lá phổi
và điều trị khỏi, thoát được cuộc phẫu thuật.
Tháng 6-2009, một bệnh nhi 8 tuổi ở tỉnh Tuyên Quang lại không
được may mắn như vậy nên phải phẫu thuật cắt bỏ thùy phổi
chứa 2 con sán lá phổi trong khối u.
Trường hợp chỉ tràn dịch màng phổi mà không ho ra máu thì việc
chẩn đoán có khó khăn hơn. Ví dụ bệnh nhân Tòng Văn Ph., ở xã
Chiềng Bằng, huyện Thuận Châu - Sơn La, bị tràn dịch màng
phổi, được chẩn đoán là lao và được điều trị lao kết hợp chọc
dịch hằng tuần, mỗi lần chọc được hàng lít dịch, suốt 8 năm liên
tục, làm cho lồng ngực biến dạng, méo mó. Khi được Bệnh viện
Bạch Mai mời hội chẩn, chúng tôi đã xác định bệnh nhân bị sán lá
phổi (có trứng sán trong dịch màng phổi) và điều trị khỏi sau 2
ngày.
Tại một xã miền núi vùng sâu tỉnh Yên Bái, trong cùng một tháng
giữa năm 2001 có 2 cháu bé, 8 và 12 tuổi, tử vong do ho ra máu.
Trong đó, một cháu đã từng đi bệnh viện lớn điều trị nhưng
không khỏi và gia đình còn chị và em cùng có triệu chứng ho ra
máu như vậy. Chúng tôi đã phối hợp với Trung tâm Phòng chống
sốt rét tỉnh Yên Bái xác định nguyên nhân gây tử vong của các
cháu này là bệnh sán lá phổi.
Đáng lưu ý, những bệnh nhân sán lá phổi được phát hiện hầu hết
ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Lai Châu, Sơn La, Hòa Bình,
Lào Cai, Hà Giang, Lạng Sơn, Tuyên Quang...
