SỰ SÁNG TẠO TRONG DU LỊCH BIỂN CORPUS CHRISTI – TEXAS
VÀ KINH NGHIỆM CHO DU LỊCH BIỂN NINH THUẬN
Đinh Thiện Phương(*)
CREATIVITY IN SEA TOURISM CORPUS CHRISTI – TEXAS AND EXPERIENCES
FOR SEA TOURISM NINH THUẬN
Abstract
Ninh Thuan has many beautiful sights, particularly, a depth and dense culture of
Champa community. However, Ninh Thuan tourism develops slowly, despite the efforts of
the governmentand the province tourism department. There have been many studies of
Ninh Thuan, including many works which showed the experiences of sea echo
tourism throughout Southeast Asia for the application, in order to develope Ninh Thuan
tourism. In this short discussion framework, we wouldchoosea completely different tourism
organizational model to analyze experiences: the coastal city of Corpus Christi, Texas -
United States. Whetherthis is the coastal city of the Western, but its terrain is similar
to NinhThuan, moreover, in theperspective of globalization age, there is no longer
the separates of the Eastern or Western. Ninh Thuan totally can becomean tourist
attractive regions in Vietnam.
*
1. Corpus Christi và Ninh Thuận: sự tương đồng về mặt địa lý, tự nhiên
Trong hơn một thập kỷ trở lại đây, chính quyền và ngành du lịch Ninh Thuận đã rất
cố gắng để phát triển du lịch biển. Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực đó, du lịch biển Ninh
Thuận vẫn chưa phát triển xứng tầm cùng nỗ lực của họ.
Khách du lịch đổ về Bình Thuận và Nha Trang một cách quá tải, trong khi đó, Ninh
Thuận - nơi sở hữu hàng chục bãi tắm thơ mộng, lặng sóng, đẹp hàng nhất nhì Đông Nam Á:
Bình Tiên, Ninh Chữ, Cà Ná, Vĩnh Hy … thì vắng vẻ, gần như là bỏ hoang. Sở dĩ có điều
này, là do vị trí địa lý của Ninh Thuận rất bất lợi ở hai điểm: thứ nhất, phía Đông nhô ra biển,
phần trên đất liền lại thụt vào trong, kiểu địa thế mà giới du lịch hay gọi là “thế giò gà”, hơn
nữa, Ninh Thuận bị kẹp giữa hai tỉnh làm du lịch rất mạnh là Bình Thuận và Khánh Hòa. Thứ
hai, vị trí Ninh Thuận tính từ Sài Gòn lại ở vào khoảng cách rất “dở đường”, nếu khách đi
ngắn một, hai ngày thì họ ra Phan Thiết, Hòn Rơm, còn nếu đi bốn, năm ngày thì họ ra hẳn
Cam Ranh, Nha Trang, đảo Bình Ba … Ninh Thuận chỉ là trạm dừng chân ăn cơm trên hành
trình.
Để giải bài toán này, không thể chọn đối tượng để học hỏi kinh nghiệm là Phukhet -
Thái Lan, Kuta, Menjangan –Indonesia, Coron – Philipines, hay thậm chí là Hongkong,
Thượng Hải như vẫn thường làm được, vì có bãi biển nào trong số ấy bị rớt vào địa thế “nan
giải” như Ninh Thuận đâu. Ninh Thuận có thiện chí học hỏi, nghiên cứu kinh nghiệm của họ
bao nhiêu lâu thì cũng khó áp dụng được.
Trong quá trình thử suy nghĩ, tìm tòi phương án để thúc đẩy du lịch cho Ninh Thuận,
qua khảo cứu nhiều sách báo, bản đồ địa lý hàng trăm bãi biển khắp thế giới, chúng tôi tìm ra
được Corpus Christi thuộc bang Texas, một nơi có địa thế hiểm trở giống hệt Ninh Thuận
nhưng ngành du lịch nơi đây đã phát triển nó thành một trong những nơi thu hút du khách
nhất phía Tây nước Mỹ.
(*)Th.S, Khoa Quản trị Kinh Doanh và Du lịch, Đại học Công nghiệp Thực Phẩm TP. Hồ Chí Minh.
Corpus Christi cũng là vùng biển khuất và bị kẹp giữa hai địa danh du lịch nổi tiếng:
bãi biển Galveston, Houston án ngữ một bên và vịnh Mexico thuộc phía Đông Bắc nước
Mêhicô án ngữ một bên. Phía Tây Bắc Hoa Kỳ đi xuống thì người ta tới Houston là đủ, còn
phía Mêhicô đi lên thì người ta dừng nghỉ tại vịnh Mexico, hiếm ai lại muốn mất công vượt
biên giới, đi thêm 200km cũng chỉ để tắm biển.
Hiện nay, Corpus Christi có dân số là 517.000 người sống dọc theo 163 km bờ biển
với diện tích mặt biển là 25.200 km2, trong khi đó, Ninh Thuận có khoảng 570.000 người
sống dọc theo 112 km bờ biển với diện tích mặt biển là 18.800 km2. Xét về diện tích và địa
lý, Corpus Christi lớn hơn Ninh Thuận một chút, còn xét về dân số thì Ninh Thuận đông hơn.
Về khí hậu, hai bên đều là vùng nóng, ít mưa, nhiều cồn cát, nhiệt độ thường ở khoảng trên
35 độ, mức nóng nhất là trên 42 độ.
Biển Ninh Thuận trong sạch, bình lặng, ít ô nhiễm, dọc bờ còn có nhiều tiểu sa mạc
và đồi cát bay. Trái lại, các bãi biển ở Corpus Christi sóng lớn, nhiều đá ngầm, dải biên dài và
ít vịnh, cửa biển, cảnh sắc không thể cuốn hút bằng Ninh Thuận.
Bản đồ Corpus Christi – Texas và bản đồ Ninh Thuận, cả hai vùng tương đồng địa lý
Nguồn: www.world-guides.com/image/texas-tx và www.phanrangninhthuan.com
2. Sự sáng tạo của Corpus Christi trong khai thác du lịch biển
Đứng trước khó khăn về vị trí địa lý trong khi bắt buộc phải phát triển kinh tế thông
qua con đường du lịch, những nhà lãnh đạo Corpus Christi đã vận động không ngừng để tìm
ra phương án khắc phục. Sau khi bị hai trận bão lớn: Cellia 1970 và Allen 1980 phá hủy tan
nát, cư dân nơi đây đã quyết định phải làm mọi cách để phục hồi kinh tế. Nhiều cuộc họp, hội
thảo diễn ra trong những năm 1985 - 1995, và đánh giá Corpus Christi vào thời gian ấy, họ
thống nhất với nhau mấy điểm như sau:
- Về địa lý, tự nhiên, cảnh quan: không thể thay đổi, cũng không có cách nào cạnh
tranh với Houseton và vùng vịnh Mexico được.
- Về văn hóa: chỉ có hai nét văn hóa hấp dẫn là văn hóa Cowboy và văn hóa ngư dân
biển, nhưng cũng không thể sánh được với vùng Northbeach và Bayside lân cận, tuy nhiên,
nếu có cách làm mới thì cũng chỉ vớt vát được phần nào.
- Về lịch sử: Có một lịch sử khá lâu nhưng không có gì nổi trội để có thể tận dụng.
Các yếu tố khác: cơ sở vật chất tầm thường, trình độ nhân lực yếu kém, suốt mấy trăm
năm mà chỉ có hơn 60 người có chút tiếng tăm tầm mức “nội bộ Bang”, phần đông lại là họa
sĩ và vận động viên thể thao.
Nhận thấy sự yếu kém toàn diện của mình, thành phố Corpus Christi đã triệt để thi
hành phương sách “lánh mạnh - đánh yếu” với ba quyết định rất quan trọng:
- Một là bỏ hẳn mảng du lịch sinh thái, tự nhiên vì không thể cạnh tranh lại.
- Hai là chọn lọc những nét tinh hoa nhất của văn hóa Cowboy và thể hiện nó qua
những sản phẩm du lịch mới lạ nhất đồng thời, khuếch trương những địa danh cổ kính thông
qua các ấn phẩm văn hóa
- Ba là bước vào lĩnh vực du lịch chưa từng có ở khu vực lân cận: “du lịch học thuật
và sáng tác”. Đây là quyết định chiến lược. Khi du khách đi tắm biển, nghỉ mát thì đến hai
vùng lân cận, nhưng khi cần đi công tác, nghiên cứu, sáng tác về biển thì sẽ phải đến nơi thỏa
chức năng đó: Corpus Christi!
Vào những năm cuối thập niên 90 thế kỷ trước, Corpus Christi đã đầu tư kinh phí tập
trung để xây dựng cơ sở hạ tầng, biến thành phố thành trung tâm học thuật về biển đầu não và
đồ sộ nhất nhì nước Mỹ theo bốn giai đoạn:
Giai đoạn 1: Hoàn thiện các công trình kiến trúc, cơ sở tham quan, lưu trú
Xây dựng mở rộng ba Bảo tàng: Bảo tàng Khoa học Tự nhiên, Bảo tàng Hải Dương
học và Bảo tàng Ngư cụ - lịch sử Chiến thuyền. Riêng Bảo tàng Ngư cụ - lịch sử chiến
thuyền có gần 200 mô hình thuyền chiến đủ loại Đông Tây kim cổ, đặc biệt là hai con tàu
Pinta và Santa Maria mà Columbus đã dùng thám hiểm. Kéo tàu sân bay Lexington vào cảng
để khách tham quan như bảo tàng nổi. Xây dựng vườn Bách Thảo trung tâm và khu resort cao
cấp nhưng giá rất rẻ, chỉ phục vụ riêng các nhà nghiên cứu biển, các văn sĩ, họa sĩ đến nghỉ
dưỡng hoặc tìm cảm hứng sáng tác.
Mở hai con đường đặc biệt chuyển lưu xuyên thành phố: con đường thứ nhất là Water
Street (Thủy Đạo) dài 6km, hai lề dựng tường bằng giàn gỗ trồng hoa lan quý, cuối đường là
khu phố ẩm thực bán chuyên vài món đặc sản địa phương: vịt trời nướng cay, cá miệng ngoác
sốt chanh, cá đỏ nhồi nấm... Con đường thứ hai là “con đường khuyến mãi” Saint Patricia,
cung cấp đủ loại hàng hóa, đặc biệt về sách báo, tranh ảnh … mỗi cửa hàng trên con đường
này đều phải có chế độ khuyến mãi theo đủ kiểu, đủ hình tùy từng tiệm.
Giai đoạn 2: Quảng bá rộng rãi nhưng khôn khéo và sáng tạo
Thúc đẩy chiến dịch quảng bá rầm rộ trên mặt trận văn hóa phẩm với khẩu hiệu:
“Corpus Christi là kinh đô cho giới học thuật biển đảo”. Ngoài in hình thành phố lên các vật
lưu niệm như: khăn, áo thun, móc khóa,… họ có cách làm khác đáng ghi nhận: thuê các văn
nhân, thi sĩ nổi tiếng kín đáo lồng những hình ảnh biểu trưng cho Corpus Christi: cầu cảng
Bob, quán rượu cổ Snoopy, nhà hàng bò nướng Outback,… vào các tác phẩm. Thực hiện chế
độ đãi ngộ chiêu mộ giới học thuật. Cấp nhà, cấp xe, tặng quà tùy theo học hàm, học vị cho ai
chịu đến định cư và cộng tác lâu dài. Trả thưởng rất cao cho những người có công trình
nghiên cứu khoa học mang lại lợi ích lớn, nhất là về khoa học biển đảo.
Giai đoạn 3: Thực hiện các hoạt động bổ trợ - bán cái không dùng được
Sau khi Corpus Christi đã thành thủ đô của giới học thuật biển đảo, chính quyền tiếp
tục tìm cách thâu thêm lợi nhuận du lịch. Họ chủ trương “đem những thứ vô dụng ra kinh
doanh để sinh lời”. Trên tinh thần đó, họ tìm những bãi biển chật hẹp, vách dựng cheo leo, đá
ngầm dày đặc, nguy hiểm nhất Corpus Christi – nơi không ai tắm được ra cho các đoàn làm
phim hành động của Holywood thuê mướn. Họ dựng ngay một phim trường bên cạnh với nhà
kho ngập tràn đồ ve chai phế thải góp nhặt khắp Texas để các đạo diễn tùy nghi sử dụng.
Họ xây một công viên nhỏ tái hiện đời sống du mục của các Cowboy xưa và một khu
phố mẫu cho du khách chụp hình. Điểm đặc sắc là có đạo diễn sẽ góp ý và hướng dẫn du
khách những kịch bản chụp hình quái lạ, hài hước miễn phí (bị trói trên đường ray, cầm đuốc
đứng trên thùng thuốc súng,…).
Giai đoạn 4 hoàn thiện sau cùng: Quay về phát trểin du lịch sinh thái
Vào lúc Corpus Christi đã nổi tiếng, họ quay về phát triển lại mảng du lịch sinh thái.
Họ xây dựng khu liên hợp thể thao nước Cole với mười lăm môn thể thao mạo hiểm: trượt
nước, dù lượn, canô tốc độ,… họ mở bãi thả diều nghệ thuật cách trung tâm khoảng 4 km với
khu nhà trên cây để một mặt đổi món cho du khách, mặt khác giảm tải khu trung tâm và phát
triển kinh tế cho khu vực ngoại đô. Sau hết, họ dựng rạp chiếu phim Mill ngay tại bãi biển để
chiếu những bộ phim gắn với biển miễn phí cho du khách thư giãn sau cả ngày vui chơi mệt
rã.
Chiến lược “lánh mạnh đánh yếu” và “tận dụng cái khó khăn nhất làm cái lợi thế
nhất” đã phát huy tác dụng, đưa Corpus Christi vào hàng những khu du lịch biển danh tiếng
của Hoa Kỳ. Con số 55 triệu kết quả tìm kiếm trên Google, hơn 3000 website giới thiệu du
lịch, quảng bá tour đến Corpus Christi và ba bộ phim đình đám, “bom tấn” của thế giới được
quay tại đây: Mục tiêu (Target – 1986), Selena (1997) và Trân Châu Cảng (Pearl Harbour –
2001), là những minh họa rõ ràng nhất cho sự thành công của họ.
3. Vận dụng kinh nghiệm Corpus Christi cho du lịch biển ở Ninh Thuận
Từ kinh nghiệm của Corpus Christi, có thể vận dụng một số điểm cho quy hoạch phát
triển du lịch ở Ninh Thuận, mà cốt yếu nhất tập trung trong hai chiến lược sau:
Một, phát triển tiềm năng du lịch văn hóa trước rồi mới từ du lịch văn hóa phát triển
ra du lịch sinh thái, thay vì dàn lực lượng gắng sức đánh ở cả hai mặt trận như hiện nay,
khiến chi tốn sức lực mà không thể tiếp sức, phụ ứng nhau được.
Hai, phải mạnh dạn tạm thời rời bỏ các mô hình du lịch truyền thống để xây dựng một
mô hình hoàn toàn mới. Rời bỏ các mô hình du lịch truyền thống không có nghĩa là rút lui mà
chỉ là thu mình lại để tìm hướng đi mới thay vì mãi giam hãm trong một lối suy tư cổ điển.
Cánh tay muốn chụp nắm một vật mới thì cần thu lại trước, thu lại để bung ra chính xác hơn,
mạnh mẽ hơn.
. Từ sự phác họa hai chiến lược trên, ta sẽ xét đến thế mạnh của Ninh Thuận nhằm tận
dụng phục vụ cho các chiến lược này, nhưng, thế mạnh phải được nhìn theo một giác độ khác
hoàn toàn, bởi vì, thế mạnh nhất của Ninh Thuận cũng là cái đang bị bỏ quên nhiều nhất.
Thế mạnh của Ninh Thuận đang bị bỏ qua có thể tóm lược như sau:
- Về tiềm năng du lịch văn hóa: Ninh Thuận là vùng đất xưa người Chăm sinh sống
nên văn hóa Chăm phải là nét cuốn hút chủ đạo, văn hóa Chăm hiện nay chỉ tồn tại ở vài
điểm du lịch: Tháp Po K’long Giarai cùng một số tháp khác, làng dệt Mỹ Nghiệp, làng gốm
Bàu Trúc… Tỉnh có đầu tư vài đội múa Chăm nhưng chưa hiệu quả cao.
- Về đặc sản, ẩm thực: Nho Phan Rang là tiêu biểu cho đặc sản Ninh Thuận, có sản
lượng lớn nhưng khi làm rượu hay mật thì chất lượng quá thấp. Bên cạnh đó, còn có nguồn
táo rất ngon và vùng biển dồi dào hải sản, nhất là cá bớp, nhưng đến nay vẫn chưa có món ăn
nào đặc sắc để xứng đáng được ghi lên danh mục đặc sản ẩm thực Việt Nam.
Từ những nhận định trên, có thể đề xuất một số kế hoạch cụ thể cho Ninh Thuận:
- Kế hoạch thứ nhất: chuyển toàn bộ quy hoạch du lịch Ninh Thuận sang du lịch học
thuật với trọng tâm chuyển vào hai ngành nghiên cứu kết hợp, văn hóa Chăm và văn hóa biển
đảo: Mở trường Đại học chuyên đào tạo các ngành Văn hóa Chăm và biển đảo, thu hút giới
khoa học tề tựu về, phát dương thành điểm học thuật văn hóa Chăm quy mô nhất toàn quốc.
Hoàn thiện bảo tàng Chăm, mở rộng hệ thống bảo tồn bảo tàng. Mở rộng mạng lưới
showroom triển lãm sản phẩm gốm, thổ cẩm,… Kế hoạch này cần khoảng 5 – 7 năm.
- Kế hoạch thứ hai: Xây dựng loại hình “du lịch học nghề”, kết hợp hai làng gốm Bàu
Trúc, dệt Mỹ Nghiệp cùng với xưởng sản xuất nho tươi vào tour học nghề ngắn hạn cho du
khách, có cấp bằng. Vừa tạo thêm công việc cho các làng nghề, vừa tạo cho du khách sự thích
thú và kín đáo quảng bá văn hóa Chăm. Riêng với các sinh viên đang học ở các Đại học
chuyên về văn hóa Chăm ở kế hoạch thứ nhất thì quy định tham gia như môn học. Kế hoạch
này cần thêm 5 năm.
- Kế hoạch thứ ba: Tập trung phát triển văn nghệ, sân khấu để giới thiệu nghệ thuật
dân gian Chăm đến du khách. Phải có những đội múa, đội kịch chuyên nghiệp, đạt độ tinh
hoa, diễn thành các show nghệ thuật đa dạng, cuốn hút du khách, chứ không phải dạng
“khuyến mãi”, “chiếu lệ” như hiện nay.
- Kế hoạch thứ tư: Quảng bá tổng lực hình ảnh Ninh Thuận trên mọi bình diện:
internet, báo, tạp chí du lịch, đặc biệt chú trọng đến giới văn học trẻ và điện ảnh. Kế hoạch
này cần khoảng 10 năm và có thể tiến hành song song kế hoạch thứ nhất.
- Kế hoạch thứ năm: Tiến vào lĩnh vực thị trường mục tiêu là “giới trí thức, khoa học”
miền Nam qua tiếp đón, chiêu thị, ưu đãi. Trên cơ sở kế hoạch thứ nhất và thứ hai đã hoàn tất
sau khoảng 12 năm, dùng đòn bẩy này phát triển du lịch MICE, tạo thế và lực liên kết cùng
du lịch sinh thái Bình Thuận, phân đôi thị phần Nam Bắc: cụm du lịch Ninh Thuận – Bình
Thuận trở xuống Nam và cụm Khánh Hòa – Phú Yên – Bình Định trở lên Bắc. Đón tất cả
luồng du khách miền Nam lên vì đã có đủ tất cả các loại hình du lịch: văn hóa, sinh thái, mạo
hiểm, MICE, …
Tổng kết lại toàn bộ kế hoạch chỉ khoảng 15 năm.
Corpus Christi mất hơn 25 năm để đạt thành tựu như hôm nay, vận dụng kinh nghiệm
của họ, Ninh Thuận có thể tìm hướng đi độc đáo và rút ngắn được hơn một thập niên.
Kết luận
Du lịch biển đảo ngày càng được du khách ưa thích lựa chọn, vì vậy, phát triển du lịch
biển đảo kết hợp nghiên cứu văn hóa sẽ mang lại lợi nhuận cực lớn cho địa phương và quốc
gia. Tỉnh Ninh Thuận có một tiềm năng du lịch biển đảo trù phú, một nền văn hóa Chăm đặc
sắc nhưng do địa thế khó khăn nên dù cố gắng nhiều nhưng vẫn chưa hiệu quả. Trong khi đó,
Corpus Christi ở bang Texas Hoa Kỳ, một nơi có địa thế giống Ninh Thuận đã đi trước và
giải quyết bài toán này. Trong thời đại toàn cầu hóa, cần vượt ra khuôn khổ khu vực mà lưu
tâm đến hoạt động du lịch phương Tây, nghiên cứu và vận dụng kinh nghiệm của họ sẽ giúp
có nhiều phương án, giải pháp khắc phục, đưa du lịch Ninh Thuận phát triển, gia tăng kinh tế,
từ đó tăng chất lượng cuộc sống người dân địa phương và nước nhà.
Tài liệu tham khảo
1. Bửu Ngôn (2011), Du Lịch 3 miền – Trung, Nxb Trẻ, TP.HCM.
2. Nguyễn Minh Tuệ (Chủ biên) (2012), Địa lý du lịch Việt Nam, Nxb Giáo dục.
3. W.Allen (1997), A Life of Texas Coastal County, Perry Bass Press, USA.
4. Vivienne Heines (2010), Corpus Christi and the Texas coastal, Texas Press, USA.
5. R.Sawyer (2012), A Hundred years of Texas, Texas A&M Press, USA.
6. Davis Dermandez (2005), Voyage sur mesure au Texas, Voyage Culturel Press, Fr.
7. 地球の歩き方 (2011),
地球の有各国立公園
, 日本 海外旅行, 日本 (JP).
TÓM TẮT
Tỉnh Ninh Thuận có nhiều thắng cảnh đẹp, lại có một cộng đồng người Chăm với bề
dày văn hóa trù phú. Mặc dù vậy, du lịch Ninh Thuận phát triển chậm, bất chấp nỗ lực của