Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục: Sử dụng thí nghiệm với sự hỗ trợ của phương tiện nghe nhìn trong dạy học chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 - trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ DẦN

SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM VỚI SỰ HỖ TRỢ

CỦA PHƯƠNG TIỆN NGHE NHÌN TRONG DẠY HỌC

CHƯƠNG “TỪ TRƯỜNG” VÀ CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ”

VẬT LÝ 11 - TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ PPDH MÔN VẬT LÍ

MÃ SỐ: 60 14 0111

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. LÊ VĂN GIÁO

HUẾ, NĂM 2014

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi,

các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và

chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn Nguyễn Thị Dần

ii

Lời Cảm Ơn

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau đại học, quý thầy cô giáo Khoa vật lý Đại học Sư Phạm, Trường Đại học Huế đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới PGS.TS. Lê Văn Giáo đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn.

Tôi cũng xin cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Quý thầy cô

giáo đã tham gia giảng dạy trong suốt quá trình học tập.

Tôi xin cảm ơn Ban giám hiệu, Quý thầy cô và đồng nghiệp Trường THPT Long Phước đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, giúp đỡ nhiệt tình trong suốt thời gian TcN sư phạm. Tôi xin cảm ơn các anh chị em học viên cùng lớp đã giúp

đỡ, góp ý cho tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài này.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã động viên, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả.

iii iii

MỤC LỤC

Phụ Bìa ........................................................................................................................ i

Lời cam đoan .............................................................................................................. ii

Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii

Mục lục ........................................................................................................................ 1

Danh mục chữ viết tắt ................................................................................................. 5

Danh mục bảng biểu, hình vẽ ...................................................................................... 6

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 8

1.1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 8

1.2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 10

1.3. Mục tiêu đề tài .................................................................................................... 11

1.4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................... 11

1.5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 11

1.6. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................... 11

1.7. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 11

1.8. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 11

1.9. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................... 12

NỘI DUNG .............................................................................................................. 13

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG PTNN

HỖ TRỢ TN TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ .......................................................... 13

1.1. TN vật lí trong tổ chức hoạt động nhận thức cho HS ........................................ 13

1.1.1. Phân loại TN ................................................................................................... 13

1.1.1.1. Căn cứ vào hoạt động của GV và HS, TN được phân thành: TN biểu diễn

và TN HS ................................................................................................................... 13

1.1.1.2. Căn cứ vào tính chất TN được phân thành các loại: TN thực, TN mô phỏng,

TN ảo, video clips TN .............................................................................................. 15

1.1.2. Vai trò của TN trong dạy học .......................................................................... 17

1.1.2.1. Theo quan điểm lí luận nhận thức ................................................................ 18

1.1.2.2. Theo quan điểm lí luận dạy học ................................................................... 19

1.2. Phương tiện nghe nhìn ....................................................................................... 21

1.2.1. Khái niệm PTNN ............................................................................................ 22

1.2.1.1. Khối chuyển tải thông tin ............................................................................. 22

1

1.2.1.2. Khối mang thông tin..................................................................................... 22

1.2.2. Vai trò của PTNN trong dạy học vật lí ........................................................... 23

1.2.3. Phương tiện nghe nhìn động ........................................................................... 24

1.2.3.1. Phim dạy học ................................................................................................ 24

1.2.3.2. Video clips ................................................................................................... 24

1.2.4. TN với sự hỗ trợ của các PTNN...................................................................... 24

1.2.4.1. Sự cần thiết phải sử dụng PTNN hỗ trợ TN ................................................. 24

1.2.4.2. Thí nghiệm có sự hỗ trợ của máy vi tính ..................................................... 25

1.2.4.3. TN có sự hỗ trợ của video clips ................................................................... 25

1.2.4.4. TN có sự hỗ trợ của TN mô phỏng, TN ảo .................................................. 26

1.2.4.5. TN có sự hỗ trợ của hình ảnh, mô hình ........................................................ 28

1.3. Thực trạng của việc sử dụng PTNN hỗ trợ TN trong dạy học vật lý ................. 29

1.3.1. Khái quát về điều tra khảo sát thực tế ............................................................. 29

1.3.1.1. Mục đích và nội dung điều tra ..................................................................... 29

1.3.1.2. Đối tượng và biện pháp điều tra ................................................................... 30

1.3.2. Kết quả điều tra, khảo sát ................................................................................ 30

1.3.2.1. Thuận lợi ...................................................................................................... 30

1.3.2.2. Một số khó khăn khi sử dụng TN và PTNN ................................................ 31

1.4. Các biện pháp sử dụng PTNN hỗ trợ TN hiệu quả ............................................ 31

1.4.1. Sử dụng phối hợp TN và PTNN một cách hợp lý ........................................... 31

1.4.2. Sử dụng PTNN và TN đúng thời điểm ........................................................... 32

1.5. Kết luận chương 1 .............................................................................................. 32

Chương 2: NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG PTNN HỖ TRỢ TN TRONG DẠY

HỌC CHƯƠNG “TỪ TRƯỜNG” VÀ CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” .... 34

2.1. Đặc điểm chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ” Vật lý 11 THPT ..... 34

2.1.1. Cấu trúc chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ” ........................ 34

2.1.2. Đặc điểm chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ” ...................... 35

2.1.3. Những khó khăn thường gặp khi dạy học chương “Từ trường” và chương

“Cảm ứng điện từ” .................................................................................................... 35

2.1.4. Nguyên nhân của những khó khăn khi dạy chương “Từ trường” và chương

“Cảm ứng điện từ” .................................................................................................... 37

2.1.5. Biện pháp khắc phục ....................................................................................... 37

2

2.2. Xây dựng và sử dụng các TN vật lý của chương "Từ trường" và chương "Cảm

ứng điện từ"có sự hỗ trợ của PTNN .......................................................................... 38

2.2.1. Mục đích sử dụng PTNN hỗ trợ TN vật lý ..................................................... 38

2.2.2. Nguyên tắc sủ dụng PTNN hỗ trợ TN ............................................................ 38

2.2.3. Quy trình xây dựng, sử dụng TN có sự hỗ trợ của PTNN trong dạy học

chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ” ................................................ 39

2.2.4. Hệ thống tư liệu TN vật lý có sử hỗ trợ của PTNN ........................................ 40

2.2.4.1. TN về tương tác giữa nam châm và nam châm, nam châm và dòng điện,

dòng điện và dòng điện ............................................................................................. 40

2.2.4.2. TN từ phổ ..................................................................................................... 41

2.2.4.3. TN xác định phương chiều của lực từ .......................................................... 41

2.2.4.4. TN từ trường của dòng điện có dạng khác nhau .......................................... 43

2.2.4.5. TN về lực Lo-ren-xơ .................................................................................... 44

2.2.4.6. TN về hiện tượng cảm ứng điện từ .............................................................. 44

2.2.4.7. TN kiểm chứng định luật Len-xơ ................................................................. 45

2.2.4.8. TN hình thành định luật Fa-ra-đây về suất điện động cảm ứng ................... 46

2.2.4.9. Thí ngiệm về dòng điện Foucault (Fu-cô) ................................................... 47

2.2.4.10. TN về hiện tượng tự cảm ........................................................................... 48

2.3. Thiết kế tiến trình dạy học một số bài chương “Từ trường” và chương “Cảm

ứng điện từ” có sử dụng PTNN hỗ trợ TN ................................................................ 49

2.3.1. Các yêu cầu cơ bản khi thiết kế tiến trình dạy học ......................................... 49

2.3.2. Quy trình chung khi thiết kế bài dạy học có TN với sự hỗ trợ của PTNN. .... 49

2.3.3. Xác định mục tiêu bài học ............................................................................... 50

2.3.4. Xác định kiến thức cơ bản, kiến thức trọng tâm của bài học và quá trình hình

thành kiến thức trong bài học .................................................................................... 50

2.3.4.1. Đề xuất phương án sử dụng PTNN hỗ trợ TN ............................................. 51

2.3.4.2. Lựa chọn phương án sử dụng PTNN hỗ trợ TN .......................................... 51

2.3.4.3. Chuẩn bị tư liệu, thiết bị sử dụng trong bài giảng ........................................ 52

2.3.4.4. Xác định tiến trình dạy học .......................................................................... 52

2.3.4.5. Soạn giáo án ................................................................................................. 53

2.3.5. Giáo án chương Từ trường và chương Cảm ứng điện từ được thiết kế theo

hướng sử dụng TN với sự hỗ trợ của PTNN. ............................................................ 53

2.3.5.1. Chương Từ trường ....................................................................................... 53

3

2.3.5.2.Chương Cảm ứng điện từ .............................................................................. 61

2.4. Kết luận chương 2 .............................................................................................. 74

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................................. 75

3.1. Mục đích và nhiệm vụ của việc TcN sư phạm (TNSP) ..................................... 75

3.2. Đối tượng và nội dung của TNSP ...................................................................... 75

3.2.1. Đối tượng ........................................................................................................ 75

3.2.2. Nội dung .......................................................................................................... 75

3.3. Phương pháp TNSP ............................................................................................ 76

3.3.1. Chọn mẫu TcN và khảo sát định lượng........................................................... 76

3.3.2. Quan sát giờ học .............................................................................................. 76

3.4. Đánh giá kết quả TcN sư phạm .......................................................................... 76

3.4.1. Đánh giá định tính ........................................................................................... 77

3.4.2. Đánh giá định lượng ........................................................................................ 77

3.4.2.1. Các bảng phân phối ...................................................................................... 77

3.4.2.2. Các tham số sử dụng để thống kê................................................................. 80

3.4.3. Kiểm định giá thiết thống kê ........................................................................... 81

3.5. Kết luận chương 3 .............................................................................................. 82

KẾT LUẬN .............................................................................................................. 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 85

4

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết đầy đủ Viết tăt

Đối chứng : ĐC

Giáo viên : GV

Hoạt động nhận thức : HĐNT

Học sinh : HS

Máy vi tính : MVT

Phương tiện dạy học : PTDH

Phương pháp dạy học : PPDH

Phương tiện nghe nhìn : PTNN

Sách giáo khoa : SGK

Thực nghiệm : TN

Thực Nghiệm : TcN

Trung học phổ thông : THPT

5

DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ

Bảng

Bảng 3.1. Bảng sĩ số của HS được chọn làm mẫu TcN ............................................ 76

Bảng 3.2. Bảng thống kê các điểm số (Xi) của bài kiểm tra ..................................... 77

Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất ............................................................................ 77

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất tích lũy .............................................................. 78

Bảng 3.5. Bảng phân loại theo học lực ..................................................................... 79

Bảng 3.6. Bảng tổng hợp các tham số thống kê của cả hai nhóm ............................. 80

Biểu đồ

Biểu đồ 3.1. Biểu đồ phân phối tần suất của hai nhóm ............................................. 78

Biểu đồ 3.2. Biểu đồ phân phối tần suất lũy tích của hai nhóm ................................ 79

Biểu đồ 3.3. Biểu đồ phân loại theo học lực của hai nhóm ...................................... 80

Đồ thị

Đồ thị 3.1. Đồ thị phân phối tần suất của hai nhóm .................................................. 78

Đồ thị 3.2. Đồ thị phân phối tần suất lũy tích của hai nhóm .................................... 79

Hình Vẽ Hình 1.1. TN mở đầu định luật Béc – nu - li ............................................................ 13

Hình 1.2. Sơ đồ TN định luật Ohm toàn mạch ........................................................ 14

Hình 1.3. TN về dòng điện Fu-cô ............................................................................. 14

Hình 1.4. TN về hiện tượng Tự cảm ......................................................................... 15

Hình 1.5. TN nghiên cứu định luật bảo toàn động lượng. ........................................ 16

Hình 1.6. Khảo sát sự va chạm giữa các vật ............................................................ 17

Hình 1.7. Video clips TN về quán tính ..................................................................... 17

Hình 1.8. TN tia lửa điện .......................................................................................... 25

Hình 1.9. Video clips cấu tạo và nguyên lý hoặt động của máy phát điện ............... 26

Hình 1.10. Mô phỏng TN xác định lực từ ................................................................. 27

Hình 1.11. Đường sức từ qua khung dây .................................................................. 28

Hình 1.12. Quy tắc bàn tay phải ................................................................................ 29

Hình 1.13. Từ phổ của dòng điện chạy qua ống dây hình trụ ................................... 29

Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc chương Từ trường ............................................................ 34

Hình 2.2. Sơ đồ cấu trúc chương Cảm ứng điện từ ................................................... 34

6

Hình 2.3. Quy trình xây dựng, sử dụng TN với sự hỗ trợ của PTNN ....................... 39

Hình 2.4. TN tương tác giữa hai dòng điện thẳng ..................................................... 40

Hình 2.5. TN Ơxtet trên máy chiếu hắt ..................................................................... 40

Hình 2.6. Từ phổ nam châm thẳng ............................................................................ 41

Hình 2.7. TN xác định lực từ .................................................................................... 42

Hình 2.8. TN mô phỏng xác định lực từ ................................................................... 42

Hình 2.9. Minh họa quy tắc bàn tay trái .................................................................... 42

Hình 2.10. Từ phổ của các loại dòng điện ................................................................ 43

Hình 2.11. Minh họa quy tắc nắm tay phải ............................................................... 43

Hình 2.12. Hình ảnh cực quang ................................................................................ 44

Hình 2.13. Video clips TN với vòng dây Hem - hôn ................................................ 44

Hình 2.14. Mô phỏng nguyên tắc cấu tạo và hoạt động của ống phóng điện tử ....... 44

Hình 2.15. Hiện tượng cảm ứng điện từ................................................................... 45

Hình 2.16. Chiều dòng điện cảm ứng ....................................................................... 46

Hình 2.17. Video clips về định luật Fa-ra-đây .......................................................... 46

Hình 2.18. Video clip TN về dòng Fu-cô ................................................................. 47

Hình 2.19. Giải thích sự xuất hiện của dòng điện Fu-cô .......................................... 47

Hình 2.20. TN hiện tượng tự cảm ............................................................................. 48

Hình 2.21. TN mô phỏng giải thích .......................................................................... 49

Hình 2.22. Quy trình chung thiết kế bài dạy học có sử dụng PTNN hỗ trợ TN ..... 50

Hình 2.23. TN mô phỏng hiện tượng cảm ứng điện từ ............................................. 52

7

MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Nhân loại đang sống trong thế kỷ XXI, thế kỷ mà tri thức và kỹ năng của con

người được coi là yếu tố quyết định đến sự tăng trưởng kinh tế và phát triển của xã

hội. Sự phát triển mạnh mẽ của xã hội đòi hỏi nền giáo dục phải nhanh chóng đổi

mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học.

Trong xu thế phát triển của thế giới, giáo dục nước ta cũng được Đảng và

Nhà nước rất quan tâm điều đó thể hiện rõ trong các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về

phát triển Giáo dục. Trong chiến lược phát triển giáo dục 2011 – 2020 ban hành

kèm theo quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 13 tháng 6 năm 2012 của Thủ tướng

Chính phủ đã nhấn mạnh: “Phát triển giáo dục phải thực sự là quốc sách hàng đầu,

là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân” [25]. Chiến lược đặt ra yêu cầu

“Tiếp tục đổi mới PPDH và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát

huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học…”

[25]. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI cũng nêu rõ: “Đổi mới chương

trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi kiểm tra theo hướng

hiện đại; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý

tưởng, giáo dục truyền thống cách mạng, đạo đức lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ

năng thực hành, tác phong công nghiệp…” [10]. Chỉ thị 40/CT/TW của Ban Bí Thư

Trung ương Đảng xác định: “Đổi mới mạnh mẽ về cơ bản phương pháp giáo dục

nhằm khắc phục kiểu truyền thụ một chiều, nặng lý thuyết, ít khuyến khích tư duy

sáng tạo; bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu, tự giải quyết vấn đề, phát triển

năng lực thực hành sáng tạo cho người học… Tích cực áp dụng một cách sáng tạo các

phương pháp tiên tiến, hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học” [1].

Đổi mới giáo dục nhằm hướng tới việc tích cực hóa (TCH) hoạt động nhận

thức của học sinh (HS); đảm bảo phát triển được năng lực sáng tạo, năng lực tìm

tòi, năng lực chiếm lĩnh tri thức, năng lực giải quyết vấn đề; bồi dưỡng tư duy khoa

học để đáp ứng được yêu cầu của xã hội [28]. Để đạt được những điều đó Ngành

Giáo dục và Đào tạo đã triển khai nhiều biện pháp như tiến hành đổi mới PPDH

(PPDH) một cách toàn diện và triệt để giúp HS có thể chủ động tham gia tìm tòi,

sáng tạo. Đồng thời nghiên cứu, xây dựng và sử dụng hiệu quả các phương tiện dạy

học hỗ trợ tích cực cho hoạt động nhận thức của HS.

8

Giáo dục Việt Nam đã có nhiều đổi mới nhưng vẫn còn bất cập, chất lượng

giáo dục còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới và so với

trình độ của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới [25]. Thực tế cho thấy,

việc dạy học nói chung và dạy vật lý nói riêng còn nặng về lý thuyết, PPDH lạc hậu,

vẫn còn tình trạng “thầy đọc, trò chép”, chưa thực sự phát huy được tính sáng tạo và

năng lực thực hành của HS. Thiết bị dạy học, phòng bộ môn được trang bị cho hầu

hết các trường phổ thông nhưng thiết bị chưa đảm bảo về số lượng, chủng loại và chất

lượng; hiệu quả sử dụng chưa cao, chưa phù hợp với yêu cầu thực tế trong dạy học.

Vật lý là một môn khoa học thực nghiệm, do đó việc khai thác thí nghiệm

(TN) sử dụng trong dạy học là rất cần thiết. Tuy nhiên, việc sử dụng TN trong dạy

học vật lý theo chương trình sách giáo khoa (SGK) mới như hiện nay gặp rất nhiều

khó khăn. Ví dụ như: một số giáo viên (GV) còn lúng túng khi sử dụng thiết bị, ngại

làm TN vì mất thời gian, một số TN phải tiến hành trong phòng tối, hay các quá

trình vật lý diễn ra quá nhanh hoặc quá chậm, dụng cụ TN không đảm bảo chất

lượng gây tác dụng ngược; có TN có thể ảnh hưởng tới sức khỏe HS, TN không thể

quan sát bằng các giác quan thông thường [20]. Trong trường hợp đó phương tiện

dạy học hiện đại nói chung và phương tiện nghe nhìn (PTNN) nói riêng được khai

thác, sử dụng nhằm khắc phục những hạn chế trên. Tuy nhiên, hầu hết GV chỉ dừng

lại ở việc sử dụng các phương tiện dạy học một cách riêng lẻ. Trong khi, mỗi

phương tiện đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Vì vậy cần phải phối hợp sử

dụng các phương tiện dạy học (PTDH) với nhau nhằm phát huy những ưu điểm và

khắc phục những khó khăn hạn chế của mỗi phương tiện khi dùng riêng lẻ.

Chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ” Vật lý 11 THPT tương

đối trừu tượng và khó đối với HS. Để giúp HS hiểu rõ bản chất của hiện tượng, khi

dạy chương này GV thường gặp nhiều khó khăn. Dạy học có sử dụng PTNN hỗ trợ

TN đúng lúc, hợp lý sẽ giúp HS dễ dàng hơn trong việc tiếp thu kiến thức cũng như

tích cực hơn trong quá trình nhận thức. Qua đó góp phần nâng cao hiệu quả dạy học

vật lý nói chung và chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ” nói riêng.

Từ những lí do trên chúng tôi chọn và nghiên cứu đề tài “Sử dụng TN với sự

hỗ trợ của PTNN trong dạy học chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ”

Vật lý 11 THPT”.

9

1.2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu

Trong những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu về việc đổi mới

PPDH theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS. Việc sử dụng

TN và các PTNN vào dạy học vật lý đã được nhiều tác giả quan tâm và nghiên cứu

như: Tác giả Tô Xuân Giáp đã nêu cụ thể vai trò của từng loại PTNN trong cuốn

sách “Phương tiện dạy học” [14]. Luận án tiến sĩ của tác giả Huỳnh Trọng Dương

“Nghiên cứu xây dựng và sử dụng thí nghiệm theo hướng tích cực hóa hoạt động

nhận thức của học sinh trong dạy học vật lý ở trung học cơ sở” đã xây dựng được

một số TN sử dụng trong dạy học theo hướng TCH hoạt động nhận thức của

HS[11]; Trong nghiên cứu: “Khai thác các phương tiện nghe nhìn nhằm đổi mới

phương pháp dạy đại học” [13] của các tác giả Lê Văn Giáo, Lê Thúc Tuấn đã đề

cập đến việc sử dụng các PTNN để TCH hoạt động nhận thức cho sinh viên các

trường đại học; Trong cuốn sách “Thí nghiệm và phương tiện trực quan trong dạy

học Vật lý ở trường phổ thông” tác giả Lê Văn Giáo đã nêu rõ chức năng của TN và

của các phương tiện trực quan trong quá trình dạy học [12];

Bên cạnh đó còn có các đề tài nghiên cứu về việc sử dụng phối hợpTN và

các PTNN trong dạy học như: tác giả Lê Công Triêm đã đề cập đến sự chức năng

của máy vi tính hỗ trợ TN trong dạy học trong cuốn “ Sử dụng máy vi tính trong

dạy học vật lý”; Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Ngọc Lê Nam “Tích cực hóa

hoạt động nhận thức cho học sinh với sự hỗ trợ của máy vi tính” nghiên cứu về việc

sử dụng TN với sự hỗ trợ của MVT trong dạy học nhằm TCH hoạt động nhận thức

của HS [20]; Luận án tiến sĩ của tác giả Trần Huy Hoàng “Nghiên cứu sử dụng thí

nghiệm với sự hỗ trợ của máy vi tính trong dạy học một số kiến thức cơ học và nhiệt

học THPT” đã xây dựng một số TN thật với sự hỗ trợ của MVT và TNMP bằng các

phần mềm [16]. Luận án tiến sĩ của tác giả Trần Văn Thạnh “Nghiên cứu sử dụng

phối hợp TN vật lý với PTNN trong dạy học Vật lý lớp 9 THCS” nghiên cứu về việc

sử dụng phối hợp TN và PTNN trong dạy học Vật lý lớp 9 [24]; Luận văn thạc sĩ

Giáo dục học của Nguyễn Thị Lệ Hằng “Sử dụng phối hợp TN và các phương tiện

dạy học trong dạy học phần “Điện từ” Vật lý 11 nâng cao” [15]; Trương Đình

Hùng “Khai thác và sử dụng TN với sự hỗ trợ của máy vi tính trong tổ chức hoạt

động nhận thức cho HS khi dạy học phần Từ trường” đã nghiên cứu về việc sử dụng

MVT và các PTDH hỗ trợ TN trong quá trình dạy học [18]…

10

Vì mục đích khác nhau nên chưa có công trình nào nghiên cứu về việc sử

dụng PTNN hỗ trợ TN trong dạy học chương “Từ Trường” và chương “Cảm ứng

điện từ” Vật lý 11 THPT.

1.3. Mục tiêu đề tài

Đề xuất được tiến trình xây dựng và sử dụng TN với sự hỗ trợ của PTNN và

vận dụng trong tổ chức dạy học chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ”

Vật lý 11 THPT.

1.4. Giả thuyết khoa học

Nếu đề xuất được tiến trình sử dụng TN với sự hỗ trợ của PTNN và tổ chức

hoạt động dạy học theo tiến trình đề xuất sẽ TCH hoạt động nhận thức của HS qua

đó nâng cao hiệu quả dạy học vật lý ở trường THPT.

1.5. Nhiệm vụ nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng TN với sự hỗ trợ của

PTNN trong dạy học vật lý;

Nghiên cứu đặc điểm, nội dung, cấu trúc chương “Từ trường” và chương

“Cảm ứng điện từ” Vật lý 11 THPT;

Khai thác các TN có sự hỗ trợ của PTNN trong dạy học vật lý;

Đề xuất tiến trình sử dụng PTNN hỗ trợ TN trong dạy học vật lý;

Soạn thảo tiến trình dạy học một số bài trong chương “Từ trường” và chương

“Cảm ứng điện từ”;

Thực nghiệm sư phạm đánh giá tính khả thi của đề tài.

1.6. Đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu quá trình dạy học sử dụng PTNN hỗ trợ TN

1.7. Phạm vi nghiên cứu

Nghiên cứu quá trình dạy học chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng

điện từ” Vật lý 11 THPT có sự phối hợp giữa TN và PTNN ở một số trường THPT

tại tỉnh Đồng Nai.

1.8. Phương pháp nghiên cứu

1.8.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết

Nghiên cứu các tài liệu lý luận dạy học về TCH hoạt động nhận thức của HS

Nghiên cứu các tài liệu về sử dụng TN và PTNN trong dạy học;

Nghiên cứu nội dung chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ” Vật

lý 11 THPT.

11

1.8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Điều tra, thăm dò việc sử dụng TN và PTNN trong dạy học vật lý ở một số

trường THPT trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

1.8.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Tiến hành TNSP tại một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

1.8.4. Phương pháp thống kê toán học

Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các kết quả TNSP để kiếm

tra hiệu quả của việc sử dụng PTNN hỗ trợ TN trong dạy học vật lý.

1.9. Cấu trúc của luận văn

Luận văn bao gồm:

Phần mở đầu

Phần nội dung

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng PTNN hỗ trợ TN

trong dạy học vật lý

Chương 2: Nghiên cứu sử dụng PTNN hỗ trợ TN trong dạy học chương “Từ

trường” và chương “Cảm ứng điện từ” Vật lý 11 THPT

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

Phần kết luận

12