SỰ TRỞ VỀ CỦA MỘT KIỆT
TÁC
Có lẽ bức chân dung nổi tiếng Mona
Lisa, sáng tác của nhà họa sĩ thiên tài
ý Leonardo da Vinci, được vẽ vào
năm 1503 và được trưng bày tại Viện
bảo tàng Louvre ở Paris, sẽ không bao
giờ thu hút được sự chú ý đặc biệt của
công chúng thế giới, nếu như không
có một sự cố đáng buồn xảy ra với
họa phẩm này vào đầu thế kỷ XX
Hôm thứ hai ngày 21-8-1911, Viện
bảo tàng Louvre nổi tiếng cũng như
các viện bảo tàng nghệ thuật lớn khác
ở Paris đều đóng cửa. ở bên trong toà
hoạ phẩm Mona Lisa của nhà chỉ còn lại những chuyên gia
Leonardo da Vinci phục chế và một số nhân viên quét
dọn các phòng.
Vincenzo Perugia, họa sĩ trang trí 30 tuổi, người ý, mặc chiếc áo bơ lu
đồng phục, đủng đỉnh đi dạo từ phòng này qua phòng khác: Y mới làm
trong viện bảo tàng này ít lâu, nhưng hầu như đã thuộc lòng tất cả các
bức tranh được trưng bày ở đây. Theo thói quen nghề nghiệp, y ngắm
nghía những họa phẩm treo trên tường để tìm ra những chỗ sai sót. Kỳ
thật, hôm đó y quan tâm đến một việc khác. Y theo dõi những nhân
viên phục vụ và chờ đợi khi nào họ rời khỏi phòng trưng bày, nơi treo
bức tranh Mona Lisa hoặc La Joconđe. Của đáng tội, Vinsenzo nhận
cái nhiệm vụ không mấy phiền toái này cốt để tìm trong số hàng trăm
họa phẩm khổ nhỏ cái bức tranh có giá trị cao nhất. Từ lâu y đã để ý tới
Mona Lisa. Nụ cười tủm tỉm đầy sức mê hoặc đã làm y say đắm bởi cái
vẻ bí ẩn khiến khách thập phương chiêm ngưỡng không biết chán. Tác
giả bức tranh đó đã truyền được vào bức chân dung ấy sự trong trắng
và vẻ dịu dàng của người phụ nữ. Báo chí đã ca ngợi rằng đó là kiệt tác
độc nhất vô nhị của nghệ thuật thế giới mà giá không dưới một triệu đô
la.
Chính những thông tin tương tự như vậy đã thúc đẩy Vincenzo và
những kẻ đồng mưu là họa sĩ Ivo Sađro và tên đại bợm chuyên nghiệp
Eduardo da Vanferno là kẻ đã từng tiến hành những vụ trộm tương tự,
đánh cắp bức tranh La Joconde. Chúng đã đến viện bảo tàng theo một
định kỳ nhất định để quan sát kỹ bức tranh. Treo trước mặt chúng là
một bức chân dung lồng trong chiếc khung gỗ có trạm trổ được phủ
một lớp đồng, khổ 70x53cm. Nhưng bức tranh đó quả thực có sức thôi
miên mãnh liệt. Bởi thế bộ ba tòng phạm cho rằng việc bán họa phẩm
ấy nếu đem lại cho chúng không phải bạc triệu thì ít ra cũng là một
món tiền không nhỏ. Và nếu như cuộn bức tranh lại, và dấu dưới tấm
áo bơ lu rồi mặc áo khoác phủ lên thì có thể đem ra ngoài không khó
khăn.
Ngày hôm ấy Vincenzo thấy phấn chấn lạ thường, y đứng ngắm nghía
tác phẩm của người đồng hương vĩ đại. Chung quanh chẳng có điều gì
đáng ngờ vực. Phòng tranh không một bóng người. Toàn bộ thao tác
tháo bức tranh ra khỏi khung và cuộn lại - y làm trong nháy mắt. Chiếc
khung y dựng vào một góc xa. Bức tranh đã được dấu dưới tấm áo bơ
lu. Y thong thả quay ra, thay quần áo, chào người gác cửa rồi ung dung
bước ra ngoài phố, thở phào nhẹ nhõm. Mọi chuyện đều diễn ra trôi
chảy. Y quặt vào một góc phố và trèo lên cỗ xe ngựa đã trực sẵn, trên
đó Ivo và Eđuarđô đang ngồi sốt ruột chờ đợi.
Thế nào, ổn chứ? Cả hai đồng thanh hỏi...
Rồi - y khẽ đáp, chính y cũng không dám tin vào điều đã làm được.
- Vậy thì tếch thôi! - Eđuarđo quát người xà ích.
Đôi ngựa vọt lên và cỗ xe lao ra phía bờ sông Seine. Họ còn một ngày
để phòng xa. Viện bảo tàng Louvre đóng cửa, không ai biết việc mất
tranh, chuyện náo động sẽ bắt đầu vào hôm thứ ba, giám đốc Viện bảo
tàng sẽ gọi cảnh sát tới và tổ chức việc truy đuổi. Nhưng sẽ tìm ở đâu?
Lúc đầu, tất yếu là ở Paris. Nhưng vào lúc đó y cùng bạn bè đã cao
chạy xa bay khỏi thành phố rồi. Sau đó có thể đem bán bức tranh ở ý
hay ở Đức tuỳ thích...
Việc mất bức tranh được phát hiện ngay hôm sau, hôm thứ ba. Kẻ đánh
cắp Mona Lisa đã nhanh chóng được xác định - Đó là một nhân viên
của Viện bảo tàng, tay họa sĩ trang trí Vincenzo đã biến mất. Nhưng
làm cách nào để lần ra dấu vết của hắn. Y còn ở Paris hay đã rời khỏi
thành phố này? Liệu y có ẩn náu tại quê hương mình, ở ý hay không? Y
hành động một mình hay cùng với những kẻ tòng phạm?
Giám đốc Viện bảo tàng Louvre Pigiole đề nghị cảnh sát tổ chức cuộc
truy lùng tội phạm trên quy mô rộng rãi, không chỉ ở Paris và trên toàn
lãnh thổ nước Pháp mà còn ở ngoài biên giới nước này. Nhiều họa sĩ,
nhiều nhà -phục chế được dò hỏi, tất cả các viện bảo tàng lớn và các
nhà sưu tầm tư nhân đều được cảnh báo. Ngày tháng cứ trôi qua, nhưng
tung tích bọn ăn trộm tranh vẫn bặt vô âm tín. Từ Đức, từ ý , từ Tây
Ban Nha không có tin tức gì về bức tranh bị đánh cắp. Báo chí nhất loạt
miêu tả tỉ mỉ vụ mất trộm này. Trong một chốc lát họa phẩm đó đã trở
thành lừng danh khắp thế giới. Trên báo chí đã xuất hiện những tấm
ảnh của tên kẻ trộm Vincenzo và của bức tranh bị đánh cắp. Người ta
đặt tiền thưởng cho những ai tìm ra tung tích của kẻ trộm tranh.
Trong vòng một ngày, tác phẩm của Leonardo da Vinci đã trở thành
bức tranh nổi tiếng nhất của Viện bảo tàng Louvre. Hàng đoàn người
đến đây cốt để tò mò xem cái vị trí của bức tranh bị mất. Những chuỗi
ngày chờ đợi khắc khoải trôi qua. Cảnh sát vẫn không ngừng tìm kiếm
hắn qua những tấm ảnh Vincenzo ướt sũng dưới mưa thu. Không ai còn
đặc biệt quan tâm đến phần thưởng được hứa hẹn nữa. Tất nhiên có
những hồi chuông điện thoại, những bức thư gửi đến, song không một
giả thuyết nào đưa ra, không một điều phỏng đoán nào được xác nhận.
Chẳng mấy chốc, câu chuyện về vụ đánh cắp bức tranh của Leonardo
da Vinci đã chìm vào quên lãng, mặc dầu cảnh sát vẫn tiếp tục lùng sục
Mona Lisa ở châu Âu. Họ không mảy may ngờ ràng kiệt tác này đã
được đưa sang bên kia đại dương. Từ tháng 8 năm 1911 nó đã nằm trên
đất Mỹ.
Những kẻ trộm tranh qua báo chí được biết chúng đang bị truy lùng
khắp châu Âu, và chúng đã quyết định đưa họa phẩm vượt đại dương.
Hơn nữa, tiền của chúng đã cạn. Đến New York, chúng bắt đầu đi khảo
giá. Chính ở đây Vincenzo nảy ra một ý định tuyệt vời đã mang lại cho
cả nhóm một khoản tiền kha khá: phải chăng nên chép lại Mona Lisa
rồi đem bán coi như là nguyên tác? Hay, tốt nhất là chuẩn bị mấy bản
sao? Ivo và Vincenzo nhận nhiệm vụ chép tranh. Chúng thuê một
xưởng họa nhỏ ở Broadway và đêm ngày miệt mài làm việc. Công việc
này không dễ vì cần phải chép những bức tranh cho thật giống nhau.
Còn Eđuarđô thì đảm nhận việc đi tìm khách mua.
Và đã tìm ra được. Không phải một gã khờ khạo mà là một tay rất sành
hội họa, một nhà sưu tầm, chủ của một phòng tranh riêng, nhà tỉ phú
John Morgan. Thế là cá đã cắn câu. Eđuarđô cho biết sẽ sẵn sàng bán
cho ông ta bức tranh của Leonardo da Vinci được đánh cắp từ Viện bảo
tàng Louvre, bức tranh mà cảnh sát đang truy tìm khắp châu Âu. Y cho
xem những mẩu tin cắt từ các báo. Morgan cũng đã nghe phong thanh
về câu chuyện đó, lúc đầu không tin, nhưng sau một thời gian đắn đo
suy nghĩ, ông ta đồng ý mua với giá 300 ngàn đô la. Ngày hôm sau bức
tranh được trao cho chủ mới và mỗi tên trộm kiếm được 100 ngàn đô
la: Nhà sưu tầm hí hửng vì mua được của quí với giá rẻ bất ngờ ông ta
không thể biết rằng năm “nguyên bản” như vậy cũng được bán cho các
nhà sưu tầm khác. Tổng cộng nhóm trộm qua vụ làm tranh giả vớ được
gần 2 triệu đô la - một món tiền khổng lồ đối với thời điểm bấy giờ. Và
tất cả những ông chủ của bức tranh Mona Lisa “bị đánh cắp”, lẽ tất
nhiên đều im như thóc.
Nhưng điều đánh chú ý nhất là nguyên bản vẫn chưa bán được. Thoạt
tiên không có người mua vì Vincenzo đặt giá quá cao. Sau đó y quyết
định không bán bức tranh nữa bởi lẽ y cho mình là chủ sở hữu có toàn
quyền đối với bảo vật này. Chính điều đó đã làm dấy lên sự bất bình ở
những kẻ tòng phạm với y. Những cuộc cãi lộn đã bắt đầu, không ai
thích chép tranh nữa. Thấy vậy Vincenzo bèn nghĩ cách đánh bài chuồn
khỏi đồng bọn và đem theo nguyên tác trở về ý.
Hơn hai năm, Mona Lisa đi chu du từ châu Âu sang Mỹ rồi lại quay trở
về quê hương. Vincenzo lại -thấy cạn túi, y cho rằng thời gian qua cũng
đủ để cho mọi người quên lãng y. Y dọn đến ở Como, một tỉnh nằm ở
phía Bắc nước ý và tại đây, y quyết định bán bức tranh. Y viết một bức
thư gửi Geri, một nhà sưu tầm tranh nổi tiếng ở Florence ngỏ lời muốn
bán cho ông ta bức Mona Lisa đích thực với giá nửa triệu fơrăng - một
món tiền rất lớn vào thời điểm lúc đó và ký tên là họa sĩ Leonarđi ở
Paris. Geri từng biết vụ mất bức tranh của Leonardo đa Vinci ở Viện
bảo làng Louvre nên lập tức sinh nghi và trình cảnh sát bức thư ấy.
Cảnh sát đề nghị ông tiếp tục trò chơi với Leonarđi và khuyên nên dùng
kế điệu hổ ly sơn: mời Leonarđi đến Florenceđể cho xem bức tranh.
Geri bèn viết thư trả lời, đồng ý mua tác phẩm nổi tiếng với số tiền quy
định và ngỏ lời mời họa sĩ đến Florence. Vincenzo hí hửng cho rằng
mình đã vớ đúng ông khách sộp liền đến ngay Florence và nghỉ tại
khách sạn “Tripoli”.
Đến dự buổi tiếp xúc với “họa sĩ từ Paris tới” ở khách sạn “Tnpoli”,
Ghêri mời thêm một “chuyên gia”, trên thực tế là bộ trưởng nghệ thuật
của ý tên là Corađo Risi, một người rất sành về hội họa và rất am hiểu
sáng tác của Leonardo da Vinci. Trong phòng bên cạnh, cảnh sát đã
mai phục sẵn sàng. Chính Risi khi nhìn thấy bức tranh trong tay
Leonarđi liền thốt lên một câu vốn là mật hiệu đã được qui ước từ
trước: “Không còn nghi ngờ gì nữa! Đích thị là bản gốc rồi?” Cảnh sát
lập tức xông vào phòng, công bố lệnh bắt họa sĩ Leonarđi về tội đánh
cắp bức tranh của Leonardo da Vinci ở Viện bảo tàng Louvre vào ngày
21/8/1911. Vincenzo không ngờ tình hình lại xoay chuyển như vậy, y
chưa kịp mở mồm thì lập tức đã bị tra tay vào còng số 8.
Ngày 20 tháng 12 năm 1913, một thông báo đặc biệt về hiện vật được
tìm thấy cuối cùng đã nằm trên bàn các thám tử Pháp. Tin này được lập
tức báo cho giám đốc Viện bảo tàng Louvre Piglóle. Ông ta không
muốn tin điều đó và đích thân dẫn đầu một đoàn đại biểu đến Florence.
Toàn bộ sự việc còn lại chỉ là công việc kỹ thuật. Pigiole và các đồng
nghiệp của ông đã xác nhận tính đích thực của Mona Lisa. Đó chính là
nguyên bản bị đánh cắp trong Viện bảo tàng Louvre. Khi cảnh sát tiến
hành thẩm vấn Vincenzo, thì y cố thanh minh cho hành động của mình
bằng cách khẳng định rằng y không đánh cắp, rằng mục đích của y
không phải là kiếm chác mà là mong muốn trả lại cho nhân dân ý của
mình tác phẩm của người đồng hương vĩ đại mà hoàng đế Napoléon, kẻ
xâm lăng vốn bị y căm ghét, đã mang về Pháp làm chiến lợi phẩm. Y
nói rằng nếu như kẻ đi nô dịch các dân tộc và tên kẻ cướp Napoléon
được coi là anh hùng, thì y, Vincenizo, không thể là tên tội phạm.
Song các thẩm phán không coi lời giải thích của y là đủ cơ sở để thanh
minh. Bồi thẩm đoàn đều nhất trí cho rằng y phạm tội. Và Vincenzo
Peru gia bị đưa vào nhà lao, còn bức tranh thì được hoàn lại cho Viện
bảo tàng Louvre. Nó lại được treo đúng vị trí cũ của nó cách đây hai
năm. Thật ra, từ lúc đó, để bảo vệ bức tranh, người ta đã áp dụng những
biện pháp đặc biệt: nó được che chắn bởi một tấm kính dày có gắn tín
hiệu báo động.
Lê Sơn (theo Literaturncya Rossija)
