ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
KHANN SARETH
SỨC KHOẺ TÂM THẦN CỦA THANH THIẾU NIÊN TẠI
CAMPUCHIA: MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC HỘI CHỨNG VĂN HOÁ
ĐẶC HIỆU, TRẦM CẢM, LO ÂU VÀ SUY GIẢM CHỨC NĂNG
TÓM TẮT LUẬN ÁN NGÀNH TÂM LÍ HỌC
CHUYÊN NGÀNH: Tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên
Mã số: 9210401.01
HÀ NỘI, 2021
CÔNG TRÌNH ĐÃ HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
Giảng viên hướng dẫn:
TS. Desiree M. Seponski
TS. Trần Văn Công
Người phản biện 1: …………………………….
Người phản biện 2: …………………………….
Người phản biện 2: …………………………….
Luận án này sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá tại Trường Đại học
Giáo dục
Có thể tìm luận án tại:
- Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội
- Trung tâm Thông tin – Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội
1
MỞ ĐẦU
1. Bối cảnh nghiên cứu
Campuchia đã trải qua nội chiến và các chế độ tàn ác trong nhiều thập kỷ,
điều này đã tạo nên một tình huống rất khó khăn, thách thức liên quan đến sức khỏe
tâm thần. Một nghiên cứu gần đây cho thấy 16.7% người Campuchia báo cáo có
trầm cảm ở mức lâm sàng, 27.4% báo cáo có rối loạn lo âu và 7.6% đáp ứng các tiêu
chuẩn chẩn đoán của rối loạn căng thẳng sau sang chấn (Seponski và cộng sự,
2018). Người Campuchia, đặc biệt là những người sống ở vùng nông thôn, họ vẫn
tin rằng các vấn đề tâm thần là do sự tức giận của linh hồn tổ tiên của họ (Chhim,
2017; Kim & Peeters, 2017), không phải do các nguyên nhân tâm lý xã hội hoặc
sinh học mà khoa học đã xác định (Ka, Ka, & Savin, 2014).
2. Đặt vấn đề
Một hạn chế đang tồn tại đối với các cách thức tiếp cận đánh giá sức khỏe
tâm thần hiện nay là sự phụ thuộc vào các cách thức đánh giá từ phương Tây mà
không tính đến các hội chứng văn hóa đặc hiệu ở Campuchia. Nghiên cứu về sức
khỏe tâm thần ở Campuchia vẫn còn hạn chế, đặc biệt là nghiên cứu trên thanh thiếu
niên Campuchia. Nghiên cứu này đóng góp vào khoảng trống quan trọng trong việc
tìm hiểu về sức khỏe tâm thần ở Campuchia, tập trung vào thanh thiếu niên.
3. Mục đích nghiên cứu
Mục tiêu chính của nghiên cứu này là đánh giá tính độ hiệu lực cấu trúc của
các hội chứng tâm bệnh văn hóa đặc hiệu ở Campuchia bằng cách sử dụng thang đo
triệu chứng cơ thể phiên bản Campuchia (CSSI). Để đánh giá độ hiệu lực cấu trúc
của CSSI, nghiên cứu này đã xem xét mối quan hệ giữa (a) CSSI, (b) các hội chứng
tâm thần dựa trên các tiêu chí chẩn đoán của phương Tây (các triệu chứng trầm cảm
và lo âu), và (c) các chỉ số bệnh lý bao gồm suy giảm chức năng, hành vi tìm kiếm
điều trị vấn đề sức khỏe tâm thần và chất lượng cuộc sống. “Bệnh lý” tâm thần và
“bệnh tâm thần” được xác định theo mối quan hệ với các yếu tố rối loạn chức năng
ở mỗi người. Do đó, độ hiệu lực cấu trúc của CSSI được định nghĩa là các mối quan
hệ đơn nhất về mặt thống kê (kiểm soát lo âu và trầm cảm theo tiêu chí chẩn đoán
của phương Tây) với các chỉ số về bệnh lý tâm thần, bao gồm suy giảm chức năng,
chất lượng cuộc sống và tìm kiếm sự trợ giúp.
2
4. Giả thuyêt nghiên cứu
H1. Điểm số tiểu thang đo hội chứng văn hóa CSSI và điểm số tiểu thang đo triệu
chứng cơ thể CSSI sẽ tương quan có ý nghĩa thống kê với tiêu chuẩn chẩn đoán
hội chứng trầm cảm và lo âu theo tiêu chí chẩn đóan của phương Tây (một phần
của DSM và ICD)
H2. Các hội chứng theo tiêu chí chẩn đoán của phương Tây về trầm cảm và lo âu sẽ
tương quan có ý nghĩa thống kê với các chỉ số về tâm bệnh, bao gồm (a) suy
giảm chức năng, (b) tìm kiếm sự trợ giúp và (c) chất lượng cuộc sống.
H3. Điểm số tiểu thang đo hội chứng văn hóa CSSI và điểm số tiểu thang đo triệu
chứng cơ thể sẽ tương quan có ý nghĩa thống kê với các chỉ số về tâm bệnh, bao
gồm: (a) suy giảm chức năng, (b) tìm kiếm sự trợ giúp, (c) chất lượng cuộc
sống.
H4. Điểm số tiểu thang đo hội chứng văn hóa CSSI và điểm số tiểu thang đo triệu
chứng cơ thể CSSI sẽ có mối quan hệ đơn nhất về mặt thống kê (tức là, khi
kiểm soát các hội chứng lo âu và trầm cảm theo tiêu chí chẩn đoán của phương
Tây, tương quan vẫn có ý nghĩa) với (a) suy giảm chức năng, (b) tìm kiếm sự
trợ giúp, và (c) chất lượng cuộc sống, khi kiểm soát các hội chứng lo âu và trầm
cảm theo tiêu chí chẩn đoán của phương Tây.
5. Đóng góp của nghiên cứu
Đánh giá và chẩn đoán sức khỏe tâm thần sao cho phù hợp về mặt văn hóa là
điều vô cùng quan trọng, đóng góp vào hiệu quả của công tác phòng ngừa, can thiệp
và điều trị. Đây cũng là điều quan trọng đối với sức khỏe tâm thần của thanh thiếu
niên bởi nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần khởi phát từ sớm. Mục đích của nghiên cứu
này là đánh giá độ hiệu lực cấu trúc của thang đo hội chứng và triệu chứng cơ thể
phiên bản Campuchia (Cambodia Somatic Symptom and Syndrome Inventory,
CSSI) ở thanh thiếu niên. Trong trường hợp có sự khác biệt liên quan đến hội chứng
tâm bệnh văn hóa đặc hiệu, suy giảm chức năng và nhu cầu điều trị thì việc đánh giá
và điều trị sức khỏe tâm thần sẽ cần có thêm đánh giá các hội chứng văn hóa đặc
hiệu này. Kết quả của nghiên cứu có thể giúp các viện, tổ chức phi chính phủ sử
dụng để xây dựng kế hoạch chiến lược cải thiện tình trạng sức khỏe tâm thần ở
3
Campuchia, bằng cách nâng cao độ hiệu lực của các đánh giá sức khỏe tâm thần.
Điều này sẽ giúp chúng ta hiểu được mức độ mà các hội chứng văn hóa đặc hiệu này
có sự khác biệt riêng, ngoài phạm vi các hội chứng truyền thống. Quan trọng nhất,
nghiên cứu sẽ xem xét mối quan hệ đơn nhất nhất giữa CSSI và suy giảm chức
năng, nhận thức về nhu cầu điều trị (bao gồm cả nhận thức của gia đình) và tìm
kiếm điều trị trong thực tế.
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1. Tổng quan nghiên cứu
Sổ tay Thống kê và Chẩn đoán về Rối loạn Sức khỏe Tâm thần DSM-5
(APA, 2013) định nghĩa nhận thức mang tính văn hóa về sự đau khổ (distress) là
cách mà các nhóm văn hóa khác nhau trải nghiệm, hiểu và truyền đạt những đau khổ
về cảm xúc và tâm lý, các vấn đề hành vi liên quan, những suy nghĩ và cảm xúc mà
họ đang gặp trở ngại. Các hội chứng tâm bệnh đặc hiệu về mặt văn hóa bao gồm ba
thành phần có liên quan về mặt lâm sàng: (a) hội chứng văn hóa, là các nhóm triệu
chứng có xu hướng đồng thời xảy ra chỉ trong (các) nhóm văn hóa cụ thể (tức là có
các quá trình nhân quả riêng trong nhóm văn hóa này); (b) các thành ngữ, câu nói về
nỗi đau khổ, trong đó nỗi đau khổ có nguyên nhân xuyên văn hóa nhưng cách thể
hiện tâm lý đau khổ và đau đớn này là duy nhất đối với một nền văn hóa (ví dụ, nói
về “khyâl”); và (c) sự giải thích hoặc nguyên nhân có liên quan đến văn hóa về
những trải nghiệm nhận thức, cảm xúc và thể chất này (ví dụ, bị ma ám) (Lewis-
Fernández & Aggarwal., 2013). Có nhiều lý do để giải thích tại sao việc xác định,
đánh giá và hiểu bản chất bệnh lý của các hội chứng văn hóa đặc hiệu là quan trọng,
một trong số đó là việc tối đa hóa tính hữu dụng, thiết thực và hiệu quả của các công
cụ đánh giá và can thiệp sức khỏe tâm thần.
Hội chứng văn hóa đặc hiệu hay “những thành ngữ, cụm từ được sắp xếp
theo một thứ tự cố định và có ý nghĩa biểu đạt không đổi về sự đau khổ” có tương
quan cao với các rối loạn sức khỏe tâm thần khác nhau theo tiêu chí chẩn đoán của
phương Tây. Ví dụ, nghiên cứu của Kohrt và cộng sự (2014) đã cho thấy mối quan
hệ giữa cách hiểu khái niệm về sự đau khổ và các rối loạn tâm thần theo tiêu chí
chẩn đoán của phương Tây. Ví dụ, điểm số tiểu thang đo hội chứng văn hóa CSSI có