Sụt cân bất thường ở người cao tuổi -
Dấu hiệu nguy hiểm
Sụt cân nhiều ở một người khỏe mạnh thường là triệu chứng báo hiệu
một bệnh tiềm ẩn. Ở người cao tuổi, nguyên nhân sụt cân thường gặp nhất là
trầm cảm, ung thư và bệnh đường tiêu hóa.
Sự ổn định của cân nặng
Một người khỏe mạnh, việc duy trì trọng lượng ở một “ngưỡng” là rất
ổn định, mặc dù việc ăn uống hằng ngày và cường độ lao động rất thay đổi.
Mức độ thèm ăn và chuyển hóa của cơ thể được điều hòa bởi một mạng lưới
các yếu tố thần kinh và nội tiết rất phức tạp, trong đó trung tâm đói và no
của vùng dưới đồi đóng vai trò quan trọng. Chất leptin có vai trò chủ yếu
trong việc duy trì dài hạn sự ổn định của cân nặng. Một số cytokin, gồm yếu
tố hoại thư bướu a, interleukin, yếu tố dinh dưỡng thần kinh lông và yếu tố
ức chế ung thư máu gây nên các tác dụng: chán ăn, sốt, viêm, thay đổi
chuyển hóa chuyên biệt. Bệnh nhân ung thư, nhiễm khuẩn máu, bệnh viêm
mạn tính và suy tim ứ huyết có nồng độ của một hay nhiều các cytokin này
tăng cao.
Sụt cân xảy ra khi sự tiêu hao năng lượng vượt quá số lượng calo sẵn
có dùng cho sự tiêu thụ năng lượng. Cơ chế sụt cân gồm: giảm ăn, kém hấp
thu, mất calo và tăng nhu cầu năng lượng. Việc ăn uống có thể bị ảnh hưởng
bởi rất nhiều yếu tố: kích thích thị giác, khứu giác, vị giác và bởi các yếu tố
di truyền, tâm lý, xã hội. Hấp thu có thể bị cản trở do suy tụy, tắc mật, tiêu
chảy mạn tính từng đợt, bướu ruột, xạ trị, viêm đường ruột, nhiễm khuẩn
hay tác dụng của thuốc. Cũng có thể bị mất calo do nôn hay tiêu chảy, đái
tháo đường hay dẫn lưu lỗ rò. Năng lượng tiêu hao lúc nghỉ giảm theo tuổi
và có thể bị ảnh hưởng bởi tình trạng của tuyến giáp. Bắt đầu từ tuổi 60,
trọng lượng cơ thể giảm trung bình 0,5% mỗi năm. Cấu tạo cơ thể cũng bị
ảnh hưởng bởi tuổi tác: mô mỡ tăng và khối lượng cơ giảm khi tuổi tăng.
Sụt cân có nguy hiểm không?
Sụt cân ngoài ý muốn, nhất là ở người cao tuổi, là khá phổ biến, nó
làm tăng tỷ lệ bệnh tật và tử vong. Một số nghiên cứu cho thấy: sụt cân
nhiều ngoài ý muốn kết hợp với một tỷ lệ tử vong là 25% trong vòng 18
tháng sau; sụt cân đáng kể ở người cao tuổi có tỷ lệ tử vong là 9 - 38% trong
khoảng thời gian 2-3 năm sau.
Nguyên nhân sụt cân là gì?
Những nguyên nhân sụt cân ở người cao tuổi thường gặp nhất là trầm
cảm, bệnh đường tiêu hóa lành tính và ung thư, trong đó hay gặp nhất là ung
thư phổi và tiêu hóa. Nhân đây cần nói thêm rằng: ở người trẻ hơn hay bị sụt
cân do các bệnh đái tháo đường, cường giáp, rối loạn ăn uống và nhiễm
khuẩn, đặc biệt là nhiễm HIV.
Bệnh nhân sụt cân thường có các dấu hiệu gợi ý sự liên quan của một
cơ quan đặc biệt. Bướu tụy và gan, có thể ảnh hưởng sớm đến việc ăn uống
và làm sụt cân trước khi các triệu chứng khác xuất hiện. Ung thư phổi có thể
biểu hiện bằng viêm phổi tắc nghẽn, khó thở hay ho và nôn ra máu. Bệnh
nhân bị trầm cảm và cảm giác cô đơn có thể gây sụt cân nhiều, nhất là ở
những người cao tuổi. Bệnh suy tim ứ huyết và tắc nghẽn phổi mạn tính
thường gây chán ăn và tăng tiêu hao năng lượng do đó làm người gầy sút
nhiều. Sụt cân có thể là dấu hiệu của bệnh nhiễm khuẩn như: lao, HIV, viêm
nội tâm mạc, các bệnh nhiễm nấm hay ký sinh trùng. Những bệnh nội khoa
như cường giáp, hoặc u tủy thượng thận thường làm tăng chuyển hóa. Đối
với người cao tuổi bị bệnh cường giáp không triệu chứng có thể chỉ có biểu
hiện sụt cân. Bệnh nhân đái tháo đường giai đoạn đầu thường kèm theo sụt
cân nhanh, phản ánh tình trạng đi tiểu ra đường và không còn tác dụng đồng
hóa của nội tiết tố insulin. Ngoài ra còn nhiều nguyên nhân sụt cân ở người
cao tuổi như: các bệnh ung thư, rối loạn tiêu hóa kém hấp thu, tắc nghẽn ống
tiêu hóa do khối u, do xơ teo; khí phế thũng; suy thận; bệnh răng miệng;
giảm vị giác và khứu giác; bệnh Parkinson, sa sút tâm thần; cô đơn, nghèo
túng, mất mát người thân, sa sút mức sống...
Điều trị sụt cân như thế nào?
Theo cơ chế sụt cân phải điều trị bằng cách: Tăng cường ăn uống cho
bệnh nhân, tăng khả năng hấp thu, giảm quá trình làm mất calo của bệnh
nhân như giảm hoạt động, giảm quá trình tiêu hao calo. Sụt cân là biểu hiện
của nhiều bệnh, do đó việc điều trị sụt cân chủ yếu là điều trị nguyên nhân
gây sụt cân. Có thể sử dụng phương pháp nội khoa để điều trị các bệnh nội
khoa như: lao, trầm cảm, tiểu đường, các bệnh nhiễm khuẩn; phương pháp
phẫu thuật dùng điều trị các bệnh ung thư, các khối u lành tính trong ống
tiêu hóa. Việc tăng cường dinh dưỡng cho bệnh nhân là một cách điều trị sụt
cân tích cực và có hiệu quả.
