Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
Ng« thu giang
T¸c ®éng cña c¸c yÕu tè thuéc ®Æc ®iÓm
c«ng ty niªm yÕt tíi møc ®é c«ng bè th«ng tin
vμ hÖ qu¶ cña nã
CHUY£N NGμNH: tμi chÝnh - ng©n hμng
M· Sè: 62340201
Hμ néi, n¨m 2014
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
gs.TS. cao cù béi
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án
cấp trường tại Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội
Vào hồi giờ ngày tháng năm 2014.
Có thể tìm hiểu Luận án tại:
Thư viện Quốc gia
Thư viện trường Đại học Kinh tế Quốc dân
1
MỞ ĐẦU
Lý do lựa chọn đề tài
Để thị trường chứng khoán (TTCK) hoạt động hiệu quả, các nhà đầu tư cần
được cung cấp thông tin đầy đủ cho các nhà đầu tư để họ có thể ra các quyết định
đầu tư phù hợp. Thông tin không cân xứng (các bên tham gia vào một giao dịch tài
chính có thông tin không đầy đủ) có tác động tiêu cực tới hoạt động bình thường của
thị trường tài chính.
Thị trường chứng khoán Việt Nam ra đời từ năm 2000 trong nền kinh tế đang
phát triển. Với hơn 10 năm vận hành, thị trường chứng khoán đã đi vào hoạt động
ổn định với những tổ chức và các công cụ cơ bản nhất là cổ phiếu và trái phiếu. Tuy
vậy thực tế hoạt động thời gian gần đây cho thấy, còn nhiều hạn chế đối với thị
trường để hoạt động hiệu quả như: tâm lý bầy đàn, giao dịch nội gián, giao dịch
chứng khoán dựa theo tin đồn v.v… Với những tồn tại trên, Luận án lựa chọn
nghiên cứu tác động của đặc điểm thuộc CTNY tới hoạt động công bố thông tin
của CTNY trên TTCK Việt Nam và tác động của công bố thông tin này tới TTCK
Việt Nam và CTNY.
Mục đích nghiên cứu
Câu hỏi quản lý đặt ra đối với các nhà quản lý TTCK Việt Nam và các
CTNY là làm thế nào để cải thiện hiệu quả hoạt động thị trường thông qua minh
bạch thông tin công bố và lợi ích của hoạt động này tới các CTNY và tới giao dịch
trên TTCK Việt Nam. Để trả lời câu hỏi này, các nhà quản lý TTCK Việt nam
và CTNY cần hiểu rõ hoạt động CBTT, đo lường được mức độ CBTT, những
yếu tố nào có thể tác động đến CBTT của CTNY, và kết quả giao dịch thị
trường của các cổ phiếu niêm yết sẽ như thế nào khi thực hiện hoạt động CBTT
trên TTCK Việt Nam.
Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là hoạt động CBTT của các CTNY chính
thức trên hai Sàn giao dịch chứng khoán của thị trường Chứng khoán Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu là hoạt động CBTT từ ngày 1 tháng 1 năm 2011 tới ngày
31 tháng 12 năm 2013 của các công ty niêm yết có thời điểm niêm yết chính thức
trên Sở Giao dịch Chứng khoán Hà nội và Thành phố Hồ Chí Minh trên TTCK Việt
Nam trước ngày 1 tháng 1 năm 2010.
2
Câu hỏi nghiên cứu
Các câu hỏi nghiên cứu cụ thể được phát triển như sau:
• Hoạt động công bố thông tin của công ty niêm yết trên thị trường
chứng khoán Việt Nam có thể được đo lường với các biến số và chỉ tiêu đo
lường nào?
• Các yếu tố thuộc đặc điểm công ty niêm yết có tác động tới mức
độ công bố thông tin tổng quát/ mức độ công bố công bố của các nhóm thông
tin từ công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam như thế nào?
• Mức độ công bố thông tin của công ty niêm yết có tác động tới
thị trường niêm yết và công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt
Nam thông qua chỉ tiêu nào và như thế nào?
Đóng góp mới của nghiên cứu
* Đóng góp về lý luận:
Luận án đã xây dựng một Cơ sở lý thuyết toàn diện mô tả về hoạt động công
bố thông tin (CBTT) của công ty niêm yết (CTNY) trên thị trường Chứng khoán.
Luận án đã phát triển các tiêu chí đo lường hoạt động CBTT; tổng hợp, điều chỉnh
và bổ sung các yếu tố thuộc CTNY và đánh giá mức độ tác động của các yếu tố này
đến hoạt động CBTT; và đánh giá hệ quả của hoạt động CBTT đến thị trường niêm
yết và CTNY. Luận án xây dựng mô hình nghiên cứu, các giả thuyết nghiên cứu và
sử dụng phương pháp nghiên cứu lượng hóa để kiểm định các mối tương quan giữa
các biến trong mô hình.
Cụ thể, hoạt động CBTT được đánh giá trên ba (3) phương diện: tính thông
tin, tính rõ ràng dễ hiểu và tính cập nhật của thông tin công bố. Các nghiên cứu trước
đây chỉ đánh giá tổng quát hoạt động CBTT qua chỉ tiêu tính thông tin.
Về yếu tố thuộc CTNY tác động tới CBTT, Luận án đã đánh giá năm nhóm
yếu tố: (1) Đặc điểm ngành nghề; (2) Đặc điểm về sở hữu: ngoài chỉ tiêu sở hữu
nước ngoài, Luận án đã bổ sung chỉ tiêu sở hữu nhà nước và mối quan hệ tương hỗ
là nhà sở hữu có tổ chức và là nhà nước; (3) Đặc điểm về quản trị công ty: luận án
đã điều chỉnh chỉ tiêu độc lập, theo đó, xét cả trường hợp thành viên HDQT kiêm
nhiệm vị trí Tổng giám đốc/ Giám đốc trong CTNY; (4) Đặc điểm về kết quả kinh
doanh: Luận án bổ sung chỉ tiêu dòng tiền trong kỳ; (5) Đặc điểm về niêm yết:
nghiên cứu điều chỉnh chỉ tiêu qui mô CTNY; và bổ sung chỉ tiêu Sở niêm yết.
Về hệ quả, không chỉ đánh giá tác động của CBTT tới chi phí vốn chủ sở hữu
của CTNY; luận án cũng đánh giá hệ quả CBTT tổng quát và CBTT của từng nhóm
3
thông tin tới biến động thị giá cổ phiếu. Chưa có nghiên cứu nào trước đây xem xét
đánh giá tác động vĩ mô và vi mô của hoạt động CBTT đến thị giá như vậy.
* Những đóng góp về thực tiễn
Các nghiên cứu trước đây về lĩnh vực này được thực hiện chủ yếu tại các
nước có trình độ phát triển cao và/hay thị trường Chứng khoán (TTCK) có tốc độ
phát triển nhanh và có qui mô lớn. Việc nghiên cứu tại TTCK Việt Nam là một
điểm mới về thực tiễn của nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu cũng đem lại những phát
hiện mới về hoạt động CBTT của CTNY trên TTCK Việt Nam, cụ thể là:
(1) Thực trạng thực hiện CBTT của CTNY
(2) Những yếu tố tác động tích cực và tiêu cực tới CBTT của CTNY
(3) Hệ quả tích cực của CBTT tới chi phí vốn chủ sở hữu và biến động thị
giá cổ phiếu trên TTCK Việt Nam
Dựa trên thực trạng đó, luận án đã xây dựng hệ thống kiến nghị với (1) Cơ
quan quản lý nhà nước để hoàn thiện nội dung, qui trình trong các qui định về
CBTT của CTNY; (2) CTNY để tăng cường nhận thức và hướng thông tin chủ đạo
cần cung cấp tới nhà đầu tư; và (3) hướng nghiên cứu sau này về CBTT của CTNY
trên TTCK Việt Nam.
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1 Các nghiên cứu trên Thế giới
Hoạt động CBTT của các CTNY được nghiên cứu khá phổ biến trong hơn 10
năm tại các nước trên Thế giới. Các nghiên cứu của Thế giới tập trung vào ba nội
dung chính của hoạt động CBTT là:
• Xu thế công bố các nhóm thông tin: CBTT theo qui định và CBTT
tự nguyện
• Lý giải các yếu tố tác động đến hoạt động công bố của CTNY.
• Tác động của hoạt động CBTT: các nghiên cứu xem xét tác động trực tiếp
của hoạt động CBTT đến chủ thể sử dụng thông tin; và từ đó tác động gián tiếp đến
thị trường niêm yết.
1.1.1.1 Thông tin công bố
Chỉ số thông tin trong các nghiên cứu đầu tiên là chỉ số được xây dựng cho
các thông tin công bố bắt buộc theo luật định. Theo sự phát triển của thị trường
Chứng khoán trên thế giới, các nhà nghiên cứu đã tìm ra xu hướng CBTT của các
CTNY không chỉ dừng lại ở CBTT theo luật định mà còn công bố các thông tin tự