1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Sự tái diễn của các cuộc khủng hoảng của tài chính trong thời gian gần
đây đã khiến các quốc gia tìm mọi biện pháp để bảo vệ nền kinh tế trước những
rủi ro thách thức của tài chính. Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính Đông Á năm
1996-1997 mức dự trữ ngoại hối thực tế trên toàn cầu đã tăng hơn gấp ba lần.
Dự trữ ngoại hối được coi là một biện pháp đề phòng rủi ro về độ mở tài chính,
cụ thể là việc đảo chiều đột ngột của dòng vốn và các cuộc khủng hoảng tài
chính. Sau hậu quả của khủng hoảng tài chính châu Á, IMF nhấn mạnh tầm
quan trọng của dự trữ ngoại hối như là một phương tiện để ngăn ngừa và quản
lý khủng hoảng.
Theo Nugee (1999), dự trữ ngoại hối được các quốc gia sử dụng để hỗ trợ
chính sách tiền tệ và chính sách ngoại hối, và các mục đích khác, nhằm đáp ứng
các mục tiêu kinh tế vĩ mô như ổn định tiền tệ và ổn định hệ thống thanh toán
trong nước và hỗ trợ xuất khẩu. Những nghiên cứu gần đây của Blanchard và
cộng sự (2010) cũng như nghiên cứu của Aizenman và Sun (2010) đã cho thấy
ngay cả các quốc gia có mức dự trữ ngoại hối cao cũng đã buộc phải sử dụng
(hoặc sụt giảm) dự trữ của mình. Các nghiên cứu này đã tìm thấy một số bằng
chứng cho thấy dự trữ ngoại hối là một “tấm đệm giảm sốc” quan trọng cho nền
kinh tế trước cuộc khủng hoảng tài chính. Thật vậy, một lượng tài sản dự trữ
cao trước khủng hoảng có thể bảo vệ quốc gia chống lại các cuộc tấn công đầu
cơ, mà có thể làm sụt giảm dự trữ, dẫn tới các nguy cơ tấn công tiền tệ khác có
thể xảy ra. Dự trữ trong bối cảnh này có thể hiểu nôm na giống như chức năng
người cho vay cuối cùng của Ngân hàng trung ương. Dự trữ ngoại hối góp phần
ổn định kinh tế vĩ mô thông qua việc tác động tới hàng loạt biến số vĩ mô khác
như tăng trưởng GDP, cán cân thanh toán, tỷ giá hối đoái và lạm phát. Duy trì
dự trữ ngoại như thế nào để có thể giúp một quốc gia có thể đứng vững trước
những ảnh hưởng từ các cú sốc kinh tế từ bên ngoài là vấn đề nghiên cứu mà
nhiều nhà kinh tế và hoạch định chính sách quan tâm. Sự cần thiết của dự trữ
ngoại hối phụ thuộc vào chế độ tỷ giá mà quốc gia cam kết theo đuổi. Dự trữ
ngoại hối đặc biệt quan trọng dưới chế độ tỷ giá cố định vì ngân hàng trung
ương phải liên tục can thiệp vào thị trường ngoại hối đẻ giữ vững tỷ giá đã ấn
định (Edwards, 1983). Dự trữ quốc tế càng lớn, khả năng can thiệp của ngân
2
hàng trung ương càng được mở rộng và niềm tin của thị trường vào những
tuyên bố về tỷ giá của nhà điều càng vững chắc. Trong khi đó, dưới chế độ tỷ
giá thả nổi, ngân hàng trung ương không cần phải can thiệp giữ vững tỷ giá, mà
tỷ giá sẽ vận hành theo quy luật cung cầu; do vậy dự trữ quốc thế là không cần
thiết (Crockett, 1978). Trong thực tế, các chính phủ dù theo đuổi chế độ tỷ giá
nào đều rất quan tâm đến sự biến động của tỷ giá, vì vậy, duy trì và củng cố
mức dự trữ ngoại hối luôn là sự quan tâm của các nhà điều hành chính sách
(Calvo và Reinhart, 2000). Ngoài việc được sử dụng để can thiệp vào tỷ giá,
khi một quốc gia ngày càng gia tăng mức độ hội nhập vào nền kinh tế thế giới,
đặc biệt là hội nhập tài chính, đặc biệt là đối với các nước mới nổi. Dự trữ
ngoại hối không chỉ đơn thuần để đảm bảo khỏi nguy cơ và tác động của khủng
hoảng, dự trữ ngoại hối được xây dựng để vô hiệu hoá, chặn trước tấn công từ
các thế lực đầu cơ và có thể giải quyết tốt hơn những cú sốc vĩ mô do dòng vốn
đảo chiều đột ngột. Việc tự bảo hiểm cho nền kinh tế bằng dự trữ ngoại hối cũng
giúp giảm mức độ phụ thuộc vào sự cứu trợ từ cộng đồng quốc tế như IMF hay
WB, vì nó không chỉ tạo ra sự phụ thuộc vào các tổ chức này, mà còn đưa đến
những hệ lụy về chính trị, vị thế quốc gia... và đôi khi sự viện trợ này còn làm
cho tình hình trở nên trầm trọng hơn. Thậm chí đối với những nước không bị ảnh
hưởng trực tiếp từ khủng hoảng, thì dự trữ ngoại hối cũng đóng một vai trò quan
trọng, để phòng trường hợp dòng vốn bị rút ra đột ngột do khủng hoảng niềm tin
đối với các nước đang phát triển. Nếu một quốc gia có nguồn dự trữ quá lớn thì
sẽ làm phát sinh chi phí cho việc nắm giữ dự trữ ngoại hối do lợi nhuận thu được
từ đầu tư dự trữ ngoại hối thường thấp hơn chi phí đi vay vốn nước ngoài. Còn
nếu quốc gia có một lượng dự trữ quá mỏng thì sẽ gây tác động tiêu cực tới khả
năng thanh toán cũng như an ninh tài chính quốc gia.
Dự trữ ngoại hối còn được các quốc gia sử dụng để hỗ trợ tiền tệ và chính
sách ngoại hối. Trong hai thập kỷ qua, dự trữ ngoại hối của các nước đã gia
tăng rõ rệt , đặc biệt là các nước châu Á, mức dự trữ khổng lồ tại các nước này
là kết quả của nhu cầu phòng ngừa, phản ánh mong muốn tự bảo hiểm chống lại
những hạn chế do vay vốn đột ngột từ các nước khác nhằm ổn định kinh tế vĩ
mô. Ổn định kinh tế vĩ mô là một trong những vấn đề quan trọng nhất trong các
mối quan tâm về kinh tế vĩ mô hiện đại trên thế giới. Cân bằng kinh tế vĩ mô
gần đây đã bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, gây ra bởi quá trình toàn cầu hoá
đang diễn ra trên thế giới.
3
Dự trữ ngoại hối là một trong những chỉ số kinh tế quan trọng đối với các
nền kinh tế, nhưng sẽ đặc biệt quan trọng hơn đối với các nền kinh tế đang phát
triển đang thực hiện mở cửa, tự do hoá các giao dịch vốn quốc tế như Việt
Nam. Tại Việt Nam, sau khi tăng liên tục và đạt mức đỉnh vào giữa năm 2008,
do tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và các bất ổn
kinh tế vĩ mô trong nước, NHNN phải sử dụng dự trữ ngoại hối để can thiệp
dẫn đến dự trữ ngoại hối bị suy giảm mạnh. Từ năm 2014 trở lại đây, những
chính sách kinh tế tích cực đã giúp cho nền kinh tế Việt Nam phục hồi trở lại và
cùng với đó là sự tăng trở lại của dự trữ ngoại hối quốc gia. Với con số dự trữ
ngoại hối tính đến thời điểm tháng 12/2016 vào khoảng 38 tỷ. Tuy nhiên, nếu
so với các quốc gia trong khu vực thì đây vẫn là con số còn khiêm tốn và tương
đối thấp. Đứng trước sự mở cửa và hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế
thế giới, đặc biệt là sau giai đoạn khủng hoảng tài chính toàn cầu vừa qua đòi
hỏi Việt Nam phải ổn định kinh tế vĩ mô. Ổn định kinh tế vĩ mô cũng là điều
kiện tiên quyết nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng bền vững hơn, đặc biệt là
trong trung và dài hạn. Dự trữ ngoại hối là một trong những yếu tố góp phần ổn
định kinh tế vĩ mô giúp chúng ta có thể chủ động đối phó với các cú sốc kinh tế
từ bên ngoài.
Từ thực tế trên, có thể thấy nghiên cứu về dự trữ ngoại hối, đánh giá những
tác động của dự trữ ngoại hối đối với ổn định kinh tế vĩ mô là yêu cầu khách quan
mà thực tiễn đặt ra. Trên cơ sở đó, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề tài “Tác động
của dự trữ ngoại hối đối với ổn định kinh tế vĩ mô tại Việt Nam”.
2. Mục tiêu nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu tập trung vào các mục tiêu sau:
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về DTNH và ổn định kinh tế vĩ mô.
- Bổ sung khung lý thuyết về tác động của DTNH đến một số chỉ tiêu có
liên quan đến ổn định kinh tế vĩ mô như tăng trưởng GDP, tỷ giá hối đoái, cán
cân thanh toán và lạm phát.
- Phân tích tình hình kinh tế vĩ mô, thực trạng DTNH và tác động của
DTNH đến ổn định kinh tế vĩ mô ở Việt Nam giai đoạn 2000 - 2016.
- Kiểm chứng tác động của DTNH đến một số biến phản ánh ổn định vĩ
mô ở Việt Nam theo số liệu có tần suất quý từ năm 2000 đến năm 2016.
4
- Đề xuất giải pháp tăng cường DTNH góp phần thực hiện mục tiêu ổn
định kinh tế vĩ mô và hạn chế bất ổn của kinh tế vĩ mô giai đoạn tiếp theo ở
Việt Nam.
Đối tượng nghiên cứu:
Tác động của dự trữ ngoại hối tới ổn định kinh tế vĩ mô tại Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu:
Phạm vi nghiên cứu là biến động của dự trữ ngoại hối Việt Nam trong giai
đoạn 2000- 2016, xem xét diễn biến của các biến số kinh tế vĩ mô, bất ổn kinh tế vĩ
mô và mức độ tác động của dự trữ ngoại hối tới các biến số này trong cùng giai đoạn.
Câu hỏi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu này sẽ trả lời những câu hỏi sau đây:
(1) Mối quan hệ giữa dự trữ ngoại hối với các chỉ số kinh tế phản ánh bất
ổn kinh tế vĩ mô như thế nào?
(2) Thực trạng và xu hướng của dự trữ ngoại hối trên thế giới và Việt
Nam trong thời gian qua có những vấn đề gì nổi bật?
(3) Tác động của dự trữ ngoại hối đến tăng trưởng và bất ổn kinh tế vĩ mô
thời kỳ 2000-2016 là như thế nào?
(5) Làm thế nào để tăng cường và quản lý tốt dự trữ ngoại hối góp phần
ổn định kinh tế vĩ mô tại Việt Nam?
3. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
Cách tiếp cận
- Đối với dự trữ ngoại hối: Tổng quan hệ thống cơ sở lý luận về dự trữ ngoại
hối. Xác định mức độ tác động dự trữ ngoại hối đến một số biến vĩ mô. Nghiên cứu
phân tích ở mỗi lĩnh vực có sự tác động tích cực hay tiêu cực đối với từng chỉ số
kinh tế vĩ mô đơn lẻ qua đó đánh giá tình hình kinh tế vĩ mô của Việt Nam giai
đoạn 2000 - 2016. Xây dựng một số giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu cấp thiết của
nền kinh tế đối với việc gia tăng dự trữ ngoại hối, sử dụng ngoại hối có hiệu quả.
- Đối với ổn định kinh tế vĩ mô: Trong nghiên cứu này, tác giả đánh giá thực
trạng kinh tế vĩ mô của Việt Nam dựa trên đánh giá các biến số kinh tế gồm tăng trưởng
GDP, lạm phát, cán cân thanh toán, tỷ giá hối đoái và chỉ số bất ổn kinh tế vĩ mô.
Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp thống kê bao gồm các hoạt động thu thập và xử lý số liệu,
tổng hợp, trình bày số liệu và tính toán các tỷ lệ về dự trữ ngoại hối/M2;
5
dự trữ ngoại hối/tuần nhập khẩu; dự trữ ngoại hối/nợ nước ngoài, chỉ số bất
ổn kinh tế vĩ mô và một số chỉ tiêu khác nhằm phục vụ quá trình phân tích,
đánh giá. Số liệu được sử dụng trong luận án là số liệu được thu thập chủ
yếu từ nguồn thống kê của Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng thế giới, Ngân
hàng nhà nước, Tổng cục thống kê, Bộ Tài chính. Ngoài ra, luận án còn sử
dụng thông tin từ báo chí, tạp chí chuyên ngành và kế thừa những kết quả
nghiên cứu thực nghiệm có liên quan.
- Phương pháp so sánh đối chiếu: Dựa trên cơ sở các số liệu đã được thu thập và
xử lý, tác giả thực hiện so sánh sự biến động qua các giai đoạn, so sánh giữa
các thời kỳ nhằm đưa ra những đánh giá chuyên sâu hơn về vấn đề nghiên cứu
- Phương pháp logic: Từ phân tích và hệ thống hóa lý luận về dự trữ ngoại
hối và mối quan hệ của dự trữ ngoại hối với ổn định kinh tế vĩ mô, luận án
nghiên cứu trường hợp của Việt Nam giai đoạn từ 2000- 2016. Trên cơ sở
đó tổng hợp quan điểm, đề xuất giải pháp về tăng cường dự trữ ngoại hối
linh hoạt và chủ động ứng phó với các biến động của kinh tế thế giới, góp
phần ổn định kinh tế vĩ mô của Việt Nam thời gian tới.
- Phương pháp mô hình hóa: Luận án xây dựng một số mô hình mô tả quá
trình tác động của dự trữ ngoại hối tới các chỉ số kinh tế vĩ mô
- Luận án sử dụng phương pháp định lượng trong việc phân tích tác động của dự
trữ ngoại hối tới ổn định kinh tế vĩ mô ở Việt Nam. Luận án sử dụng mô hình
VAR để xem xét mối quan hệ giữa dự trữ ngoại hối và tăng trưởng, đầu tư, chỉ
số bất ổn vĩ mô (được tính toán dựa trên tỷ lệ nợ công so với GDP, thâm hụt
ngân sách so với GDP, lạm phát và tỷ giá), mức độ mở của nền kinh tế. Dữ
liệu được sử dụng có tần suất theo quý, từ năm 2000 đến năm 2016.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
(1) Về lý luận:
- Luận án đã hệ thống hóa lý thuyết về tác động của DTNH đối với ổn
định kinh tế vĩ mô tại Việt Nam.
- Nghiên cứu kinh nghiệm của một số nước như Thái Lan, Hàn Quốc,
Trung Quốc trong việc sử dụng DTNH đối với các cuộc khủng hoảng, xây dựng
bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam.
- Dựa trên cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu thực nghiệm đã được thực
hiện, luận án xây dựng mô hình nghiên cứu tác động của DTNH đối với ổn định
kinh tế vĩ mô tại Việt Nam.
6
(2) Về mặt thực tiễn:
- Luận án cung cấp một cái nhìn tương đối toàn diện về thực trạng của dự
trữ ngoại hối và tác động tới ổn định kinh tế vĩ mô ở Việt Nam thời kỳ 2000-
2016. Sử dụng mô hình định lượng các biến vĩ mô để xác định ảnh hưởng của
dự trữ ngoại hối tại Việt Nam với một số biến số kinh tế vĩ mô, xét cho thời kỳ
2000- 2016. Qua đó, chỉ ra được tầm quan trọng của dự trữ ngoại hối trong bối
cảnh toàn cầu hóa đang diễn ra ngày càng sâu rộng như hiện nay.
- Luận án hướng tới việc đánh giá được mức độ tác động của dự trữ ngoại
hối đối với một số biến phản ánh ổn định kinh tế vĩ mô.
- Dựa trên các kết quả nghiên cứu, Luận án đưa ra một số khuyến nghị
nhằm tăng quy mô dự trữ ngoại hối, góp phần thực hiện mục tiêu ổn định kinh
tế vĩ mô, tăng trưởng bền vững trong giai đoạn tiếp theo ở Việt Nam.
- Những đóng góp mới của đề tài:
Đối với vấn đề dự trữ ngoại hối và tác động của dự trữ ngoại hối tới ổn
định kinh tế vĩ mô, hiện tại đã có nhiều nghiên cứu được thực hiện trên thế giới
với các phương pháp nghiên cứu khác nhau, tuy nhiên tính đến thời điểm này,
các nghiên cứu về dự trữ ngoại hối ở Việt Nam vẫn ở mức rất hạn chế, chưa có
nghiên cứu nào được thực hiện cho Việt Nam có tính toán chỉ số tổng hợp bất
ổn vĩ mô MII. Dự trữ ngoại hối tác động và có quan hệ với các biến số trong
các nghiên cứu thực nghiệm đa phần phản ánh đúng lý thuyết nhưng chưa đi
tới một kết luận thống nhất cho tất cả các nghiên cứu do sự khác nhau về đối
tượng nghiên cứu, biến lựa chọn, thời kỳ và phương pháp.
5. Kết cấu của đề tài
Luận án được trình bày thành bốn chương với các nội dung cụ thể như sau:
Chương 1. Tổng quan các nghiên cứu về dự trữ ngoại hối và tác động của
dự trữ ngoại hối đến ổn định kinh tế vĩ mô
Chương 2. Thực trạng kinh tế vĩ mô và dự trữ ngoại hối ở Việt Nam, 2000-2016.
Chương 3. Phân tích định lượng tác động của dự trữ ngoại hối đến ổn
định kinh tế vĩ mô ở Việt Nam.
Chương 4. Một số khuyến nghị nhằm tăng cường dự trữ ngoại hối góp
phần ổn định kinh tế vĩ mô tại Việt Nam.
7
CHƯƠNG 1.
TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ DỰ TRỮ NGOẠI HỐI VÀ TÁC
ĐỘNG CỦA DỰ TRỮ NGOẠI HỐI ĐẾN ỔN ĐỊNH KINH TẾ VĨ MÔ
1.1. Khái quát về dự trữ ngoại hối
1.1.1. Khái niệm về dự trữ ngoại hối
Theo tài liệu “Cẩm nang cán cân thanh toán quốc tế” của Quỹ Tiền tệ
Quốc tế (IMF) xuất bản lần thứ 6 (năm 2009), tổng kết kinh nghiệm về quản lý
dự trữ ngoại hối của các nước, dự trữ ngoại hối (DTNH) được hiểu như sau:
“Dự trữ ngoại hối của một quốc gia là những tài sản có tính quốc tế, được Ngân
hàng Trung ương và cơ quản quản lý tiền tệ quản lý và sử dụng, nhằm tài trợ
trực tiếp cho thâm hụt cán cân thanh toán hoặc can thiệp kiểm soát tỷ giá và tài
trợ cho một số nhu cầu khác như đảm bảo niềm tin về giá trị đồng nội tệ cũng
như tính ổn định của nền kinh tế, và là nền tảng chính cho các khoản vay nợ
nước ngoài”. Dự trữ ngoại hối bao gồm các loại tài sản ngoại hối sau: Ngoại tệ,
Vàng tiền tệ, Quyền rút vốn đặc biệt (SDR), Hạn mức dự trữ tại IMF và các tài
sản ngoại hối khác.
1.1.2. Nguồn hình thành và mục tiêu
1.1.2.1. Nguồn của dự trữ ngoại hối
Nguồn gốc của sự dự trữ ngoại hối phần lớn là từ thặng dư trong cán cân
thanh toán. Cán cân thanh toán theo định nghĩa của IMF trong ấn bản lần thứ 6
năm 2009, Sổ tay về cán cân thanh toán quốc tế là một bản thống kê tóm tắt
một cách hệ thống, trong một khoảng thời gian nhất định, các giao dịch kinh tế
của một nền kinh tế với phần còn lại của thế giới. Các giao dịch, đa số là giữa
đối tượng thường trú và phi thường trú, gồm có các giao dịch về hàng hóa, dịch
vụ và thu nhập; và các giao dịch về trái quyền tài chính và nợ đối với phần còn
lại của thế giới.
8
\
Sơ đồ 1.1: Mối quan hệ giữa các thành phần cán cân thanh toán.
Nguồn: Tác giả tự tổng hợp
1.1.2.2. Mục tiêu của dự trữ ngoại hối:
Thứ nhất, thực hiện chính sách tiền tệ và chính sách tỷ giá thông qua việc
can thiệp vào thị trường ngoại hối, ổn định tỷ giá
Thứ hai, duy trì tính thanh khoản của thị trường ngoại hối để hạn chế tác
động tiêu cực trong trường hợp xảy ra khủng hoảng tài chính;
Thứ ba, điều chỉnh cán cân thanh toán, là tài sản dự trữ để duy trì lòng tin
về khả năng đảm bảo thanh toán nghĩa vụ nợ nước ngoài của nền kinh tế, khả
năng hỗ trợ giá trị của đồng nội tệ, thể hiện khả năng đảm bảo tài chính của
quốc gia góp phần thu hút đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài;
Thứ tư, dự trữ cho các trường hợp khẩn cấp và thảm họa mang tính
quốc gia.
1.1.3. Đánh giá quy mô dự trữ ngoại hối
- Tỷ lệ dự trữ ngoại hối và giá trị nhập khẩu, khoảng 12 đến 14 tuần nhập
khẩu hoặc 3 hoặc 4 tháng nhập khẩu được coi là đủ.
- Tỷ lệ dự trữ ngoại hối và nợ ngắn hạn nước ngoài, tỷ lệ này phải lớn hơn
1 thì mới đảm bảo tính thanh khoản.
- Tỷ lệ dự trữ ngoại hối và mức cung tiền rộng từ 10 đến 20% là chuẩn.
Xuất khẩu - Nhập khẩu
• Mậu dịch hữu hình
(hàng hóa sản xuất)
• Mậu dịch vô hình (dịch vụ)
Chuyển giao một chiều
(viện trợ quốc tế)
Cán cân
thanh toán
Thu nhập nước ngoài ròng - lợi
nhuận ròng và đầu tư trên tài sản
nước ngoài
Nguồn vốn trung/dài hạn
Tiền "nóng" - nguồn vốn ngắn
hạn
Thay đổi ròng dự trữ của ngân
hàng trung ương
Tài khoản
vãng lai
Tài khoản
vốn và Tài
chính
Dự trữ
ngoại hối
9
1.2. Tác động của dự trữ ngoại hối đến ổn định kinh tế vĩ mô
1.2.1. Khái niệm Ổn định kinh tế vĩ mô
Ổn định kinh tế vĩ mô là trạng thái cân bằng được duy trì trong một
khoảng thời gian nhất định và trong một giới hạn thống nhất. Tham số trung
tâm là giá cả trong nền kinh tế cũng như các chỉ số khác có liên quan. Các tiêu
chuẩn hội tụ của Liên minh tiền tệ châu Âu về sự ổn định kinh tế vĩ mô được
chứng minh bằng lý thuyết Không gian tiền tệ tối ưu của Mundell- Fleming
(1961) cũng như thực tế thành lập và hoạt động Liên minh tiền tệ châu Âu
(EMS) kể từ năm 1998. Đồng tiền Euro ra đời và được đưa vào lưu hành năm
2002 là sự khẳng định tính đúng đắn của lý thuyết.
Trên thực tế, khi xét tới trạng thái ổn định hay không ổn định, không có
ngưỡng duy nhất nào đối với mỗi biến số kinh tế vĩ mô. Song, thay vào đó, có
một chuỗi các liên kết ở các mức độ khác nhau giữa các biến số kinh tế vĩ mô (ví
dụ tăng trưởng, lạm phát, thâm hụt tài khóa, thâm hụt tài khoản vãng lai,
DTNH…) lại cho thấy trạng thái bất ổn. Ngoài các chỉ số đơn để phản ánh bất ổn
kinh tế vĩ mô, chỉ số bất ổn kinh tế vĩ mô tổng hợp (MII- Macroeconomics
Instablity Index) đã được tính toán trong một số nghiên cứu thực nghiệm để đánh
giá tình trạng bức tranh kinh tế vĩ mô có ổn định hay bất ổn (Ismihan, 2003).
1.2.2. Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của dự trữ ngoại
hối đến ổn định kinh tế vĩ mô
1.2.2.1. Các nghiên cứu trên thế giới
Các nghiên cứu thực nghiệm thông thường chỉ đề cập tới một hoặc một
vài chỉ tiêu có liên quan tới ổn định kinh tế vĩ mô. Nên nội dung tổng quan tác
động của dự trữ ngoại hối đến ổn định vĩ mô sẽ được tách thành các mục nhỏ
xét tác động của dự trữ ngoại hối đến: tăng trưởng GDP, tỷ giá hối đoái, cán cân
thanh toán, lạm phát.
Sơ đồ 1.2: Tác động khi DTNH tăng lên
Nguồn: Theo Gong Cheng (2012)
10
1.2.2.3. Tổng quan các nghiên cứu về tác động của dự trữ ngoại hối đối với ổn
định kinh tế vĩ mô ở Việt Nam
Ở Việt Nam, hiện chưa có công trình nào nghiên cứu về tác động của dự
trữ ngoại hối đối với ổn định kinh tế vĩ mô tại Việt Nam . Tuy nhiên, có một số
công trình nghiên cứu và luận án ở các khía cạnh khác nhau của dự trữ ngoại
hối được đề cập ở một số tạp chí chuyên ngành.
1.2.2.3. Một số kết luận rút ra từ tổng quan nghiên cứu thực nghiệm:
Thứ nhất, Ở những nước đang phát triển, DTNH là một nhân tố kinh tế vĩ
mô quan trọng để tăng tốc độ tăng trưởng kinh tế dài hạn, là tấm đệm chống đỡ
nền kinh tế. DTNH có thể kìm hãm đà suy giảm của sản lượng do sự chảy ra
đột ngột của các dòng vốn. Ở các nước phát triển, DTNH vượt mức sẽ là cơ sở
để có thể vay được lượng vốn lớn trên thị trường tài chính quốc tế khi cần thiết.
Thứ hai, DTNH tác động tích cực tới tỷ giá hối đoái thực. Khi tỷ giá được
định giá thấp sẽ có tác động kích thích xuất khẩu. DTNH là nhân tố để ổn định
tỷ giá. Tỷ giá hối đoái thấp như một phần của chiến lược xuất khẩu tổng thể.
Việc ngăn chặn sự tăng giá của tỷ giá thông qua việc tích trữ DTNH có thể
kiềm chế chi tiêu và nhập khẩu, từ đó kích thích xuất khẩu, đầu tư và tăng
trưởng kinh tế. Sự tăng giá liên tục của tỷ giá thực sẽ dẫn đến cuộc khủng
hoảng ngoại hối. Ở các nước đang phát triển tỷ giá hối đoái bị định giá cao là
bất lợi cho tăng trưởng kinh tế. Các quốc gia có trữ lượng DTNH lớn có tỷ lệ
tăng trưởng kinh tế cao hơn. Tăng trưởng kinh tế cao thường kết hợp với tỷ lệ
cao trong thương mại / GDP, và do đó tỷ lệ cao trong DTNH/GDP. Một trong
những cách để đạt được mức tối ưu của thương mại quốc tế và nhận được các
khoản thu từ bên ngoài là sự tích tụ DTNH, dẫn tới đồng tiền được định giá
thấp và thúc đẩy xuất khẩu. Các quốc gia có DTNH lớn đã làm giảm tỷ giá hối
đoái thực, dẫn đến sự gia tăng tỷ trọng xuất khẩu trong GDP. Nếu tỷ giá bị
chững lại do dòng vốn chảy ra nước ngoài, nó sẽ chỉ làm cho việc chuyển đổi
tiết kiệm trong nước hạn chế thành các dòng vốn đầu ra, tất cả đều gây thiệt
hại cho đầu tư.
Thứ ba, DTNH ở các nước đang phát triển có tương quan cao hơn với tốc
độ tăng trưởng kinh tế và DTNH càng lớn thì càng tốt đối với các nước đang
phát triển nhằm giảm rủi ro các cuộc tấn công đầu cơ, trả nợ nước ngoài và
giảm chi phí tài chính. Tác động của tích trữ DTNH không chỉ tăng cường tỷ lệ
đầu tư/GDP mà còn tới tỷ trọng của xuất khẩu và thương mại trong GDP. Tỷ lệ
thương mại/GDP có tương quan dương với sự tích lũy DTNH và có ý nghĩa
ngược lại với tỷ giá.
Thứ tư, về dài hạn, dự trữ DTNH có tác động đến tốc độ tăng trưởng kinh
tế kinh tế hay không thì còn tùy vào thực trạng ở mỗi nước, một số nghiên cứu
cho thấy có tác động tích cực tới tăng trưởng dài hạn ở các nước đang phát triển
nhưng lại không xảy ra ở các nước phát triển.