Tác nhân gây cơn khát trong
đái tháo nhạt
Quá trình chuyển hóa ADH
Theo các chuyên gia y tế, nguyên nhân chính gây nên căn bệnh này là
do rối loạn quá trình sinh hor-mone ADH. ADH có tác dụng chống lợi tiểu,
được sản xuất từ vùng dưới đồi, dự trữ ở thùy sau tuyến yên rồi bài tiết vào
cơ thể.
Khi nồng độ ADH trong máu giảm, khả năng chống lợi tiểu giảm hoặc mất,
người bệnh sẽ tiểu tiện nhiều, uống nhiều và gặp các rối loạn toàn thân do một
lượng nước tiểu lớn bị đào thải ra ngoài. Đái tháo nhạt cũng có thể do vùng dưới
đồi tuyến yên bị tổn thương.
Các ca thứ phát thường do khối u, chiếm tới 30 - 50% các trường hợp bị
bệnh. Tất cả khối u di căn từ nơi khác đến đều có thể gây đái tháo nhạt ở những
người bị dị dạng hoặc phát triển không bình thường vùng dưới đồi. Lúc này bệnh
nhân có kèm theo các triệu chứng chậm phát triển thần kinh và sinh dục, béo, viêm
võng mạc sắc tố...
Nhiễm khuẩn do viêm mãn tính hoặc di chứng của viêm màng não, viêm
não, chấn thương vùng đáy sọ hay các phẫu thuật gần tuyến yên và vùng dưới đồi
cũng có thể gây đái tháo nhạt. Dị dạng hoặc phát triển không bình thường vùng
dưới đồi thường gặp ở trẻ em, kèm theo các rối loạn khác như chậm phát triển tinh
thần và sinh dục, béo, viêm võng mạc sắc tố và đa dính ngón.
Đái tháo nhạt tiên phát là do di truyền, thường xuất hiện sớm, có thể có tính
di truyền liên quan đến giới tính. Đái tháo nhạt chưa rõ nguyên nhân chiếm đến
30% các trường hợp.
Bình thường, ống thận có chức năng tái hấp thu nước, làm nước tiểu bị cô
đặc trước khi được bài xuất ra ngoài. Khi thiếu ADH, sự tái hấp thu nước ở các
ống thận không được bình thường, do đó thận không cô đặc được nước tiểu.
Cơ thể bài xuất một số lượng lớn
Đái tháo nhạt không gây nước ra ngoài khiến bệnh nhân cảm thấy
biến chứng nghiêm trọng nhưng khát, phải uống nhiều nước để bù lại lượng
một số trường hợp cũng không thể nước đã mất. Trẻ em thường kêu khóc đòi
khỏi hẳn, việc chữa trị kéo dài, có uống nước, khi cho uống đủ nước thì nín.
thể phải dùng thuốc suốt đời. Tùy Lượng nước vào gần tương đương với lượng
nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ tiểu ra.
hướng dẫn cách chữa trị và kê đơn
Ban đầu, ngoài triệu chứng tiểu nhiều, thuốc cho người bệnh.
uống nhiều thường không phát hiện được các
Vì vậy, để điều trị hiệu quả, triệu chứng khác, ngoại trừ ở trẻ nhỏ có thể
khi thấy các triệu chứng đầu tiên thấy dấu hiệu mất nước mãn tính, rối loạn
của bệnh, hãy đến khoa nột tiết của tiêu hóa, nôn, tiêu chảy, táo bón.
các trung tâm y tế hoặc bệnh viện
Ở thể nặng, da người bệnh khô, xanh gần nhất để phát hiện và điều trị
và ít ra mồ hôi, trẻ không thấy tăng cân, suy sớm căn bệnh này.
dinh dưỡng, chán ăn, mất cảm giác đói, sốt
cao không rõ nguyên nhân, rối loạn tâm thần...
Nếu không được cung cấp nước đầy đủ, bệnh nhân có thể mất nước, trụy
tim mạch. Tuy nhiên, các triệu chứng của đái tháo đường nhạt cũng thường bị
nhầm lẫn với các triệu chứng uống nhiều, tiểu nhiều của đái tháo đường, suy thận
mạn, uống nhiều do loạn thần kinh chức năng...
Đái tháo nhạt có thể gây rối
loạn tâm thần
Trong bệnh này, cơ thể bài tiết một lượng nước rất lớn với tỷ trọng
nước tiểu thấp. Đái tháo nhạt có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, thường gặp
nhất là tuổi thiếu niên. Trong trường hợp nặng, bệnh nhân sẽ bị sốt cao, rối
loạn tâm thần.
Đái tháo nhạt xuất hiện do sự giảm nồng độ chất ADH trong máu, dẫn đến
giảm tái hấp thụ nước ở ống thận. Nguyên nhân có thể là: rối loạn chức năng tiết
của thùy tuyến yên; thiếu bẩm sinh ADH; cắt bỏ tuyến yên, cắt cuống tuyến yên,
các khối u tại tuyến yên, u cặn tuyến yên, di căn của ung thư (thường thấy là ung
thư vú), vỡ xương sọ, viêm não - màng não, lao màng não, giang mai... hoặc do
tổn thương mạch máu (hoại tử tuyến yên sau đẻ). Nhiều trường hợp không rõ
nguyên nhân.
Biểu hiện chủ yếu của bệnh là đái nhiều, uống nhiều, khát nhiều. Bệnh
nhân có thể tiểu 3-8 lít trong 24 giờ, có trường hợp tới 30-40 lít. Nước tiểu trong,
tỷ trọng thấp, có khi như nước lã. Vì đái nhiều, bệnh nhân khát suốt cả ngày và
đêm, đang ngủ cũng phải dậy để uống, thường rất thích uống nước lạnh. Cảm giác
khát có thể rất kịch liệt, nếu cấm không cho bệnh nhân uống, họ có thể uống bất
cứ một loại nước gì, kể cả nước tiểu của mình. Toàn trạng gầy, da khô và không
bao giờ tiết mồ hôi, kèm theo ăn kém (vì uống nhiều, dạ dày căng, làm mất cảm
giác đói).
Cần phân biệt với những bệnh khác cũng có triệu chứng uống nhiều, đái
nhiều như: đái tháo đường, suy thận mạn, uống nhiều do loạn thần kinh chức
năng...
Tùy theo nguyên nhân gây bệnh mà phương pháp điều trị sẽ khác nhau.
Người đái nhạt nhiễm khuẩn phải dùng thuốc kháng sinh đặc hiệu. Nếu bệnh nhân
vừa có đái tháo nhạt vừa có đái tháo đường thì phải dùng thuốc đặc trị...
Do đái tháo nhạt là hậu quả của nhiều bệnh và nguyên nhân gây bệnh cũng
rất khác nhau nên việc chẩn đoán phải dựa vào các xét nghiệm cận lâm sàng.
Người bệnh phải được khám xác định nguyên nhân tại các cơ sở y tế chuyên sâu
thì việc điều trị mới hiệu quả.
