TR(cid:300)(cid:362)NG (cid:193)(cid:302)I H(cid:346)C Y HÀ N(cid:358)I
TÀI LI(cid:340)U TRUY(cid:334)N NHI(cid:338)M Y5
HÀ N(cid:358)I 2009
(cid:48)(cid:370)C L(cid:370)C (cid:37)(cid:341)nh cúm ........................................................................................................ 1
Nhi(cid:339)m khu(cid:311)n huy(cid:333)t.......................................................................................... 5
(cid:54)(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n ............................................................................................. 9
Nhi(cid:339)m trùng, nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c th(cid:383)c ph(cid:311)m ................................................................ 13
Viêm màng não m(cid:373) .......................................................................................... 17
Nhi(cid:339)m khu(cid:311)n do não mô c(cid:309)u ........................................................................... 21
Viêm gan do virut............................................................................................. 25
(cid:54)(cid:351)t xu(cid:307)t huy(cid:333)t Dengue ..................................................................................... 33
(cid:37)(cid:341)nh s(cid:351)t rét ..................................................................................................... 39
(cid:37)(cid:341)nh th(cid:301)(cid:299)ng hàn ............................................................................................. 45
(cid:37)(cid:341)nh s(cid:365)i ........................................................................................................... 53
Quai b(cid:345) ............................................................................................................. 57
(cid:37)(cid:341)nh u(cid:351)n ván ................................................................................................... 63
(cid:37)(cid:341)nh b(cid:303)ch h(cid:309)u ................................................................................................. 69
(cid:37)(cid:341)nh t(cid:305) ............................................................................................................ 75
(cid:37)(cid:341)nh thu(cid:389)(cid:3)(cid:194)(cid:315)u ................................................................................................. 79
(cid:37)(cid:341)nh l(cid:387) tr(cid:383)c khu(cid:311)n .......................................................................................... 83
(cid:37)(cid:341)nh l(cid:387) amip .................................................................................................... 89
(cid:37)(cid:341)nh do Rickettsia ........................................................................................... 93
(cid:37)(cid:341)nh s(cid:351)t mò ..................................................................................................... 95
(cid:37)(cid:341)nh Leptospira .............................................................................................. 101
(cid:37)(cid:341)nh d(cid:345)ch h(cid:303)ch ................................................................................................ 107
(cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u lâm sàng, nguyên t(cid:317)c ch(cid:311)n (cid:194)oán và (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) BN HIV/AIDS ................ 111
Hà N(cid:359)i Tháng 5 - 2009
CÚM
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) Cúm là b(cid:341)nh truy(cid:335)n nhi(cid:339)m c(cid:307)p tính do virus gây nên, bi(cid:337)u hi(cid:341)n: s(cid:351)t, (cid:194)au (cid:194)(cid:309)u, (cid:194)au nh(cid:375)c c(cid:299), kèm theo viêm xu(cid:307)t ti(cid:333)t (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p trên.
(cid:16) Hay gây thành d(cid:345)ch, (cid:194)ôi khi (cid:194)(cid:303)i d(cid:345)ch. (cid:16) Ti(cid:333)n tri(cid:337)n th(cid:301)(cid:363)ng lành tính, n(cid:325)ng h(cid:299)n & gây t(cid:379) vong cao (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i có b(cid:341)nh lý tim m(cid:303)ch,
hô h(cid:307)p, ng(cid:301)(cid:363)i già. (cid:16) Hay g(cid:325)p vào mùa (cid:194)ông. 2. (cid:39)(cid:344)CH T(cid:338) H(cid:346)C 2.1. Tác nhân:
(cid:16) Myxovirus influenzae h(cid:347) Orthomyxoviridae. (cid:16) Có 2 kháng nguyên: (cid:14) Hemagglutinine. (cid:14) Neuraminidase.
(cid:16) Chia làm 3 lo(cid:303)i A, B, C không có mi(cid:339)n d(cid:345)ch chéo. (cid:16) Gen virus d(cid:339)(cid:3)(cid:194)(cid:359)t bi(cid:333)n, không b(cid:335)n v(cid:381)ng.
2.2. (cid:354) b(cid:341)nh:
(cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) cúm rõ r(cid:341)t ho(cid:325)c ti(cid:335)m tàng. (cid:16) Có th(cid:337) có vai trò c(cid:373)a (cid:355) virus súc v(cid:315)t.
2.3. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây truy(cid:335)n:
(cid:16) Lây tr(cid:383)c ti(cid:333)p t(cid:377) ng(cid:301)(cid:363)i sang ng(cid:301)(cid:363)i qua các gi(cid:347)t n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t. (cid:16) Virus t(cid:353)n t(cid:303)i (cid:365) sàn nhà, b(cid:371)i, qu(cid:309)n áo.
2.4. Tính ch(cid:307)t d(cid:345)ch:
(cid:16) Kh(cid:305) n(cid:293)ng lây nhanh và m(cid:303)nh qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p. (cid:16) Tính kháng nguyên m(cid:335)m d(cid:329)o nên khó kh(cid:293)n v(cid:335) vaccin. (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) virus t(cid:377)ng gây d(cid:345)ch (cid:194)ã xu(cid:307)t hi(cid:341)n l(cid:303)i, g(cid:369)i ý (cid:194)(cid:333)n vai trò ch(cid:375)a virus c(cid:373)a (cid:194)(cid:359)ng v(cid:315)t. (cid:16) (cid:39)(cid:345)ch cúm: (cid:14) Tính chu k(cid:385), các d(cid:345)ch l(cid:361)n 15 n(cid:293)m/ l(cid:309)n. Hemagglutinine và Neuraminidase thay (cid:194)(cid:355)i (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t, hoàn toàn, (cid:194)óng vai trò gây d(cid:345)ch l(cid:361)n. (cid:14) Gi(cid:381)a các (cid:194)(cid:369)t d(cid:345)ch l(cid:361)n, gây b(cid:341)nh theo mùa (mùa (cid:194)ông), tr(cid:329) tu(cid:355)i (cid:194)(cid:333)n tr(cid:301)(cid:363)ng, do kháng nguyên b(cid:335) m(cid:325)t ti(cid:333)n tri(cid:337)n t(cid:377) t(cid:377) và liên t(cid:371)c.
(cid:14) (cid:39)(cid:345)ch do virus cúm A ti(cid:333)n tri(cid:337)n m(cid:303)nh nh(cid:307)t 2 - 3 n(cid:293)m, lan t(cid:349)a, t(cid:379) vong cao (cid:14) (cid:39)(cid:345)ch do virus cúm B 5 - 6 n(cid:293)m, khu trú h(cid:299)n, ph(cid:351)i h(cid:369)p cúm A (cid:14) (cid:39)(cid:345)ch do virus cúm C l(cid:329) t(cid:329), (cid:194)(cid:299)n (cid:194)(cid:359)c.
3. LÂM SÀNG: 3.1. Cúm thông th(cid:301)(cid:363)ng:
3.1.1. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:373) b(cid:341)nh: 1 - 3 ngày, yên l(cid:325)ng 3.1.2. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n kh(cid:365)i phát:
1
(cid:16) (cid:193)(cid:359)t ng(cid:359)t. (cid:16) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i toàn thân. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao 39 - 40oC, rét run (cid:16) (cid:193)au (cid:194)(cid:309)u, (cid:194)au nh(cid:375)c c(cid:299) toàn thân. 3.1.3. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n toàn phát: (cid:16) Có s(cid:383)(cid:3)(cid:194)(cid:351)i l(cid:315)p gi(cid:381)a m(cid:375)c (cid:194)(cid:359) n(cid:325)ng c(cid:373)a d(cid:307)u hi(cid:341)u c(cid:299) n(cid:293)ng - th(cid:383)c th(cid:337) nghèo nàn.
(cid:16) (cid:38)(cid:299) n(cid:293)ng:
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t cao 40oC, rét run, m(cid:303)ch nhanh, m(cid:341)t m(cid:349)i. (cid:14) Kèm theo (cid:194)au lan to(cid:305)n toàn thân: (cid:194)au (cid:194)(cid:309)u, trán, h(cid:351) m(cid:317)t, c(cid:355), c(cid:299) kh(cid:361)p, l(cid:301)ng... (cid:14) Viêm xu(cid:307)t ti(cid:333)t (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p trên: Viêm k(cid:333)t m(cid:303)c m(cid:317)t, h(cid:347)ng, m(cid:297)i, ho.. (cid:14) (cid:49)(cid:325)ng có th(cid:337) g(cid:325)p viêm ph(cid:333) qu(cid:305)n c(cid:307)p, viêm ph(cid:355)i c(cid:307)p (do viêm k(cid:331)) (cid:16) Th(cid:383)c th(cid:337) nghèo nàn: h(cid:347)ng (cid:194)(cid:349), l(cid:301)(cid:367)i tr(cid:317)ng, ran (cid:311)m. 3.1.4. Di(cid:339)n bi(cid:333)n ng(cid:317)n:
(cid:16) (cid:55)(cid:383) kh(cid:349)i sau 4 - 7 ngày. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t m(cid:307)t (cid:194)i (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t. (cid:16) Ho, m(cid:341)t m(cid:349)i kéo dài vài tu(cid:309)n. 3.2. Cúm bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: 3.2.1. Cúm b(cid:359)i nhi(cid:339)m:
(cid:16) (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p t(cid:303)o (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n b(cid:359)i nhi(cid:339)m vi khu(cid:311)n, (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t ph(cid:333) qu(cid:305)n. (cid:16) Vi khu(cid:311)n gây b(cid:359)i nhi(cid:339)m: H. influenzae, S. pneumoniae, Staphylococcus aureus (cid:16) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng g(cid:369)i ý cúm b(cid:359)i nhi(cid:339)m (cid:365) ph(cid:355)i :
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t kéo dài (cid:14) Ho kh(cid:303)c (cid:194)(cid:363)m m(cid:373) (cid:14) (cid:37)(cid:303)ch c(cid:309)u (cid:194)a nhân trung tính t(cid:293)ng
(cid:198) Viêm ph(cid:355)i, viêm ph(cid:333) qu(cid:305)n ph(cid:355)i, hi(cid:333)m khi viêm m(cid:373) màng ph(cid:355)i (cid:16) Tr(cid:329) nh(cid:349) : l(cid:301)u ý t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p trên (viêm tai, viêm xoang, viêm thanh qu(cid:305)n) (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n ngoài ph(cid:355)i: RLtiêu hóa, viêm màng não t(cid:293)ng lympho, viêm màng ngoài tim... (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh gây s(cid:311)y thai.
3.2.2. Cúm ác tính :
(cid:16) Hi(cid:333)m g(cid:325)p, th(cid:301)(cid:363)ng t(cid:379) vong. (cid:16) Phù ph(cid:355)i c(cid:307)p: HC suy hô h(cid:307)p c(cid:307)p ti(cid:333)n tri(cid:337)n sau khi có cúm thông th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:16) Ngoài hô h(cid:307)p: viêm c(cid:299) tim, viêm màng ngoài tim, viêm não màng não. (cid:16) Ti(cid:333)n tri(cid:337)n: Hay t(cid:379) vong do thi(cid:333)u ôxy, s(cid:351)ng sót di ch(cid:375)ng n(cid:325)ng n(cid:335) do x(cid:299) hóa vách lan t(cid:349)a.
4. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: (cid:16) Phân l(cid:315)p virus trên môi tr(cid:301)(cid:363)ng nuôi c(cid:307)y t(cid:333) bào: 3 ngày (cid:194)(cid:309)u, l(cid:307)y t(cid:377)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p trên, máu, d(cid:345)ch não t(cid:373)y. (cid:16) Huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán: 2 l(cid:309)n cách nhau 7 - 10 ngày, hi(cid:341)u giá g(cid:307)p 4 l(cid:309)n có giá tr(cid:345)
(cid:14) Ph(cid:305)n (cid:375)ng c(cid:351)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh b(cid:355) th(cid:337). (cid:14) Ph(cid:305)n (cid:375)ng (cid:375)c ch(cid:333) ng(cid:301)ng k(cid:333)t h(cid:353)ng c(cid:309)u (Hirst)
(cid:120) VR + HC gà + Hthanh ko cúm --> ng(cid:301)ng k(cid:333)t. (cid:120) VR + HC gà + Hthanh BN cúm --> Ko ng(cid:301)ng k(cid:333)t. (vì VR cúm có kh(cid:305) n(cid:293)ng t(cid:383) ng(cid:301)ng k(cid:333)t h(cid:353)ng c(cid:309)u gà)
5. Ch(cid:311)n (cid:194)oán : 5.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh : (cid:16) Trong giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n d(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c, d(cid:383)a vào LS : s(cid:351)t (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t + d(cid:307)u hi(cid:341)u nhi(cid:339)m virus, (cid:194)au mình m(cid:311)y, các d(cid:307)u hi(cid:341)u hô h(cid:307)p. (cid:16) (cid:39)(cid:383)a vào XN sinh h(cid:347)c, phân l(cid:315)p virus, huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán (xem CLS).
2
5.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t : (cid:16) Các lo(cid:303)i virus khác (nh(cid:301) Parainfluenza, Adenovirus, virus h(cid:369)p bào hô h(cid:307)p, Coronavirus, Enterovirus). (cid:16) Các vi khu(cid:311)n n(cid:359)i bào (nh(cid:301) Mycoplasma, Chlamydiae, Coxiella).
(cid:16) Lâm sàng : h(cid:359)i ch(cid:375)ng cúm. (cid:16) Ch(cid:343) có xét nghi(cid:341)m sinh h(cid:347)c m(cid:361)i có giá tr(cid:345) ch(cid:311)n (cid:194)oán tác nhân gây b(cid:341)nh.
6. (cid:193)(cid:44)(cid:334)U TR(cid:344) : (cid:16) Không có (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u. (cid:16) Cúm (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i kh(cid:349)e m(cid:303)nh:
(cid:14) Ngh(cid:343) tuy(cid:341)t (cid:194)(cid:351)i khi b(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng. (cid:14) Cách ly BN. (cid:14) Gi(cid:305)m (cid:194)au, h(cid:303) s(cid:351)t, an th(cid:309)n, gi(cid:305)m ho, b(cid:353)i ph(cid:371) n(cid:301)(cid:361)c và dinh d(cid:301)(cid:367)ng h(cid:369)p lý. (cid:14) Không dùng kháng sinh. (cid:16) Cúm bi(cid:333)n ch(cid:375)ng ho(cid:325)c c(cid:299)(cid:3)(cid:194)(cid:345)a (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t (suy dinh d(cid:301)(cid:367)ng, già, COPD, suy tim...): Dùng
kháng sinh ngay : (cid:14) Beta lactam (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng u(cid:351)ng ( Amoxicilin + a.clavulanic) (cid:14) Cephalosporin th(cid:333) h(cid:341) 2, 3 (cid:16) Cúm ác tính:(cid:3)(cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:365) khoa h(cid:353)i s(cid:375)c tích c(cid:383)c
7. PHÒNG B(cid:340)NH : 7.1. Không (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u:
(cid:16) Khi (cid:194)ang có d(cid:345)ch : tránh không (cid:194)(cid:337) b(cid:345) m(cid:341)t, l(cid:303)nh. (cid:16) (cid:193)eo kh(cid:311)u trang. (cid:16) Tránh (cid:194)(cid:333)n n(cid:299)i (cid:194)ông ng(cid:301)(cid:363)i.
7.2. (cid:193)(cid:325)c hi(cid:341)u : 7.2.1. Tiêm phòng Vaccin : (cid:16)
"Flu shot" tiêm: vaccin b(cid:307)t ho(cid:303)t, tiêm tr(cid:329) > 6 tháng, ng(cid:301)(cid:363)i kh(cid:349)e m(cid:303)nh, ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) b(cid:341)nh (cid:80)(cid:303)n tính (cid:16) Vaccin x(cid:345)t (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:297)i: vaccin s(cid:351)ng gi(cid:305)m (cid:194)(cid:359)c l(cid:383)c, cho m(cid:347)i ng(cid:301)(cid:363)i kh(cid:349)e m(cid:303)nh, ko dùng
cho ph(cid:371) n(cid:381) có thai 7.2.2. Thu(cid:351)c :
3
(cid:16) Ng(cid:293)n c(cid:305)n virus xâm nh(cid:315)p t(cid:333) bào v(cid:315)t ch(cid:373). (cid:16) Amantadine (Mantadix) 200mg/24h x 10 ngày (cid:16) Rimantadine (Rofluan) 100mg/24h x 10 ngày (cid:16) Oxitamivir 1v/ ngày, khi (cid:365) vùng có nguy c(cid:299) cao, ti(cid:333)p xúc v(cid:361)i ng(cid:301)(cid:363)i cúm n(cid:325)ng.
NHI(cid:338)M KHU(cid:310)N HUY(cid:332)T
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) NKH là t(cid:315)p h(cid:369)p nh(cid:381)ng bi(cid:337)u hi(cid:341)n LS c(cid:373)a m(cid:359)t tình tr(cid:303)ng NT – N(cid:193) toàn thân n(cid:325)ng, có nguy c(cid:299) t(cid:379) vong nhanh do choáng (shock) và suy c(cid:299) quan, gây ra b(cid:365)i s(cid:383) xâm nh(cid:315)p liên (cid:87)(cid:371)c c(cid:373)a VK và các (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) c(cid:373)a chúng vào máu xu(cid:307)t phát t(cid:377) m(cid:359)t (cid:355) nhi(cid:339)m khu(cid:311)n kh(cid:365)i (cid:194)(cid:76)(cid:337)m. (cid:16) Khác v(cid:361)i vãng khu(cid:311)n huy(cid:333)t (Bacteremia) là VK ch(cid:343) vào qua máu m(cid:359)t l(cid:309)n r(cid:353)i (cid:194)(cid:333)n gây (cid:69)(cid:341)nh (cid:365) các b(cid:359) ph(cid:315)n và không có bi(cid:337)u hi(cid:341)n LS n(cid:325)ng. (cid:16) (cid:5) VK b(cid:307)t k(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:359)c tính m(cid:303)nh hay y(cid:333)u (cid:194)(cid:335)u có th(cid:337) gây NKH khi s(cid:375)c (cid:194)(cid:335) kháng c(cid:373)a c(cid:299) th(cid:337) gi(cid:305)m.
2. (cid:38)(cid:293)n nguyên: th(cid:301)(cid:363)ng có 3 lo(cid:303)i: (cid:16) Các VK Gr(+): t(cid:371) c(cid:309)u, ph(cid:333) c(cid:309)u, liên c(cid:309)u (cid:16) VK Gr (-):
(cid:14) Não mô c(cid:309)u (cid:14) Các tr(cid:383)c khu(cid:311)n Gr (-) (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ru(cid:359)t: E.coli. Klesbsiella pneumoniae, Proteus, Enterobacter… (cid:14) Tr(cid:383)c khu(cid:311)n m(cid:373) xanh: Pseudomonas aeruginosa
(cid:16) Các VK k(cid:387) khí: h(cid:309)u nh(cid:301)(cid:3)(cid:194)i cùng Gr (-), Bacteroid fragilis, Clostridium perfringens… 3. Lâm sàng: 3.1. Các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng c(cid:373)a (cid:355) nhi(cid:339)m khu(cid:311)n kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u:
(cid:16) (cid:193)ó là các bi(cid:337)u hi(cid:341)n viêm t(cid:303)i các (cid:355) nhi(cid:339)m trùng kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u. (cid:16) Trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p (cid:365) nhi(cid:339)m trùng (cid:365) sâu trong n(cid:359)i t(cid:303)ng nh(cid:301): gan, m(cid:315)t, tiêu hóa, ti(cid:333)t
ni(cid:341)u…c(cid:309)n th(cid:293)m khám k(cid:391) m(cid:361)i phát hi(cid:341)n (cid:194)(cid:301)(cid:369)c. Ví d(cid:371): (cid:14) NKH sau v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng nhi(cid:339)m trùng v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng trên da: da vùng v(cid:333)t th(cid:301)(cid:363)ng viêm t(cid:307)y, (cid:86)(cid:301)ng nóng (cid:194)(cid:349)(cid:3)(cid:194)au, (cid:194)ôi khi ch(cid:343) là m(cid:359)t v(cid:333)t s(cid:327)o (cid:194)ã lành.
(cid:14) NKH sau viêm h(cid:347)ng: s(cid:301)ng t(cid:307)y, phù n(cid:335) vùng h(cid:347)ng (cid:14) NKH do nh(cid:355) r(cid:293)ng, (cid:194)inh râu: s(cid:301)ng c(cid:305) vùng m(cid:325)t, hàm, m(cid:317)t l(cid:353)i và s(cid:301)ng ch(cid:375)ng t(cid:349) có c(cid:305) viêm t(cid:317)c t(cid:295)nh m(cid:303)ch xoang hang (cid:14) NKH do sót rau sau (cid:194)(cid:329): t(cid:379) cung to, ch(cid:305)y s(cid:305)n d(cid:345)ch hôi
3.2. Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng do VK vào máu:
a) (cid:54)(cid:351)t cao rét run: (cid:16) Tho(cid:303)t (cid:194)(cid:309)u rét run, run b(cid:317)p th(cid:345)t, (cid:194)au mình m(cid:311)y sau (cid:194)ó ph(cid:305)i (cid:194)i (cid:194)(cid:317)p ch(cid:293)n vì rét (cid:16) Nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) t(cid:293)ng cao d(cid:309)n, m(cid:359)t ngày có th(cid:337) nhi(cid:335)u c(cid:299)n (cid:16) Các ki(cid:337)u s(cid:351)t: s(cid:351)t liên t(cid:371)c, s(cid:351)t cao dao (cid:194)(cid:359)ng ho(cid:325)c th(cid:307)t th(cid:301)(cid:363)ng không theo quy lu(cid:315)t. (cid:16) (cid:43)(cid:303) thân nhi(cid:341)t: g(cid:325)p trong các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p n(cid:325)ng do c(cid:299) th(cid:337) m(cid:307)t kh(cid:305) n(cid:293)ng (cid:194)(cid:335) kháng, trung tâm (cid:194)(cid:76)(cid:335)u hòa thân nhi(cid:341)t b(cid:345) nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c
b) Các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng khác do h(cid:315)u qu(cid:305) c(cid:373)a quá trình (cid:194)áp (cid:375)ng viêm: (cid:16) Tinh th(cid:309)n, th(cid:309)n kinh: kích thích, mê s(cid:305)ng ho(cid:325)c l(cid:299) m(cid:299), li bì (cid:16) Tim m(cid:303)ch: m(cid:303)ch nhanh nh(cid:349), không (cid:194)(cid:335)u, HA th(cid:307)p ho(cid:325)c h(cid:303) (cid:16) Hô h(cid:307)p: th(cid:365) nhanh nông (cid:16) Tiêu hóa: l(cid:301)(cid:367)i khô b(cid:311)n, viêm xu(cid:307)t huy(cid:333)t d(cid:303) dày, ru(cid:359)t (cid:16) Da: xanh tái, có khi co ban xu(cid:307)t huy(cid:333)t (cid:16) Trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p n(cid:325)ng s(cid:331) xu(cid:307)t hi(cid:341)n sock nhi(cid:339)m khu(cid:311)n 3.3. Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng do ph(cid:305)n (cid:375)ng c(cid:373)a h(cid:341) liên võng n(cid:359)i m(cid:303)c và các b(cid:359) ph(cid:315)n t(cid:303)o huy(cid:333)t:
1
a) Viêm n(cid:359)i m(cid:303)c mao qu(cid:305)n: (cid:16) Có th(cid:337) có n(cid:351)t ph(cid:349)ng m(cid:373) trong, có ch(cid:375)a vi khu(cid:311)n
(cid:16) Có khi xu(cid:307)t huy(cid:333)t do RL (cid:194)ông máu, th(cid:363)i gian (cid:194)ông máu kéo dài, Prothrombin gi(cid:305)m b) Gan lách: (cid:86)(cid:301)ng to, (cid:307)n t(cid:375)c, m(cid:315)t (cid:194)(cid:359) m(cid:335)m c) Bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i huy(cid:333)t (cid:194)(cid:353): (cid:16) BC: t(cid:293)ng, t(cid:293)ng t(cid:389) l(cid:341)(cid:3)(cid:193)NTT (cid:16) HC: s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng gi(cid:305)m. Hb gi(cid:305)m. N(cid:325)ng: c(cid:299) th(cid:337) suy ki(cid:341)t, BC gi(cid:305)m, t(cid:389) l(cid:341)(cid:3)(cid:193)NTT c(cid:297)ng gi(cid:305)m (cid:16) TC: s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng và (cid:194)(cid:359) t(cid:315)p trung gi(cid:305)m 3.4. Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng do t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng di b(cid:341)nh khu trú n(cid:359)i t(cid:303)ng:
(cid:16) VK theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng máu t(cid:361)i t(cid:307)t c(cid:305) các c(cid:299) quan. Tùy t(cid:377)ng lo(cid:303)i VK, có các t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng di b(cid:341)nh (cid:89)(cid:361)i m(cid:375)c (cid:194)(cid:359) khác nhau, các ph(cid:301)(cid:299)ng ti(cid:341)n k(cid:391) thu(cid:315)t càng cao càng có phát hi(cid:341)n (cid:355) di b(cid:341)nh (cid:87)(cid:351)t h(cid:299)n. (cid:16) Các (cid:355) di b(cid:341)nh th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p: (cid:14) Ph(cid:355)i: các (cid:355) áp xe, micro áp xe gi(cid:351)ng hình (cid:305)nh th(cid:305) bóng bay trong nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t do t(cid:371) c(cid:309)u, tràn m(cid:373) màng ph(cid:355)i. (cid:14) Tim m(cid:303)ch: Viêm n(cid:359)i tâm m(cid:303)c, viêm c(cid:299) tim, viêm màng ngoài tim, viêm (cid:194)(cid:359)ng m(cid:303)ch, viêm t(cid:317)c t(cid:295)nh m(cid:303)ch th(cid:375) phát
(cid:14) Th(cid:309)n kinh: VMN m(cid:373), ápxe não, viêm t(cid:317)c t(cid:295)nh m(cid:303)ch xoang hang (cid:14) Gan: vàng da nhi(cid:339)m trùng, viêm (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t, apxe (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t (cid:14) Th(cid:315)n: suy th(cid:315)n c(cid:307)p v(cid:361)i ure máu t(cid:293)ng cao, thi(cid:337)u ni(cid:341)u ho(cid:325)c vô ni(cid:341)u, apxe quanh th(cid:315)n (cid:14) (cid:39)(cid:303) dày – ru(cid:359)t: viêm ho(cid:303)i t(cid:379) ru(cid:359)t ch(cid:305)y máu (cid:14) Kh(cid:361)p x(cid:301)(cid:299)ng: viêm tràn d(cid:345)ch m(cid:373) kh(cid:361)p, viêm t(cid:373)y x(cid:301)(cid:299)ng (cid:14) Da, c(cid:299): m(cid:371)n m(cid:373), (cid:194)ám t(cid:317)c t(cid:295)nh m(cid:303)ch ho(cid:303)i t(cid:379), (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u chi, phát ban, viêm c(cid:299), viêm mô t(cid:333) bào, apxe d(cid:301)(cid:361)i da..
(cid:14) Giác quan: viêm m(cid:351)ng m(cid:317)t th(cid:337) mi, viêm m(cid:373) ti(cid:335)n phòng, viêm m(cid:373) nhãn c(cid:309)u (cid:14) Th(cid:301)(cid:369)ng th(cid:315)n: xu(cid:307)t huy(cid:333)t th(cid:301)(cid:369)ng th(cid:315)n lan t(cid:349)a gây tr(cid:371)y m(cid:303)ch không h(cid:353)i ph(cid:371)c.
NKH do VK Gr (+) NKH do VK Gr (-) 4. Các th(cid:337) LS: (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m
(cid:16) (cid:55)(cid:371) c(cid:309)u vàng (S.aureus) (cid:16) E. coli (cid:16) Klesbsiella NHK do VK k(cid:387) khí (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng (cid:194)i kèm v(cid:361)i các NKH Gr(-)
Vi khu(cid:311)n pneumoniae (cid:16) Pseudomonas aeruginosa (cid:16) Clostridium perfingens (cid:16) B. Fragilis
(cid:16) Serratia (cid:16) Enterobacter (cid:16) Proteus (cid:16) (cid:354) nhi(cid:339)m trùng n(cid:359)i (cid:87)(cid:303)ng:(cid:3) (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t, ti(cid:333)t ni(cid:341)u, (cid:355) b(cid:371)ng, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ru(cid:359)t, t(cid:379) cung (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng vào (cid:16) (cid:48)(cid:371)n nh(cid:347)t, (cid:194)inh râu (cid:16) Catheter TM (cid:16) Nhi(cid:339)m trùng t(cid:379) cung (cid:16) Nghi(cid:341)n chích ma túy (cid:16) Nhi(cid:339)m trùng b(cid:341)nh vi(cid:341)n (cid:16) Gãy x(cid:301)(cid:299)ng h(cid:365)... th(cid:365) máy, (cid:16) NT (cid:355) b(cid:371)ng (cid:16) NT (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ru(cid:359)t (cid:16) NT gan m(cid:315)t (cid:16) NT t(cid:379) cung (cid:16) Các (cid:355) nung m(cid:373) sâu (cid:16) NT r(cid:293)ng mi(cid:341)ng (cid:16) (cid:57)(cid:333)t d(cid:315)p
(cid:16) Nhi(cid:339)m trùng b(cid:341)nh vi(cid:341)n: sau MKQ, (cid:194)(cid:325)t NKQ, catheter TM (cid:16) (cid:16) th(cid:301)(cid:299)ng nát, ngóc ngách khâu kín
(cid:38)(cid:299)(cid:3)(cid:194)(cid:345)a
2
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh có s(cid:323)n (cid:16) (cid:59)(cid:299) gan (cid:16) Nghi(cid:341)n r(cid:301)(cid:369)u (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i già (cid:16) Suy gi(cid:305)m s(cid:375)c (cid:194)(cid:335)
kháng (cid:16)
(cid:16) Ph(cid:355)i: viêm, ápxe (cid:16) Các (cid:355) ápxe nh(cid:349)(cid:3) (cid:365) các (cid:87)(cid:303)ng
(cid:354) di b(cid:341)nh (cid:16) Viêm n(cid:359)i tâm m(cid:303)c (cid:16) Suy gan th(cid:315)n c(cid:307)p (cid:16) VMN m(cid:373)
(cid:16) Hay có c(cid:299)n rét run (cid:16) (cid:39)(cid:339) xu(cid:307)t hi(cid:341)n s(cid:351)c (cid:16) Ápxe ph(cid:355)i (micro apxe) (cid:16) Tràn m(cid:373) màng ph(cid:355)i (cid:16) Viêm n(cid:359)i tâm m(cid:303)c (cid:16) (cid:38)(cid:351)t t(cid:373)y viêm (cid:16) Viêm (cid:194)a c(cid:299) (cid:16) VMN m(cid:373) (cid:16) Viêm t(cid:317)c TM xoang hang (cid:16) Apxe não (cid:16) Ápxe TLT (cid:16) Vàng da (cid:16) Viêm th(cid:315)n (cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao liên t(cid:371)c (cid:16) Ít khi có rét run (cid:16) (cid:55)(cid:389) l(cid:341) g(cid:325)p s(cid:351)c ít g(cid:325)p h(cid:299)n (cid:16) NTH n(cid:325)ng (cid:16) Kèm theo ho(cid:303)i t(cid:379), nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c n(cid:325)ng Lâm sàng Gr (-)
(cid:16) (cid:48)(cid:373) th(cid:351)i (cid:16) Vàng da huy(cid:333)t tán (cid:16) (cid:39)(cid:339) x(cid:305)y ra s(cid:351)c (cid:16) Tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng
5. Ch(cid:311)n (cid:194)oán:
5.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: 5.1.1. Lâm sàng:
(cid:16) (cid:354) nhi(cid:339)m khu(cid:311)n: kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u ho(cid:325)c b(cid:319)ng ch(cid:301)gns (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng vào c(cid:373)a VK. (cid:16) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng NT – N(cid:193) v(cid:361)i nh(cid:381)ng c(cid:299)n s(cid:351)t cao rét run liên ti(cid:333)p. (cid:16) Ph(cid:305)n (cid:375)ng c(cid:373)a h(cid:341) liên võng n(cid:359)i mô: gan lách to. (cid:16) Các (cid:355) di b(cid:341)nh trong c(cid:299) th(cid:337). 5.1.2. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: (cid:16) (cid:38)(cid:307)y máu:
(cid:14) Làm ngay khi th(cid:307)y BN có c(cid:299)n s(cid:351)t cao rét run (cid:14) (cid:47)(cid:307)y máu c(cid:307)y tr(cid:301)(cid:361)c khi dùng KS (cid:14) (cid:49)(cid:333)u m(cid:347)c VK, xác (cid:194)(cid:345)nh ch(cid:311)n (cid:194)oán và làm KS(cid:193), t(cid:389) l(cid:341) d(cid:301)(cid:299)ng tính ph(cid:371) thu(cid:359)c nhi(cid:335)u y(cid:333)u (cid:87)(cid:351) (cid:14) (cid:38)(cid:307)y máu âm tính c(cid:297)ng không lo(cid:303)i tr(cid:377) NKH
(cid:16) (cid:38)(cid:307)y các lo(cid:303)i d(cid:345)ch khác nhau: DN, DMP, DMB, DMT, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u, (cid:355) ápxe… (cid:16) Công th(cid:375)c máu: BC t(cid:293)ng, t(cid:389) l(cid:341)(cid:3)(cid:193)NTT t(cid:293)ng, có th(cid:337) ki(cid:341)t BC (cid:16) Các XN h(cid:357) tr(cid:369) khác:
(cid:14) Ph(cid:305)n (cid:375)ng huy(cid:333)t thanh tìm kh(cid:305)ng th(cid:337), PCR (cid:14) XQ, SA, máu l(cid:317)ng
3
5.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét n(cid:325)ng và bi(cid:333)n ch(cid:375)ng (cid:16) Th(cid:301)(cid:299)ng hàn (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh s(cid:351)t mò (do R. tsutsugaushi) (cid:16) Lao (cid:194)ang ti(cid:333)n tri(cid:337)n (lao toàn th(cid:337)) (cid:16) Các b(cid:341)nh toàn thân khác gây s(cid:351)t: b(cid:341)nh h(cid:341) th(cid:351)ng, b(cid:341)nh v(cid:335) máu, ung th(cid:301), HIV/AIDS 6. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 6.1. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u: b(cid:319)ng KS 6.1.1. Nguyên t(cid:317)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) kháng sinh trong NKH: (cid:16) Ph(cid:305)i (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m, dùng KS ngay sau khi l(cid:307)y máu g(cid:379)i (cid:194)i nuôi c(cid:307)y
(cid:16) Ph(cid:305)i dùng KS li(cid:335)u cao, ph(cid:355)i h(cid:369)p và (cid:194)(cid:373) th(cid:363)i gian (cid:16) Ph(cid:305)i dùng KS (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng TM (cid:16) Ph(cid:349)ng (cid:194)oán VK tr(cid:301)(cid:361)c khi có k(cid:333)t qu(cid:305) c(cid:307)y máu (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u ch(cid:343)nh KS theo hi(cid:341)u qu(cid:305)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) và KS(cid:193) (cid:16) Ng(cid:377)ng KS: khi h(cid:333)t s(cid:351)t, triêu ch(cid:375)ng LS c(cid:305)i thi(cid:341)n rõ r(cid:341)t, nuôi c(cid:307)y VK âm tính, t(cid:351)c (cid:194)(cid:359) máu
(cid:79)(cid:317)ng tr(cid:365) v(cid:335) bình th(cid:301)(cid:363)ng (cid:16) Không dùng CORTICOID 6.1.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) c(cid:371) th(cid:337): b(cid:305)ng thu(cid:351)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) (tham kh(cid:305)o)
(cid:16) Khi ch(cid:301)a có k(cid:333)t qu(cid:305) c(cid:307)y máu, (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) KS theo ph(cid:349)ng (cid:194)oán m(cid:309)m b(cid:341)nh (cid:16) Khi có k(cid:333)t qu(cid:305) c(cid:307)y máu thì (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ch(cid:343)nh KS theo k(cid:333)t qu(cid:305) LS và KS(cid:193)
Kháng sinh thay th(cid:333)
Glycopeptides Vi khu(cid:311)n (cid:55)(cid:371) c(cid:309)u ngoài b(cid:341)nh vi(cid:341)n (MSSA)
(cid:55)(cid:371) c(cid:309)u trong b(cid:341)nh vi(cid:341)n Cefepime + Aminosid ho(cid:325)c Imipenem
G ho(cid:325)c (Ampicillin, Cephalosporin th(cid:333) h(cid:341) 3 Ph(cid:333) c(cid:309)u, liên c(cid:309)u (tr(cid:377) liên c(cid:309)u D), não mô c(cid:309)u
Liên c(cid:309)u nhóm D Fluoroquinolon + Aminosid Kháng sinh (cid:194)(cid:335) ngh(cid:345) Methicillin ho(cid:325)c Oxacillin + Aminosid Vancomycine + Aminosid Penicilin Aminopenicillin Amoxycillin) Aminopenicillin + Aminosid
+
Fluoroquinolon Aminosides ho(cid:325)c: (cid:16) Aztreonam (cid:16) Imipenem. (cid:16) Cacboxypenicillin + acid Enterobacter (cid:365) ngoài (cid:69)(cid:341)nh viên Cephalosporin th(cid:333) h(cid:341) 3 + Aminosides clavulanique. (cid:16) Piperacillin
+ Tazobactam + Amikacin ho(cid:325)c
Tr(cid:383)c khu(cid:311)n m(cid:373) xanh Ceftazidim + Aminosid
Ureido Cacboxypenicillin Ho(cid:325)c Imipenem. Ho(cid:325)c Aztreonam Ho(cid:325)c Cefepime
6.1.3. Theo dõi (cid:194)(cid:337)(cid:3)(cid:194)ánh giá hi(cid:341)u qu(cid:305)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345):
(cid:16) Theo dõi nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359), tình tr(cid:303)ng toàn thân, các (cid:355) di b(cid:341)nh (cid:16) (cid:38)(cid:309)n c(cid:307)y máu khi c(cid:309)n thi(cid:333)t. (cid:16) Làm các XN máu, XQ, SA (cid:194)(cid:337) ki(cid:337)m tra
6.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) h(cid:357) tr(cid:369) và h(cid:353)i s(cid:375)c: (11 ý nh(cid:349))
(cid:16) (cid:193)(cid:325)c bi(cid:341)t chú ý phòng và ch(cid:351)ng s(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n (cid:16) (cid:193)(cid:305)m b(cid:305)o kh(cid:351)i l(cid:301)(cid:369)ng tu(cid:309)n hoàn. Dùng các thu(cid:351)c v(cid:315)n m(cid:303)ch khi c(cid:309)n thi(cid:333)t (Dopamin, Dobutrex, Noadrenalin)
(cid:16) (cid:38)(cid:309)n (cid:194)(cid:325)t Catheter TM trung tâm (cid:194)(cid:337)(cid:3)(cid:194)o CVP (cid:16) (cid:193)(cid:305)m b(cid:305)o hô h(cid:307)p: th(cid:365) oxy, (cid:194)(cid:325)t NKQ và thông khí nhân t(cid:303)o khi c(cid:309)n thi(cid:333)t (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u ch(cid:343)nh cân b(cid:319)ng n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i, th(cid:293)ng b(cid:319)ng ki(cid:335)m toan (cid:16) Ch(cid:351)ng suy th(cid:315)n c(cid:307)p: truy(cid:335)n (cid:194)(cid:373) d(cid:345)ch, l(cid:369)i ti(cid:337)u b(cid:319)ng dd NaHCO3, ch(cid:303)y th(cid:315)n nhân t(cid:303)o n(cid:333)u (cid:70)(cid:309)n
4
(cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) xu(cid:307)t huy(cid:333)t và (cid:194)ông máu n(cid:359)i m(cid:303)c r(cid:305)i rác n(cid:333)u có (cid:16) (cid:43)(cid:303) nhi(cid:341)t: ch(cid:301)(cid:363)m (cid:194)á, Paracetamol (cid:16) Dinh d(cid:301)(cid:367)ng nâng cao th(cid:337) tr(cid:303)ng
(cid:16) Ch(cid:293)m sóc v(cid:341) sinh ch(cid:351)ng loét (cid:16) (cid:39)(cid:313)n l(cid:301)u các (cid:355) m(cid:373) 6.3. Gi(cid:305)i quy(cid:333)t các (cid:355) nhi(cid:339)m trùng tiên phát:
(cid:16) (cid:49)(cid:303)o hút rau còn sót trong t(cid:379) cung (cid:16) (cid:39)(cid:313)n l(cid:301)u n(cid:333)u còn viêm t(cid:317)c (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ti(cid:333)t ni(cid:341)u (cid:16) Rút (cid:351)ng sonde ti(cid:337)u, catheter t(cid:295)nh m(cid:303)ch (cid:16) (cid:39)(cid:313)n l(cid:301)u (cid:355) m(cid:373)
5
7. Phòng b(cid:341)nh NKH: (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m (cid:355) nhi(cid:339)m khu(cid:311)n ban (cid:194)(cid:309)u (cid:16) Tránh chích n(cid:325)n m(cid:371)n nh(cid:347)t, nh(cid:347)t non, (cid:194)inh râu (cid:16) Nâng cao s(cid:375)c (cid:194)(cid:335) kháng c(cid:373)a c(cid:299) th(cid:337) (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) t(cid:351)t các b(cid:341)nh có s(cid:323)n nh(cid:301)(cid:3)(cid:194)ái (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng, x(cid:299) gan... (cid:16) Ch(cid:351)ng nhi(cid:339)m trùng b(cid:341)nh vi(cid:341)n.
(cid:54)(cid:350)C NHI(cid:338)M KHU(cid:310)N
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:54)(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n là m(cid:359)t c(cid:307)p c(cid:375)u trong truy(cid:335)n nhi(cid:339)m, t(cid:389) l(cid:341) t(cid:379) vong còn cao (40 – 70%) n(cid:333)u không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c x(cid:379) trí k(cid:345)p th(cid:363)i.
(cid:16) (cid:54)(cid:351)c NK là tình tr(cid:303)ng (cid:194)áp (cid:375)ng c(cid:373)a toàn c(cid:299) th(cid:337) v(cid:361)i vi khu(cid:311)n gây b(cid:341)nh d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n t(cid:371)t huy(cid:333)t áp (cid:194)i (cid:194)ôi v(cid:361)i tri(cid:341)u ch(cid:375)ng suy ch(cid:375)c ph(cid:315)n các c(cid:299) quan do thi(cid:333)u t(cid:301)(cid:361)i máu, thi(cid:333)u oxy t(cid:355) ch(cid:375)c
2. Các vi khu(cid:311)n hay gây s(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n: (cid:16) Vi khu(cid:311)n Gram (-) chi(cid:333)m 2/3 các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p: E.coli, Klebsiella pneumoniae,
Pseudomonas, Proteus, Yersinia, Neisseria. (cid:16) (cid:38)(cid:309)u trùng Gram (+): t(cid:371) c(cid:309)u vàng, liên c(cid:309)u. (cid:16) Tr(cid:383)c khu(cid:311)n Gram (+) k(cid:387) khí: Clostridium Perfrigens. 3. Tác (cid:194)(cid:359)ng c(cid:373)a s(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n trên các c(cid:299) quan: 3.1. Tim m(cid:303)ch: (cid:16) Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:194)(cid:309)u (giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n c(cid:301)(cid:363)ng tính – hyperkinetique): t(cid:293)ng nh(cid:345)p tim, t(cid:293)ng cung
(cid:79)(cid:301)(cid:369)ng tim (cid:194)(cid:337) duy trì kh(cid:351)i l(cid:301)(cid:369)ng tu(cid:309)n hoàn, trên lâm sàng bi(cid:337)u hi(cid:341)n là s(cid:351)c nóng. (cid:16) Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n sau: cung l(cid:301)(cid:369)ng tim gi(cid:305)m, t(cid:371)t huy(cid:333)t áp, trên lâm sàng s(cid:331) bi(cid:337)u hi(cid:341)n là s(cid:351)c
(cid:79)(cid:303)nh. 3.2. Ph(cid:355)i: h(cid:315)u qu(cid:305) trên ph(cid:355)i là:
(cid:16) (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng ph(cid:333) nang. (cid:16) Phù kho(cid:305)ng k(cid:331), (cid:375) tr(cid:341) mao m(cid:303)ch, co th(cid:317)t ph(cid:333) qu(cid:305)n d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n suy hô h(cid:307)p. 3.3. Th(cid:315)n: Do gi(cid:305)m t(cid:301)(cid:361)i máu d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n:
(cid:16) Suy th(cid:315)n ch(cid:375)c n(cid:293)ng (cid:16) (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng th(cid:383)c th(cid:337).
3.4. Gan: Ch(cid:375)c ph(cid:315)n ch(cid:351)ng (cid:194)(cid:359)c, chuy(cid:337)n hóa, ti(cid:333)t m(cid:315)t b(cid:345)(cid:3)(cid:305)nh h(cid:301)(cid:365)ng s(cid:361)m. 3.5. Tiêu hóa: (cid:16) (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng ch(cid:305)y máu, ho(cid:303)i t(cid:379) niêm m(cid:303)c tiêu hóa. Các t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng này làm n(cid:325)ng
thêm gi(cid:305)m kh(cid:351)i l(cid:301)(cid:369)ng tu(cid:309)n hoàn b(cid:365)i thoát huy(cid:333)t t(cid:301)(cid:299)ng ho(cid:325)c ch(cid:305)y máu. 3.6. Não: (cid:16) Gi(cid:305)m t(cid:301)(cid:361)i máu não gây thi(cid:333)u oxy não, gây toan chuy(cid:337)n hóa, phù, làm r(cid:351)i lo(cid:303)n d(cid:313)n
truy(cid:335)n th(cid:309)n kinh. Trên lâm sàng gây ra l(cid:313)n l(cid:359)n và r(cid:351)i lo(cid:303)n tri giác. 3.7. (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng m(cid:303)ch máu: (cid:16) (cid:55)(cid:293)ng tính th(cid:307)m thành m(cid:303)ch d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n thoát huy(cid:333)t t(cid:301)(cid:299)ng, (cid:375) tr(cid:341) tu(cid:309)n hoàn mao m(cid:303)ch,
xu(cid:307)t huy(cid:333)t, CIVD. 4. Lâm sàng: 4.1. (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u suy tu(cid:309)n hoàn c(cid:307)p: (cid:16) Trên da: (cid:14) Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n c(cid:301)(cid:363)ng ho(cid:303)t tính (s(cid:351)c nóng).
(cid:120) Da khô, nóng. (cid:120) (cid:193)(cid:309)u chi (cid:307)m. (cid:120) Màu s(cid:317)c bình th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:14) Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n gi(cid:305)m ho(cid:303)t tính (s(cid:351)c l(cid:303)nh):
1
(cid:120) (cid:193)(cid:309)u chi, da l(cid:303)nh do co m(cid:303)ch ngo(cid:303)i biên. (cid:120) Móng tay; m(cid:297)i, tai tím tái, trên da xu(cid:307)t hi(cid:341)n các m(cid:305)ng tím (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u g(cid:351)i và chi. (cid:120) (cid:49)(cid:325)ng có th(cid:337) ho(cid:303)i t(cid:379) trên da, (cid:307)n vào da màu s(cid:317)c da không ph(cid:371)c h(cid:353)i ngay (do tr(cid:371)y m(cid:303)ch ngo(cid:303)i biên) tr(cid:301)(cid:361)c khi có m(cid:305)ng xám.
(cid:16) (cid:43)(cid:303) huy(cid:333)t áp: Xu(cid:307)t hi(cid:341)n ch(cid:315)m h(cid:299)n vì giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:194)(cid:309)u c(cid:299) th(cid:337) có bù tr(cid:377). (cid:16) (cid:48)(cid:303)ch nhanh nh(cid:349), khó b(cid:317)t, > 100 l(cid:309)n/phút (cid:16) Gi(cid:305)m kh(cid:351)i l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u: n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u < 20 ml/h (500 ml/24h). 4.2. Các d(cid:307)u hi(cid:341)u kèm theo: (cid:16) Tình tr(cid:303)ng s(cid:351)c th(cid:301)(cid:363)ng xu(cid:307)t hi(cid:341)n sau m(cid:359)t c(cid:299)n s(cid:351)t cao rét run. Khi s(cid:351)c xu(cid:307)t hi(cid:341)n nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) gi(cid:305)m, có khi t(cid:371)t xu(cid:351)ng th(cid:307)p.
(cid:16) Tinh th(cid:309)n kinh: có th(cid:337) t(cid:343)nh nh(cid:301)ng kích thích, lo l(cid:317)ng, v(cid:315)t vã, b(cid:375)t r(cid:375)t ho(cid:325)c l(cid:299) m(cid:299). (cid:16) (cid:49)(cid:333)u s(cid:351)c + hôn mê thì ph(cid:305)i tìm k(cid:391) nguyên nhân khác vì (cid:86)(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n ít khi gây hôn mê, tr(cid:377) khi s(cid:351)c (cid:194)(cid:301)(cid:369)c x(cid:379) trí quá mu(cid:359)n làm thi(cid:333)u oxy não quá lâu. (cid:16) (cid:193)au d(cid:381) d(cid:359)i, lan t(cid:349)a, chu(cid:359)t rút, thi(cid:333)u oxy t(cid:355) ch(cid:375)c: nhi(cid:335)u khi nh(cid:309)m v(cid:361)i các b(cid:341)nh ngo(cid:303)i khoa, u(cid:351)n ván...
(cid:16) Xu(cid:307)t huy(cid:333)t lan t(cid:349)a, t(cid:379) ban, b(cid:309)m tím... (cid:16) Chú ý giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:194)(cid:309)u c(cid:373)a s(cid:351)c có th(cid:337) huy(cid:333)t áp h(cid:299)i t(cid:293)ng làm l(cid:303)c h(cid:301)(cid:361)ng ch(cid:311)n (cid:194)oán. (cid:364) giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n s(cid:351)c nóng s(cid:331) khó ch(cid:311)n (cid:194)oán ra n(cid:333)u không chú ý. C(cid:309)n ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t (cid:89)(cid:361)i s(cid:351)c do xu(cid:307)t huyêt, do nguyên nhân t(cid:303)i tim ho(cid:325)c t(cid:317)c (cid:194)(cid:359)ng m(cid:303)ch ph(cid:355)i, tim.
5. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: 5.1. Công th(cid:375)c máu: (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch c(cid:309)u: th(cid:301)(cid:363)ng t(cid:293)ng, t(cid:293)ng t(cid:389) l(cid:341)(cid:3)(cid:194)a nhân có b(cid:303)ch c(cid:309)u non.
5.2. Các xét nghi(cid:341)m (cid:194)ông máu:
(cid:16) Fibrinogen gi(cid:305)m. (cid:16) Ti(cid:337)u c(cid:309)u gi(cid:305)m < 100.000/mm3. (cid:16) Gi(cid:305)m t(cid:389) l(cid:341) Prothrombin và y(cid:333)u t(cid:351) VII. (cid:16) Nghi(cid:341)m pháp r(cid:301)(cid:369)u d(cid:301)(cid:299)ng tính. (cid:16) PDF và D – dimer t(cid:293)ng. 5.3. Sinh hóa máu:
(cid:16) Có th(cid:337) có tình tr(cid:303)ng t(cid:293)ng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng huy(cid:333)t ho(cid:325)c h(cid:303)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng huy(cid:333)t. (cid:16) Men gan có th(cid:337) t(cid:293)ng. (cid:16) Ure huy(cid:333)t và creatinin t(cid:293)ng khi suy th(cid:315)n. (cid:16) K+ máu lúc (cid:194)(cid:309)u bình th(cid:301)(cid:363)ng, sau t(cid:293)ng nhanh do cô (cid:194)(cid:325)c máu và t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng n(cid:325)ng (cid:365) màng t(cid:333) bào làm cho K+ trong t(cid:333) bào thoát ra ngoài huy(cid:333)t t(cid:301)(cid:299)ng.
5.4. Khí máu:
- gi(cid:305)m < 15mEq/l trong khi acid lactic t(cid:293)ng cao.
(cid:16) PH máu: lúc (cid:194)(cid:309)u ki(cid:335)m hô h(cid:307)p do th(cid:365) nhanh, th(cid:305)i quá nhi(cid:335)u CO2, sau (cid:194)ó thi(cid:333)u oxy t(cid:355) ch(cid:375)c (do gi(cid:305)m t(cid:301)(cid:361)i máu t(cid:355) ch(cid:375)c), glucose chuy(cid:337)n hóa y(cid:333)m khí, th(cid:305)i nhi(cid:335)u acid lactic gây ra toan chuy(cid:337)n hóa làm s(cid:351)c n(cid:325)ng h(cid:299)n lên.
(cid:16) HCO3 5.5. (cid:38)(cid:307)y máu:
(cid:16) Ph(cid:305)i làm m(cid:359)t cách có h(cid:341) th(cid:351)ng. (cid:16) Có th(cid:337) phát hi(cid:341)n (cid:194)(cid:301)(cid:369)c vi khu(cid:311)n. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u âm tính c(cid:297)ng không lo(cid:303)i tr(cid:377)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:369)c s(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n.
5.6. Ch(cid:371)p ph(cid:355)i và các th(cid:293)m dò hình (cid:305)nh khác.
2
6. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 6.1. Nguyên t(cid:317)c: (cid:16) Phát hi(cid:341)n s(cid:361)m, (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) k(cid:345)p th(cid:363)i.
(cid:16) (cid:46)(cid:333)t h(cid:369)p h(cid:353)i s(cid:375)c c(cid:307)p c(cid:375)u tích c(cid:383)c, và (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) kháng sinh (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u. 6.2. (cid:43)(cid:353)i s(cid:375)c b(cid:341)nh nhân s(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n:
6.2.1. Khôi ph(cid:371)c kh(cid:351)i l(cid:301)(cid:369)ng tu(cid:309)n hoàn: (cid:16) (cid:193)(cid:305)m b(cid:305)o (cid:194)(cid:373) th(cid:337) tích lòng m(cid:303)ch b(cid:319)ng truy(cid:335)n d(cid:345)ch. (cid:16) Các lo(cid:303)i d(cid:345)ch: (cid:14) Các d(cid:345)ch tinh th(cid:337): NaCl 0,9%, Ringer Lactat, Glucose 5%... C(cid:309)n cho nhanh trong
1 – 2h (cid:194)(cid:309)u c(cid:373)a s(cid:351)c, truy(cid:335)n t(cid:377) 2 – 3 lít. (cid:14) (cid:39)(cid:345)ch keo: Plasma, Albumin, Dextran 40. (cid:14) Máu toàn ph(cid:309)n: n(cid:333)u m(cid:307)t máu. (cid:16) Trong quá trình truy(cid:335)n, theo dõi M, HA, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u, CVP và toàn tr(cid:303)ng. Theo dõi (cid:194)(cid:335) phòng quá t(cid:305)i d(cid:345)ch d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n phù ph(cid:355)i c(cid:307)p. 6.2.2. Các thu(cid:351)c v(cid:315)n m(cid:303)ch:
a) Dopamine: (cid:16) (cid:55)(cid:293)ng co bóp c(cid:299) tim, t(cid:293)ng cung l(cid:301)(cid:369)ng tim, t(cid:293)ng kh(cid:351)i l(cid:301)(cid:369)ng máu tâm thu, t(cid:293)ng áp l(cid:383)c (cid:194)(cid:359)ng m(cid:303)ch ch(cid:373), không làm t(cid:293)ng s(cid:375)c c(cid:305)n ngo(cid:303)i vi. (cid:16) Li(cid:335)u l(cid:301)(cid:369)ng:
(cid:14) 5- 7 µg/kg/phút: li(cid:335)u giãn m(cid:303)ch th(cid:315)n, có tác d(cid:371)ng t(cid:293)ng t(cid:301)(cid:361)i máu th(cid:315)n. (cid:14) 8 – 12 µg/kg/phút: t(cid:293)ng s(cid:375)c co bóp c(cid:299) tim, (cid:194)(cid:353)ng th(cid:363)i t(cid:293)ng t(cid:301)(cid:361)i máu t(cid:355) ch(cid:375)c. (cid:14) 15 µg/kg/phút: tác d(cid:371)ng co m(cid:303)ch m(cid:303)nh
b) Dobutamine: (cid:16) (cid:55)(cid:293)ng s(cid:375)c co bóp c(cid:299) tim, ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh ch(cid:373) y(cid:333)u khi có suy c(cid:299) tim. (cid:16) Li(cid:335)u: 5 - 20 µg/kg/phút c) Noradrenalin: (cid:16) Có tác d(cid:371)ng gây co m(cid:303)ch m(cid:303)nh, ít tác d(cid:371)ng trên tim. (cid:16) Li(cid:335)u dùng: 0,01 - 1 µg/kg/phút d) Adrenalin: (cid:16) Có tác d(cid:371)ng t(cid:293)ng m(cid:303)nh co bóp c(cid:299) tim, t(cid:293)ng nh(cid:345)p tim, d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n t(cid:293)ng huy(cid:333)t áp. (cid:16) Li(cid:335)u dùng: 0,01 - 1 µg/kg/phút 6.3. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) h(cid:357) tr(cid:369) khác:
(cid:16) Oxy li(cid:341)u pháp và h(cid:357) tr(cid:369) hô h(cid:307)p khi c(cid:309)n. (cid:16) Ch(cid:351)ng r(cid:351)i lo(cid:303)n (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i - th(cid:293)ng b(cid:319)ng ki(cid:335)m toan. (cid:16) Ch(cid:351)ng suy th(cid:315)n c(cid:307)p. (cid:16) Phát hi(cid:341)n s(cid:361)m và (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) r(cid:351)i lo(cid:303)n (cid:194)ông máu. 6.4. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) c(cid:293)n nguyên nhi(cid:339)m trùng: (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) kháng sinh:
(cid:14) Kháng sinh (ch(cid:351)ng gram âm, k(cid:387) khí) theo ph(cid:349)ng (cid:194)oán m(cid:309)m b(cid:341)nh d(cid:383)a vào (cid:355) nhi(cid:339)m trùng kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u và kinh nghi(cid:341)m s(cid:379) d(cid:371)ng kháng sinh. N(cid:333)u có k(cid:333)t qu(cid:305) c(cid:307)y máu (+), (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) theo kháng sinh (cid:194)(cid:353). (cid:14) (cid:38)(cid:309)n dùng kháng sinh s(cid:361)m, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêm và l(cid:383)a ch(cid:347)n thu(cid:351)c d(cid:311)m b(cid:305)o ch(cid:307)t l(cid:301)(cid:369)ng t(cid:351)i (cid:301)u.
(cid:16) Gi(cid:305)i quy(cid:333)t các (cid:355) nhi(cid:339)m khu(cid:311)n khác n(cid:333)u có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:369)c. 6.5. Các (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) khác: (cid:16) Hi(cid:341)n nay m(cid:365) ra h(cid:301)(cid:361)ng s(cid:379) d(cid:371)ng các kháng th(cid:337) kháng (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) và các kháng TNF, kháng Interleukin.
3
(cid:16) Kháng th(cid:337) kháng (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) (antiendotoxin) (cid:194)(cid:301)(cid:369)c ch(cid:333) t(cid:377) ch(cid:373)ng 5E.coli. (cid:16) Kháng th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:299)n dòng (monclone) kháng TNF, và IL.
(cid:16) (cid:47)(cid:347)c máu liên t(cid:371)c (CRRT) (cid:194)(cid:337) l(cid:347)c b(cid:349) các y(cid:333)u t(cid:351) hóa h(cid:347)c trung gian gây s(cid:351)c, (cid:194)(cid:353)ng th(cid:363)i giúp cân b(cid:319)ng n(cid:359)i môi.
6.6. (cid:57)(cid:307)n (cid:194)(cid:335) s(cid:379) d(cid:371)ng corticoid:
4
(cid:16) Nhi(cid:335)u tác gi(cid:305) th(cid:351)ng nh(cid:307)t nh(cid:315)n (cid:194)(cid:345)nh: khi s(cid:351)c (cid:194)ã hình thành và (cid:365) giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n cu(cid:351)i thì dùng corticoid không có hi(cid:341)u qu(cid:305) mà còn có h(cid:303)i vì thu(cid:351)c làm gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch c(cid:373)a c(cid:299) th(cid:337) b(cid:345) nhi(cid:339)m trùng.
NHI(cid:338)M TRÙNG NHI(cid:338)M (cid:193)(cid:358)C TH(cid:382)C PH(cid:310)M
1. (cid:193)(cid:303)i c(cid:301)(cid:299)ng: (cid:16) Là tình tr(cid:303)ng (cid:85)(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa c(cid:307)p tính bi(cid:337)u hi(cid:341)n viêm d(cid:303) dày - ru(cid:359)t c(cid:307)p t(cid:377) nh(cid:327)(cid:3)(cid:194)(cid:333)n (cid:81)(cid:325)ng, c(cid:307)p tính. B(cid:341)nh có th(cid:337) x(cid:305)y ra (cid:365) cá nhân hay t(cid:315)p th(cid:337) sau khi (cid:293)n cùng th(cid:375)c (cid:293)n có vi khu(cid:311)n ho(cid:325)c (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) c(cid:373)a vi khu(cid:311)n.
(cid:16) Ph(cid:355) bi(cid:333)n (cid:365) n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)ang phát tri(cid:337)n: v(cid:341) sinh môi tr(cid:301)(cid:363)ng, th(cid:383)c ph(cid:311)m (cid:16) (cid:55)(cid:305)n phát quanh n(cid:293)m, t(cid:293)ng vào mùa hè. (cid:16) Di(cid:339)n bi(cid:333)n th(cid:301)(cid:363)ng nh(cid:327), kh(cid:349)i nhanh, có th(cid:337) t(cid:383) kh(cid:349)i trong 3 ngày, có th(cid:337) n(cid:325)ng d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n (cid:87)(cid:379) vong n(cid:333)u không phát hi(cid:341)n và x(cid:379) trí k(cid:345)p th(cid:363)i.
2. (cid:38)(cid:293)n nguyên th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p 2.1. (cid:193)(cid:359)c t(cid:351) vi khu(cid:311)n: (cid:16) (cid:55)(cid:371) c(cid:309)u vàng S.aureus (cid:16) Vi khu(cid:311)n E.coli (cid:16) Vi khu(cid:311)n k(cid:387) khí Clostridium perfringens (cid:16) Tr(cid:383)c khu(cid:311)n ng(cid:359)(cid:3)(cid:194)(cid:359)c th(cid:345)t Clostridium botudinum (cid:16) Vi khu(cid:311)n Bacillus cereus 2.2. (cid:37)(cid:305)n thân vi khu(cid:311)n: (cid:16) Salmonella không gây th(cid:301)(cid:299)ng hàn: S.enteritidis, S.typhymudium, S.cholerasuis, S.heidelberg
(cid:16) Vi khu(cid:311)n Campylobacter jejuni (cid:16) Vi khu(cid:311)n E.coli lo(cid:303)i EHEC (Enterohemorrhagic E.coli) (cid:16) Vi khu(cid:311)n Vibrio parahaemolytics
3. (cid:38)(cid:299) ch(cid:333): 3.1. Là s(cid:383)(cid:3)(cid:194)áp (cid:375)ng c(cid:373)a c(cid:299) th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:351)i v(cid:361)i tác nhân, ph(cid:371) thu(cid:359)c:
(cid:16) Li(cid:335)u nhi(cid:339)m b(cid:341)nh (s(cid:351) VK nu(cid:351)t vào) (cid:16) Kh(cid:305) n(cid:293)ng bám dính c(cid:373)a VK vào niêm m(cid:303)c d(cid:303) dày ru(cid:359)t (cid:16) (cid:54)(cid:305)n sinh (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) ((cid:194)(cid:359)c t(cid:351) ru(cid:359)t- enterotoxin) ((cid:194)(cid:359)c t(cid:351) t(cid:333) bào- cytotoxin) (cid:16) Kh(cid:305) n(cid:293)ng xâm nh(cid:315)p và phá h(cid:373)y t(cid:333) bào niêm m(cid:303)c ru(cid:359)t (cid:16) (cid:54)(cid:375)c (cid:194)(cid:335) kháng c(cid:373)a v(cid:315)t ch(cid:373) (VK chí, pH d(cid:303) dày, nhu (cid:194)(cid:359)ng ru(cid:359)t, mi(cid:339)n d(cid:345)ch) 3.2. Tiêu ch(cid:305)y do 2 c(cid:299) ch(cid:333):
ti(cid:1219)t Na+ Cl-, (cid:255)ào th(cid:1191)i n(cid:1133)(cid:1247)c và (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n gi(cid:1191)i khác theo phân
(cid:13) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n ti(cid:333)t d(cid:345)ch (E.coli, ng(cid:359)(cid:3)(cid:194)(cid:359)c th(cid:345)t...): (cid:16) (cid:193)(cid:359)c t(cid:351) (cid:198) t(cid:293)ng g(cid:307)p 3 n(cid:353)ng (cid:194)(cid:359) AMPv (cid:198)kích thích Adenylcyclase & (cid:198)(cid:193)(cid:359)c t(cid:351) ru(cid:359)t ch(cid:345)u nhi(cid:341)t (E.coli) (cid:198) t(cid:293)ng GMPv
(cid:16) Không r(cid:351)i lo(cid:303)n c(cid:307)u trúc(t(cid:333) bào,nhung mao), không có t(cid:333) bào máu theo phân (cid:16) Không s(cid:351)t (cid:16) (cid:48)(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i nhanh, tr(cid:309)m tr(cid:347)ng---> s(cid:351)c (cid:13) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n ch(cid:375)c n(cid:293)ng h(cid:307)p thu (tiêu ch(cid:305)y xâm nh(cid:315)p) (Shigella, salmonella, C.jejuni, E.coli xâm nh(cid:315)p ru(cid:359)t, Yersinia)
(cid:16) (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng nhung mao ru(cid:359)t (ru(cid:359)t k(cid:333)t)(Ch(cid:317)c là (cid:194)(cid:303)i tràng) (cid:16) Xung huy(cid:333)t vi mao m(cid:303)ch ru(cid:359)t (cid:16) Phá h(cid:373)y t(cid:333) bào (cid:16) Có s(cid:351)t (cid:16) Phân nh(cid:309)y, nhi(cid:335)u b(cid:303)ch c(cid:309)u, (cid:194)ôi khi có máu.
4. (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) b(cid:341)nh nhi(cid:339)m trùng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c th(cid:375)c (cid:293)n th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p: (xem b(cid:305)ng tóm t(cid:317)t) 5. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 5.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: (cid:16) Lâm sàng:
(cid:14) (cid:193)au b(cid:371)ng, nôn, (cid:343)a ch(cid:305)y c(cid:307)p tính ((cid:252) 3 ngày). (cid:14) (cid:54)(cid:351)t ho(cid:325)c không. (cid:16) XN:
(cid:14) Máu: BC, hematocrit. (cid:14) Soi c(cid:307)y phân tìm tác nhân. (cid:16) (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339): Nhi(cid:335)u ng(cid:301)(cid:363)i cùng (cid:293)n cùng m(cid:317)c. 5.2. Phân bi(cid:341)t 5.2.1. Nhi(cid:339)m trùng:
(cid:342)a ch(cid:305)y virus
(cid:16) (cid:55)(cid:305) (cid:16) (cid:47)(cid:387) tr(cid:383)c khu(cid:311)n (cid:16) (cid:47)(cid:387) amíp (cid:16) Th(cid:301)(cid:299)ng hàn (cid:16) Lao ru(cid:359)t (cid:16) (cid:16) Viêm ru(cid:359)t th(cid:377)a, viêm ru(cid:359)t ho(cid:303)i t(cid:379) (cid:16) (cid:193)(cid:299)n bào 5.2.2. Không nhi(cid:339)m trùng:
(cid:16) Ng(cid:359)(cid:3)(cid:194)(cid:359)c thu(cid:351)c (thu(cid:351)c tr(cid:377) sâu, chì, th(cid:373)y ngân...). (cid:16) Viêm (cid:194)(cid:303)i tràng, viêm t(cid:371)y m(cid:303)n, r(cid:351)i lo(cid:303)n h(cid:307)p thu, lo(cid:303)n khu(cid:311)n (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ru(cid:359)t [phân s(cid:351)ng, chua vì thi(cid:333)u vk gr(-)], r(cid:351)i lo(cid:303)n nhu (cid:194)(cid:359)ng (cid:194)(cid:303)i tràng.
(cid:16) Polyp (cid:194)(cid:303)i tràng. (cid:16) U (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa. (cid:16) (cid:39)(cid:345)(cid:3)(cid:375)ng th(cid:375)c (cid:293)n.
6. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 6.1. (cid:37)(cid:353)i ph(cid:371) n(cid:301)(cid:361)c n(cid:333)u m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c:
(cid:16) (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng u(cid:351)ng n(cid:333)u: (cid:14) Còn u(cid:351)ng (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:14) Không nôn (cid:14) (cid:47)(cid:301)(cid:369)ng n(cid:301)(cid:361)c m(cid:307)t <10% tr(cid:347)ng l(cid:301)(cid:369)ng (cid:14) Dùng: ORESOL (20g (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng; 3,5g mu(cid:351)i; 2,5g NaHCO3; 1,5g KCl); Soda, n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng.
(cid:16) Truy(cid:335)n t(cid:295)nh m(cid:303)ch n(cid:333)u: (cid:14) (cid:56)(cid:351)ng không k(cid:333)t qu(cid:305) (cid:14) (cid:48)(cid:307)t > 10% tr(cid:347)ng l(cid:301)(cid:369)ng c(cid:299) th(cid:337) (cid:131) (cid:55)(cid:355)ng s(cid:351) d(cid:345)ch truy(cid:335)n trong 24h g(cid:353)m: Tr(cid:347)ng l(cid:301)(cid:369)ng hao h(cid:371)t + nhu c(cid:309)u bình th(cid:301)(cid:363)ng (cid:80)(cid:357)i ngày Công th(cid:375)c: V (ml)= P (kg) x (d - 1,025) x K
V: l(cid:301)(cid:369)ng d(cid:345)ch c(cid:309)n truy(cid:335)n P:Tr(cid:347)ng l(cid:301)(cid:369)ng d: T(cid:389) tr(cid:347)ng huy(cid:333)t t(cid:301)(cid:299)ng b(cid:341)nh nhân K: H(cid:319)ng s(cid:351), ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n: K = 4; tr(cid:329) em K = 6
6.2. Bù Kali theo ch(cid:375)c n(cid:293)ng th(cid:315)n và l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u bài ti(cid:333)t
6.3. Thu(cid:351)c ch(cid:351)ng co th(cid:317)t: (cid:81)(cid:333)u (cid:194)au b(cid:371)ng và nôn nhi(cid:335)u (r(cid:307)t h(cid:303)n ch(cid:333) tránh vi khu(cid:311)n nhân lên) 6.4. Kháng sinh: ch(cid:343) cho m(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p
(cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i già, nh(cid:297) nhi, ph(cid:371) n(cid:381) có thai, suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch (cid:16) (cid:342)a ch(cid:305)y xâm nh(cid:315)p (cid:305)nh h(cid:301)(cid:365)ng toàn thân và nguy c(cid:299) nhi(cid:339)m trùng máu
7. (cid:39)(cid:383) phòng: (cid:16) (cid:57)(cid:341) sinh chung (cid:16) (cid:57)(cid:341) sinh cá nhân (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) ng(cid:301)(cid:363)i lành mang b(cid:341)nh (cid:16) Ngu(cid:353)n n(cid:301)(cid:361)c (cid:16) Ki(cid:337)m soát dây chuy(cid:335)n s(cid:305)n xu(cid:307)t th(cid:375)c (cid:293)n (cid:16) Chú ý b(cid:381)a (cid:293)n t(cid:315)p th(cid:337) (cid:16) (cid:55)(cid:315)p quán (cid:293)n u(cid:351)ng (cid:365) các n(cid:301)(cid:361)c nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:361)i.
VIÊM MÀNG NÃO M(cid:372)
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) VMNM là tình tr(cid:303)ng b(cid:341)nh lý gây nên b(cid:365)i các vi khu(cid:311)n có kh(cid:305) n(cid:293)ng sinh m(cid:373) xâm nh(cid:315)p vào màng não v(cid:361)i các b(cid:341)nh c(cid:305)nh lâm sàng ch(cid:373) y(cid:333)u là h(cid:359)i ch(cid:375)ng nhi(cid:339)m khu(cid:311)n c(cid:307)p và HCMN.
(cid:16) Vi(cid:341)c ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh b(cid:341)nh nh(cid:307)t thi(cid:333)t ph(cid:305)i d(cid:383)a vào k(cid:333)t qu(cid:305) ch(cid:347)c dò DNT: tìm (cid:194)(cid:301)(cid:369)c VK qua soi ho(cid:325)c nuôi c(cid:307)y, tìm (cid:194)(cid:301)(cid:369)c kháng nguyên VK (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u ho(cid:325)c các bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i v(cid:335) sinh hóa, t(cid:333) bào có xu h(cid:301)(cid:361)ng viêm m(cid:373). 2. Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng lâm sàng: 2.1. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n kh(cid:365)i phát: (cid:16) Cách bi(cid:337)u hi(cid:341)n th(cid:375) nh(cid:307)t: Kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u nhi(cid:335)u ngày tr(cid:301)(cid:361)c b(cid:319)ng các d(cid:307)u hi(cid:341)u nhi(cid:339)m trùng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p trên, di(cid:339)n bi(cid:333)n t(cid:377) t(cid:377) r(cid:307)t khó xác (cid:194)(cid:345)nh th(cid:363)i (cid:194)(cid:76)(cid:337)m th(cid:315)t s(cid:383) b(cid:345) VMN. (cid:16) Cách bi(cid:337)u hi(cid:341)n th(cid:375) hai: kh(cid:365)i phát c(cid:307)p tính (cid:353)(cid:3)(cid:303)t v(cid:361)i các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng n(cid:325)ng c(cid:373)a m(cid:359)t nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t và di(cid:339)n bi(cid:333)n nhanh chóng (cid:194)(cid:333)n VMN trong vài gi(cid:363).
(cid:16) (cid:364) tr(cid:329) em càng nh(cid:349), d(cid:307)u hi(cid:341)u kích thích màng não càng ít, ch(cid:311)n (cid:194)oán khó kh(cid:293)n. (cid:16) Nh(cid:381)ng thay (cid:194)(cid:355)i v(cid:335) tính tình, s(cid:383) linh ho(cid:303)t c(cid:373)a b(cid:341)nh nhân là m(cid:359)t trong nh(cid:381)ng tri(cid:341)u ch(cid:375)ng
quan tr(cid:347)ng nh(cid:307)t c(cid:373)a VMN. 2.2. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n toàn phát: 2.2.1. (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng nhi(cid:339)m khu(cid:311)n c(cid:307)p tính:
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao, d(cid:381) d(cid:359)i (cid:194)(cid:333)n 39 – 40oC (cid:16) Tình tr(cid:303)ng nhi(cid:339)m trùng – nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c rõ: li bì, m(cid:341)t m(cid:349)i, môi khô, da xanh tái, l(cid:301)(cid:367)i b(cid:311)n. (cid:16) (cid:193)ôi khi có bi(cid:337)u hi(cid:341)n nh(cid:301) tình tr(cid:303)ng shock nhi(cid:339)m khu(cid:311)n hay NKH
2.2.2. (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng màng não:
a) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng c(cid:299) n(cid:293)ng: (cid:16) Nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u: th(cid:301)(cid:363)ng liên t(cid:371)c, c(cid:305) hai bên, nh(cid:307)t là vùng thái d(cid:301)(cid:299)ng ch(cid:311)m, kèm theo có s(cid:369) ánh sáng, n(cid:319)m co theo t(cid:301) th(cid:333) cò sung, m(cid:325)t quay vào góc t(cid:351)i.
(cid:16) Nôn: nôn t(cid:383) nhiên, nôn v(cid:347)t d(cid:339) dàng, nhi(cid:335)u l(cid:309)n và không liên quan t(cid:361)i b(cid:381)a (cid:293)n (cid:16) Táo bón: th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n, (cid:365) tr(cid:329) em (cid:194)ôi khi g(cid:325)p (cid:343)a l(cid:349)ng. b) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng th(cid:383)c th(cid:337): (cid:16) Các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng th(cid:301)(cid:363)ng th(cid:307)y: D(cid:307)u hi(cid:341)u c(cid:375)ng gáy, Kernig (+), Bruzinski (+), v(cid:303)ch màng não (+) (cid:16) Ngoài ra còn có th(cid:337) g(cid:325)p: t(cid:293)ng c(cid:305)m giác (cid:194)au
2.2.3. Các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng th(cid:309)n kinh: (cid:16) Co gi(cid:315)t:
(cid:14) Th(cid:301)(cid:363)ng là co gi(cid:315)t toàn thân (cid:14) (cid:38)(cid:297)ng có th(cid:337) g(cid:325)p co gi(cid:315)t c(cid:371)c b(cid:359) (n(cid:379)a ng(cid:301)(cid:363)i, tay chân, ho(cid:325)c các c(cid:299) vùng (cid:194)(cid:309)u m(cid:325)t, (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t các c(cid:299) quan v(cid:315)n nhãn) (cid:16) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n tri giác: BN li bì, l(cid:299) m(cid:299), kèm theo các c(cid:299)n h(cid:351)t ho(cid:305)ng, v(cid:315)t vã. N(cid:325)ng có th(cid:337) có hôn mê, li(cid:341)t th(cid:309)n kinh khu trú. 2.2.4. Các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng khác: (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p ph(cid:371) thu(cid:359)c vào c(cid:293)n nguyên gây b(cid:341)nh:
- 1 -
(cid:14) VMN mô c(cid:309)u: hay g(cid:325)p m(cid:371)n ph(cid:349)ng d(cid:303)ng Herpes, các ban ho(cid:303)t t(cid:379) hình sao, (cid:194)au kh(cid:361)p (cid:14) VMN do ph(cid:333) c(cid:309)u: viêm ph(cid:355)i, viêm xoang, m(cid:371)n ph(cid:349)ng Herpes (cid:14) VMN do t(cid:371) c(cid:309)u vàng: các m(cid:371)n m(cid:373) vàng (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u m(cid:325)t
(cid:14) VMN do Haemophillus influenza: di(cid:339)n bi(cid:333)n r(cid:307)t (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t (cid:365) tr(cid:329) nh(cid:349). (cid:16) Ngoài ra còn có th(cid:337) g(cid:325)p tình tr(cid:303)ng suy hô h(cid:307)p, suy tu(cid:309)n hoàn do (cid:375)c ch(cid:333) th(cid:309)n kinh trung (cid:301)(cid:299)ng và r(cid:351)i lo(cid:303)n th(cid:309)n kinh th(cid:383)c v(cid:315)t, m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c và r(cid:351)i lo(cid:303)n (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i. 3. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: 3.1. Xét nghi(cid:341)m DNT: (cid:16) (cid:38)(cid:309)n ch(cid:347)c dò t(cid:373)y s(cid:351)ng khi (cid:194)ã ch(cid:311)n (cid:194)oán ho(cid:325)c nghi ng(cid:363) VMN m(cid:373) d(cid:383)a vào các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng LS v(cid:361)i m(cid:371)c (cid:194)ích (cid:194)ánh giá tình tr(cid:303)ng VMN. (cid:16) Chú ý: có 3 tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p nên cân nh(cid:317)c tr(cid:301)(cid:361)c khi ch(cid:347)c dò DNT
(cid:14) Suy tim, suy hô h(cid:307)p n(cid:325)ng (cid:14) (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u t(cid:293)ng áp l(cid:383)c s(cid:347) não (cid:14) Nhi(cid:339)m trùng vùng da n(cid:299)i kim ch(cid:347)c dò (cid:194)i qua (cid:194)(cid:337) l(cid:307)y DNT 3.1.1. (cid:55)(cid:333) bào: có th(cid:337) t(cid:293)ng t(cid:361)i hàng nghìn, ch(cid:373) y(cid:333)u là BCDNTT, có th(cid:337) th(cid:307)y TB (cid:194)a nhân TT thoái hóa (m(cid:373)). 3.1.2. Sinh hóa:
(cid:16) Protein: t(cid:293)ng, th(cid:301)(cid:363)ng trên 1 g/l (cid:16) (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng: gi(cid:305)m, (cid:194)ôi khi còn v(cid:333)t (cid:16) Mu(cid:351)i: bình th(cid:301)(cid:363)ng, ho(cid:325)c gi(cid:305)m nh(cid:327) (cid:16) Ph(cid:305)n (cid:375)ng Pandy: (+) (cid:16) Ngoài ra có th(cid:337) th(cid:307)y LDH (lacticodehydrogenase), axit lactic và CRP (C reactive Protein) 3.1.3. Màu s(cid:317)c: (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng v(cid:311)n (cid:194)(cid:371)c rõ v(cid:361)i các m(cid:375)c (cid:194)(cid:359) khác nhau: n(cid:301)(cid:361)c d(cid:377)a non, n(cid:301)(cid:361)c vo g(cid:303)o, hay (cid:194)(cid:371)c nh(cid:301) (cid:80)(cid:373) (cid:16) Có th(cid:337) th(cid:307)y d(cid:345)ch ánh vàng trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p sau khi có xu(cid:307)t huy(cid:333)t màng não, t(cid:293)ng Bilirubin máu hay n(cid:353)ng (cid:194)(cid:359) protein quá cao. (cid:16) (cid:39)(cid:345)ch h(cid:353)ng: trong các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p có xu(cid:307)t huy(cid:333)t não, có th(cid:337) g(cid:325)p trong VMN do não mô (cid:70)(cid:309)u
3.1.4. Áp l(cid:383)c: t(cid:293)ng 3.1.5. Soi ho(cid:325)c c(cid:307)y DNT: tìm VK gây b(cid:341)nh
3.2. Các xét nghi(cid:341)m khác:
(cid:16) CTM: BC t(cid:293)ng cao, ch(cid:373) y(cid:333)u là BCDNTT (cid:16) (cid:38)(cid:307)y máu, c(cid:307)y vi trùng t(cid:377) các (cid:355) nhi(cid:339)m trùng nh(cid:301) m(cid:373) tai, nh(cid:347)t ngoài da, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u (cid:16) Ch(cid:371)p ph(cid:355)i, CTScans hay MRI (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i (cid:194)(cid:353): có th(cid:337) thay (cid:194)(cid:355)i do r(cid:351)i lo(cid:303)n bài ti(cid:333)t ADH gây ra 4. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 4.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: không khó kh(cid:293)n khi trên 1 BN có:
(cid:16) (cid:193)(cid:373) các TCLS nh(cid:301) kh(cid:365)i phát c(cid:307)p tính: có HC nhi(cid:339)m trùng c(cid:307)p, có d(cid:307)u hi(cid:341)u màng não. (cid:16) Kh(cid:305)o sát DNT th(cid:307)y: d(cid:345)ch (cid:194)(cid:371)c, BC t(cid:293)ng, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng gi(cid:305)m, protein t(cid:293)ng ho(cid:325)c soi và c(cid:307)y DNT
(+). 4.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 4.2.1. Tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p DNT t(cid:373)y trong ho(cid:325)c h(cid:299)i l(cid:363)(cid:3)(cid:194)(cid:371)c: Vi(cid:341)c ch(cid:311)n (cid:194)oán khó kh(cid:293)n (cid:194)(cid:337) phân bi(cid:341)t VMN m(cid:373) ((cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t là VMN m(cid:373) m(cid:307)t (cid:194)(cid:309)u) v(cid:361)i m(cid:359)t
- 2 -
(cid:86)(cid:351) b(cid:341)nh gây VMN khác: a) Lao màng não: (cid:16) (cid:38)(cid:309)n khai thác k(cid:391) di(cid:339)n bi(cid:333)n c(cid:373)a b(cid:341)nh, th(cid:301)(cid:363)ng là di(cid:339)n bi(cid:333)n t(cid:377) t(cid:377) (cid:16) XN sinh hóa: mu(cid:351)i gi(cid:305)m, t(cid:333) bào trong DNT và máu t(cid:293)ng, ch(cid:373) y(cid:333)u là t(cid:333) bào lympho. (cid:16) Ch(cid:371)p ph(cid:355)i, làm ph(cid:305)n (cid:375)ng Mantoux, XN tìm kháng nguyên trong DNT
b) VMN do VR (quai b(cid:345), Enterovirus, Arbovirus, Epstein barr virus, Varicella zoster) (cid:16) DNT: Protein t(cid:293)ng nh(cid:327), < 1g/l, t(cid:333) bào t(cid:293)ng vài ch(cid:371)c (cid:194)(cid:333)n vài tr(cid:293)m (ch(cid:373) y(cid:333)u là lympho bào và t(cid:333) bào (cid:194)(cid:299)n nhân)..
(cid:16) Di(cid:339)n bi(cid:333)n th(cid:301)(cid:363)ng lành tính c) VMN do n(cid:307)m: Candida albicans, Crytococcus neofomans (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng x(cid:305)y ra trên c(cid:299) th(cid:337) ng(cid:301)(cid:363)i suy gi(cid:305)m MD nh(cid:301) dùng corticoid kéo dài, có b(cid:341)nh m(cid:303)n
tính nguy hi(cid:337)m ((cid:194)ái tháo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng, b(cid:301)(cid:361)u c(cid:355)), HIV. (cid:16) Có th(cid:337) nhu(cid:359)m (b(cid:319)ng m(cid:383)c tàu) DNT: soi th(cid:307)y n(cid:307)m d) VMN do KST: Amip, giun l(cid:301)(cid:299)n (cid:16) BC ái toan trong DNT và trong máu t(cid:293)ng cao. (cid:16) Hay g(cid:325)p co gi(cid:315)t ki(cid:337)u (cid:194)(cid:359)ng kinh e) (cid:354) nhi(cid:339)m trùng c(cid:303)nh màng não (viêm x(cid:301)(cid:299)ng ch(cid:297)m, viêm tai gi(cid:381)a gây ph(cid:305)n (cid:375)ng màng não, ápxe não). Có bi(cid:337)u hi(cid:341)n c(cid:373)a (cid:355) nhi(cid:339)m trùng, k(cid:333)t h(cid:369)p thêm khám tai, ch(cid:371)p phim, ch(cid:371)p c(cid:317)t l(cid:361)p.
f) VMN do các lo(cid:303)i VK không gây m(cid:373) nh(cid:301) Leptospira, lao, giang mai, b(cid:341)nh Lyme 4.2.2. Tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p d(cid:345)ch vàng:
(cid:16) (cid:38)(cid:309)n phân bi(cid:341)t gi(cid:381)a VMN m(cid:373) có xu(cid:307)t huy(cid:333)t màng não (giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n mu(cid:359)n) v(cid:361)i lao màng não hay xu(cid:307)t huy(cid:333)t c(cid:297) (d(cid:383)a vào b(cid:341)nh c(cid:305)nh lâm sàng, các XN sinh hóa, t(cid:333) bào, VK (cid:365) DNT) 4.2.3. Tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p d(cid:345)ch h(cid:353)ng: (cid:16) Phân bi(cid:341)t gi(cid:381)a VMN m(cid:373) có xu(cid:307)t huy(cid:333)t màng não v(cid:361)i xu(cid:307)t huy(cid:333)t màng não do các c(cid:293)n
nguyên khác (d(cid:383)a vào b(cid:341)nh c(cid:305)nh lâm sàng và Xn DNT) 4.3. Ch(cid:311)n (cid:194)oán VK gây b(cid:341)nh:
(cid:16) Soi, c(cid:307)y DNT. C(cid:307)y máu n(cid:333)u kèm theo NKH (cid:16) Tìm thành ph(cid:309)n KN c(cid:373)a VK gây b(cid:341)nh trong DNT qua các ph(cid:305)n (cid:375)ng Elisa, (cid:194)(cid:76)(cid:341)n di mi(cid:339)n (cid:71)(cid:345)ch (cid:194)(cid:351)i l(cid:301)u, ng(cid:301)ng k(cid:333)t Latex (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u, PCR.
5. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: 5.1. Dày dinh màng não:(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) kéo dài nh(cid:301)ng không ti(cid:333)n tri(cid:337)n, DNT có phân ly (cid:194)(cid:303)m – (cid:87)(cid:333) bào, có s(cid:383) mâu thu(cid:313)n gi(cid:381)a k(cid:333)t qu(cid:305) DNT và di(cid:339)n bi(cid:333)n LS. 5.2. Li(cid:341)t khu trú: có th(cid:337) g(cid:325)p t(cid:377) li(cid:341)t các th(cid:309)n kinh v(cid:315)n nhãn, li(cid:341)t m(cid:359)t chi hay li(cid:341)t n(cid:379)a ng(cid:301)(cid:363)i, th(cid:301)(cid:363)ng h(cid:353)i ph(cid:371)c d(cid:309)n khi kh(cid:349)i b(cid:341)nh, c(cid:297)ng có th(cid:337) t(cid:353)n t(cid:303)i v(cid:295)nh vi(cid:339)n. 5.3. Tràn m(cid:373) màng c(cid:375)ng, ápxe não: bi(cid:337)u hi(cid:341)n NT _ N(cid:193), s(cid:351)t cao, li(cid:341)t TK khu trú, ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh d(cid:383)a vào ch(cid:371)p c(cid:317)t l(cid:361)p.
5.4. Nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t 5.5. (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) bi(cid:333)n ch(cid:375)ng:(cid:3) (cid:194)(cid:76)(cid:333)c hay gi(cid:305)m thính l(cid:383)c, ch(cid:315)m phát tri(cid:337)n trí tu(cid:341), ch(cid:315)m phát tri(cid:337)n v(cid:315)n (cid:194)(cid:359)ng, (cid:194)(cid:359)ng kinh
6. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 6.1. Li(cid:341)u pháp kháng sinh: 6.1.1. Các nguyên t(cid:317)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) kháng sinh trong (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) VMN m(cid:373):
- 3 -
(cid:16) (cid:47)(cid:383)a ch(cid:347)n KS có kh(cid:305) n(cid:293)ng th(cid:307)m t(cid:351)t vào màng não (cid:16) (cid:300)u tiên v(cid:361)i KS di(cid:341)t khu(cid:311)n nh(cid:303)y c(cid:305)m v(cid:361)i các c(cid:293)n nguyên th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (H.I, ph(cid:333) c(cid:309)u, t(cid:371) (cid:70)(cid:309)u) trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p ch(cid:301)a xác (cid:194)(cid:345)nh (cid:194)(cid:301)(cid:369)c VK gây b(cid:341)nh. N(cid:333)u có KS(cid:193) thì d(cid:383)a vào (cid:194)ó cho thu(cid:351)c. (cid:16) Thu(cid:351)c ph(cid:305)i (cid:194)(cid:373) li(cid:335)u và dùng b(cid:319)ng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng t(cid:295)nh m(cid:303)ch 6.1.2. Kháng sinh:
(cid:16) Trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p c(cid:307)y (cid:194)(cid:301)(cid:369)c VK thì d(cid:383)a vào KS(cid:193)(cid:3)(cid:194)(cid:337) l(cid:383)a ch(cid:347)n KS. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u trong giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:194)(cid:309)u ch(cid:301)a có k(cid:333)t qu(cid:305) c(cid:307)y DNT hay k(cid:333)t qu(cid:305) c(cid:307)y (-) thì ph(cid:305)i d(cid:383)a vào (cid:79)(cid:375)a tu(cid:355)i, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng vào, bi(cid:337)u hi(cid:341)n LS c(cid:297)ng nh(cid:301) d(cid:345)ch t(cid:339)(cid:3)(cid:194)(cid:337)(cid:3)(cid:301)(cid:361)c (cid:194)oán VK gây b(cid:341)nh.
a) Viêm màng não do H.I: (cid:16) Cefotaxim v(cid:361)i li(cid:335)u: 200 - 300mg/kg/24h (cid:16) ho(cid:325)c Ceftriaxon: 70 – 100mg/kg/24h b) VMN do ph(cid:333) c(cid:309)u: (cid:16) Penicillin G: 400.000 UI/kg/24h ho(cid:325)c Chloramphenicol 100 mg/kg/24h (cid:16) Ho(cid:325)c dùng Cefotaxim 200 – 300 mg/kg/24h ph(cid:351)i h(cid:369)p v(cid:361)i Vancomycin 40 – 60 kg/24h
pha truy(cid:335)n TM c) VMN do S. Areus: (cid:16) Oxacilline 8 – 12g/24h (cid:16) Ho(cid:325)c Vancomycin 40 – 60 mg/kg/24h pha truy(cid:335)n TM (cid:16) Ho(cid:325)c có th(cid:337) dùng Axepim 40 – 60 mg/kg/24h d) VMN do các lo(cid:303)i VK gram (-) khác: ngoài nhóm Cephalosporin th(cid:333) h(cid:341) III có th(cid:337) dùng Aztreonam
6.2. Các (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) khác:
(cid:16) Ch(cid:351)ng phù não n(cid:333)u có bi(cid:337)u hi(cid:341)n TALNS: truy(cid:335)n Manitol 10 – 20 % (cid:16) Ch(cid:351)ng co gi(cid:315)t: b(cid:319)ng Diazepam hay Phenobacbital (cid:16) (cid:43)(cid:303) s(cid:351)t: ch(cid:301)(cid:363)m mát, dùng thu(cid:351)c h(cid:303) nhi(cid:341)t (cid:16) Suy hô h(cid:307)p: hút (cid:194)(cid:363)m dãi, th(cid:365) oxy, (cid:194)(cid:325)t NKQ th(cid:365) máy khi c(cid:309)n thi(cid:333)t (cid:16) Khôi ph(cid:371)c tu(cid:309)n hoàn n(cid:333)u có suy tu(cid:309)n hoàn: bù d(cid:345)ch, thu(cid:351)c v(cid:315)n m(cid:303)ch (Dopamin, Adrenalin)
(cid:16) (cid:49)(cid:333)u có r(cid:351)i lo(cid:303)n n(cid:301)(cid:361)c và (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i c(cid:309)n (cid:194)(cid:301)(cid:369)c theo dõi, phát hi(cid:341)n, (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) k(cid:345)p th(cid:363)i (cid:16) (cid:37)(cid:305)o (cid:194)(cid:305)m ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359) dinh d(cid:301)(cid:367)ng ((cid:293)n qua sonde, nuôi d(cid:301)(cid:367)ng TM...) 6.3. Theo dõi: (cid:16) LS: nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359), tình tr(cid:303)ng hô h(cid:307)p, tu(cid:309)n hoàn, tri giác c(cid:373)a BN.. và các bi(cid:337)u hi(cid:341)n b(cid:307)t th(cid:301)(cid:363)ng (cid:89)(cid:335) tinh th(cid:309)n khác (cid:16) CLS: quan tr(cid:347)ng nh(cid:307)t là ch(cid:347)c dò T(cid:373)y s(cid:351)ng l(cid:303)i sau 48 – 72h (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:337)(cid:3)(cid:194)ánh giá k(cid:333)t qu(cid:305) (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) và (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ch(cid:343)nh ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359) k(cid:345)p th(cid:363)i (cid:16) Tiêu chu(cid:311)n kh(cid:349)i b(cid:341)nh hoàn toàn:
(cid:14) (cid:43)(cid:333)t s(cid:351)t ít nh(cid:307)t 3 ngày tr(cid:301)(cid:361)c khi ng(cid:377)ng KS (cid:14) (cid:55)(cid:343)nh táo hoàn toàn, (cid:293)n ng(cid:373) bình th(cid:301)(cid:363)ng (cid:14) DNT tr(cid:365) v(cid:335) bình th(cid:301)(cid:363)ng (màu s(cid:317)c, sinh hóa, t(cid:333) bào) (cid:14) Không có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng
7. Phòng b(cid:341)nh: (cid:16) Cách ly tr(cid:329) b(cid:345) b(cid:341)nh (cid:16) (cid:57)(cid:361)i nh(cid:381)ng tr(cid:329) có ti(cid:333)p xúc v(cid:361)i ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh, (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t v(cid:361)i VMN do não mô c(cid:309)u và H.I c(cid:309)n dùng KS d(cid:383) phòng Rifamicin 10 -20mg/kg/24h trong 4 ngày (cid:16) Tiêm ch(cid:373)ng:
- 4 -
(cid:14) Vaccin phòng H.I tiêm cho tr(cid:329) t(cid:377) 2 tháng tu(cid:355)i, 3 m(cid:297)i cách nhau 1 tháng (cid:14) Vaccin phòng não mô c(cid:309)u typ A:lúc tr(cid:329) 6 tháng; typ C lúc tr(cid:329) 18 tháng (cid:14) Vaccin ch(cid:343) dùng cho tr(cid:329) b(cid:345) c(cid:317)t lách, b(cid:341)nh h(cid:353)ng c(cid:309)u li(cid:335)m (cid:194)(cid:353)ng h(cid:369)p t(cid:379), b(cid:345) suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch t(cid:383) nhiên, m(cid:317)c ph(cid:305)i.
NHI(cid:338)M KHU(cid:310)N NÃO DO NÃO MÔ C(cid:308)U
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) Là m(cid:359)t b(cid:341)nh lây theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p (cid:16) Tác nhân gây b(cid:341)nh là não mô c(cid:309)u, gây b(cid:341)nh trên ng(cid:301)(cid:363)i t(cid:303)i nhi(cid:335)u c(cid:299) quan v(cid:361)i nhi(cid:335)u th(cid:337) lâm sàng t(cid:377) nh(cid:327) nh(cid:301) viêm m(cid:297)i h(cid:347)ng t(cid:361)i n(cid:325)ng nh(cid:301) NKH, s(cid:351)c nhi(cid:339)m khu(cid:311)n, th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p h(cid:299)n c(cid:305) là NKH và VMN m(cid:373).
2. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339): (cid:16) NMC khu trú t(cid:303)i vùng m(cid:297)i h(cid:347)ng c(cid:373)a ng(cid:301)(cid:363)i, lây truy(cid:335)n qua không khí, tr(cid:383)c ti(cid:333)p gi(cid:381)a ng(cid:301)(cid:363)i v(cid:361)i ng(cid:301)(cid:363)i do ho, h(cid:317)t h(cid:299)i, nói.
(cid:16) Hay g(cid:325)p (cid:365) l(cid:375)a tu(cid:355)i 6 tháng - 1 tu(cid:355)i, không có s(cid:383) khác bi(cid:341)t v(cid:335) gi(cid:361)i. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh r(cid:305)i rác quanh n(cid:293)m, nh(cid:301)ng hay g(cid:325)p nh(cid:307)t vào mùa (cid:194)ông, (cid:194)ông xuân trong các nhà tr(cid:329), tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:347)c...
(cid:16) (cid:193)(cid:351)i v(cid:361)i nhi(cid:339)m trùng do NMC, tính mi(cid:339)n d(cid:345)ch t(cid:383) nhiên (cid:194)(cid:301)(cid:369)c hình thành trong kho(cid:305)ng 20 n(cid:293)m (cid:194)(cid:309)u c(cid:373)a cu(cid:359)c s(cid:351)ng. Tr(cid:329) s(cid:299) sinh có mi(cid:339)n d(cid:345)ch th(cid:371)(cid:3)(cid:194)(cid:359)ng do m(cid:327) truy(cid:335)n cho. 3. Lâm sàng: 3.1. Viêm h(cid:347)ng do NMC: (cid:16) Khó ch(cid:311)n (cid:194)oán vì phân l(cid:315)p (cid:194)(cid:301)(cid:369)c VK trong h(cid:347)ng c(cid:297)ng không xác (cid:194)(cid:345)nh (cid:194)(cid:301)(cid:369)c, ph(cid:309)n l(cid:361)n là ng(cid:301)(cid:363)i lành mang trùng
(cid:16) Khi b(cid:341)nh x(cid:305)y ra hàng lo(cid:303)t trong th(cid:363)i gian có d(cid:345)ch, ph(cid:305)i l(cid:301)u ý t(cid:361)i tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p viêm (cid:75)(cid:347)ng do NMC, (cid:194)a s(cid:351) không có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng LS rõ ho(cid:325)c ch(cid:343) s(cid:355) m(cid:297)i, viêm h(cid:347)ng (cid:194)(cid:349) mà không s(cid:301)ng Amydal, không s(cid:301)ng h(cid:303)ch c(cid:355).
3.2. Nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t do NMC: 3.2.1. Nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t th(cid:337) c(cid:307)p: (cid:16) Có th(cid:337) kèm theo VMN m(cid:373) ho(cid:325)c không. C(cid:309)n xét nghi(cid:341)m DNT các BN nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t do NMC (cid:194)(cid:337) phát hi(cid:341)n k(cid:345)p th(cid:363)i. (cid:16) Kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u(cid:3)(cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t:
(cid:14) Lúc (cid:194)(cid:309)u BN th(cid:307)y m(cid:341)t m(cid:349)i ki(cid:337)u c(cid:305)m cúm, s(cid:355) m(cid:297)i, viêm h(cid:347)ng nh(cid:327). (cid:14) Sau (cid:194)ó s(cid:351)t cao 39 – 40oC, (cid:361)n l(cid:303)nh, rét run d(cid:381) d(cid:359)i liên ti(cid:333)p, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, nôn, (cid:194)au kh(cid:361)p, (cid:194)au c(cid:299), m(cid:303)ch t(cid:293)ng theo nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359), môi khô, l(cid:301)(cid:367)i b(cid:311)n, v(cid:329) nhi(cid:339)m trùng rõ. (cid:16) Hình (cid:305)nh (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình: (cid:87)(cid:379) ban, (cid:74)(cid:325)p > 70% các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p. (cid:14) (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m t(cid:379) ban:
(cid:120) Ban màu (cid:194)(cid:349) ho(cid:325)c tím th(cid:313)m, (cid:120) (cid:37)(cid:363) không tròn (cid:194)(cid:335)u (ban xu(cid:307)t huy(cid:333)t hình sao), (cid:120) Kích th(cid:301)(cid:361)c 1 – 2 mm (cid:194)(cid:333)n vài cm (cid:120) Không n(cid:355)i trên m(cid:325)t da (cid:120) Có khi có d(cid:345)ch (cid:194)(cid:371)c bên trong (cid:14) Ban có th(cid:337) th(cid:307)y trên da toàn thân, th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p quanh các kh(cid:361)p l(cid:361)n khu(cid:389)u, g(cid:351)i, c(cid:355) chân, (cid:194)ôi khi lan r(cid:359)ng t(cid:377)ng m(cid:305)ng nh(cid:301) hình b(cid:305)n (cid:194)(cid:353)
(cid:16) Có th(cid:337) g(cid:325)p xu(cid:307)t huy(cid:333)t c(cid:373)ng m(cid:303)c, ch(cid:305)y máu cam, hi(cid:333)m g(cid:325)p XHTH (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) d(cid:307)u hi(cid:341)u khác có th(cid:337) g(cid:325)p: n(cid:351)t Herpes (cid:365) khóe mi(cid:341)ng, VPQ, lách to, ph(cid:305)n (cid:375)ng màng não.
- 1 -
3.2.2. Nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t t(cid:351)i c(cid:307)p: HC ác tính Waterhouse – Friderichsen (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh ti(cid:333)n tri(cid:337)n c(cid:307)p tính, nhanh d(cid:313)n t(cid:361)i suy tu(cid:309)n hoàn, suy hô h(cid:307)p và t(cid:379) vong trong vài gi(cid:363). (cid:16) BN tím tái, n(cid:355)i vân da, nh(cid:307)t là (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u g(cid:351)i, m(cid:303)ch nhanh nh(cid:349), t(cid:371)t HA.
(cid:16) Gan to, lách to. (cid:16) (cid:55)(cid:379) ban lan tràn thành m(cid:305)ng l(cid:361)n (cid:16) (cid:49)(cid:333)u BN (cid:194)(cid:301)(cid:369)c c(cid:375)u thoát kh(cid:349)i s(cid:351)c thì ph(cid:305)i luôn (cid:194)(cid:335) phòng tình tr(cid:303)ng b(cid:359)i nhi(cid:339)m thêm và sau này vùng ho(cid:303)i t(cid:379) c(cid:309)n ph(cid:305)i ghép da. 3.2.3. NTH mãn tính:
(cid:16) Di(cid:339)n bi(cid:333)n th(cid:301)(cid:363)ng kéo dài nhi(cid:335)u tu(cid:309)n ho(cid:325)c nhi(cid:335)u tháng (cid:16) (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m: (cid:14) (cid:54)(cid:351)t rét run, s(cid:351)t c(cid:299)n có th(cid:337) kéo dài nhi(cid:335)u tu(cid:309)n hay nhi(cid:335)u tháng v(cid:361)i các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng (cid:365) các c(cid:299) quan khác nhau
(cid:14) Phát ban (cid:365) da (cid:14) (cid:193)au kh(cid:361)p
3.3. VMN do NMC:
a) Th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p: th(cid:337) tiên phát (cid:365) tr(cid:329) t(cid:377) 6 tháng – 1 tu(cid:355)i và thanh thi(cid:333)u niên. (cid:13) Th(cid:363)i k(cid:385) nung b(cid:341)nh: ng(cid:317)n t(cid:377) 2 – 5 ngày, tri(cid:341)u ch(cid:375)ng ch(cid:301)a rõ (cid:13) Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t (cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao, rét run, (cid:194)au (cid:194)(cid:309)u, bu(cid:353)n nôn, (cid:194)au kh(cid:317)p mình m(cid:311)y (cid:16) Có th(cid:337) kèm theo viêm m(cid:297)i h(cid:347)ng, c(cid:309)n l(cid:301)u ý các d(cid:307)u hi(cid:341)u c(cid:373)a HCMN (cid:13) Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: (cid:16) HCMN rõ: (cid:14) (cid:193)au (cid:194)(cid:309)u d(cid:381) d(cid:359)i, s(cid:369) ánh sáng, ti(cid:333)ng (cid:194)(cid:359)ng, (cid:194)au r(cid:339) th(cid:309)n kinh, co c(cid:375)ng c(cid:299) (t(cid:301) th(cid:333) cò súng), các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng th(cid:383)c th(cid:337) HCMN rõ
(cid:14) (cid:55)(cid:293)ng c(cid:305)m giác da (cid:14) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n th(cid:309)n kinh: m(cid:307)t ng(cid:373), (cid:194)(cid:363)(cid:3)(cid:194)(cid:313)n, có th(cid:337) hôn mê, kích thích ho(cid:325)c li bì, th(cid:363)(cid:3)(cid:299)
(cid:16) HCNT rõ: s(cid:351)t cao. (cid:16) Ngoài ra còn th(cid:307)y herpes (cid:365) vùng m(cid:297)i quanh mi(cid:341)ng, h(cid:353)ng ban, ban d(cid:303)ng xu(cid:307)t huy(cid:333)t (cid:71)(cid:303)ng ch(cid:307)m có giá tr(cid:345) cao trong ch(cid:311)n (cid:194)oán. (cid:16) Ch(cid:347)c DNT: n(cid:301)(cid:361)c não t(cid:373)y (cid:194)(cid:371)c, t(cid:293)ng áp l(cid:383)c, Alb t(cid:293)ng 0.8 – 1.2 g/l, glucose h(cid:303), có khi còn v(cid:333)t, t(cid:333) bào t(cid:293)ng ch(cid:373) y(cid:333)u là BC (cid:194)a nhân. b) VMN m(cid:373)(cid:3)(cid:365) tr(cid:329) nh(cid:297) nhi: th(cid:301)(cid:363)ng n(cid:325)ng, tri(cid:341)u ch(cid:375)ng không (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình và th(cid:301)(cid:363)ng có các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng th(cid:309)n kinh
c) (cid:364) ng(cid:301)(cid:363)i già: hi(cid:333)m g(cid:325)p, th(cid:301)(cid:363)ng ph(cid:375)c t(cid:303)p (cid:16) (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u th(cid:309)n kinh: li(cid:341)t TK s(cid:347), hôn mê nhanh chóng, s(cid:351)t (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n k(cid:333)t h(cid:369)p: suy th(cid:315)n, (cid:193)(cid:55)(cid:193), suy tim, ph(cid:355)i (nguy c(cid:299) t(cid:379) vong (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i già ngay c(cid:305) khi có ti(cid:333)n tri(cid:337)n t(cid:351)t v(cid:335) Vi khu(cid:311)n h(cid:347)c d(cid:301)(cid:361)i s(cid:383)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) KS)
3.4. Nh(cid:381)ng bi(cid:337)u hi(cid:341)n không (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình: 3.4.1. Bi(cid:337)u hi(cid:341)n (cid:365) kh(cid:361)p:
(cid:16) Viêm kh(cid:361)p c(cid:307)p: th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) nh(cid:349), hay viêm kh(cid:361)p g(cid:351)i trong 3 ngày (cid:194)(cid:309)u c(cid:373)a VMN. (cid:16) Viêm kh(cid:361)p (cid:194)(cid:299)n thu(cid:309)n. (cid:16) Viêm kh(cid:361)p sau khi viêm màng não. 3.4.2. Bi(cid:337)u hi(cid:341)n (cid:365) tim:
(cid:16) Viêm ngo(cid:303)i tâm m(cid:303)c có nhi(cid:339)m trùng. (cid:16) Viêm ngo(cid:303)i tâm m(cid:303)c không nhi(cid:339)m trùng: hi(cid:333)m h(cid:299)n. (cid:16) Viêm n(cid:359)i tâm m(cid:303)c do NMC là hình (cid:305)nh c(cid:355)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:337)n c(cid:373)a th(cid:363)i k(cid:385) tr(cid:301)(cid:361)c khi có KS.
3.4.3. Bi(cid:337)u hi(cid:341)n (cid:365) da: ban, m(cid:305)ng xu(cid:307)t huy(cid:333)t c(cid:373)a t(cid:379) ban và nhi(cid:335)u bi(cid:337)u hi(cid:341)n khác. 3.4.4. (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng (cid:365) ph(cid:355)i:
- 2 -
(cid:16) Viêm ph(cid:355)i do NMC th(cid:301)(cid:363)ng th(cid:307)y tr(cid:301)(cid:361)c khi có KS. (cid:16) Phù ph(cid:355)i là ngo(cid:303)i l(cid:341) ngoài tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p có t(cid:379) ban. 3.4.5. Bi(cid:337)u hi(cid:341)n khu trú khác:
(cid:16) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa, th(cid:301)(cid:299)ng t(cid:355)n gan ít g(cid:325)p (cid:16) Ti(cid:333)t ni(cid:341)u, sinh d(cid:371)c: viêm ni(cid:341)u (cid:194)(cid:303)o, viêm tinh hoàn, viêm mào tinh... (cid:16) Viêm th(cid:309)n kinh ngo(cid:303)i biên trong quá trình nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t.. 4. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: 4.1. Công th(cid:375)c máu: (cid:16) BC t(cid:293)ng 12.000 – 40.000/mm3, ch(cid:373) y(cid:333)u là BC (cid:193)NTT > 80%, trong th(cid:337) t(cid:351)i c(cid:307)p BC
gi(cid:305)m (cid:16) TC gi(cid:305)m (cid:16) (cid:55)(cid:389) l(cid:341) Prothrombin và y(cid:333)u t(cid:351)(cid:3)(cid:194)ông máu gi(cid:305)m (cid:16) (cid:55)(cid:293)ng s(cid:305)n ph(cid:311)m giáng hóa c(cid:373)a Fibrinogen 4.2. (cid:38)(cid:307)y máu:
(cid:16) (cid:46)(cid:333)t qu(cid:305) d(cid:301)(cid:299)ng tính: 50 – 75% trong NTH, 30% trong VMN (cid:16) Có th(cid:337) âm tính: n(cid:333)u (cid:194)ã (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) KS 4.3. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:379) ban:
(cid:16) Soi th(cid:307)y song c(cid:309)u Gr(-). (cid:16) (cid:38)(cid:307)y th(cid:307)y NMC
4.4. Ngoáy h(cid:347)ng: soi, c(cid:307)y tìm NMC 4.5. DNT:
(cid:16) (cid:38)(cid:309)n ph(cid:305)i làm ngay khi co bi(cid:337)u hi(cid:341)n h(cid:359)i ch(cid:375)ng màng não rõ. (cid:16) (cid:38)(cid:309)n c(cid:307)y s(cid:361)m ngay t(cid:303)i gi(cid:301)(cid:363)ng b(cid:341)nh 4.6. Ph(cid:301)(cid:299)ng pháp mi(cid:339)n d(cid:345)ch: (cid:16) (cid:46)(cid:333)t t(cid:371) h(cid:303)t Latex: dùng h(cid:303)t latex có g(cid:317)n (cid:534)globulin có th(cid:337) k(cid:333)t t(cid:371) v(cid:361)i NMC trong b(cid:341)nh
ph(cid:311)m
5. Ti(cid:333)n tri(cid:337)n: (cid:16) (cid:49)(cid:333)u BN (cid:194)(cid:301)(cid:369)c dùng KS s(cid:361)m và (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u, b(cid:341)nh kh(cid:349)i hoàn toàn v(cid:335) LS, vi khu(cid:311)n h(cid:347)c ít nh(cid:307)t sau 8 ngày
(cid:16) Vách hóa DNT và tràn m(cid:373) não th(cid:307)t là ti(cid:333)n tri(cid:337)n (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t (cid:16) (cid:55)(cid:371) m(cid:373) d(cid:301)(cid:361)i màng c(cid:375)ng th(cid:307)y (cid:365) tr(cid:329) nh(cid:297) nhi 6. Di ch(cid:375)ng: (cid:16) (cid:53)(cid:307)t hi(cid:333)m g(cid:325)p n(cid:333)u BN (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m. (cid:16) Có th(cid:337) xu(cid:307)t hi(cid:341)n (cid:194)(cid:359)ng kinh. (cid:16) Ph(cid:305)i l(cid:301)u ý khi có bi(cid:337)u hi(cid:341)n th(cid:309)n kinh (cid:365) giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n toàn phát và ph(cid:305)i theo dõi ki(cid:337)m tra (cid:69)(cid:319)ng (cid:194)(cid:76)(cid:341)n não (cid:194)(cid:353).
7. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: 7.1. Giác quan:
(cid:16) Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng vào m(cid:317)t th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p trong NTH (cid:16) (cid:49)(cid:333)u n(cid:379)a tr(cid:301)(cid:361)c b(cid:345) nhi(cid:339)m trùng gây viêm m(cid:351)ng m(cid:317)t th(cid:337) mi (cid:16) (cid:49)(cid:333)u n(cid:379)a sau b(cid:345) nhi(cid:339)m trùng, BN s(cid:331) th(cid:307)y m(cid:317)t b(cid:345) m(cid:363)(cid:3)(cid:194)i, nh(cid:301) nhìn qua s(cid:301)(cid:299)ng mù, m(cid:317)t ch(cid:343) h(cid:299)i (cid:194)(cid:349) lên nh(cid:301)ng s(cid:331) xu(cid:307)t m(cid:373) ti(cid:335)n phòng. N(cid:325)ng h(cid:299)n s(cid:331) th(cid:307)y (cid:194)(cid:353)ng t(cid:379) b(cid:345) li(cid:341)t và méo (cid:194)i (cid:16) (cid:49)(cid:333)u b(cid:345)(cid:3)(cid:365) sau thì b(cid:335) ngoài khong th(cid:307)y gì nh(cid:301)ng BN b(cid:345) mù.
- 3 -
7.2. Th(cid:309)n kinh – tâm th(cid:309)n: (cid:16) Hi(cid:341)n t(cid:301)(cid:369)ng vách hóa: khi có ch(cid:311)n (cid:194)oán mu(cid:359)n và (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u (cid:194)úng lúc (cid:16) Viêm m(cid:373) và tràn m(cid:373) não th(cid:307)t: (cid:14) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n nh(cid:381)ng tri(cid:341)u ch(cid:375)ng TALNS ho(cid:325)c viêm t(cid:373)y, nh(cid:301)ng hi(cid:333)m
(cid:14) Viêm (cid:194)a r(cid:339) th(cid:309)n kinh gây li(cid:341)t m(cid:335)m t(cid:375) chi t(cid:377) t(cid:377) (cid:14) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n c(cid:305)m giác (cid:14) Teo c(cid:299) (cid:14) (cid:193)(cid:359)ng kinh, co gi(cid:315)t (cid:14) (cid:48)(cid:307)t ng(cid:373)
8. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 8.1. Kháng sinh: a) Penicillin G: hi(cid:341)n nay v(cid:313)n là thu(cid:351)c (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u ch(cid:347)n l(cid:347)c, dùng tiêm tr(cid:383)c ti(cid:333)p TM, chia nhi(cid:335)u l(cid:309)n trong ngày (6 – 12 l(cid:309)n) (cid:16) Li(cid:335)u: (cid:14) 300.000 – 400.000 (cid:194)(cid:299)n v(cid:345).kg/24h (cid:194)(cid:351)i v(cid:361)i BN viêm não (ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n dùng li(cid:335)u 12 – 20 tri(cid:341)u (cid:194)(cid:299)n v(cid:345)/ngày) (cid:14) 200.000 (cid:194)(cid:299)n v(cid:345)/kg/24h (cid:194)(cid:351)i v(cid:361)i BN nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t không kèm theo VMN (ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n: 8 – 12 tri(cid:341)u (cid:194)v m(cid:351)i ngày)
(cid:16) Th(cid:363)i gian (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 7 – 10 ngày ho(cid:325)c 4 – 5 ngày sau khi BN h(cid:333)t s(cid:351)t (cid:16) Các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p di (cid:375)ng v(cid:361)i Penicillin G có th(cid:337) dùng Chloramphenicol tiêm TM v(cid:361)i li(cid:335)u 60 – 100 mg/kg/24h.
b) Cephalosporin: (cid:16) Cephalosporin th(cid:333) h(cid:341) 3 phân b(cid:351) trong DNT v(cid:361)i t(cid:389) l(cid:341) ng(cid:307)m vào màng não ngang v(cid:361)i Ampicillin
(cid:16) Li(cid:335)u dùng: 200 mg/kg/24h, tiêm TMC chia thành 4 l(cid:309)n, cách nhau 30 phút c) Chloramphenicol: tác d(cid:371)ng t(cid:351)t trên NMC (cid:16) Phân b(cid:351) t(cid:351)t trong DNT và di(cid:341)t khu(cid:311)n (cid:16) Li(cid:335)u dùng: 50 mg/kg/ 24h b(cid:319)ng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng TM (cid:16) Thiamphenicol: có ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng di(cid:341)t khu(cid:311)n t(cid:351)t v(cid:299)i li(cid:335)u dùng 75 – 100 mg/kg/24h tiêm (cid:69)(cid:317)p, nguy c(cid:299) tai bi(cid:333)n v(cid:335) máu hi(cid:333)m g(cid:325)p (cid:153) Trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p BN d(cid:345)(cid:3)(cid:375)ng v(cid:361)i Penicillin ho(cid:325)c không xác (cid:194)(cid:345)nh (cid:194)(cid:301)(cid:369)c VK gây VMN
(cid:80)(cid:373) c(cid:307)p, nh(cid:307)t là tr(cid:329) nh(cid:349) thì Cephalosporin III (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:301)u tiên l(cid:383)a ch(cid:347)n. 8.2. (cid:43)(cid:353)i s(cid:375)c: (cid:16) (cid:43)(cid:353)i s(cid:375)c hô h(cid:307)p (cid:16) (cid:193)(cid:305)m b(cid:305)o tu(cid:309)n hoàn (cid:16) Bù n(cid:301)(cid:361)c và (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i. (cid:16) (cid:193)(cid:305)m b(cid:305)o th(cid:293)ng b(cid:319)ng ki(cid:335)m toan.
8.3. (cid:193)(cid:305)m b(cid:305)o ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359) ch(cid:293)m sóc và dinh d(cid:301)(cid:367)ng.
9. Phòng b(cid:341)nh: (cid:16) Phòng b(cid:341)nh chung: c(cid:309)n chú tr(cid:347)ng s(cid:383) lây lan theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p. (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tra phát hi(cid:341)n ng(cid:301)(cid:363)i lành mang trùng: (cid:69)(cid:319)ng ph(cid:301)(cid:299)ng pháp ngoáy h(cid:347)ng, soi c(cid:307)y tìm vi khu(cid:311)n.
- 4 -
(cid:16) Vaccin: vaccin hi(cid:341)n nay là nh(cid:381)ng lo(cid:303)i ch(cid:351)ng não mô c(cid:309)u nhóm A.C.Y.W135 (cid:16) Hóa tr(cid:345) li(cid:341)u:(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:369)c dùng trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p nhi(cid:339)m NMC n(cid:325)ng.
VIÊM GAN VIRUT
1. (cid:193)(cid:303)i c(cid:301)(cid:299)ng: (cid:16) Viêm gan virus là b(cid:341)nh truy(cid:335)n nhi(cid:339)m th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p gây viêm và t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng t(cid:333) bào gan do các virus viêm gan (A, B, C, D, E) gây nên, nh(cid:307)t là (cid:365) các n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)ang phát tri(cid:337)n. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh lây theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa (viêm gan A và E), (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng máu (viêm gan B, C, D) và (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tình d(cid:371)c (ch(cid:373) y(cid:333)u viêm gan B).
(cid:16) Virus gây viêm gan B, C, D có th(cid:337) gây nên viêm gan m(cid:303)n tính, x(cid:299) gan và ung th(cid:301) gan. 2. Các virus viêm gan: 2.1. Virus viêm gan A (HAV):
(cid:16) Thu(cid:359)c h(cid:347) Picornavirus. V(cid:315)t li(cid:341)u di truy(cid:335)n là ARN, không v(cid:349) bao. (cid:16) Sau khi nhi(cid:339)m, c(cid:299) th(cid:337) sinh kháng th(cid:337) anti-HAV, trong (cid:194)ó anti-HAV IgM xu(cid:307)t hi(cid:341)n s(cid:361)m
và t(cid:353)n t(cid:303)i trong th(cid:363)i gian ng(cid:317)n, còn anti-HAV IgG t(cid:353)n t(cid:303)i kéo dài. 2.2. Virus viêm gan B (HBV):
(cid:13) Thu(cid:359)c h(cid:347) hepadnavirus. V(cid:315)t li(cid:341)u di truy(cid:335)n là ADN, có v(cid:349) capsid và v(cid:349) bao. (cid:13) Các marker c(cid:373)a virus: (cid:16) Kháng nguyên b(cid:335) m(cid:325)t HBsAg:
(cid:14) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n r(cid:307)t s(cid:361)m tr(cid:301)(cid:361)c khi ch(cid:301)a có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng lâm sàng (cid:14) (cid:54)(cid:383) hi(cid:341)n di(cid:341)n c(cid:373)a HbsAg trong huy(cid:333)t thanh ch(cid:375)ng t(cid:349) có ADN c(cid:373)a virus trong t(cid:333) bào gan
(cid:14) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n s(cid:361)m t(cid:293)ng cao d(cid:309)n và bi(cid:333)n m(cid:307)t sau 4 - 8 tu(cid:309)n k(cid:337) t(cid:377) khi có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng. (cid:14) (cid:49)(cid:333)u sau 6 tháng mà v(cid:313)n (+) thì nhi(cid:335)u kh(cid:305) n(cid:293)ng tr(cid:365) thành ng(cid:301)(cid:363)i mang trùng m(cid:303)n tính. (cid:16) Kháng th(cid:337) Anti HBs:
(cid:14) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n mu(cid:359)n 2 - 16 tu(cid:309)n sau khi HbsAg bi(cid:333)n m(cid:307)t. (cid:14) Khi tiêm vaccin thì anti HbsAg là kháng th(cid:337) duy nh(cid:307)t t(cid:353)n t(cid:303)i (cid:194)(cid:301)(cid:369)c trong máu. (cid:14)
IgM HbsAg xu(cid:307)t hi(cid:341)n trong giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n c(cid:307)p còn, IgG HbsAg xu(cid:307)t hi(cid:341)n trong g/(cid:194)(cid:82)(cid:303)n mu(cid:359)n. (cid:16) Kháng nguyên nhân HbcAg (Hepatitis B corp Antigen): Ch(cid:343) xu(cid:307)t hi(cid:341)n trong t(cid:333) bào gan, ch(cid:343) có th(cid:337) phát hi(cid:341)n (cid:194)(cid:301)(cid:369)c khi làm sinh thi(cid:333)t gan (cid:16) Kháng th(cid:337) Anti HBc: xu(cid:307)t hi(cid:341)n s(cid:361)m ngay sau th(cid:363)i kì (cid:373) b(cid:341)nh, không có tác d(cid:371)ng ch(cid:351)ng tái nhi(cid:339)m HBV.
(cid:16) Kháng nguyên HbeAg: xu(cid:307)t hi(cid:341)n s(cid:361)m trong th(cid:363)i kì vàng da (cid:16) Kháng th(cid:337) Anti HBe: xu(cid:307)t hi(cid:341)n mu(cid:359)n, trong th(cid:363)i kì bình ph(cid:371)c
2.3. Virus viêm gan C (HCV):
(cid:16) Virus thu(cid:359)c h(cid:347) flavivirus có v(cid:315)t li(cid:341)u di truy(cid:335)n là ARN. (cid:16) Sau khi nhi(cid:339)m, c(cid:299) th(cid:337) sinh kháng th(cid:337) anti-HCV t(cid:353)n t(cid:303)i kéo dài.
2.4. Virus viêm gan D (HDV): virus thi(cid:333)u h(cid:371)t ARN, ph(cid:305)i dùng v(cid:349) bao c(cid:373)a HBV (cid:194)(cid:337) t(cid:353)n (cid:87)(cid:303)i.
1
2.5. Virus viêm gan E (HEV): Virus thu(cid:359)c h(cid:347) Calicivirus v(cid:361)i v(cid:315)t li(cid:341)u di truy(cid:335)n ARN. 3. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: 3.1. Virus viêm gan A: (cid:16) Lây truy(cid:335)n qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa. Phân ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh có t(cid:361)i 108 virus/ml và là ngu(cid:353)n lây truy(cid:335)n virus viêm gan A ch(cid:373) y(cid:333)u. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh nhân m(cid:317)c HAV không chuy(cid:337)n sang m(cid:303)n tính và r(cid:307)t ít khi gây t(cid:379) vong.
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh ch(cid:373) y(cid:333)u (cid:365) tr(cid:329) em, nh(cid:307)t là (cid:365) các n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)ang phát tri(cid:337)n, kho(cid:305)ng 80 - 90% ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n
(cid:194)ã b(cid:345) nhi(cid:339)m virus HAV. 3.2. Virus viêm gan B: (cid:16) Là nguyên nhân chính gây viêm gan c(cid:307)p và m(cid:303)n tính, x(cid:299) gan và ung th(cid:301) gan trên th(cid:333)
gi(cid:361)i. (cid:14) (cid:364) Vi(cid:341)t Nam, t(cid:389) l(cid:341) ng(cid:301)(cid:363)i mang HBV khá cao, kho(cid:305)ng 12%. (cid:14) 15 - 25% tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p nhi(cid:339)m HBV m(cid:303)n tính s(cid:331) ch(cid:333)t do x(cid:299) gan hay K gan nguyên phát. (cid:16) (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây truy(cid:335)n c(cid:373)a HBV: (cid:14) (cid:48)(cid:327) sang con. N(cid:333)u ng(cid:301)(cid:363)i m(cid:327) có HBeAg(+) thì có kh(cid:305) n(cid:293)ng lây truy(cid:335)n cho con trên 80%.
(cid:14) Truy(cid:335)n máu và s(cid:305)n ph(cid:311)m c(cid:373)a máu. (cid:14) Tiêm chích ma túy và các tiêm truy(cid:335)n không an toàn khác. (cid:14) (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng tình d(cid:371)c.
3.3. Virus viêm gan C: (cid:16) Lây ch(cid:373) y(cid:333)u qua truy(cid:335)n máu và ch(cid:333) ph(cid:311)m c(cid:373)a máu, tiêm chích ma túy, l(cid:347)c th(cid:315)n chu (cid:78)(cid:385). (cid:16) (cid:364) Vi(cid:341)t Nam, mi(cid:335)n B(cid:317)c có t(cid:389) l(cid:341) nhi(cid:339)m HCV th(cid:307)p (1 - 2%) nh(cid:301)ng mi(cid:335)n Nam có t(cid:389) l(cid:341) cao, có nh(cid:381)ng n(cid:299)i (cid:194)(cid:333)n 10%.
(cid:16) Nhi(cid:339)m HCV có nguy c(cid:299) chuy(cid:337)n thành m(cid:303)n tính r(cid:307)t cao 80%. Trong (cid:194)ó, có kho(cid:305)ng 30 - 60% gây viêm gan m(cid:303)n tính t(cid:307)n công và 5 - 20% xu(cid:307)t hi(cid:341)n x(cid:299) gan sau 5 n(cid:293)m b(cid:345) nhi(cid:339)m. 3.4. Viêm gan virus D:
(cid:16) Nhi(cid:339)m HDV có 2 d(cid:303)ng: (cid:194)(cid:353)ng nhi(cid:339)m và b(cid:359)i nhi(cid:339)m v(cid:361)i HBV. (cid:16) Nh(cid:381)ng ng(cid:301)(cid:363)i nhi(cid:339)m HBV có ti(cid:335)n s(cid:379) tiêm chích ma túy thì có t(cid:389) l(cid:341) nhi(cid:339)m HDV cao.
3.5. Virus viêm gan E:
(cid:16) Virus lây qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa. (cid:16) (cid:55)(cid:389) l(cid:341) nhi(cid:339)m HEV cao (cid:365) tu(cid:355)i 15 - 40. (cid:16) (cid:55)(cid:389) l(cid:341) t(cid:379) vong kho(cid:305)ng 0,5 - 3%, r(cid:307)t cao (cid:365) ph(cid:371) n(cid:381) có thai (15-20%). (cid:16) Virus có th(cid:337) gây d(cid:345)ch viêm gan do ngu(cid:353)n n(cid:301)(cid:361)c ô nhi(cid:339)m.
4. VIÊM GAN VIRUS C(cid:306)P TÍNH: 4.1. Lâm sàng: 4.1.1. Th(cid:363)i k(cid:385)(cid:3)(cid:373) b(cid:341)nh:
(cid:16) Kéo dài t(cid:377) vài tu(cid:309)n (cid:194)(cid:333)n vài tháng tùy t(cid:377)ng lo(cid:303)i virus. (cid:14) HAV: trung bình 30 ngày (thay (cid:194)(cid:355)i 15 - 45 ngày). (cid:14) HEV: trung bình 40 ngày (thay (cid:194)(cid:355)i 15 - 60 ngày). (cid:14) HBV: trung bình 70 ngày (thay (cid:194)(cid:355)i 30 - 180 ngày). (cid:14) HDV: nh(cid:301) HBV. (cid:14) HCV: trung bình 50 ngày (thay (cid:194)(cid:355)i 15 - 150 ngày).
4.1.2. Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát (kh(cid:363)i k(cid:385) ti(cid:335)n hoàng (cid:194)(cid:305)m) :
(cid:16) Kéo dài 3 - 9 ngày. (cid:16) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng ban (cid:194)(cid:309)u c(cid:373)a th(cid:301)(cid:363)ng không (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u.
2
(cid:14) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i d(cid:381) d(cid:359)i. (cid:14) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa, chán (cid:293)n, bu(cid:353)n nôn, nôn (cid:14) Tam ch(cid:375)ng Carolie:
(cid:120) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng gi(cid:305) cúm: s(cid:351)t cao, m(cid:341)t m(cid:349)i, (cid:194)au (cid:194)(cid:309)u. (cid:120) Phát ban ki(cid:337)u mày (cid:194)ay, nh(cid:307)t th(cid:363)i. (cid:120) (cid:193)au c(cid:299), (cid:194)au kh(cid:361)p (kh(cid:361)p nh(cid:349)). (cid:14) Ti(cid:337)u ít. (cid:16) Xét nghi(cid:341)m th(cid:307)y Transaminase t(cid:293)ng cao, g(cid:307)p 5 - 10 l(cid:309)n bình th(cid:301)(cid:363)ng.
4.1.3. Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát (còn g(cid:347)i là th(cid:363)i k(cid:385) hoàng (cid:194)(cid:305)m): (cid:16) Lâm sàng:
(cid:14) Vàng m(cid:317)t, vàng da. (cid:14) Khi hoàng (cid:194)(cid:305)m xu(cid:307)t hi(cid:341)n thì h(cid:333)t s(cid:351)t, b(cid:341)nh nhân có c(cid:305)m giác mu(cid:351)n (cid:293)n, tri(cid:341)u ch(cid:375)ng (cid:80)(cid:341)t m(cid:349)i, u(cid:337) o(cid:305)i v(cid:313)n còn và kéo dài.
(cid:14) (cid:49)(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u s(cid:313)m màu, s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng ít. (cid:14) Gan to nh(cid:327), m(cid:335)m. (cid:14) Lách to trong 5 - 10% tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p, th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) em, (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n lách to trong viêm gan là tri(cid:341)u ch(cid:375)ng báo hi(cid:341)u b(cid:341)nh di(cid:339)n bi(cid:333)n ph(cid:375)c t(cid:303)p.
(cid:14) Sao m(cid:303)ch trên da vòng ng(cid:383)c là d(cid:307)u hi(cid:341)u ít g(cid:325)p trong viêm gan c(cid:307)p (cid:194)(cid:299)n thu(cid:309)n. (cid:14) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p khác có th(cid:337) ng(cid:375)a, phân nh(cid:303)t màu, (cid:343)a ch(cid:305)y nh(cid:327). (cid:16) Xét nghi(cid:341)m:
(cid:14) (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng h(cid:373)y t(cid:333) bào gan: Transaminase (AST, ALT) t(cid:293)ng cao. (cid:14) (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng suy t(cid:333) bào gan: t(cid:389) l(cid:341) prothrombin gi(cid:305)m, albumin (cid:65) ho(cid:325)c gi(cid:305)m, globulin (cid:87)(cid:293)ng.
(cid:14) (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng (cid:375) m(cid:315)t: Bilirubin máu t(cid:293)ng. (cid:14) CTM: HC (cid:65) ho(cid:325)c gi(cid:305)m, BC (cid:65), ho(cid:325)c gi(cid:305)m BC nh(cid:301)ng t(cid:293)ng BC lympho 4.1.4. Th(cid:363)i k(cid:385) h(cid:353)i ph(cid:371)c: (cid:16) Các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng gi(cid:305)m d(cid:309)n: D(cid:307)u hi(cid:341)u hoàng (cid:194)(cid:305)m gi(cid:305)m, BN c(cid:305)m giác (cid:293)n ngon, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u trong.
(cid:16) (cid:57)(cid:361)i nh(cid:381)ng tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p di(cid:339)n bi(cid:333)n kéo dài trên 6 tháng và các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng lâm sàng và xét nghi(cid:341)m không tr(cid:365) v(cid:335) bình th(cid:301)(cid:363)ng thì b(cid:341)nh nhân (cid:194)ã (cid:194)(cid:301)(cid:369)c ch(cid:311)n (cid:194)oán là viêm gan (cid:80)(cid:303)n tính. 4.2. Các th(cid:337) lâm sàng: 4.2.1. Th(cid:337) không vàng da: (cid:16) Các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng m(cid:341)t m(cid:349)i, (cid:194)au c(cid:299), chán (cid:293)n th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p. BN không có bi(cid:337)u hi(cid:341)n hoàng (cid:194)(cid:305)m ho(cid:325)c hoàng (cid:194)(cid:305)m r(cid:307)t nh(cid:327). (cid:16) Xét nghi(cid:341)m:
(cid:14) Transaminase t(cid:293)ng cao. (cid:14) Xét nghi(cid:341)m các d(cid:307)u (cid:307)n virus viêm gan (+). (cid:16) Th(cid:337) b(cid:341)nh này th(cid:301)(cid:363)ng b(cid:345) b(cid:349) qua không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c ch(cid:311)n (cid:194)oán.
4.2.2. Th(cid:337) vàng da kéo dài: (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng vàng da r(cid:307)t (cid:194)(cid:315)m. B(cid:341)nh nhân th(cid:307)y ng(cid:375)a và t(cid:293)ng phosphatase ki(cid:335)m.
Th(cid:337)(cid:3)(cid:375) m(cid:315)t có th(cid:337) ti(cid:333)p sau giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n viêm gan thông th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:16) Th(cid:337) này có th(cid:337) kéo dài 3 - 4 tháng nh(cid:301)ng có th(cid:337) kh(cid:349)i hoàn toàn.
4.2.3. Th(cid:337) kéo dài và tái phát:
3
(cid:16) Trong m(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p, b(cid:341)nh có th(cid:337) kéo dài trên 6 tu(cid:309)n và t(cid:361)i 3 - 4 tháng. (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng v(cid:361)i vàng da nh(cid:327), kín (cid:194)áo, th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p b(cid:341)nh nhân có b(cid:341)nh v(cid:335) máu, suy th(cid:315)n hay tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) b(cid:319)ng thu(cid:351)c (cid:375)c ch(cid:333) mi(cid:339)n d(cid:345)ch.
(cid:16) Trong m(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p, b(cid:341)nh (cid:194)ã kh(cid:349)i hay g(cid:309)n nh(cid:301) kh(cid:349)i, l(cid:303)i xu(cid:307)t hi(cid:341)n các tri(cid:341)u
ch(cid:375)ng lâm sàng và b(cid:307)t th(cid:301)(cid:363)ng v(cid:335) sinh hóa. 4.2.4. Th(cid:337) có t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng ngoài gan có th(cid:337) do virus ho(cid:325)c do (cid:194)áp (cid:375)ng mi(cid:339)n d(cid:345)ch.
(cid:16) Tràn d(cid:345)ch màng ph(cid:355)i hay màng tim. (cid:16) Viêm (cid:194)a r(cid:339) th(cid:309)n kinh. (cid:16) Thi(cid:333)u máu tan máu, suy t(cid:373)y. (cid:16) Các b(cid:341)nh lý mi(cid:339)n d(cid:345)ch: viêm c(cid:309)u th(cid:315)n c(cid:307)p.
4.2.5. Th(cid:337) viêm gan n(cid:325)ng: (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh xu(cid:307)t hi(cid:341)n khi t(cid:389) l(cid:341) prothrombin gi(cid:305)m d(cid:301)(cid:361)i 50% kèm theo có r(cid:351)i lo(cid:303)n v(cid:335) th(cid:309)n kinh. (cid:16) (cid:39)(cid:383)a theo th(cid:363)i gian xu(cid:307)t hi(cid:341)n các d(cid:307)u hi(cid:341)u v(cid:335) th(cid:309)n kinh mà ng(cid:301)(cid:363)i ta chia làm 3 lo(cid:303)i: (cid:14) Teo gan vàng t(cid:351)i c(cid:307)p: t(cid:377) lúc kh(cid:365)i b(cid:341)nh (cid:194)(cid:333)n lúc xu(cid:307)t hi(cid:341)n d(cid:307)u hi(cid:341)u th(cid:309)n kinh m(cid:359)t tu(cid:309)n.
(cid:14) Teo gan vàng c(cid:307)p: xu(cid:307)t hi(cid:341)n d(cid:307)u hi(cid:341)u th(cid:309)n kinh trong tháng (cid:194)(cid:309)u. (cid:14) Teo gan vàng bán c(cid:307)p: xu(cid:307)t hi(cid:341)n d(cid:307)u hi(cid:341)u th(cid:309)n kinh sau 1 tháng.
a) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng: (cid:16) Vàng da r(cid:307)t (cid:194)(cid:315)m, h(cid:299)i th(cid:365) mùi gan. (cid:16) (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u th(cid:309)n kinh: (cid:14) (cid:193)(cid:359) I: BN có th(cid:337) thay (cid:194)(cid:355)i tính cách, khó nh(cid:315)n bi(cid:333)t (cid:194)(cid:301)(cid:369)c trên lâm sàng n(cid:333)u th(cid:309)y thu(cid:351)c không chú ý.
(cid:14) (cid:193)(cid:359) II: B(cid:341)nh nhân hay quên, l(cid:299) m(cid:299), m(cid:307)t trí nh(cid:361). (cid:14) (cid:193)(cid:359) III: Bi(cid:337)u hi(cid:341)n kích (cid:194)(cid:359)ng, d(cid:313)y d(cid:371)a, t(cid:293)ng tr(cid:301)(cid:299)ng l(cid:383)c c(cid:299). (cid:14) (cid:193)(cid:359) IV: Hôn mê sâu. (cid:16) Xét nghi(cid:341)m:
(cid:14) Transaminases và bilirubin t(cid:293)ng cao. (cid:14) Các y(cid:333)u t(cid:351)(cid:3) (cid:194)ông máu gi(cid:305)m n(cid:325)ng, t(cid:389) l(cid:341) prothrombin gi(cid:305)m có khi d(cid:301)(cid:361)i 10%. B(cid:341)nh nhân có th(cid:337) có bi(cid:337)u hi(cid:341)n xu(cid:307)t huy(cid:333)t trên da hay xu(cid:307)t huy(cid:333)t n(cid:359)i t(cid:303)ng.
b) Ti(cid:333)n tri(cid:337)n: (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh nhân có th(cid:337) ra kh(cid:349)i hôn mê v(cid:361)i bi(cid:337)u hi(cid:341)n t(cid:293)ng tái t(cid:303)o t(cid:333) bào gan, gây t(cid:293)ng (cid:302)FP. (cid:16) Tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p t(cid:379) vong: (cid:14) Do suy gan n(cid:325)ng, TALNS không ki(cid:337)m soát (cid:194)(cid:301)(cid:369)c. Ngoài ra, còn do các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng
4
suy th(cid:315)n, ch(cid:305)y máu, nhi(cid:339)m trùng. (cid:14) (cid:55)(cid:389) l(cid:341) t(cid:379) vong cao nh(cid:307)t (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i cao tu(cid:355)i.
HBV c(cid:1131) th(cid:1223)
Ng(cid:1133)(cid:1249)i lành mang virus
VG c(cid:1193)p có tri(cid:1227)u ch(cid:1261)ng
Ch(cid:1219)t
Th(cid:1223) n(cid:1211)ng teo gan
Có/không có vàng m(cid:1203)t
Kh(cid:1235)i
K gan
Th(cid:1223) t(cid:1239)n t(cid:1189)i
(cid:59)(cid:1131) gan
VG M(cid:1188)N TÍNH
Th(cid:1223) t(cid:1193)n công
5. Di(cid:339)n bi(cid:333)n.
Nhi(cid:1225)m trùng c(cid:1193)p 90% không tri(cid:1227)u ch(cid:1261)ng
Nhi(cid:1225)m trùng m(cid:1189)n Không tri(cid:1227)u ch(cid:1261)ng
HCV
80 %
10% có tri(cid:1227)u ch(cid:1261)ng
Viêm gan m(cid:1189)n t(cid:1193)n công
(cid:59)(cid:1131) gan 20%
K gan
Hôn mê gan
5.1. Di(cid:339)n bi(cid:333)n c(cid:373)a nhi(cid:339)m HBV: VG không tri(cid:1227)u ch(cid:1261)ng 5.2. Di(cid:339)n bi(cid:333)n c(cid:373)a nhi(cid:339)m HCV: 6. VIÊM GAN VIRUS M(cid:302)N TÍNH: 6.1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) Khi di(cid:339)n bi(cid:333)n viêm gan c(cid:307)p tính kéo dài trên 6 tháng thì (cid:194)(cid:301)(cid:369)c g(cid:347)i là viêm gan m(cid:303)n tính. (cid:16) (cid:48)(cid:325)c dù có nhi(cid:335)u c(cid:293)n nguyên gây viêm gan m(cid:303)n nh(cid:301) HBV, HCV, HDV nh(cid:301)ng bi(cid:337)u hi(cid:341)n
lâm sàng, r(cid:351)i lo(cid:303)n sinh hóa và t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng mô h(cid:347)c gi(cid:351)ng nhau. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh có kh(cid:305) n(cid:293)ng ti(cid:333)n tri(cid:337)n t(cid:361)i x(cid:299) gan và ung th(cid:301) gan nguyên phát. (cid:16) Các virus (cid:194)áp (cid:375)ng khác nhau v(cid:361)i các bi(cid:341)n pháp (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345).
6.2. Lâm sàng:
5
(cid:16) Ph(cid:309)n l(cid:361)n b(cid:341)nh nhân không có bi(cid:337)u hi(cid:341)n tri(cid:341)u ch(cid:375)ng. (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p m(cid:341)t m(cid:349)i, bu(cid:353)n nôn, chán (cid:293)n, ít g(cid:325)p (cid:194)au b(cid:371)ng. (cid:16) (cid:193)(cid:369)t ti(cid:333)n tri(cid:337)n b(cid:341)nh nhân th(cid:307)y ti(cid:337)u s(cid:313)m màu r(cid:353)i vàng m(cid:317)t, vàng da. Khám có th(cid:337) th(cid:307)y gan to, h(cid:299)i ch(cid:317)c, b(cid:363) rõ. Có th(cid:337) có lách to và sao m(cid:303)ch. (cid:16) Có th(cid:337) g(cid:325)p các bi(cid:337)u hi(cid:341)n ngoài gan nh(cid:301)(cid:3) (cid:194)au kh(cid:361)p, phát ban, viêm m(cid:303)ch, viêm c(cid:309)u th(cid:315)n, viêm th(cid:309)n kinh ngo(cid:303)i vi...
7. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 7.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh:
(cid:13) (cid:60)(cid:333)u t(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339). (cid:13) Xét nghi(cid:341)m. (cid:16) Men SGOT, SGPT t(cid:293)ng cao, có th(cid:337)(cid:3) (cid:194)(cid:333)n hàng nghìn (cid:194)(cid:299)n v(cid:345)/lít. Khi viêm gan m(cid:303)n thì (cid:80)(cid:375)c (cid:194)(cid:359) t(cid:293)ng th(cid:307)p h(cid:299)n, ch(cid:373) y(cid:333)u là SGOT. Ph(cid:305)i theo dõi men gan trong m(cid:359)t th(cid:363)i gian dài ít nh(cid:307)t 6 tháng m(cid:361)i ch(cid:311)n (cid:194)oán là viêm gan m(cid:303)n.
(cid:16) Bilirubin trong máu t(cid:293)ng, ch(cid:373) y(cid:333)u là tr(cid:383)c ti(cid:333)p. (cid:16) Nh(cid:381)ng tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p n(cid:325)ng thì t(cid:389) l(cid:341) prothrombin gi(cid:305)m. Albumin máu gi(cid:305)m. (cid:16) Xét nghi(cid:341)m virus: (cid:14) Xét nghi(cid:341)m huy(cid:333)t thanh h(cid:347)c:
(cid:120) Nhi(cid:339)m HAV c(cid:307)p: anti HAV IgM(+). (cid:120) Nhi(cid:339)m HBV c(cid:307)p: anti HBV IgM(+). (cid:120) Nhi(cid:339)m HCV: anti HCV(+). (cid:120) Nhi(cid:339)m HDV: anti HDV(+). (cid:120) Nhi(cid:339)m HEV: anti HEV(+). (cid:14) Xét nghi(cid:341)m gen:
(cid:120) Có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh tính và (cid:194)(cid:345)nh l(cid:301)(cid:369)ng. (cid:120) Làm ph(cid:305)n (cid:375)ng PCR ho(cid:325)c RT-PCR.
7.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t.
a) Th(cid:363)i k(cid:385) ti(cid:335)n hoàng (cid:194)(cid:305)m: ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t v(cid:361)i cúm, th(cid:307)p kh(cid:361)p kh(cid:361)p c(cid:307)p. b) Th(cid:363)i k(cid:385) hoàng (cid:194)(cid:305)m: phân bi(cid:341)t v(cid:361)i t(cid:307)t c(cid:305) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p vàng da do các nguyên nhân khác. (cid:16) Viêm gan nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c: ti(cid:335)n s(cid:379) có s(cid:379) d(cid:371)ng thu(cid:351)c ho(cid:325)c ch(cid:307)t (cid:194)(cid:359)c cho gan nh(cid:301) thu(cid:351)c lao, thu(cid:351)c kháng giáp tr(cid:303)ng t(cid:355)ng h(cid:369)p, paracetamol...
(cid:16) Các b(cid:341)nh vàng da nhi(cid:339)m khu(cid:311)n: nhi(cid:339)m khu(cid:311)n huy(cid:333)t, th(cid:301)(cid:299)ng hàn, b(cid:341)nh Leptospira... (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét n(cid:325)ng và bi(cid:333)n ch(cid:375)ng. (cid:16) (cid:55)(cid:317)c m(cid:315)t: do s(cid:349)i, u. c) Hôn mê gan.
8. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345). 8.1. Viêm gan c(cid:307)p: 8.1.1. Th(cid:337) thông th(cid:301)(cid:363)ng:
(cid:16) Ngh(cid:343) ng(cid:299)i t(cid:303)i gi(cid:301)(cid:363)ng và tránh làm vi(cid:341)c quá s(cid:375)c. (cid:16) (cid:193)(cid:305)m b(cid:305)o ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359) dinh d(cid:301)(cid:367)ng:
(cid:14) (cid:292)n ch(cid:307)t d(cid:339) tiêu, giàu dinh d(cid:301)(cid:367)ng. (cid:14) (cid:56)(cid:351)ng n(cid:301)(cid:361)c nhân tr(cid:309)n-chi t(cid:379), ac-ti-sô.
(cid:16) Không có thu(cid:351)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u, không dùng corticoid, r(cid:301)(cid:369)u, oestrogen. (cid:16) Các thu(cid:351)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) không (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u:
(cid:14) Truy(cid:335)n d(cid:345)ch (cid:194)(cid:321)ng tr(cid:301)(cid:299)ng (glucose, NaCl). (cid:14) Vitamin nhóm B. (cid:14) Thu(cid:351)c t(cid:293)ng b(cid:335)n v(cid:381)ng t(cid:333) bào gan: Levertoren, Legalon. (cid:14) Nhu(cid:315)n m(cid:315)t và l(cid:369)i m(cid:315)t: Chophyton, MgSO4.
8.1.2. Th(cid:337) n(cid:325)ng: (cid:16) (cid:43)(cid:353)i s(cid:375)c n(cid:359)i khoa: Ch(cid:351)ng r(cid:351)i lo(cid:303)n não, phù não, suy hô h(cid:307)p, suy tu(cid:309)n hoàn, suy th(cid:315)n
6
và ch(cid:305)y máu... (cid:16) Th(cid:305)i lo(cid:303)i ch(cid:307)t (cid:194)(cid:359)c: (cid:14) Dùng các thu(cid:351)c t(cid:293)ng c(cid:301)(cid:363)ng th(cid:305)i (cid:194)(cid:359)c nh(cid:301): Arginin, Phylorpa...
(cid:14) Ph(cid:301)(cid:299)ng pháp l(cid:347)c h(cid:307)p thu phân t(cid:379) (MARS) giúp th(cid:305)i (cid:194)(cid:359)c ph(cid:371)c h(cid:353)i ch(cid:375)c n(cid:293)ng gan. Tuy nhiên, chi phí cao. (cid:14) Gi(cid:305)m sinh amoniac t(cid:377)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ru(cid:359)t b(cid:319)ng cách:
(cid:120) Th(cid:371)t tháo s(cid:303)ch. (cid:120) Dùng Neomycin ho(cid:325)c lactulose s(cid:351)ng cho (cid:194)(cid:333)n khi b(cid:341)nh nhân có phân l(cid:349)ng s(cid:341)t. (cid:16) (cid:37)(cid:355) xung các ch(cid:307)t do gan không t(cid:355)ng h(cid:369)p (cid:194)(cid:301)(cid:369)c cho não: thay máu, truy(cid:335)n máu sau l(cid:347)c
máu 8.2. Viêm gan m(cid:303)n: 8.2.1. Th(cid:337) t(cid:353)n t(cid:303)i:
(cid:16) Không c(cid:309)n (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345). (cid:16) Ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359)(cid:3)(cid:293)n thích h(cid:369)p (cid:194)(cid:373) hoa qu(cid:305), (cid:194)(cid:303)m. (cid:16) Không dùng corticoid, không u(cid:351)ng r(cid:301)(cid:369)u, có th(cid:337) dùng các thu(cid:351)c l(cid:369)i m(cid:315)t
8.2.2. Th(cid:337) ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng: ti(cid:333)n hành (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tr(cid:301)(cid:361)c d(cid:307)u hi(cid:341)u c(cid:373)a x(cid:299) gan m(cid:307)t bù.
a) Interferon alpha: (cid:16) (cid:374)c ch(cid:333) quá trình phát tri(cid:337)n c(cid:373)a virus: ng(cid:293)n c(cid:305)n virus xâm nh(cid:315)p vào t(cid:333) bào, ng(cid:293)n c(cid:305)n quá trình t(cid:355)ng h(cid:369)p protein và mARN, (cid:375)c ch(cid:333) phát tri(cid:337)n các t(cid:333) bào ung th(cid:301).
(cid:16) Li(cid:335)u: 5 tri(cid:341)u UI/l(cid:309)n, 3 l(cid:309)n/ tu(cid:309)n, tiêm d(cid:301)(cid:361)i da ho(cid:325)c tiêm b(cid:317)p ít nh(cid:307)t 4 tháng b) Các thu(cid:351)c ch(cid:351)ng virus: (cid:16) Các thu(cid:351)c này tr(cid:383)c ti(cid:333)p (cid:375)c ch(cid:333) s(cid:383) nhân lên c(cid:373)a virus. Khi dùng các thu(cid:351)c này, c(cid:309)n theo dõi th(cid:301)(cid:363)ng xuyên và tuân th(cid:373)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) nghiêm ng(cid:325)t c(cid:297)ng nh(cid:301) duy trì kéo dài trong nhi(cid:335)u n(cid:293)m. (cid:14) Lamivudin (Zeffix): (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) HBV (cid:14) Adefovir (Hepsera): (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) HBV (cid:14) Entecavir (Baraclude): (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) HBV. (cid:14) Ribavirin: (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) HCV
c) Các thu(cid:351)c khác: (cid:16) Levamizole. (cid:16) Interleukin. (cid:16) Thymosin.
9. Phòng b(cid:341)nh. 9.1. V(cid:361)i HAV: (cid:16) Tiêm phòng (cid:74) globulin mi(cid:339)n d(cid:345)ch có kh(cid:305) n(cid:293)ng phòng t(cid:361)i 80 - 90%. Hi(cid:341)n nay, vacxin viêm gan A (cid:194)ã phát tri(cid:337)n và có kh(cid:305) n(cid:293)ng phòng b(cid:341)nh cao t(cid:361)i 99% (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n. (cid:16) Ngoài ra, v(cid:341) sinh (cid:293)n u(cid:351)ng, ngu(cid:353)n n(cid:301)(cid:361)c s(cid:303)ch là v(cid:307)n (cid:194)(cid:335) c(cid:309)n quan tâm.
9.2. V(cid:361)i HEV:
(cid:16) Hi(cid:341)n ch(cid:301)a có vacxin phòng HEV. Các (cid:74) globulin mi(cid:339)n d(cid:345)ch không có hi(cid:341)u qu(cid:305)(cid:3) (cid:194)(cid:335) phòng (cid:365) nh(cid:381)ng vùng x(cid:305)y ra d(cid:345)ch. Do (cid:194)ó, v(cid:341) sinh (cid:293)n u(cid:351)ng là bi(cid:341)n pháp c(cid:309)n thi(cid:333)t nh(cid:307)t. 9.3. V(cid:361)i HBV và HDV:
(cid:16) Tiêm phòng vacxin viêm gan B. (cid:16) (cid:38)(cid:309)n tiêm phòng cho t(cid:307)t c(cid:305) các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p n(cid:333)u có th(cid:337). Tuy nhiên, c(cid:309)n chú ý: (cid:14) Tr(cid:329) sinh t(cid:377) m(cid:327) có HBsAg(+) nh(cid:307)t là HBeAg(+) c(cid:309)n ph(cid:305)i tiêm (cid:74) globulin mi(cid:339)n d(cid:345)ch và vacxin viêm gan B.
7
(cid:14) Cán b(cid:359) y t(cid:333). (cid:14) Ng(cid:301)(cid:363)i th(cid:301)(cid:363)ng xuyên ti(cid:333)p xúc v(cid:361)i ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) nhi(cid:339)m HBV. (cid:14) (cid:37)(cid:341)nh nhân suy th(cid:315)n có nguy c(cid:299) ph(cid:305)i ch(cid:303)y th(cid:315)n nhân t(cid:303)o. (cid:14) Thanh thi(cid:333)u niên.
(cid:14) Ng(cid:301)(cid:363)i ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng m(cid:303)i dâm.
(cid:16) Ki(cid:337)m tra máu và ch(cid:333) ph(cid:311)m máu tr(cid:301)(cid:361)c khi s(cid:379) d(cid:371)ng. (cid:16) Dùng kim b(cid:299)m tiêm m(cid:359)t l(cid:309)n. (cid:16) Dùng bao cao su khi quan h(cid:341) tình d(cid:371)c v(cid:361)i ng(cid:301)(cid:363)i mang HBsAg.
8
9.4. (cid:57)(cid:361)i virus HCV: (cid:16) Hi(cid:341)n nay ch(cid:301)a có vacxin. (cid:16) Ki(cid:337)m tra máu và ch(cid:333) ph(cid:311)m máu tr(cid:301)(cid:361)c khi s(cid:379) d(cid:371)ng. (cid:16) Dùng kim b(cid:299)m tiêm m(cid:359)t l(cid:309)n. (cid:16) Không chích ma túy.
(cid:37)(cid:340)NH S(cid:350)T RÉT
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh s(cid:351)t rét là b(cid:341)nh do KST Plasmodium thu(cid:359)c h(cid:347) Plasmodidae gây nên, bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình b(cid:319)ng các c(cid:299)n s(cid:351)t rét, thi(cid:333)u máu và gan lách to.
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh do mu(cid:357)i Anophele lây truy(cid:335)n t(cid:377) ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh sang ng(cid:301)(cid:363)i lành, có th(cid:337) gây d(cid:345)ch. (cid:16) (cid:55)(cid:379) vong th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (cid:365) nh(cid:381)ng th(cid:337) có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng não ho(cid:325)c ph(cid:373) t(cid:303)ng. 2. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339): 2.1. Tác nhân: KST Plasmodium. (cid:16) KST Plasmodium thu(cid:359)c h(cid:347) Plamodidae nhóm bào t(cid:379) trùng ngành nguyên sinh (cid:194)(cid:359)ng (cid:89)(cid:315)t. (cid:16) 4 loài Plasmodium gây b(cid:341)nh s(cid:351)t rét (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i là P.falciparum, P.vivax, P.ovale, P.malariae. VN có 2 loài ph(cid:355) bi(cid:333)n P.falciparum, P.vivax.
a) (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m chung: (cid:16) Kí sinh b(cid:317)t bu(cid:359)c trên c(cid:299) th(cid:337) sinh v(cid:315)t. (cid:16) (cid:57)(cid:315)t ch(cid:373) ph(cid:371) (ng(cid:301)(cid:363)i): sinh s(cid:305)n vô tính. (cid:16) (cid:57)(cid:315)t ch(cid:373) chính (mu(cid:357)i): sinh s(cid:305)n h(cid:381)u tính. b) (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m riêng: (1) P.falciparum: (cid:16) (cid:372) b(cid:341)nh 8 - 10 ngày (chu k(cid:385) trong gan), 30.000 merozoite
(cid:14) Chu k(cid:385) n(cid:359)i h(cid:353)ng c(cid:309)u 48h (cid:14) (cid:55)(cid:351)i (cid:194)a trong máu 12 tháng (cid:14) Th(cid:337) giao bào xu(cid:307)t hi(cid:341)n sau chu k(cid:385) n(cid:359)i h(cid:353)ng c(cid:309)u 10 ngày
(cid:16) Gây s(cid:351)t rét n(cid:325)ng và ác tính. (cid:16) Gây tái phát g(cid:309)n 7 - 15 ngày. (cid:16) Kháng nhi(cid:335)u thu(cid:351)c. (cid:16) Xâm nh(cid:315)p HC m(cid:347)i l(cid:375)a tu(cid:355)i. (cid:16) Gây k(cid:333)t dính HC b(cid:345) nhi(cid:339)m v(cid:361)i t(cid:333) bào n(cid:359)i m(cid:303)c m(cid:303)ch máu, v(cid:361)i HC ko nhi(cid:339)m làm c(cid:305)n
tr(cid:365) l(cid:301)u thông máu (cid:198) thi(cid:333)u máu t(cid:355) ch(cid:375)c. (2) P.vivax:
(cid:16) (cid:372) b(cid:341)nh 8 ngày, 10.000 merozoite. (cid:16) Chu k(cid:385) n(cid:359)i HC 48h. (cid:16) Không gây s(cid:351)t rét ác tính. (cid:16) Tái phát xa 2 n(cid:293)m. (cid:16) Xâm nh(cid:315)p HC non. (cid:16) Còn nh(cid:303)y c(cid:305)m Cloroquin. (3) P.malariae, P.ovale
(cid:16) (cid:372) b(cid:341)nh >= 18 ngày, 15.000 merozoite. (cid:16) Chu k(cid:385) n(cid:359)i HC 48h. (cid:16) Không gây ác tính. (cid:16) Tái phát xa sau vài n(cid:293)m, hàng ch(cid:371)c n(cid:293)m.
: c) Vòng (cid:194)(cid:363)i: (cid:13) SS vô tính (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i (cid:16) Thoa trùng -- tuy(cid:333)n n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t mu(cid:357)i---- máu--(30 p') -- vào gan--- phân chia -- th(cid:337) phân li(cid:341)t.
1
(cid:16) P.falciparum -- phá v(cid:367) tb gan (cid:198) vào h(cid:333)t HC (cid:16) P.vivax, malariae, ovale -- (cid:194)a s(cid:351) vào HC, 1 ít (cid:365) l(cid:303)i gan (cid:16) (cid:55)(cid:303)i HC -- phân chia (cid:198) phá v(cid:367)(cid:198) HC lành, s(cid:351) ít phát tri(cid:337)n thành giao t(cid:379)(cid:3)(cid:194)(cid:383)c và cái
(cid:13) SS h(cid:381)u tính (cid:365) mu(cid:357)i: (cid:16) Mu(cid:357)i hút giao t(cid:379)(cid:3) (cid:194)(cid:383)c và cái -- hòa h(cid:369)p (cid:198) h(cid:369)p t(cid:379) (cid:198) thành d(cid:303) dày mu(cid:357)i (cid:198) thoa
trùng(cid:198) tuy(cid:333)n n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t mu(cid:357)i (cid:198)(cid:3)(cid:194)(cid:351)t ng(cid:301)(cid:363)i.... 2.2. Ngu(cid:353)n truy(cid:335)n b(cid:341)nh:
(cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh còn giao bào trong máu. (cid:16) Mu(cid:357)i nhi(cid:339)m ký sinh trùng s(cid:351)t rét có th(cid:337) truy(cid:335)n b(cid:341)nh trong su(cid:351)t cu(cid:359)c (cid:194)(cid:363)i. (cid:16) Máu d(cid:383) tr(cid:381) nhi(cid:339)m KSTSR có th(cid:337) truy(cid:335)n b(cid:341)nh trong ít nh(cid:307)t m(cid:359)t tháng.
2.3. Ph(cid:301)(cid:299)ng th(cid:375)c truy(cid:335)n b(cid:341)nh: (cid:16) Qua mu(cid:357)i Anopheles ( 3 loài chính truy(cid:335)n b(cid:341)nh (cid:365) Vi(cid:341)t Nam: An.minimus, An.dirus,
An.sundaicus) (cid:16) Qua truy(cid:335)n máu (cid:16) Qua nhau thai t(cid:377) m(cid:327) sang con ko có (cid:373) b(cid:341)nh ho(cid:325)c (cid:373) b(cid:341)nh ng(cid:317)n
2.4. Phân b(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339):
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét l(cid:301)u hành n(cid:325)ng (cid:365) các n(cid:301)(cid:361)c nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:361)i, trong (cid:194)ó có Vi(cid:341)t Nam. Các vùng b(cid:341)nh (cid:79)(cid:301)u hành n(cid:325)ng là khu v(cid:383)c Tây Nguyên, các t(cid:343)nh vùng núi biên gi(cid:361)i v(cid:361)i Campuchia, Lào, TQ. (cid:16) Mùa s(cid:351)t rét: tùy theo s(cid:383) phát tri(cid:337)n c(cid:373)a mu(cid:357)i và ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng c(cid:373)a con ng(cid:301)(cid:363)i. (cid:14) Mi(cid:335)n B(cid:317)c (cid:194)(cid:343)nh cao vào tháng 4 - 5, và tháng 9 - 10 ((cid:194)(cid:309)u và cu(cid:351)i mùa m(cid:301)a) riêng tháng 6 - 7 - 8 có m(cid:301)a l(cid:297) nên b(cid:347) g(cid:315)y kém phát tri(cid:337)n. (cid:14) Mi(cid:335)n Nam nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) quanh n(cid:293)m trên 20oC nên s(cid:351)t rét quanh n(cid:293)m, phát tri(cid:337)n nhi(cid:335)u vào mùa m(cid:301)a.
3. LÂM SÀNG: 3.1. Th(cid:337) thông th(cid:301)(cid:363)ng: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t:
(cid:14) Lúc (cid:194)(cid:309)u không (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình, sau th(cid:337) hi(cid:341)n rõ tính chu k(cid:385) (cid:14) (cid:37)(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u b(cid:319)ng (cid:70)(cid:299)n rét run. (cid:14) (cid:54)(cid:351)t nóng t(cid:293)ng d(cid:309)n m(cid:359)t vài gi(cid:363). (cid:14) (cid:37)(cid:341)nh nhân vã m(cid:353) hôi r(cid:353)i thân nhi(cid:341)t h(cid:303) d(cid:309)n, h(cid:333)t s(cid:351)t. (cid:14) Gi(cid:381)a các c(cid:299)n s(cid:351)t BN c(cid:305)m th(cid:307)y bình th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:14) Tính nh(cid:345)p (cid:194)(cid:76)(cid:341)u nh(cid:301) s(cid:351)t cách 24h, 48h, 72h, không còn rõ r(cid:341)t nh(cid:301) c(cid:355)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:337)n mô t(cid:305) (cid:81)(cid:381)a.
(cid:16) (cid:193)au m(cid:349)i c(cid:299) b(cid:317)p, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, chán (cid:293)n, gai l(cid:303)nh s(cid:351)ng l(cid:301)ng. (cid:16) Thi(cid:333)u máu:
(cid:14) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng t(cid:301)(cid:299)ng (cid:194)(cid:351)i h(cid:319)ng (cid:194)(cid:345)nh. (cid:14) Thi(cid:333)u máu (cid:194)(cid:321)ng s(cid:317)c (niêm m(cid:303)c, lòng bàn tay nh(cid:369)t)
(cid:16) Da: (cid:59)(cid:303)m màu (cid:194)(cid:307)t (do l(cid:317)ng (cid:194)(cid:347)ng Hemosiderin) (cid:16) Lách:
(cid:14) (cid:48)(cid:307)p mé b(cid:363) s(cid:301)(cid:363)n ho(cid:325)c ko th(cid:307)y trong SR tiên phát. (cid:14) To ngang r(cid:351)n, m(cid:373)n d(cid:339) v(cid:367) trong SR tr(cid:301)(cid:363)ng di(cid:339)n. (cid:16) Gan: Có th(cid:337) to, x(cid:299) sau SR.
3.2. (cid:54)(cid:351)t rét n(cid:325)ng:
(cid:16) Là nguy c(cid:299) d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n s(cid:351)t rét ác tính (cid:16) Có y(cid:333)u t(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339) + s(cid:351)t + m(cid:359)t trong các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng:
2
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t liên t(cid:371)c, ch(cid:353)ng c(cid:299)n (cid:14) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n tâm th(cid:309)n thoáng qua (cid:14) (cid:48)(cid:307)t ng(cid:373) tr(cid:317)ng (cid:194)êm
(cid:342)a l(cid:349)ng nhi(cid:335)u l(cid:309)n trong ngày (cid:14) Vã m(cid:353) hôi quá nhi(cid:335)u (cid:14) Lú l(cid:313)n kích thích v(cid:315)t vã (cid:14) Nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u kèm nôn nhi(cid:335)u (cid:14) (cid:14) Thi(cid:333)u máu n(cid:325)ng, niêm m(cid:303)c nh(cid:369)t nh(cid:303)t.
- < 15 mmol/l
3.3. (cid:54)(cid:351)t rét ác tính (theo WHO 2004 - cô cho chép):
(cid:16) Có c(cid:299)n s(cid:351)t rét (cid:16) Có (cid:194)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m d(cid:345)ch t(cid:339), qua l(cid:303)i vùng s(cid:351)t rét 60 ngày tr(cid:301)(cid:361)c (cid:194)ó (cid:16) Kèm theo 1 trong s(cid:351) 11 y(cid:333)u t(cid:351): (cid:14) Hôn mê, co gi(cid:315)t G < 15 (cid:14) Suy th(cid:315)n c(cid:307)p, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u < 400 ml/24h (cid:14) Nhi(cid:339)m toan pH < 7,35 ; HCO3 (cid:14) Suy tu(cid:309)n hoàn (t(cid:371)t HA, tr(cid:371)y m(cid:303)ch) (cid:14) Suy hô h(cid:307)p SpO2 (cid:75)(cid:303), pO2 < 90mmHg (cid:14) (cid:43)(cid:303)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng huy(cid:333)t < 2,2 mmol/l (cid:14) (cid:193)ái huy(cid:333)t c(cid:309)u t(cid:351), n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u (cid:194)en nh(cid:301) bã cà phê (cid:14) Xu(cid:307)t huy(cid:333)t tiêu hóa, xu(cid:307)t huy(cid:333)t d(cid:301)(cid:361)i da hay (cid:194)ông máu n(cid:359)i m(cid:303)ch r(cid:305)i rác (CIVD) (cid:14) Thi(cid:333)u máu n(cid:325)ng (HC < 2 Tri(cid:341)u, Hb < 5-6 g/dl, Hct < 20%) (cid:14) Nôn, (cid:194)au b(cid:371)ng c(cid:307)p, tiêu ch(cid:305)y m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c
3.4. (cid:54)(cid:351)t rét k(cid:333)t h(cid:369)p v(cid:361)i b(cid:341)nh khác nh(cid:301): th(cid:301)(cid:299)ng hàn, l(cid:387), viêm gan virus, nhi(cid:339)m khu(cid:311)n
huy(cid:333)t Gr (-). 3.5. (cid:54)(cid:351)t rét trên c(cid:299)(cid:3)(cid:194)(cid:345)a (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t:
a) (cid:54)(cid:351)t rét (cid:365) ph(cid:371) n(cid:381) có thai: (cid:16) Khi ph(cid:371) n(cid:381) mang thai nh(cid:307)t là l(cid:309)n (cid:194)(cid:309)u, s(cid:375)c (cid:194)(cid:335) kháng b(cid:345) gi(cid:305)m, (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t trong 3 tháng gi(cid:381)a c(cid:373)a thai k(cid:385), d(cid:339) chuy(cid:337)n thành SRAT. (cid:16) Khi b(cid:345) SR: c(cid:299)n s(cid:351)t cao, rét run d(cid:339) b(cid:345) s(cid:305)y thai, thai ch(cid:333)t l(cid:301)u, (cid:194)(cid:329) non, thi(cid:333)u cân thi(cid:333)u tháng.
b) (cid:54)(cid:351)t rét (cid:365) tr(cid:329) em: (cid:16) Tr(cid:329) em 3 - 6 tháng tu(cid:355)i b(cid:345) SR và ít b(cid:345) t(cid:379) vong vì SR còn bú m(cid:327) còn kháng th(cid:337) t(cid:377) m(cid:327) sang.
(cid:16) Tr(cid:329) > 6 tháng tu(cid:355)i t(cid:303)i vùng SR l(cid:301)u hành, t(cid:389) l(cid:341) m(cid:317)c SR cao h(cid:299)n ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n, cao nh(cid:307)t (cid:87)(cid:377) l(cid:375)a tu(cid:355)i 4 - 5 tu(cid:355)i. Hay g(cid:325)p s(cid:351)t cao, co gi(cid:315)t, r(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa, thi(cid:333)u máu nhanh, (cid:85)(cid:351)i lo(cid:303)n dinh d(cid:301)(cid:367)ng, chu k(cid:385) c(cid:299)n SR không (cid:194)(cid:335)u (cid:194)(cid:325)n, (cid:194)ôi khi không có rét run, t(cid:389) l(cid:341) chuy(cid:337)n thành SR ác tính cao.
c) Do truy(cid:335)n máu: (cid:16) (cid:364) nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) 4oC, KST v(cid:313)n t(cid:353)n t(cid:303)i trong máu l(cid:301)u tr(cid:381) 15 ngày. (cid:16) Trong vùng SR l(cid:301)u hành c(cid:309)n ki(cid:337)m tra KSTSR c(cid:373)a nh(cid:381)ng ng(cid:301)(cid:363)i cho máu, ng(cid:301)(cid:363)i tiêm chích ma túy.
d) (cid:54)(cid:351)t rét (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i thi(cid:333)u G6PD. 4. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng:
4.1. Ph(cid:301)(cid:299)ng pháp soi tr(cid:383)c ti(cid:333)p tìm KST trong máu ngo(cid:303)i vi: (cid:16) (cid:47)(cid:307)y máu (cid:194)(cid:309)u ngón tay nhu(cid:359)m soi KSTSR. (cid:193)ánh giá m(cid:315)t (cid:194)(cid:359) KST:
3
(cid:14) 1 (cid:194)(cid:333)n 10 KST trên 100 vi tr(cid:301)(cid:363)ng: + (cid:14) 11 (cid:194)(cid:333)n 100 KST trên 100 vi tr(cid:301)(cid:363)ng: ++ (cid:14) 1 (cid:194)(cid:333)n 10 KST trên 1 vi tr(cid:301)(cid:363)ng: +++ (cid:14) 1 (cid:194)(cid:333)n 100 KST trên 1 vi tr(cid:301)(cid:363)ng: ++++
(cid:16) (cid:193)(cid:333)m l(cid:301)(cid:369)ng KST trong 1mm3 máu:(cid:3)(cid:193)(cid:333)m KST song song v(cid:361)i (cid:194)(cid:333)m b(cid:303)ch c(cid:309)u trên các vi tr(cid:301)(cid:363)ng t(cid:361)i b(cid:303)ch c(cid:309)u th(cid:375) 200 thì ng(cid:377)ng. Tính s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng KST trên 1 mm3 máu theo công th(cid:375)c: X = (Y x Z)/200 Trong (cid:194)ó:
X: s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng KST/ 1 mm3 Y: s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng KST có m(cid:325)t song song v(cid:361)i 200 b(cid:303)ch c(cid:309)u. Z: s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng b(cid:303)ch c(cid:309)u/1 mm3
4.2. Ph(cid:301)(cid:299)ng pháp mi(cid:339)n d(cid:345)ch: (cid:16) Phát hi(cid:341)n kháng th(cid:337):
(cid:14) Ph(cid:301)(cid:299)ng pháp hu(cid:385)nh quang gián ti(cid:333)p. (cid:14) Ph(cid:301)(cid:299)ng pháp ng(cid:301)ng k(cid:333)t h(cid:353)ng c(cid:309)u th(cid:371)(cid:3)(cid:194)(cid:359)ng gián ti(cid:333)p. (cid:14) Ph(cid:301)(cid:299)ng pháp mi(cid:339)n d(cid:345)ch g(cid:317)n men ELISA
(cid:16) Phát hi(cid:341)n kháng nguyên: ELISA, PCR... (cid:16) Các ph(cid:301)(cid:299)ng pháp mi(cid:339)n d(cid:345)ch (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:375)ng d(cid:371)ng nhi(cid:335)u trong các nghiên c(cid:375)u d(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c,
làm vaccin phòng b(cid:341)nh SR. 4.3. Para check: (cid:16) (cid:47)(cid:307)y máu (cid:194)(cid:309)u ngón tay , dùng gi(cid:307)y th(cid:379):
(cid:14) 1 v(cid:303)ch (cid:198) (-) (cid:14) 2 v(cid:303)ch (cid:198) (+): Nói lên (cid:194)ã t(cid:377)ng nhi(cid:339)m SR tr(cid:301)(cid:361)c (cid:194)ó.
5. Ch(cid:311)n (cid:194)oán s(cid:351)t rét: 5.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh:
(cid:16) (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: vào vùng s(cid:351)t rét l(cid:301)u hành, v(cid:377)a ra kh(cid:349)i vùng s(cid:351)t rét l(cid:301)u hành. (cid:16) Lâm sàng:
(cid:14) (cid:38)(cid:299)n s(cid:351)t có 3 giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n: rét run, s(cid:351)t nóng, vã m(cid:353) hôi. (cid:14) Thi(cid:333)u máu. (cid:14) Gan lách to. (cid:14) Có th(cid:337) có m(cid:359)t hay nhi(cid:335)u bi(cid:337)u hi(cid:341)n c(cid:373)a s(cid:351)t rét n(cid:325)ng và bi(cid:333)n ch(cid:375)ng.
(cid:16) KSTSR vô tính trong máu d(cid:301)(cid:299)ng tính.
5.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: (cid:16) Các b(cid:341)nh thi(cid:333)u máu huy(cid:333)t tán. (cid:16) Th(cid:301)(cid:299)ng hàn. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t mò. (cid:16) Nhi(cid:339)m trùng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t. (cid:16) Nhi(cid:339)m khu(cid:311)n huy(cid:333)t. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét n(cid:325)ng và bi(cid:333)n ch(cid:375)ng có th(cid:337) c(cid:309)n ph(cid:305)i phân bi(cid:341)t v(cid:361)i hôn mê gan, viêm não màng não, b(cid:341)nh Leptospira...
6. (cid:193)(cid:44)(cid:334)U TR(cid:344): 6.1. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) c(cid:293)n nguyên: 6.1.1. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:351)t rét th(cid:301)(cid:363)ng (theo quy (cid:194)(cid:345)nh v(cid:335) tu(cid:355)i và li(cid:335)u l(cid:301)(cid:369)ng)
4
(cid:16) Nguyên t(cid:317)c:(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m, dùng thu(cid:351)c (cid:194)(cid:373) li(cid:335)u, giám sát k(cid:333)t qu(cid:305)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) an toàn. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét lâm sàng: nghi ng(cid:363), ch(cid:301)a có k(cid:333)t qu(cid:305): Artesunate và chloroquin. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét P.falciparum: (cid:14) Artesunate (cid:14) Artesunate + Primaquin (Tr(cid:329) < 3 tu(cid:355)i, ph(cid:371) n(cid:381) có thai (cid:253) 3 tháng) ((cid:253) 3 tu(cid:355)i)
(cid:14) CV8 + Primaquin (cid:14) Quinin (cid:11)(cid:253) 3 tu(cid:355)i) (Ph(cid:371) n(cid:381) có thai < 3 tháng (cid:194)(cid:309)u)
(CV8: dihydroartemisinin + pyperquine + trimethoprim + primaquine). (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét P.vivax: (cid:14) Chloroquin (cid:14) Chloroquin + Primaquin (Tr(cid:329) < 3 tu(cid:355)i, ph(cid:371) n(cid:381) có thai) ((cid:253) 3 tu(cid:355)i) (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét ph(cid:351)i h(cid:369)p P.falciparum + P.vivax:
(Tr(cid:329) < 3 tu(cid:355)i, pn có thai >= 3 tháng) ((cid:253) 3 tu(cid:355)i) (PN có thai <3 tháng (cid:194)(cid:309)u) (cid:14) Artesunate (cid:14) Artesunate + Primaquin (cid:14) Quinin 6.1.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:351)t rét n(cid:325)ng và bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: (cid:16) Nguyên t(cid:317)c:
(cid:14) Ph(cid:305)i phát hi(cid:341)n s(cid:361)m, c(cid:307)p c(cid:375)u kh(cid:311)n tr(cid:301)(cid:299)ng, ngay t(cid:303)i tuy(cid:333)n c(cid:299) s(cid:365). (cid:14) (cid:46)(cid:333)t h(cid:369)p (cid:194)(cid:353)ng th(cid:363)i (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng và (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u. (cid:14) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u theo (cid:194)úng phác (cid:194)(cid:353), s(cid:379) d(cid:371)ng thu(cid:351)c di(cid:341)t KST theo th(cid:375) t(cid:383)(cid:3)(cid:301)u tiên: Artesunate, Quinindichlohydrat, Quinoserum...coi tr(cid:347)ng khâu h(cid:353)i s(cid:375)c c(cid:307)p c(cid:375)u và nuôi d(cid:301)(cid:367)ng. (cid:14) Tuy(cid:333)n c(cid:299) s(cid:365) sau khi tiêm li(cid:335)u (cid:194)(cid:309)u tiên ph(cid:305)i chuy(cid:337)n BN lên tuy(cid:333)n trên, n(cid:333)u (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng xa mang theo thu(cid:351)c tiêm li(cid:335)u th(cid:375) 2 sau li(cid:335)u (cid:194)(cid:309)u 24h. (cid:14) Tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p tr(cid:371)y m(cid:303)ch ph(cid:305)i c(cid:307)p c(cid:375)u BN tr(cid:301)(cid:361)c r(cid:353)i m(cid:361)i chuy(cid:337)n, n(cid:333)u ko (cid:194)(cid:373) kh(cid:305) (cid:81)(cid:293)ng ph(cid:305)i m(cid:363)i tuy(cid:333)n trên xu(cid:351)ng h(cid:357) tr(cid:369) ngay. (cid:16) Thu(cid:351)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): (cid:14) Artesunate ((cid:351)ng 60 mg) 5 (cid:194)(cid:333)n 7 ngày. Ngày (cid:194)(cid:309)u 2 mg/kg/24h, nh(cid:381)ng ngày sau 1 mg/kg/24h tiêm t(cid:295)nh m(cid:303)ch. Sau (cid:194)ó Mefloquin u(cid:351)ng m(cid:359)t li(cid:335)u duy nh(cid:307)t. (cid:14) Quinindichlohydrat (cid:351)ng 0,5 g truy(cid:335)n t(cid:295)nh m(cid:303)ch trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p không dùng (cid:194)(cid:301)(cid:369)c Artesunate. (cid:14) Viên (cid:194)(cid:303)n Artesunate lo(cid:303)i 100 mg, 200 mg, 300 mg (cid:194)(cid:325)t h(cid:315)u môn khi không có
ph(cid:301)(cid:299)ng ti(cid:341)n tiêm truy(cid:335)n. Sau (cid:194)ó Mefloquin u(cid:351)ng m(cid:359)t li(cid:335)u duy nh(cid:307)t 6.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng::
(cid:16) (cid:43)(cid:357) tr(cid:369) các ch(cid:375)c n(cid:293)ng s(cid:351)ng: hô h(cid:307)p, tu(cid:309)n hoàn... (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u ch(cid:343)nh r(cid:351)i lo(cid:303)n n(cid:301)(cid:361)c và (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i, ki(cid:335)m toan. (cid:16) (cid:59)(cid:379) trí h(cid:303)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng huy(cid:333)t. (cid:16) Ch(cid:351)ng co gi(cid:315)t, ch(cid:351)ng phù não. (cid:16) Truy(cid:335)n máu khi c(cid:309)n. (cid:16) (cid:47)(cid:347)c máu ng(cid:317)t quãng ho(cid:325)c liên t(cid:371)c cho nh(cid:381)ng tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p suy th(cid:315)n có ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh. (cid:16) Dùng corticoid cho nh(cid:381)ng tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p (cid:194)ái huy(cid:333)t c(cid:309)u t(cid:351). (cid:16) Ch(cid:351)ng nhi(cid:339)m khu(cid:311)n. (cid:16) Dinh d(cid:301)(cid:367)ng và ch(cid:293)m sóc.
7. Phòng b(cid:341)nh: (cid:16) Kh(cid:351)ng ch(cid:333) v(cid:315)t trung gian truy(cid:335)n b(cid:341)nh: (cid:16) Di(cid:341)t mu(cid:357)i và b(cid:347) g(cid:315)y. (cid:16) Tránh mu(cid:357)i (cid:194)(cid:351)t: n(cid:319)m màn t(cid:311)m hóa ch(cid:307)t. (cid:16) Tránh vào vùng b(cid:341)nh l(cid:301)u hành. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u ph(cid:305)i vào vùng b(cid:341)nh l(cid:301)u hành có th(cid:337) dùng thu(cid:351)c d(cid:383) phòng: mefloquine, fansidar
5
(cid:194)(cid:301)(cid:369)c u(cid:351)ng phòng hàng tu(cid:309)n ho(cid:325)c hàng tháng theo ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh.
(cid:37)(cid:340)NH TH(cid:300)(cid:298)NG HÀN
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) Là m(cid:359)t b(cid:341)nh NT – N(cid:193) toàn thân, lây qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa do tr(cid:383)c khu(cid:311)n Salmonella typhi (S. typhi) và S.para typhi A, S. para typhi B, S. para typhi C gây nên. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh có bi(cid:337)u hi(cid:341)n s(cid:351)t, lách to và các d(cid:307)u hi(cid:341)u tiêu hóa và th(cid:301)(cid:363)ng gây nên bi(cid:333)n ch(cid:375)ng
viêm c(cid:299) tim va th(cid:373)ng ru(cid:359)t. 2. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339): 2.1. (cid:48)(cid:309)m b(cid:341)nh: (cid:16) Do S.typhi và S.typhi para A, B, C có kháng nguyên O, H, Vi. Kháng nguyên Vi r(cid:307)t quan
tr(cid:347)ng v(cid:335) m(cid:325)t d(cid:345)ch t(cid:339), giúp phân bi(cid:341)t ng(cid:301)(cid:363)i lành mang trùng. 2.2. Ngu(cid:353)n b(cid:341)nh: (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i m(cid:317)c b(cid:341)nh th(cid:301)(cid:299)ng hàn, phóng vi trùng ra ngo(cid:303)i c(cid:305)nh qua phân, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u, các ch(cid:307)t nôn. (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i là (cid:355) ch(cid:375)a vi khu(cid:311)n chính. 2.3. (cid:38)(cid:299) th(cid:337) c(cid:305)m th(cid:371):
(cid:16) (cid:47)(cid:375)a tu(cid:355)i m(cid:317)c b(cid:341)nh ch(cid:373) y(cid:333)u là thanh niên chi(cid:333)m 60%. (cid:16) (cid:364) các n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)ang phát tri(cid:337)n, tr(cid:329) em l(cid:375)a tu(cid:355)i 8 - 13 hay b(cid:345) m(cid:317)c, không có s(cid:383) khác bi(cid:341)t v(cid:335) gi(cid:361)i. (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n làm t(cid:293)ng c(cid:305)m th(cid:371) v(cid:361)i b(cid:341)nh: th(cid:363)i ti(cid:333)t, các y(cid:333)u t(cid:351) cá nhân, y(cid:333)u t(cid:351) xã h(cid:359)i. 2.4. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây truy(cid:335)n: (cid:16) Lây qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa do th(cid:375)(cid:3) (cid:293)n n(cid:301)(cid:361)c u(cid:351)ng b(cid:345) nhi(cid:339)m trùng th(cid:301)(cid:299)ng hàn do ng(cid:301)(cid:363)i (cid:69)(cid:341)nh. (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i lành mang trùng th(cid:305)i ra qua phân: g(cid:353)m 106 vi khu(cid:311)n và 109 vi khu(cid:311)n th(cid:305)i ra
trong 1 gram phân. 3. Lâm sàng: 3.1. Th(cid:363)i ky nung b(cid:341)nh:
(cid:16) Kéo dài 10 – 15 ngày, có th(cid:337) 3 – 60 ngày tùy thu(cid:359)c vào s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng VK. (cid:16)
Im l(cid:325)ng, không có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng gì 3.2. Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: 3.2.1. Lâm sàng: kho(cid:305)ng 6 – 8 ngày, các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng th(cid:301)(cid:363)ng t(cid:377) t(cid:377) xu(cid:307)t hi(cid:341)n: (cid:16) Nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u:
(cid:14) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p. (cid:14) Kèm theo m(cid:341)t nh(cid:347)c, khó ng(cid:373) ho(cid:325)c m(cid:307)t ng(cid:373).
(cid:16) Không mu(cid:351)n (cid:293)n, táo bón, ít khi (cid:343)a ch(cid:305)y. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t:
(cid:14) (cid:55)(cid:377) t(cid:377) t(cid:293)ng d(cid:309)n (cid:194)(cid:333)n 39 – 39,50C. (cid:14) Th(cid:301)(cid:363)ng s(cid:351)t nóng, có th(cid:337) có s(cid:351)t gai rét ho(cid:325)c có c(cid:299)n rét run.
(cid:16) Ch(cid:305)y máu cam, ho, viêm ph(cid:333) qu(cid:305)n, viêm ph(cid:355)i th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p trong th(cid:301)(cid:299)ng hàn tr(cid:329) em. (cid:16)
“Viêm h(cid:347)ng Duguet”: trên các c(cid:359)t tr(cid:301)(cid:361)c màn h(cid:309)u có nh(cid:381)ng v(cid:333)t loét hình b(cid:309)u d(cid:371)c dài 6 – 8mm, r(cid:359)ng 4 – 6mm, báo hi(cid:341)u m(cid:359)t th(cid:337) n(cid:325)ng c(cid:373)a b(cid:341)nh. (cid:16) Nghe ph(cid:355)i có th(cid:337) th(cid:307)y (cid:365) 2 (cid:194)áy nh(cid:381)ng d(cid:307)u hi(cid:341)u viêm ph(cid:333) qu(cid:305)n và (cid:194)áy ph(cid:355)i ph(cid:305)i gõ ti(cid:333)ng
(cid:75)(cid:299)i (cid:194)(cid:371)c, d(cid:307)u hi(cid:341)u có giá tr(cid:345) 3.2.2. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng:
- 1 -
(cid:16) CTM: BC bình th(cid:301)(cid:363)ng ho(cid:325)c gi(cid:305)m, có th(cid:337) t(cid:293)ng BC (cid:194)(cid:299)n nhân. (cid:16) (cid:38)(cid:307)y máu: t(cid:389) l(cid:341) d(cid:301)(cid:299)ng tính cao 90 % n(cid:333)u ch(cid:301)a dùng KS (cid:194)(cid:325)c tr(cid:345). 3.3. Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: kéo dài 2 – 3 tu(cid:309)n ho(cid:325)c lâu h(cid:299)n n(cid:333)u có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng.
3.3.1. Lâm sàng: (1) (cid:54)(cid:351)t cao liên t(cid:371)c và gi(cid:381) v(cid:381)ng (cid:365) m(cid:375)c 39.5 - 400C, s(cid:351)t có hình cao nguyên:
(cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng là s(cid:351)t nóng ho(cid:325)c gai rét. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét run ch(cid:343) g(cid:325)p 30 - 40% các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p. (cid:16) Hi(cid:341)n nay r(cid:307)t hi(cid:333)m g(cid:325)p m(cid:303)ch và nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) phân ly. (2) HC NT – N(cid:193) rõ:
(cid:16) Li bì ng(cid:299) ngác kèm theo mê s(cid:305)ng, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, s(cid:369) ánh sáng. (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) BN th(cid:363)(cid:3)(cid:299) v(cid:361)i ngo(cid:303)i c(cid:305)nh. (cid:16) Môi khô, l(cid:301)(cid:367)i khô tr(cid:317)ng. (3) R(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa: r(cid:307)t quan tr(cid:347)ng
(cid:342)a l(cid:349)ng, phân màu vàng, (cid:194)i ngày 3 -6 l(cid:309)n/ngày.
(cid:16) Chán (cid:293)n. (cid:16) (cid:16) (cid:37)(cid:371)ng ch(cid:301)(cid:361)ng h(cid:299)i, n(cid:317)n (cid:194)au kh(cid:317)p b(cid:371)ng, có ùng (cid:371)c h(cid:351) ch(cid:315)u ph(cid:305)i. (cid:16) Lách to, g(cid:325)p (cid:365) 30 – 50 % các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p ho(cid:325)c gõ th(cid:307)y di(cid:341)n (cid:194)(cid:371)c r(cid:359)ng. (cid:16) Gan to g(cid:325)p trong 30 – 40% các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p. (4) (cid:43)(cid:353)ng ban:
(cid:16) (cid:42)(cid:325)p (cid:365) tu(cid:309)n (cid:194)(cid:309)u th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát (cid:16) Ban (cid:194)(cid:349) b(cid:319)ng cánh bèo t(cid:307)m, kích th(cid:301)(cid:361)c 2 – 4mm, d(cid:303)ng dát (cid:194)(cid:349) ho(cid:325)c s(cid:311)n (cid:16) (cid:57)(cid:345) trí th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (cid:365) b(cid:371)ng, ng(cid:383)c, vùng th(cid:317)t l(cid:301)ng (cid:16) (cid:54)(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng ít, có khi ch(cid:343) 10 ban m(cid:357)i l(cid:309)n m(cid:347)c (cid:16) Có th(cid:337) ban m(cid:347)c vài l(cid:301)(cid:369)t, cách nhai 3 – ngày, ban có th(cid:337) t(cid:353)n t(cid:303)i 8 ngày. (5) Các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng ít g(cid:325)p khác:
(cid:16) Ho khan, co rale ph(cid:333) qu(cid:305)n (cid:16) Có th(cid:337) vàng m(cid:317)t, vàng da (cid:16) Có th(cid:337) g(cid:325)p ban XHDD, n(cid:333)u (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n thì tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng, còn g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) em thi không có giá tr(cid:345) tiên l(cid:301)(cid:369)ng (cid:16) HCMN: có th(cid:337) d(cid:301)(cid:299)ng tính 3.3.2. CLS:
(cid:16) CTM: ch(cid:343) có s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng BC bình th(cid:301)(cid:363)ng hay gi(cid:305)m (cid:16) (cid:38)(cid:307)y máu: t(cid:389) l(cid:341) d(cid:301)(cid:299)ng tính th(cid:307)p h(cid:299)n th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát (cid:16) (cid:38)(cid:307)y phân: d(cid:301)(cid:299)ng tính (cid:16) Ch(cid:311)n (cid:194)oán huy(cid:333)t thanh t(cid:377) ngày 12 – 15 (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i ch(cid:301)a tiêm phòng có th(cid:337) có nh(cid:381)ng hi(cid:341)u giá ng(cid:301)ng k(cid:333)t có giá tr(cid:345).
3.4. Th(cid:363)i k(cid:385) lui b(cid:341)nh: (cid:16) (cid:55)(cid:377) ngày 14 – 20 c(cid:373)a th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát (3- 4 tu(cid:309)n sau khi b(cid:341)nh b(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u), nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) h(cid:303) (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t ho(cid:325)c ph(cid:309)n nhi(cid:335)u h(cid:303) t(cid:377) t(cid:377).
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh nhân t(cid:343)nh d(cid:309)n, ti(cid:337)u nhi(cid:335)u và b(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u vào th(cid:363)i k(cid:385) l(cid:303)i s(cid:375)c. (cid:16) (cid:193)ôi khi tr(cid:301)(cid:361)c khi kh(cid:349)i, các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng nh(cid:301) n(cid:325)ng thêm lên ho(cid:325)c nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) dao (cid:194)(cid:359)ng (cid:80)(cid:303)nh.
(cid:16) Th(cid:363)i k(cid:385) l(cid:303)i s(cid:375)c b(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u khi BN kh(cid:349)i s(cid:351)t 2 ngày li(cid:335)n. 4. Các th(cid:337) lâm sàng: 4.1. Th(cid:337) kh(cid:365)i phát b(cid:307)t th(cid:301)(cid:363)ng: (cid:16) (cid:37)(cid:307)t ch(cid:369)t ho(cid:325)c khu trú (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t vào m(cid:359)t b(cid:359) ph(cid:315)n nào (cid:194)ó, t(cid:301)(cid:365)ng nh(cid:301) viêm ph(cid:355)i ho(cid:325)c viêm màng ph(cid:355)i ho(cid:325)c viêm th(cid:315)n. (cid:16) Th(cid:337) l(cid:301)u (cid:194)(cid:359)ng trong (cid:194)ó tuy nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, m(cid:307)t ng(cid:373), r(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa và h(cid:299)i s(cid:351)t (cid:194)(cid:333)n khi m(cid:359)t
- 2 -
bi(cid:333)n ch(cid:375)ng k(cid:345)ch li(cid:341)t nh(cid:301) xu(cid:307)t huy(cid:333)t hay th(cid:373)ng ru(cid:359)t xu(cid:307)t hi(cid:341)n. 4.2. Các th(cid:337) n(cid:325)ng:
(cid:16) Do s(cid:351)t cao, suy nh(cid:301)(cid:369)c c(cid:383)c (cid:194)(cid:359), li bì mê s(cid:305)ng k(cid:345)ch li(cid:341)t, gi(cid:315)t c(cid:299), t(cid:371)t HA, m(cid:303)ch nhanh (c(cid:379) (cid:194)(cid:359)ng th(cid:307)t (cid:194)(cid:76)(cid:335)u) (cid:16) Toàn thân suy nh(cid:301)(cid:369)c, có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng viêm não do n(cid:359)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351)
4.3. Các th(cid:337) tùy theo tu(cid:355)i: 4.3.1. Th(cid:337) tr(cid:329) s(cid:299) sinh:
(cid:16) (cid:53)(cid:307)t hi(cid:333)m tr(cid:301)(cid:361)c 6 tháng, khó ch(cid:311)n (cid:194)oán (cid:16) Di(cid:339)n bi(cid:333)n nh(cid:301) viêm d(cid:303) dày, ru(cid:359)t ho(cid:325)c nh(cid:301) VMN ho(cid:325)c s(cid:351)t CRNN ho(cid:325)c nh(cid:301) viêm ph(cid:355)i (cid:16) (cid:38)(cid:307)y máu khó th(cid:383)c hi(cid:341)n, ph(cid:305)i c(cid:307)y t(cid:373)y x(cid:301)(cid:299)ng hay c(cid:307)y phân 4.3.2. Th(cid:337)(cid:3)(cid:365) tr(cid:329) em 7 – 8 tu(cid:355)i:
(cid:16) Tr(cid:301)(cid:361)c (cid:194)ây: di(cid:339)n bi(cid:333)n nh(cid:327) và ng(cid:317)n (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n. (cid:16) (cid:42)(cid:309)n (cid:194)ây: bi(cid:337)u hi(cid:341)n s(cid:351)t dai d(cid:321)ng, nhi(cid:335)u bi(cid:333)n ch(cid:375)ng (do th(cid:301)(cid:299)ng hàn kháng thu(cid:351)c). Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng hay g(cid:325)p là xu(cid:307)t huy(cid:333)t tiêu hóa ho(cid:325)c viêm c(cid:299) tim. 4.3.3. Ng(cid:301)(cid:363)i già:
(cid:16) (cid:53)(cid:307)t n(cid:325)ng, hay có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng vào ph(cid:355)i, tim (cid:16) Th(cid:363)i k(cid:385) l(cid:303)i s(cid:375)c kéo dài
4.4. Các th(cid:337) liên k(cid:333)t: (cid:16) (cid:37)(cid:307)t c(cid:375) m(cid:359)t b(cid:341)nh c(cid:307)p di(cid:339)n hay tr(cid:301)(cid:363)ng di(cid:339)n nào c(cid:297)ng có th(cid:337) liên k(cid:333)t (cid:194)(cid:301)(cid:369)c v(cid:361)i b(cid:341)nh th(cid:301)(cid:299)ng hàn gây nên b(cid:359) m(cid:325)t LS và nh(cid:381)ng bi(cid:333)n ch(cid:375)ng (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t (cid:16) Nh(cid:307)t là s(cid:383) liên k(cid:333)t SR v(cid:361)i th(cid:301)(cid:299)ng hàn, kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u là nguy k(cid:345)ch ngay, nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) tuy(cid:333)n b(cid:345) các c(cid:299)n SR làm sai l(cid:303)c, lách s(cid:301)ng to...
5. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: 5.1. Huy(cid:333)t (cid:194)(cid:353):
(cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng BC h(cid:303) 2500 mm3, chi(cid:333)m > 60%, 9000 mm3 chi(cid:333)m 13% (cid:16) Hb h(cid:303) < 100 – 120 g/l (cid:16) Ti(cid:337)u c(cid:309)u bình th(cid:301)(cid:363)ng: 150 G/l (cid:16) Hct t(cid:293)ng cao 20 - 40 mm gi(cid:363) th(cid:375) nh(cid:307)t (cid:16) Các y(cid:333)u t(cid:351)(cid:3) (cid:194)ông máu bình th(cid:301)(cid:363)ng, tr(cid:377) khi có VG c(cid:307)p có th(cid:337) có bi(cid:333)n lo(cid:303)n nh(cid:327): fibrin
máu gi(cid:305)m < 3g/l g(cid:325)p 16% ho(cid:325)c t(cid:293)ng 5g/l g(cid:325)p 28% 5.2. Bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i v(cid:335) các enzyme:
(cid:16) ALT, AST t(cid:293)ng g(cid:325)p 44% các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p. ch(cid:343) t(cid:293)ng cao AST g(cid:325)p 11% (cid:16) Photphatase ki(cid:335)m bình th(cid:301)(cid:363)ng (cid:16) Lactate dehydroaza t(cid:293)ng cao trong 80% các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p (cid:16) Creatinin t(cid:293)ng cao trong 30% tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p
5.3. Bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i v(cid:335) sinh hóa:
(cid:16) Lipid máu gi(cid:305)m (cid:16) Cholesterol máu gi(cid:305)m (cid:16) (cid:533)lipoprotein bình th(cid:301)(cid:363)ng (cid:16) Protit máu gi(cid:305)m (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:341)n di mi(cid:339)n d(cid:345)ch có t(cid:293)ng (cid:307) globulin 5.4. Bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i: th(cid:301)(cid:363)ng gi(cid:305)m h(cid:299)n bình th(cid:301)(cid:363)ng
6. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: 6.1. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng v(cid:335) b(cid:359) máy tiêu hóa: 2 bi(cid:333)n ch(cid:375)ng quan tr(cid:347)ng nh(cid:307)t là XHTH và th(cid:373)ng
- 3 -
ru(cid:359)t 6.1.1. Xu(cid:307)t huy(cid:333)t tiêu hóa:
(cid:16) Có th(cid:337) do xung huy(cid:333)t (cid:365) niêm m(cid:303)c ho(cid:325)c loét m(cid:359)t m(cid:303)ch máu (cid:365) ru(cid:359)t. (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng xu(cid:307)t huy(cid:333)t nh(cid:327) vào ngày th(cid:375) 10 – 12 do s(cid:383) xung huy(cid:333)t c(cid:373)a niêm m(cid:303)c ru(cid:359)t, bi(cid:337)u hi(cid:341)n (cid:194)i ngoài phân (cid:194)en nát, mùi kh(cid:321)m.
(cid:16) (cid:49)(cid:333)u xu(cid:307)t huy(cid:333)t vào ngày 15 – 20 th(cid:301)(cid:363)ng do loét m(cid:359)t m(cid:303)ch máu, bi(cid:337)u hi(cid:341)n th(cid:301)(cid:363)ng (cid:81)(cid:325)ng: BN xanh nh(cid:369)t, l(cid:305)(cid:3)(cid:194)i, m(cid:303)ch nhanh, HA h(cid:303) r(cid:353)i (cid:194)(cid:303)i ti(cid:341)n ra máu, nhi(cid:335)u khi t(cid:379) vong không k(cid:345)p (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345). 6.1.2. Th(cid:373)ng ru(cid:359)t: khó ch(cid:311)n (cid:194)oán, tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng a) Th(cid:373)ng ru(cid:359)t k(cid:345)ch li(cid:341)t: (cid:16) (cid:42)(cid:325)p (cid:365) các th(cid:337) không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c dùng thu(cid:351)c ho(cid:325)c vì không bi(cid:333)t ho(cid:325)c vì l(cid:301)u (cid:194)(cid:359)ng không (cid:194)(cid:337) ý (cid:194)(cid:333)n (cid:16) Kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u k(cid:345)ch li(cid:341)t ngay:
(cid:14) (cid:193)au nh(cid:301) dao (cid:194)âm vào h(cid:351) ch(cid:315)u ph(cid:305)i hay b(cid:371)ng d(cid:301)(cid:361)i (cid:14) (cid:38)(cid:375)ng b(cid:371)ng (cid:14) Bí (cid:194)(cid:303)i ti(cid:341)n và trung ti(cid:341)n. (cid:14) Nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359), HA, m(cid:303)ch nhanh. (cid:14) (cid:193)ôi khi kèm theo rét run, r(cid:353)i nôn, n(cid:307)c, ch(cid:301)(cid:361)ng b(cid:371)ng, m(cid:307)t vùng (cid:194)(cid:371)c tr(cid:301)(cid:361)c gan, m(cid:325)t
qu(cid:317)t l(cid:303)i, nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) l(cid:303)i t(cid:293)ng. (cid:16) XQ (cid:355) b(cid:371)ng: li(cid:335)m h(cid:299)i d(cid:301)(cid:361)i c(cid:299) hoành. (cid:16) (cid:38)(cid:309)n ph(cid:305)i k(cid:333)t h(cid:369)p KS Quinolon th(cid:333) h(cid:341) m(cid:361)i v(cid:361)i Netromixin h(cid:353)i s(cid:375)c cùng v(cid:361)i ph(cid:313)u thu(cid:315)t ngay.
b) Th(cid:373)ng ru(cid:359)t âm (cid:343): (cid:16) (cid:42)(cid:325)p nhi(cid:335)u h(cid:299)n th(cid:337) k(cid:345)ch li(cid:341)t (cid:16) BN không (cid:194)au l(cid:317)m, (cid:194)au lan t(cid:349)a, không khu trú rõ r(cid:341)t (cid:365) m(cid:359)t n(cid:299)i nào. (cid:16) (cid:37)(cid:371)ng h(cid:299)i c(cid:375)ng, ch(cid:301)(cid:361)ng b(cid:371)ng, bí trung (cid:194)(cid:303)i ti(cid:341)n, m(cid:303)ch nhanh d(cid:309)n (cid:16) XQ (cid:365) b(cid:371)ng: li(cid:335)m h(cid:299)i d(cid:301)(cid:361)i c(cid:299) hoành (cid:16) Ph(cid:305)i theo dõi ngo(cid:303)i khoa, nh(cid:301)ng ch(cid:301)a ch(cid:317)c ph(cid:305)i m(cid:355) (cid:16) Ph(cid:305)i (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) KS ph(cid:351)i h(cid:369)p cùng v(cid:361)i h(cid:353)i s(cid:375)c n(cid:359)i khoa 6.1.3. Các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng khác v(cid:335) tiêu hóa:
(cid:342)a ch(cid:305)y r(cid:307)t nhi(cid:335)u, (cid:194)i ngoài 20 – 30 l(cid:309)n/ngày, phân n(cid:325)ng mùi.
- 4 -
a) Viêm mi(cid:341)ng l(cid:369)i: v(cid:333)t loét Duguet, loét th(cid:383)c qu(cid:305)n và d(cid:303) dày b) Th(cid:301)(cid:299)ng hàn (cid:194)(cid:303)i tràng: (cid:16) Hay g(cid:325)p trong các th(cid:337) r(cid:307)t n(cid:325)ng (cid:16) (cid:16) (cid:193)au nhi(cid:335)u (cid:365) th(cid:301)(cid:369)ng v(cid:345) và h(cid:351) ch(cid:315)u trái. (cid:16) Tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình, có th(cid:337) th(cid:307)y (cid:194)(cid:303)i tràng n(cid:355)i lên. c) Viêm túi m(cid:315)t: (cid:16) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n t(cid:377) ngày th(cid:375) 8. (cid:16) (cid:193)au nhi(cid:335)u hay ít (cid:365) d(cid:301)(cid:361)i gan, có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)au xiên lên vai. (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng không có hoàng (cid:194)(cid:305)m. (cid:16) (cid:306)n h(cid:303) s(cid:301)(cid:363)n ph(cid:305)i, có th(cid:337) s(cid:363) th(cid:307)y túi m(cid:315)t và (cid:194)(cid:76)(cid:337)m túi m(cid:315)t (cid:194)au. (cid:16) CTM: t(cid:293)ng BC (cid:194)a nhân trung tính. (cid:16) Tiên l(cid:301)(cid:369)ng: không (cid:194)áng e ng(cid:303)i. d) Viêm gan: (cid:16) Có th(cid:337) vàng da nh(cid:327) (cid:16) XN máu: t(cid:293)ng men gan ALT, AST e) Viêm tuy(cid:333)n mang tai: (cid:16) Có th(cid:337) x(cid:305)y ra b(cid:307)t c(cid:375) th(cid:363)i (cid:194)(cid:76)(cid:337)m nào c(cid:373)a b(cid:341)nh (cid:16) Viêm m(cid:373) trong các th(cid:337) n(cid:325)ng 6.2. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng vào b(cid:359) máy tu(cid:309)n hoàn: 6.2.1. Viêm c(cid:299) tim: (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p 100% (cid:365) tu(cid:309)n th(cid:375) 3 và 36% (cid:365) tu(cid:309)n th(cid:375) nh(cid:307)t n(cid:333)u không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)
(cid:16) LS:
(cid:14) Nh(cid:345)p tim nhanh. (cid:14) Ti(cid:333)ng tim m(cid:363). (cid:14) HA h(cid:303). (cid:14) Có ti(cid:333)ng ng(cid:383)a phi. (cid:14) (cid:364) tr(cid:329) em có th(cid:337) tr(cid:371)y tim m(cid:303)ch. (cid:16) Thay (cid:194)(cid:355)i (cid:194)(cid:76)(cid:341)n tim: + Có r(cid:351)i lo(cid:303)n nh(cid:345)p tim: có ngo(cid:303)i tâm thu, lo(cid:303)n nh(cid:345)p hoàn toàn, cu(cid:353)ng (cid:194)(cid:359)ng nh(cid:295), block hoàn toàn hi(cid:333)m g(cid:325)p + Có bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i ph(cid:375)c h(cid:341): PR kéo dài > 20 giây, (cid:194)(cid:76)(cid:341)n áp h(cid:303), thay (cid:194)(cid:355)i kho(cid:305)ng cách ST và
sóng T 6.2.2. Viêm (cid:194)(cid:359)ng m(cid:303)ch:
(cid:16) (cid:42)(cid:325)p (cid:365) th(cid:363)i k(cid:385) lui b(cid:341)nh và l(cid:303)i s(cid:375)c (cid:16) Hay g(cid:325)p (cid:365)(cid:3)(cid:193)M chi d(cid:301)(cid:361)i, (cid:193)M chày sau, (cid:193)M khoeo, (cid:193)M (cid:194)ùi
6.2.3. Viêm t(cid:295)nh m(cid:303)ch: (cid:16) Có th(cid:337) g(cid:325)p (cid:365) th(cid:363)i k(cid:385) s(cid:361)m và mu(cid:359)n (cid:16) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng gi(cid:351)ng nh(cid:301) viêm TM tr(cid:317)ng (cid:194)au.
6.3. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng vào h(cid:341) th(cid:351)ng th(cid:309)n kinh: 6.3.1. Não viêm th(cid:301)(cid:299)ng hàn: 4 th(cid:337) (cid:16) Não viêm th(cid:337) th(cid:383)c v(cid:315)t:
+ Th(cid:337) toàn b(cid:359): li bì, mê s(cid:305)ng, h(cid:303) HA + Th(cid:337) hành não, c(cid:309)u não, có RL v(cid:335) hô h(cid:307)p TM (cid:16) Não viêm th(cid:337) d(cid:301)(cid:361)i (cid:194)(cid:353)i:
+ Th(cid:337) t(cid:351)i c(cid:307)p, t(cid:361)i d(cid:351)c, s(cid:351)t cao 420C + Hôn mê ho(cid:325)c s(cid:351)t cao li bì + Ure máu t(cid:293)ng (cid:16) Não viêm th(cid:337) th(cid:309)n kinh:
(cid:14) Th(cid:337) bó tháp: li(cid:341)t n(cid:379)a ng(cid:301)(cid:363)i, lên c(cid:299)n (cid:194)(cid:359)ng kinh ho(cid:325)c c(cid:307)m kh(cid:311)u (cid:14) Th(cid:337) ngo(cid:303)i tháp: có th(cid:337) có HC Parkinson ho(cid:325)c t(cid:293)ng tr(cid:301)(cid:299)ng l(cid:383)c c(cid:299), t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng th(cid:337) vân, múa gi(cid:315)t, múa v(cid:363)n (cid:14) Th(cid:337) ti(cid:337)u não: (cid:194)(cid:299)n thu(cid:309)n hay có th(cid:317)t, co gi(cid:315)t
(cid:16) Viêm não th(cid:337) tinh th(cid:309)n: ng(cid:299) ngác, li bì, v(cid:315)t vã 6.4. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng vào màng não t(cid:373)y:
(cid:16) (cid:55)(cid:389) l(cid:341) g(cid:325)p 6% các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p, tr(cid:329) em m(cid:317)c nhi(cid:335)u g(cid:307)p (cid:194)ôi ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n (cid:16) Viêm màng não t(cid:373)y tr(cid:359)i h(cid:321)n (th(cid:337) “th(cid:301)(cid:299)ng hàn màng não t(cid:373)y”) ho(cid:325)c ch(cid:343) là m(cid:359)t tri(cid:341)u ch(cid:375)ng trong m(cid:359)t b(cid:341)nh th(cid:301)(cid:299)ng hàn n(cid:325)ng có não viêm. (cid:16) Bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i DNT nh(cid:327) theo ki(cid:337)u VMN n(cid:301)(cid:361)c trong, t(cid:333) bào t(cid:293)ng ít, Alb t(cid:293)ng nh(cid:327) 0.4 – 0.5 g/l, không (cid:305)nh h(cid:301)(cid:365)ng t(cid:361)i tiên l(cid:301)(cid:369)ng
(cid:16) (cid:49)(cid:325)ng h(cid:299)n là VMN m(cid:373) có tr(cid:383)c khu(cid:311)n th(cid:301)(cid:299)ng hàn hay t(cid:303)p khu(cid:311)n. (cid:16) Hi(cid:333)m g(cid:325)p và nguy k(cid:345)ch là xu(cid:307)t huy(cid:333)t trong màng não – m(cid:359)t trong các bi(cid:337)u hi(cid:341)n khác
(cid:70)(cid:373)a th(cid:301)(cid:299)ng hàn xu(cid:307)t huy(cid:333)t. 6.5. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng vào h(cid:341) hô h(cid:307)p:
6.5.1. Viêm thanh qu(cid:305)n: viêm thanh qu(cid:305)n loét, ho(cid:303)i th(cid:301) g(cid:325)p (cid:365) các th(cid:337) n(cid:325)ng 6.5.2. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng vào ph(cid:355)i:
- 5 -
(cid:16) Viêm ph(cid:333) qu(cid:305)n: th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p nh(cid:307)t (cid:365) tr(cid:329) em (cid:16) Viêm ph(cid:355)i g(cid:325)p (cid:365) th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát hay l(cid:303)i s(cid:375)c (cid:16) Áp xe ph(cid:355)i tiên phát ho(cid:325)c h(cid:315)u phát do t(cid:317)c TM, hi(cid:341)n nay r(cid:307)t hi(cid:333)m
(cid:16) Tràn d(cid:345)ch MP, m(cid:373)(cid:3)(cid:365) khoang màng ph(cid:355)i có th(cid:337) m(cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u ho(cid:325)c xu(cid:307)t hi(cid:341)n (cid:365) th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát, n(cid:301)(cid:361)c hút ra có th(cid:337) có máu, m(cid:373)(cid:3)(cid:365) khoang MP ho(cid:325)c tràn d(cid:345)ch có pha l(cid:313)n máu do th(cid:301)(cid:299)ng hàn ho(cid:325)c do VK lao.
7. Ch(cid:311)n (cid:194)oán:
7.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: 7.1.1. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: (cid:16) BN s(cid:351)ng (cid:365) vùng d(cid:345)ch t(cid:339) l(cid:301)u hành ho(cid:325)c (cid:194)(cid:333)n vùng d(cid:345)ch l(cid:301)u hành tr(cid:301)(cid:361)c khi m(cid:317)c b(cid:341)nh (cid:253) 7 ngày 7.1.2. Lâm sàng: (cid:16) (cid:49)(cid:333)u BN (cid:194)(cid:333)n vi(cid:341)n s(cid:361)m tr(cid:301)(cid:361)c 7 ngày (cid:194)(cid:309)u: ph(cid:305)i chú ý tìm t(cid:315)p h(cid:369)p các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng sau:
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t nh(cid:327) t(cid:293)ng d(cid:309)n. (cid:14) Nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u m(cid:341)t nh(cid:347)c. (cid:14) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa: táo bón, hi(cid:333)m g(cid:325)p (cid:343)a l(cid:349)ng. (cid:14) (cid:37)(cid:371)ng ch(cid:301)(cid:361)ng nh(cid:327), ùng (cid:371)c h(cid:351) ch(cid:315)u ph(cid:305)i. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u BN (cid:194)(cid:333)n vi(cid:341)n mu(cid:359)n sau 2 – 3 tu(cid:309)n b(cid:345) b(cid:341)nh, c(cid:309)n d(cid:383)a vào: (cid:14) HCNT rõ: s(cid:351)t hình cao nguyên, s(cid:351)t liên t(cid:371)c c(cid:305) ngày, nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) bu(cid:355)i sáng và bu(cid:355)i chi(cid:335)u chênh nhau không quá 1 (cid:194)(cid:359), m(cid:341)t m(cid:349)i, g(cid:309)y sút (cid:14) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n th(cid:309)n kinh: tuphos, mê s(cid:305)ng, co gi(cid:315)t ho(cid:325)c tay b(cid:317)t chu(cid:353)n chu(cid:353)n, li(cid:341)t ½ ng(cid:301)(cid:363)i + HC r(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa ki(cid:337)u (cid:343)a l(cid:349)ng: phân nát t(cid:377) 1 – 2 l(cid:309)n/ ngày, mùi kh(cid:321)m, l(cid:301)(cid:367)i khô (cid:194)(cid:349), b(cid:371)ng ch(cid:301)(cid:361)ng.
+ Gan lách to. + (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng phát ban d(cid:303)ng dát ho(cid:325)c s(cid:311)n (cid:365) quanh b(cid:371)ng hay th(cid:317)t l(cid:301)ng. + Bi(cid:337)u hi(cid:341)n tim m(cid:303)ch: hay g(cid:325)p viêm c(cid:299) tim, m(cid:303)ch nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) phân ly ít g(cid:325)p. 7.1.3. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: (cid:16) Phân l(cid:315)p:
(cid:14) (cid:38)(cid:307)y máu d(cid:301)(cid:299)ng tính: 90% (cid:365) tu(cid:309)n (cid:194)(cid:309)u và gi(cid:305)m (cid:365) các tu(cid:309)n sau (cid:14) (cid:38)(cid:307)y t(cid:373)y x(cid:301)(cid:299)ng: d(cid:339) phân l(cid:315)p (cid:194)(cid:301)(cid:369)c VK ngay c(cid:305) khi (cid:194)ã s(cid:379) d(cid:371)ng KS (cid:14) (cid:38)(cid:307)y phân: t(cid:389) l(cid:341) d(cid:301)(cid:299)ng tính cao t(cid:377) tu(cid:309)n th(cid:375) 2 (cid:194)(cid:333)n tu(cid:309)n th(cid:375) 3 c(cid:373)a b(cid:341)nh (cid:14) (cid:38)(cid:307)y m(cid:315)t: pp Entreo test l(cid:307)y d(cid:345)ch tá tràng, t(cid:389) l(cid:341) d(cid:301)(cid:299)ng tính 60 - 90% (cid:14) (cid:38)(cid:307)y n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u: d(cid:301)(cid:299)ng tính 25% t(cid:377) tu(cid:309)n th(cid:375) 3 tr(cid:365)(cid:3)(cid:194)i, nên l(cid:307)y n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u nhi(cid:335)u trong
ngày vào bu(cid:355)i sáng trong 7 ngày (cid:14) (cid:38)(cid:307)y h(cid:353)ng ban: t(cid:343) l(cid:341) d(cid:301)(cid:299)ng tính 63% (cid:16) Ph(cid:305)n (cid:375)ng huy(cid:333)t thanh:
(cid:14) Ph(cid:305)n (cid:375)ng Widal: kháng nguyên O, kháng nguyên H, kháng nguyên Vi (cid:14) Ph(cid:305)i làm 2 l(cid:309)n, l(cid:309)n th(cid:375) nh(cid:307)t (cid:365) tu(cid:309)n th(cid:375) 2 cách nhau 7 ngày (cid:14) Ph(cid:305)n (cid:375)ng Widal có giá tr(cid:345) ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh khi hi(cid:341)u giá kháng th(cid:337) l(cid:309)n 2 l(cid:361)n g(cid:307)p 4 (cid:79)(cid:309)n c(cid:373)a l(cid:309)n th(cid:375) nh(cid:307)t. (cid:14) (cid:49)(cid:333)u hi(cid:341)u giá KT v(cid:361)i kháng nguyên O (cid:365) l(cid:309)n 1 (cid:253) 1/200 thì có giá tr(cid:345) ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh. (cid:16) ELISA: phát hi(cid:341)n kháng th(cid:337) IgM, IgG ch(cid:351)ng l(cid:303)i kháng nguyên LPS c(cid:373)a VK
7.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 7.2.1. (cid:57)(cid:361)i b(cid:341)nh c(cid:305)nh s(cid:351)t trong 1 tu(cid:309)n: (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh do virut:
(cid:14) VGVR: có th(cid:363)i k(cid:385) ti(cid:335)n hoàng (cid:194)(cid:305)m, vàng da nh(cid:327), h(cid:333)t s(cid:351)t (cid:14) Xu(cid:307)t huy(cid:333)t Dengue:
- 6 -
(cid:120) (cid:54)(cid:351)t nh(cid:327), (cid:194)au m(cid:349)i ng(cid:301)(cid:363)i (cid:120) XN: ti(cid:337)u c(cid:309)u gi(cid:305)m, Hct t(cid:293)ng cao (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh do KST SR:
+ BN có (cid:365) vùng SR l(cid:301)u hành + Ph(cid:305)i tìm KST SR qua soi máu
(cid:16) Nhi(cid:339)m Rickettsia: s(cid:351)t rét liên t(cid:371)c, phát ban toàn thân, không có RL tiêu hóa (cid:16) Nhi(cid:339)m Brucellose 7.2.2. (cid:57)(cid:361)i b(cid:341)nh c(cid:305)nh s(cid:351)t kéo dài (cid:253) 2 tu(cid:309)n:
(cid:16) NKH do t(cid:371) c(cid:309)u: do t(cid:371) c(cid:309)u, liên c(cid:309)u, E.coli ph(cid:305)i d(cid:383)a vào c(cid:307)y máu (cid:16) Các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p m(cid:373) sâu: s(cid:351)t liên t(cid:371)c, dao (cid:194)(cid:359)ng, không có tình tr(cid:303)ng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c và kèm
bi(cid:337)u hi(cid:341)n t(cid:303)i các c(cid:299) quan (cid:194)ó, c(cid:309)n SA, CT (cid:194)(cid:337) xác (cid:194)(cid:345)nh. (cid:14) Ápxe gan (cid:14) Viêm (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t (cid:14) Viêm quanh th(cid:315)n (cid:14) Viêm x(cid:301)(cid:299)ng (cid:14) Viêm n(cid:359)i tâm m(cid:303)c: có SR c(cid:299)n, lách to, viêm t(cid:317)c m(cid:303)ch n(cid:359)i t(cid:303)ng
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh lao: ch(cid:373) y(cid:333)u là lao kê, (cid:194)ôi khi khó ch(cid:311)n (cid:194)oán n(cid:333)u lách to, s(cid:351)t kéo dài (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh không nhi(cid:339)m trùng: b(cid:341)nh t(cid:303)o keo
8. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 8.1. Nguyên t(cid:317)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345):
(cid:16) Phát hi(cid:341)n s(cid:361)m (cid:16) (cid:47)(cid:383)a ch(cid:347)n KS thích h(cid:369)p (cid:16) Cung c(cid:307)p dinh d(cid:301)(cid:367)ng (cid:194)(cid:309)y (cid:194)(cid:373) (cid:16) Phát hi(cid:341)n k(cid:345)p th(cid:363)i các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng
8.2. Th(cid:301)(cid:299)ng hàn không kháng thu(cid:351)c: (cid:47)(cid:383)a ch(cid:347)n m(cid:359)t trong s(cid:351) thu(cid:351)c d(cid:301)(cid:361)i (cid:194)ây: (cid:16) Cotrimoxazole:
(cid:14) Có hi(cid:341)u qu(cid:305) t(cid:351)t (cid:365) vùng (cid:194)(cid:345)a lý có ch(cid:373)ng S.typhi kháng thu(cid:351)c Chloramphenicol (cid:14) Không dùng cho tr(cid:329) em d(cid:301)(cid:361)i 2 tu(cid:355)i và ph(cid:371) n(cid:381) có thai vì (cid:194)(cid:359)c v(cid:361)i th(cid:315)n (cid:16) Chloramphenicol:
(cid:14) Thu(cid:351)c ng(cid:307)m t(cid:351)t vào t(cid:355) ch(cid:375)c lympho, giá r(cid:329), d(cid:339) s(cid:379) d(cid:371)ng, dùng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng u(cid:351)ng. (cid:14) Không (cid:194)(cid:359)c v(cid:361)i gan, th(cid:305)i tr(cid:377) qua m(cid:315)t và n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u (cid:14) (cid:193)(cid:359)c v(cid:361)i t(cid:373)y x(cid:301)(cid:299)ng, gây nh(cid:301)(cid:369)c t(cid:373)y (cid:14) Hi(cid:341)n nay VK th(cid:301)(cid:299)ng hàn (cid:194)ã kháng l(cid:303)i Chloramphenicol, Ampicillin, Cotrimoxazol (cid:16) Ampicillin và Amoxicillin: dùng (cid:194)(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) ng(cid:301)(cid:363)i lành mang trùng
8.3. Th(cid:301)(cid:299)ng hàn kháng thu(cid:351)c: (cid:16) New quinolon:
(cid:14) KS ph(cid:355) kháng khu(cid:311)n r(cid:359)ng (cid:14) Khuyêchs tán t(cid:351)t vào mô, (cid:194)(cid:303)t (cid:194)(cid:301)(cid:369)c n(cid:353)ng (cid:194)(cid:359) cao trong d(cid:345)ch tiêu hóa và h(cid:303)ch m(cid:303)c treo, túi m(cid:315)t và gan
(cid:14) Không dùng cho PN có thai, ng(cid:301)(cid:363)i d(cid:345)(cid:3)(cid:375)ng v(cid:361)i New quinolon và thi(cid:333)u G6PD (cid:14) Ph(cid:305)n (cid:375)ng có h(cid:303)i: bu(cid:353)n nôn, viêm kh(cid:361)p, viêm gân, gi(cid:305)m nh(cid:327) BC, ti(cid:337)u c(cid:309)u (cid:16) Cephalosporin III (Ceftriaxone, Cefomic, Cefantral)
(cid:14) Thu(cid:351)c làm s(cid:303)ch VK c(cid:305)(cid:3)(cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t l(cid:313)n b(cid:303)ch huy(cid:333)t (cid:14) Thu(cid:351)c c(cid:317)t s(cid:351)t ch(cid:315)m, (cid:194)(cid:317)t ti(cid:335)n nh(cid:301)ng an toàn cao (cid:194)(cid:351)i v(cid:361)i tr(cid:329) em
8.4. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) ng(cid:301)(cid:363)i lành mang VK mãn:
(cid:16) Phòng b(cid:341)nh cho c(cid:359)ng (cid:194)(cid:353)ng (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng dùng Amoxicillin 4g/ngày chi 4 l(cid:309)n/ngày và trong th(cid:363)i gian 6 tu(cid:309)n (cid:16) (cid:49)(cid:333)u không h(cid:333)t VK sau m(cid:359)t (cid:194)(cid:369)t (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345), có th(cid:337) ph(cid:305)i c(cid:317)t túi m(cid:315)t
- 7 -
8.5. Ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359)(cid:3)(cid:293)n và b(cid:353)i ph(cid:371) n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i:
(cid:16) Th(cid:375)c (cid:293)n m(cid:335)m, d(cid:339) tiêu, (cid:194)(cid:305)m b(cid:305)o 2 000 – 2 500 calo/ngày (cid:16) (cid:39)(cid:345)ch truy(cid:335)n th(cid:301)(cid:363)ng dùng Ringerlactat
8.6. Các thu(cid:351)c khác: (cid:16) Thu(cid:351)c h(cid:303) nhi(cid:341)t: Paracetamol n(cid:333)u BN s(cid:351)t csao quá 400C ho(cid:325)c s(cid:351)t có co gi(cid:315)t ph(cid:305)i dùng thu(cid:351)c h(cid:303) nhi(cid:341)t và kh(cid:293)n l(cid:303)nh (cid:194)(cid:317)p b(cid:327)n, c(cid:355), nách (cid:16) Corticoid: + Dùng cho BN th(cid:301)(cid:299)ng hàn n(cid:325)ng, RL tri giác n(cid:325)ng, hôn mê, (cid:194)(cid:363)(cid:3)(cid:194)(cid:313)n hay tình tr(cid:303)ng s(cid:351)c có HA th(cid:307)p
+ Ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) không quá 3 ngày + Thu(cid:351)c dexamethazol 3 mg/kg/ngày gi(cid:305)m d(cid:309)n li(cid:335)u các ngày sau
(cid:16) Heparin: C(cid:193) trong các Rl (cid:194)ông máu và viêm t(cid:317)c TM (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng:
+ Não viêm dùng Corticoid + Th(cid:373)ng ru(cid:359)t c(cid:307)p: h(cid:353)i s(cid:375)c n(cid:359)i khoa và ngo(cid:303)i khoa + XHTH: n(cid:333)u XH n(cid:325)ng ph(cid:305)i truy(cid:335)n máu
9. Phòng b(cid:341)nh: 9.1. Phòng b(cid:341)nh t(cid:303)i c(cid:359)ng (cid:194)(cid:353)ng:
(cid:16) Lo(cid:303)i b(cid:349) các y(cid:333)u t(cid:351) nguy c(cid:299): (cid:194)(cid:305)m b(cid:305)o n(cid:301)(cid:361)c s(cid:303)ch cho dân. (cid:16) (cid:46)(cid:333)t h(cid:369)p nhi(cid:335)u t(cid:355) ch(cid:375)c (nhà tr(cid:301)(cid:363)ng, xã h(cid:359)i,..) tuyên truy(cid:335)n gi(cid:381) gìn v(cid:341) sinh: (cid:293)n u(cid:351)ng, r(cid:379)a tay sau khi v(cid:341) sinh; v(cid:315)n (cid:194)(cid:359)ng nông dân thay (cid:194)(cid:355)i t(cid:315)p quán dùng phân t(cid:301)(cid:299)i (cid:194)(cid:337) t(cid:301)(cid:361)i cây, xây d(cid:383)ng nhà v(cid:341) sinh h(cid:369)p lý.
- 8 -
(cid:16) Y t(cid:333) c(cid:299) s(cid:365): giám sát ng(cid:301)(cid:363)i lành mang trùng. (cid:16) Hu(cid:307)n luy(cid:341)n nhân viên y t(cid:333) c(cid:299) s(cid:365) s(cid:361)m phát hi(cid:341)n b(cid:341)nh t(cid:303)i c(cid:359)ng (cid:194)(cid:353)ng, k(cid:345)p th(cid:363)i cách ly, (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) các th(cid:337) thông th(cid:301)(cid:363)ng, bi(cid:333)t cách t(cid:311)y u(cid:333) sát trùng (cid:194)(cid:353) dùng (cid:365) nhà b(cid:341)nh nhân. 9.2. (cid:54)(cid:379) d(cid:371)ng vaccin: có 3 lo(cid:303)i: (cid:16) Lo(cid:303)i vaccin là vi khu(cid:311)n b(cid:307)t ho(cid:303)t b(cid:365)i phenon và nhi(cid:341)t: hi(cid:341)u qu(cid:305) cao, ch(cid:343) s(cid:379) d(cid:371)ng cho ng(cid:301)(cid:363)i tình nguy(cid:341)n. (cid:16) Vaccin s(cid:351)ng gi(cid:305)m (cid:194)(cid:359)c l(cid:383)c Ty21a, dùng cho c(cid:305) tr(cid:329) em và ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n, hi(cid:341)u qu(cid:305) trong 3 (cid:81)(cid:293)m. (cid:16) Typhim Vi: không dùng cho tr(cid:329) < 2 tu(cid:355)i. Tiêm b(cid:317)p: 0,5 ml.
(cid:37)(cid:340)NH S(cid:364)I
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) Là b(cid:341)nh truy(cid:335)n nhi(cid:339)m c(cid:307)p tính lây qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p do Paramyxovirus influenzae gây ra. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh th(cid:301)(cid:363)ng x(cid:305)y ra (cid:365) tr(cid:329) em, (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t 2 - 6 tu(cid:355)i, v(cid:361)i bi(cid:337)u hi(cid:341)n LS s(cid:351)t, viêm k(cid:333)t m(cid:303)c, viem (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p, tiêu hóa, phát ban ngoài da.
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh th(cid:301)(cid:363)ng gây bi(cid:333)n ch(cid:375)ng n(cid:325)ng (cid:365) tr(cid:329) em. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh t(cid:303)o ra tr(cid:303)ng thái mi(cid:339)n d(cid:345)ch b(cid:335)n v(cid:381)ng su(cid:351)t (cid:194)(cid:363)i.
2. (cid:39)(cid:344)CH T(cid:338) H(cid:346)C:
2.1. Tác nhân: Paramyxovirus influenzae, thu(cid:359)c h(cid:347) Paramyxoviridae. 2.2. Ngu(cid:353)n b(cid:341)nh: B(cid:341)nh nhân s(cid:365)i 2.3. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây: tr(cid:383)c ti(cid:333)p qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p 2.4. (cid:38)(cid:299) th(cid:337) c(cid:305)m th(cid:371):
(cid:16) Tr(cid:329) em 2 - 6 tu(cid:355)i. (cid:16) (cid:54)(cid:299) sinh m(cid:361)i l(cid:347)t lòng còn mi(cid:339)n d(cid:345)ch th(cid:371)(cid:3)(cid:194)(cid:359)ng 6 tháng. (cid:16) Mi(cid:339)n d(cid:345)ch b(cid:335)n v(cid:381)ng su(cid:351)t (cid:194)(cid:363)i sau khi m(cid:317)c s(cid:365)i. 2.5. Phân b(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339):
(cid:16) Lây m(cid:303)nh 1 - 2 ngày tr(cid:301)(cid:361)c khi m(cid:347)c ban & 4 ngày sau khi phát ban. (cid:16) Mùa (cid:194)ông xuân. (cid:16) (cid:48)(cid:347)i n(cid:299)i trên th(cid:333) gi(cid:361)i. 3. TRI(cid:340)U CH(cid:374)NG LÂM SÀNG (th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình) 3.1. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:373) b(cid:341)nh: 10 ngày không có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng.
3.2. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n kh(cid:365)i phát: 4 - 5 ngày (cid:87)(cid:377) lúc b(cid:345) s(cid:351)t (cid:194)(cid:333)n lúc b(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u phát ban. (cid:16) (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng viêm long: (cid:14) Viêm (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p trên: ho, h(cid:317)t h(cid:299)i, ch(cid:305)y n(cid:301)(cid:361)c m(cid:297)i. Có th(cid:337) g(cid:325)p viêm thanh qu(cid:305)n (cid:70)(cid:307)p (ho, khàn ti(cid:333)ng, mi(cid:341)ng khô), xu(cid:307)t hi(cid:341)n ban (cid:194)êm, kéo dài vài gi(cid:363) r(cid:353)i h(cid:333)t.
(cid:14) Viêm k(cid:333)t m(cid:303)c m(cid:317)t, ch(cid:305)y n(cid:301)(cid:361)c m(cid:317)t, s(cid:301)ng phù k(cid:333)t m(cid:303)c và mi m(cid:317)t (d(cid:307)u Brown Lee) (cid:14) Viêm long (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa:(cid:3)(cid:343)a ch(cid:305)y, phân nhi(cid:335)u n(cid:301)(cid:361)c, hoa cà hoa c(cid:305)i.
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t t(cid:377) t(cid:377) t(cid:293)ng d(cid:309)n 39 - 400C (cid:194)(cid:333)n khi phát ban. (cid:16) (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u Koplik: trong vòng 12 - 18h. (cid:14) Ch(cid:307)m tr(cid:317)ng 1 - 2 mm, niêm m(cid:303)c mi(cid:341)ng d(cid:347)c theo x(cid:301)(cid:299)ng hàm 2, quanh l(cid:357) tuy(cid:333)n stenon, có tr(cid:301)(cid:361)c khi phát ban. (cid:14) Khi phát ban thì ko còn Koplik n(cid:381)a. (cid:16) Có th(cid:337) g(cid:325)p tri(cid:341)u ch(cid:375)ng th(cid:309)n kinh (s(cid:351)t cao co gi(cid:315)t, HCMN).
3.3. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n toàn phát: (cid:16) Ban (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình:
(cid:14) Màu h(cid:353)ng, không ng(cid:375)a, d(cid:303)ng dát s(cid:311)n (cid:14) Trình t(cid:383) m(cid:347)c ban: Tóc - sau hai tai- m(cid:325)t- c(cid:355) - thân mình và t(cid:375) chi. (cid:14) Dày nh(cid:307)t n(cid:299)i c(cid:347) xát và ph(cid:299)i n(cid:317)ng (cid:14) Xen k(cid:331) là vùng da lành. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t:
1
(cid:14) Gi(cid:305)m d(cid:309)n khi m(cid:347)c ban. H(cid:333)t ngày th(cid:375) 4 - 5. (cid:14) (cid:49)(cid:333)u s(cid:351)t kéo dài có th(cid:337) do bi(cid:333)n ch(cid:375)ng. (cid:16) Viêm long: (cid:194)au m(cid:317)t, s(cid:355) m(cid:297)i, viêm thanh qu(cid:305)n, khí qu(cid:305)n.
3.4. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n lui b(cid:341)nh: (cid:16) Ban: m(cid:307)t (cid:194)i ngày th(cid:375) 4 (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i v(cid:333)t nâu trên da (l(cid:319)n da h(cid:355)), theo th(cid:375) t(cid:383) nh(cid:301) khi m(cid:347)c (tóc....chi) (cid:16) Có th(cid:337) kéo dài kho(cid:305)ng 10 ngày, ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n có xu h(cid:301)(cid:361)ng n(cid:325)ng h(cid:299)n so v(cid:361)i tr(cid:329) nh(cid:349), s(cid:351)t cao, phát ban rõ r(cid:341)t, bi(cid:333)n ch(cid:375)ng n(cid:325)ng.
4. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: (cid:16) Tìm virus trong d(cid:345)ch ti(cid:333)t thanh qu(cid:305)n b(cid:319)ng pp mi(cid:339)n d(cid:345)ch hu(cid:385)nh quang tr(cid:383)c ti(cid:333)p trong 5 ngày (cid:194)(cid:309)u (cid:16) Huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán: T(cid:293)ng (cid:194)(cid:359)ng l(cid:383)c kháng th(cid:337)(cid:3)(cid:365) 2 l(cid:309)n l(cid:307)y máu cách nhau 10 ngày
ho(cid:325)c có m(cid:325)t IgM (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u trong giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:194)(cid:309)u c(cid:373)a b(cid:341)nh
5. CÁC TH(cid:336) LÂM SÀNG KHÁC: 5.1. (cid:54)(cid:365)i không (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình:
(cid:16) (cid:193)ã tiêm phòng vaccin s(cid:365)i b(cid:307)t ho(cid:303)t b(cid:319)ng fomalin, ph(cid:299)i nhi(cid:339)m virus s(cid:365)i. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh do t(cid:293)ng m(cid:313)n c(cid:305)m v(cid:361)i virus s(cid:365)i b(cid:365)i vaccin b(cid:307)t ho(cid:303)t. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t - (cid:194)au c(cid:299) - (cid:194)au (cid:194)(cid:309)u, sau vài ngày ban xu(cid:307)t hi(cid:341)n (cid:16) Ban m(cid:347)c (cid:365) ngo(cid:303)i vi - vào trung tâm, (cid:365) d(cid:303)ng mày (cid:194)ay, n(cid:351)t ph(cid:349)ng, dát s(cid:311)n, xu(cid:307)t huy(cid:333)t. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao kèm phù chi, thâm nhi(cid:339)m ph(cid:355)i d(cid:303)ng k(cid:331), viêm gan, tràn d(cid:345)ch màng ph(cid:355)i. (cid:16) Không lây, không phân l(cid:315)p (cid:194)(cid:301)(cid:369)c virus s(cid:365)i.
5.2. (cid:54)(cid:365)i theo c(cid:299)(cid:3)(cid:194)(cid:345)a:
a) (cid:54)(cid:365)i (cid:365) c(cid:299) th(cid:337) r(cid:351)i lo(cid:303)n mi(cid:339)n d(cid:345)ch (cid:16) (cid:38)(cid:299) th(cid:337) r(cid:351)i lo(cid:303)n mi(cid:339)n d(cid:345)ch:
(cid:14) Thi(cid:333)u h(cid:371)t mi(cid:339)n d(cid:345)ch t(cid:333) bào b(cid:311)m sinh. (cid:14) (cid:37)(cid:345) b(cid:341)nh ác tính. (cid:14) (cid:193)ang (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:375)c ch(cid:333) mi(cid:339)n d(cid:345)ch. (cid:14) HIV.
(cid:16) (cid:54)(cid:365)i có th(cid:337) không kèm phát ban. (cid:16) (cid:39)(cid:339) m(cid:317)c b(cid:341)nh n(cid:325)ng,t(cid:379) vong, bi(cid:333)n ch(cid:375)ng n(cid:325)ng: Viêm ph(cid:355)i, viêm não, HIV sang AIDS nhanh.
b) (cid:54)(cid:365)i ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n: (cid:16) (cid:49)(cid:325)ng h(cid:299)n tr(cid:329) nh(cid:349) (cid:16) Ban nhi(cid:335)u h(cid:299)n, dày h(cid:299)n (cid:16) (cid:37)(cid:359)i nhi(cid:339)m vi khu(cid:311)n hay g(cid:325)p: Viêm tai gi(cid:381)a, viêm xoang, viêm ph(cid:355)i c) (cid:54)(cid:365)i (cid:365) tr(cid:329) suy dinh d(cid:301)(cid:367)ng: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t không cao (cid:16) Viêm long không (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u (cid:16) Ban m(cid:347)c th(cid:301)a, nh(cid:303)t, không theo th(cid:375) t(cid:383) (cid:16) (cid:193)(cid:337) mu(cid:359)n có th(cid:337) bi(cid:333)n ch(cid:375)ng ph(cid:333) qu(cid:305)n ph(cid:333) viêm, lao toàn th(cid:337). 6. BI(cid:332)N CH(cid:374)NG 6.1. Tai m(cid:297)i h(cid:347)ng: (cid:16) Viêm tai gi(cid:381)a
2
(cid:14) Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) nh(cid:349) th(cid:375) hai sau viêm ph(cid:355)i (cid:14) (cid:54)(cid:351)t cao, co gi(cid:315)t, (cid:343)a ch(cid:305)y (cid:14) Ch(cid:305)y m(cid:373) m(cid:359)t bên ho(cid:325)c hai bên, có th(cid:337) th(cid:373)ng màng nh(cid:295) n(cid:333)u (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) mu(cid:359)n (cid:16) Viêm thanh qu(cid:305)n: (cid:14) Tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng do suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch sau s(cid:365)i.
(cid:14) Khó th(cid:365) thanh qu(cid:305)n + s(cid:351)t cao sau khi s(cid:365)i bay. (cid:14) Soi thanh qu(cid:305)n: phù n(cid:335), (cid:194)ôi khi có gi(cid:305) m(cid:303)c.
6.2. Hô h(cid:307)p: (cid:16) Viêm ph(cid:333) qu(cid:305)n: ho, s(cid:351)t cao, ph(cid:355)i có rales ph(cid:333) qu(cid:305)n.
(cid:16) Viêm ph(cid:355)i: s(cid:351)t cao, ph(cid:355)i có ralé (cid:311)m, XQ ph(cid:355)i: m(cid:363) r(cid:305)i rác 2 ph(cid:333) tr(cid:301)(cid:363)ng.
(cid:14) Viêm ph(cid:355)i thùy: (cid:86)(cid:351)t ho (cid:194)au ng(cid:383)c (cid:194)ám m(cid:363) hình tam giác, rale (cid:311)m nh(cid:349) h(cid:303)t. (cid:14) Viêm ph(cid:355)i k(cid:331): (cid:81)(cid:351)t m(cid:363) t(cid:311)p trung (cid:365) r(cid:351)n ph(cid:355)i,r(cid:305)i rác 2 bên.. ho khan.
6.3. Th(cid:309)n kinh trung (cid:301)(cid:299)ng (cid:16) Viêm não:
(cid:14) Do t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng ch(cid:307)t tr(cid:317)ng, myelin (cid:14) (cid:54)(cid:351)t, ng(cid:373) gà, hôn mê. (cid:14) 10% t(cid:379) vong, s(cid:351)ng sót th(cid:301)(cid:363)ng (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i di ch(cid:375)ng. (cid:16) Viêm não x(cid:299) hóa bán c(cid:307)p:
(cid:14) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n mãn tính kéo dài. (cid:14) Hay g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) < 2 tu(cid:355)i b(cid:345) m(cid:317)c s(cid:365)i.
6.4. Tiêu hóa: (cid:16) Viêm loét ho(cid:303)i t(cid:379) niêm m(cid:303)c mi(cid:341)ng h(cid:347)ng
(cid:14) Do không v(cid:341) sinh s(cid:303)ch niêm m(cid:303)c mi(cid:341)ng h(cid:347)ng (cid:14) (cid:54)(cid:351)t cao, tình tr(cid:303)ng, loét ho(cid:303)i t(cid:379) ni(cid:341)m m(cid:303)c mi(cid:341)ng môi, má, h(cid:299)i th(cid:365) hôi th(cid:351)i, r(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa
(cid:16) (cid:55)(cid:301)a mi(cid:341)ng do nhi(cid:339)m n(cid:307)m (cid:16) Viêm ru(cid:359)t kéo dài d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n (cid:343)a ch(cid:305)y, viêm d(cid:303) dày (cid:16) Viêm gan, viêm ru(cid:359)t th(cid:377)a, viêm h(cid:353)i tràng, viêm h(cid:303)ch m(cid:303)c treo
6.5. (cid:54)(cid:365)i ác tính
(cid:16) Ti(cid:333)n tri(cid:337)n nhanh d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n t(cid:379) vong (cid:16) Suy hô h(cid:307)p c(cid:307)p, t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng th(cid:309)n kinh, r(cid:351)i lo(cid:303)n (cid:194)ông máu 7. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 7.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: (cid:16) Ch(cid:373) y(cid:333)u d(cid:383)a vào lâm sàng: s(cid:351)t, viêm long (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p trên, viêm long m(cid:317)t, tiêu hóa, phát ban d(cid:303)ng dát toàn thân. (cid:16) Ch(cid:311)n (cid:194)oán ch(cid:317)c ch(cid:317)n khi có b(cid:319)ng ch(cid:375)ng c(cid:373)a virus trong d(cid:345)ch ti(cid:333)t thanh qu(cid:305)n b(cid:319)ng pp mi(cid:339)n d(cid:345)ch hu(cid:385)nh quang tr(cid:383)c ti(cid:333)p trong 5 ngày (cid:194)(cid:309)u (cid:16) Huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán: T(cid:293)ng (cid:194)(cid:359)ng l(cid:383)c kháng th(cid:337)(cid:3)(cid:365) 2 l(cid:309)n l(cid:307)y máu cách nhau 10 ngày
ho(cid:325)c có m(cid:325)t IgM (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u trong giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:194)(cid:309)u c(cid:373)a b(cid:341)nh 7.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 7.2.1. Ban tinh h(cid:353)ng nhi(cid:341)t (liên c(cid:309)u nhóm A):
(cid:16) (cid:193)au h(cid:347)ng, ban dày ko có kho(cid:305)ng xen k(cid:331) da lành (cid:365) các n(cid:333)p g(cid:307)p (cid:16) Viêm l(cid:301)(cid:367)i ti(cid:333)n tri(cid:337)n, bong da (cid:194)(cid:309)u chi 7.2.2. Ban s(cid:365)i (cid:193)(cid:375)c (Rubella): (cid:16) Lâm sàng:
3
(cid:14) Ban d(cid:303)ng s(cid:365)i hai pha (cid:14) (cid:49)(cid:355)i h(cid:303)ch c(cid:355) sau (cid:14) (cid:193)au kh(cid:361)p.
(cid:16) Ch(cid:311)n (cid:194)oán d(cid:383)a vào ph(cid:305)n (cid:375)ng huy(cid:333)t thanh: có m(cid:325)t khagns th(cid:337) type IgM 7.2.3. Nhi(cid:339)m trùng tiên phát virus Epstein Barr:
(cid:16) Phát ban t(cid:383) nhiên ho(cid:325)c sau dùng nhóm Amino-Penicillin (cid:16) (cid:54)(cid:351)t, m(cid:341)t, (cid:194)au h(cid:347)ng, n(cid:355)i h(cid:303)ch toàn thân, lách to. (cid:16) Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh d(cid:383)a vào ph(cid:305)n (cid:375)ng huy(cid:333)t thanh.
7.2.4. Ban d(cid:345)(cid:3)(cid:375)ng thu(cid:351)c: Ti(cid:335)n s(cid:379), ban kèm ng(cid:375)a, gi(cid:305)m khi ng(cid:377)ng thu(cid:351)c 7.2.5. Ban do các virus (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ru(cid:359)t:
(cid:16) Echo virus, coxsackie virus. (cid:16) Ban d(cid:303)ng rubeole. (cid:16) Ban kèm (cid:343)a l(cid:349)ng, (cid:194)au (cid:194)(cid:309)u, (cid:194)au c(cid:299), (cid:194)ôi khi VMN n(cid:301)(cid:361)c trong.
8. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): (cid:16) (cid:57)(cid:361)i s(cid:365)i thông th(cid:301)(cid:363)ng: không c(cid:309)n (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u, dùng h(cid:303) s(cid:351)t khi c(cid:309)n thi(cid:333)t (không dùng Aspirin cho tr(cid:329) nh(cid:349) vì có th(cid:337) gây h(cid:359)i ch(cid:375)ng Reye).
(cid:16) (cid:49)(cid:333)u b(cid:359)i nhi(cid:339)m dùng kháng sinh: cephalosporin, amoxicillin + a. clavulanic (cid:16) Vitamin A vì s(cid:365)i làm gi(cid:305)m Vit A và gây khô m(cid:317)t, mù. (cid:14) Dùng vit A h(cid:357) tr(cid:369) v(cid:361)i:
(cid:120) Tr(cid:329) 6 tháng - 2 tu(cid:355)i b(cid:345) s(cid:365)i ho(cid:325)c bi(cid:333)n ch(cid:375)ng s(cid:365)i (cid:120) (cid:37)(cid:345) s(cid:365)i kèm suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch (cid:120) (cid:37)(cid:345) s(cid:365)i (cid:365) vùng có v(cid:307)n (cid:194)(cid:335) thi(cid:333)u h(cid:371)t Vit A (cid:14) Li(cid:335)u vit A:
(cid:120) Tr(cid:329) 0 - 6 tháng: 50.000 UI. (cid:120) Tr(cid:329) 7 - 12 tháng: 100.000 UI. (cid:120) Tr(cid:329) > 1 tu(cid:355)i: 200.000 UI
9. Phòng b(cid:341)nh: 9.1. Không (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u: (cid:16) Phát hi(cid:341)n s(cid:361)m (cid:365) th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát (cid:194)(cid:337) tránh lây ra c(cid:359)ng (cid:194)(cid:353)ng & (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m (cid:194)(cid:337) tránh bi(cid:333)n ch(cid:375)ng. (cid:16) Phòng sau khi ti(cid:333)p xúc v(cid:361)i s(cid:365)i: (cid:14) Tr(cid:329) < 5 tháng: không c(cid:309)n tiêm globulin mi(cid:339)n d(cid:345)ch vì còn kháng th(cid:337) c(cid:373)a m(cid:327) truy(cid:335)n.
(cid:14) Tr(cid:329) 5 - 8 tháng: tiêm globulin mi(cid:339)n d(cid:345)ch. (cid:14) Tr(cid:329) > 9 tháng:
(cid:120) Ti(cid:333)p xúc < 3 ngày (cid:198) tiêm vaccin. (cid:120) Ti(cid:333)p xúc > 3 ngày (cid:198) tiêm globulin mi(cid:339)n d(cid:345)ch, li(cid:335)u 0,3 ml/kg
9.2. Phòng b(cid:341)nh (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u: (cid:16) Tiêm vaccin s(cid:351)ng gi(cid:305)m (cid:194)(cid:359)ng l(cid:383)c, li(cid:335)u duy nh(cid:307)t, tiêm b(cid:317)p ho(cid:325)c tiêm d(cid:301)(cid:361)i da. (cid:14) Ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh:
(cid:120) Tr(cid:329) > 12 tháng, tr(cid:329) l(cid:361)n ch(cid:301)a (cid:194)(cid:301)(cid:369)c tiêm phòng trong (cid:194)(cid:359) tu(cid:355)i t(cid:361)i tr(cid:301)(cid:363)ng. (cid:120) Ng(cid:301)(cid:363)i ch(cid:301)a (cid:194)(cid:301)(cid:369)c tiêm phòng (cid:365) vùng d(cid:345)ch t(cid:339). (cid:14) Ch(cid:351)ng ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh:
4
(cid:120) Ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch. (cid:120) Ph(cid:371) n(cid:381) có thai.
QUAI B(cid:344)
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a : (cid:16) Là b(cid:341)nh truy(cid:335)n nhi(cid:339)m c(cid:307)p tính do virus gây viêm tuy(cid:333)n n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t, có khi c(cid:305) tuy(cid:333)n sinh d(cid:371)c, t(cid:371)y t(cid:303)ng và màng não.
(cid:16) (cid:39)(cid:339) thành d(cid:345)ch, lây theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p tr(cid:383)c ti(cid:333)p t(cid:377) ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh sang ng(cid:301)(cid:363)i lành. (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) em, thanh thi(cid:333)u niên. (cid:16) Lành tính, t(cid:383) kh(cid:349)i, th(cid:301)(cid:363)ng gây mi(cid:339)n d(cid:345)ch v(cid:295)nh vi(cid:339)n. 2. (cid:39)(cid:344)CH T(cid:338) H(cid:346)C 2.1. Tác nhân gây b(cid:341)nh :
(cid:16) Virus quai b(cid:345): thu(cid:359)c Paramyxovirus. (cid:16) Kháng nguyên :
(cid:14) Kháng nguyên V (cid:194)(cid:359)c, ng(cid:301)ng k(cid:333)t h(cid:353)ng c(cid:309)u (cid:365) v(cid:349) (cid:14) Kháng nguyên S hòa tan, ko (cid:194)(cid:359)c, ko ng(cid:301)ng k(cid:333)t h(cid:353)ng c(cid:309)u
(cid:16) Virus t(cid:353)n t(cid:303)i lâu ngoài c(cid:299) th(cid:337) (cid:16) (cid:49)(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t c(cid:373)a ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh có th(cid:337) ch(cid:375)a virus 6 ngày tr(cid:301)(cid:361)c khi s(cid:301)ng và 2 tu(cid:309)n sau khi (cid:86)(cid:301)ng tuy(cid:333)n mang tai. (cid:16) Có th(cid:337) phân l(cid:315)p virus trong giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n c(cid:307)p c(cid:373)a b(cid:341)nh t(cid:377) máu, n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t, d(cid:345)ch t(cid:371)y, d(cid:345)ch
não t(cid:373)y, tinh d(cid:345)ch, s(cid:381)a, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u c(cid:373)a BN. 2.2. Ngu(cid:353)n b(cid:341)nh:
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh nhân th(cid:337) viêm tuy(cid:333)n n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình. (cid:16) Th(cid:337)(cid:3)(cid:311)n không tri(cid:341)u ch(cid:375)ng lâm sàng.
Ít g(cid:325)p < 2 tu(cid:355)i và > 40 tu(cid:355)i
2.3. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây: Tr(cid:383)c ti(cid:333)p qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p, các gi(cid:347)t n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t khi nói chuy(cid:341)n.. 2.4. (cid:38)(cid:299) th(cid:337) c(cid:305)m th(cid:371): (cid:16) Tr(cid:329) em 3 - 14 tu(cid:355)i (5 - 9) (cid:16) Thanh niên 18 - 20 tu(cid:355)i. (cid:16) (cid:16) Mi(cid:339)n d(cid:345)ch sau m(cid:317)c b(cid:341)nh khá b(cid:335)n v(cid:381)ng. (cid:16) Mi(cid:339)n d(cid:345)ch m(cid:327) truy(cid:335)n cho con ch(cid:343) t(cid:353)n t(cid:303)i 6 tháng
2.5. Tính ch(cid:307)t d(cid:345)ch: (cid:16) Kh(cid:317)p n(cid:299)i trên th(cid:333) gi(cid:361)i (cid:16) (cid:193)ông dân c(cid:301), t(cid:315)p th(cid:337), tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:347)c... (cid:16) (cid:193)ông xuân
3. SINH B(cid:340)NH H(cid:346)C (TÓM T(cid:316)T) (cid:16) Virus (cid:198) hô h(cid:307)p, h(cid:303)ch lympho (cid:198) nhân lên (cid:198) máu l(cid:309)n 1 (cid:198) Tuy(cid:333)n mang tai, sinh d(cid:371)c,
màng não (cid:198) máu l(cid:309)n 2 (cid:198) tinh hoàn, t(cid:371)y t(cid:303)ng, tkinh, tim gan th(cid:315)n... (cid:16) Gây viêm k(cid:331)(cid:3)(cid:351)ng d(cid:313)n và quanh tuy(cid:333)n n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t, ít t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng mô tuy(cid:333)n (cid:16) Viêm teo t(cid:371)y ngo(cid:303)i ti(cid:333)t và n(cid:359)i ti(cid:333)t (cid:16) Viêm k(cid:331) thoái hóa (cid:351)ng d(cid:313)n tinh (cid:16) Viêm thoái hóa (cid:351)ng d(cid:313)n tr(cid:375)ng (cid:16) Viêm màng não hi(cid:333)m khi dính vào não. 4. LÂM SÀNG : 4.1. Th(cid:337) thông th(cid:301)(cid:363)ng (s(cid:301)ng tuy(cid:333)n n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t mang tai) : 4.1.1. Nung b(cid:341)nh: 14 - 21 ngày
1
(cid:16) Yên l(cid:325)ng. (cid:16) Ngày th(cid:375) 15, bài xu(cid:307)t virus ra ngoài, làm lây b(cid:341)nh (cid:198) khó d(cid:315)p d(cid:345)ch.
4.1.2. Kh(cid:365)i phát : 12 - 48 h (cid:16) (cid:193)au vùng tai, tr(cid:301)(cid:361)c l(cid:357) tai (cid:198) quanh l(cid:357) tai (cid:16) (cid:193)au làm khó há mi(cid:341)ng, khó nói. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t 39 - 39.5oC, ho(cid:325)c cao h(cid:299)n. (cid:16) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, (cid:293)n ng(cid:373) kém (cid:16) 3 (cid:194)(cid:76)(cid:337)m (cid:194)au g(cid:369)i ý (Rillier và Barthez) viêm tuy(cid:333)n n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t mang tai :
(cid:14) Kh(cid:361)p thái d(cid:301)(cid:299)ng hàm (cid:14) (cid:48)(cid:349)m x(cid:301)(cid:299)ng ch(cid:297)m (cid:14) Góc d(cid:301)(cid:361)i quai hàm.
4.1.3. Toàn phát : kéo dài 7 - 8 ngày
(cid:13) (cid:54)(cid:301)ng: (cid:16) (cid:193)(cid:309)u tiên s(cid:301)ng 1 bên, sau 1 - 2 ngày sang n(cid:351)t bên kia. (cid:16) (cid:54)(cid:301)ng nh(cid:327) không làm thay (cid:194)(cid:355)i khuôn m(cid:325)t (cid:16) (cid:54)(cid:301)ng rõ r(cid:341)t, ko th(cid:307)y rãnh (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng sau x(cid:301)(cid:299)ng hàm. (cid:16) (cid:54)(cid:301)ng to, tuy(cid:333)n d(cid:301)(cid:361)i hàm, tuy(cid:333)n mang tai, bi(cid:333)n d(cid:303)ng c(cid:355), có khi s(cid:301)ng c(cid:305) tuy(cid:333)n d(cid:301)(cid:361)i (cid:79)(cid:301)(cid:367)i làm l(cid:301)(cid:367)i b(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:311)y ra ngoài
(cid:16) Da ch(cid:357) s(cid:301)ng c(cid:293)ng bóng, màu s(cid:317)c bình th(cid:301)(cid:363)ng (cid:16) (cid:306)n vào ch(cid:357) s(cid:301)ng có c(cid:305)m giác (cid:194)àn h(cid:353)i, ko lõm xu(cid:351)ng. (cid:16) (cid:47)(cid:357)(cid:3)(cid:351)ng Stenon trong má phù n(cid:335), (cid:194)(cid:349) t(cid:307)y, ko m(cid:373) (cid:13) (cid:193)au: (cid:16) (cid:193)au toàn b(cid:359) tuy(cid:333)n, ko có (cid:194)(cid:76)(cid:337)m (cid:194)au rõ r(cid:341)t nh(cid:301) viêm m(cid:373). (cid:16) 3 (cid:194)(cid:76)(cid:337)m (cid:194)au c(cid:373)a Rillier và Barthez. (cid:13) (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u (cid:194)i kèm: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t , tr(cid:329) nh(cid:349) s(cid:351)t nh(cid:327), thanh niên s(cid:351)t cao. (cid:16) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i, (cid:194)au (cid:194)(cid:309)u d(cid:381) d(cid:359)i, chán (cid:293)n, ch(cid:305)y máu cam (cid:16) (cid:43)(cid:303)ch góc hàm và tr(cid:301)(cid:361)c tai s(cid:301)ng to,(cid:194)au (cid:16) Viêm h(cid:347)ng (cid:194)(cid:349).
4.1.4. Th(cid:363)i k(cid:385) h(cid:353)i ph(cid:371)c: sau 1 tu(cid:309)n
(cid:16) Tuy(cid:333)n mang tai gi(cid:305)m (cid:194)au, nh(cid:349) d(cid:309)n. (cid:16) (cid:43)(cid:333)t s(cid:351)t. (cid:16) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng khác lui d(cid:309)n và h(cid:333)t.
4.2. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng (các bi(cid:337)u hi(cid:341)n (cid:365) n(cid:299)i khác) 4.2.1. Viêm tinh hoàn:
(cid:16) Thanh thi(cid:333)u niên sau tu(cid:355)i d(cid:315)y thì, (cid:194)ã tr(cid:301)(cid:365)ng thành v(cid:335) sinh d(cid:371)c (cid:16) Lâm sàng : (cid:14) Toàn thân :
(cid:120) (cid:54)(cid:351)t cao 39 - 40oC tr(cid:365) l(cid:303)i sau khi viêm tuy(cid:333)n mang tai d(cid:345)u (cid:194)i. (cid:120) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, mê s(cid:305)ng, bu(cid:353)n nôn, nôn (cid:14) (cid:55)(cid:303)i tinh hoàn : (cid:120) (cid:54)(cid:301)ng tinh hoàn:
(cid:131) Sau s(cid:301)ng tuy(cid:333)n mang tai 7-10 ngày (cid:131) Có th(cid:337) cùng lúc ho(cid:325)c không kèm VTMT (cid:131) (cid:54)(cid:301)ng to g(cid:307)p 2-3 l(cid:309)n bình th(cid:301)(cid:363)ng
2
(cid:120) (cid:193)au nhói tinh hoàn, lan xu(cid:351)ng (cid:194)ùi, h(cid:303) nang. (cid:120) Da bìu to (cid:120) (cid:54)(cid:363) n(cid:317)n r(cid:307)t (cid:194)au
(cid:120) Mào tinh và th(cid:377)ng tinh bình th(cid:301)(cid:363)ng (cid:16) Di(cid:339)n bi(cid:333)n:
(cid:14) Sau 7 - 10 ngày d(cid:345)u d(cid:309)n. (cid:14) (cid:43)(cid:333)t s(cid:351)t, gi(cid:305)m s(cid:301)ng, kích th(cid:301)(cid:361)c bình th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:14) Sau 2 - 6 tháng m(cid:361)i (cid:194)ánh giá (cid:194)(cid:301)(cid:369)c tinh hoàn có teo ko. (cid:16) Có th(cid:337) nh(cid:353)i máu ph(cid:355)i sau quai b(cid:345) viêm tinh hoàn (t(cid:317)c t(cid:295)nh m(cid:303)ch (cid:194)ám r(cid:351)i ti(cid:335)n li(cid:341)t
tuy(cid:333)n, (cid:194)ám r(cid:351)i t(cid:295)nh m(cid:303)ch vùng ch(cid:315)u). 4.2.2. Viêm bu(cid:353)ng tr(cid:375)ng:
(cid:16) Ch(cid:311)n (cid:194)oán khó. (cid:16) Ph(cid:371) n(cid:381) quá tu(cid:355)i d(cid:315)y thì. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t. (cid:16) (cid:193)au 2 bên h(cid:351) ch(cid:315)u. (cid:16) (cid:49)(cid:355)i c(cid:371)c di (cid:194)(cid:359)ng 2 bên h(cid:351) ch(cid:315)u. (cid:16) Rong huy(cid:333)t. (cid:16)
Ít di ch(cid:375)ng và bi(cid:333)n ch(cid:375)ng. 4.2.3. Viêm t(cid:371)y:
(cid:16) (cid:59)(cid:305)y ra (cid:365) tu(cid:309)n th(cid:375) 2 khi VTMT (cid:194)ã d(cid:345)u (cid:194)i. (cid:16) Lâm sàng:
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t tr(cid:365) l(cid:303)i th(cid:307)t th(cid:301)(cid:363)ng (cid:14) (cid:193)au b(cid:371)ng th(cid:301)(cid:369)ng v(cid:345) (cid:14) Nôn, (cid:194)(cid:309)y b(cid:371)ng, (cid:343)a l(cid:349)ng, chán (cid:293)n (cid:16) Xét nghi(cid:341)m:
(cid:14) Amylase máu, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u t(cid:293)ng r(cid:307)t cao. (cid:14) (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng huy(cid:333)t t(cid:293)ng cao, có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ni(cid:341)u
(cid:16) Kh(cid:349)i sau 1 - 2 tu(cid:309)n, có th(cid:337) t(cid:303)o nang gi(cid:305) (cid:16)
Ít khi s(cid:351)c ho(cid:325)c di ch(cid:375)ng. 4.2.4. (cid:43)(cid:341) th(cid:309)n kinh:
a) Viêm màng não do quai b(cid:345): (cid:16) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n ngày th(cid:375) 3 - 10 sau VTMT. (cid:16) Lâm sàng:
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t cao (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t, có th(cid:337) co gi(cid:315)t (cid:365) tr(cid:329) nh(cid:349) (cid:14) HCMN (+) (cid:14) Tr(cid:329) nh(cid:349) thóp ph(cid:353)ng, nôn.
(cid:16) Xét nghi(cid:341)m: Viêm màng não n(cid:301)(cid:361)c trong t(cid:293)ng Lymphocyte (cid:16) (cid:49)(cid:333)u không kèm não viêm thì lành tính. b) Viêm não do quai b(cid:345): (cid:16) Sau VTMT 1 - 2 tu(cid:309)n (cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t (cid:16) Rét run, m(cid:341)t m(cid:349)i, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, m(cid:307)t ng(cid:373), mê ho(cid:305)ng (cid:16) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n tri giác: bán mê, mê (cid:16) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n th(cid:309)n kinh :
(cid:14) Co gi(cid:315)t (cid:14) Li(cid:341)t chi, dây s(cid:347)... (cid:16) Tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng: kh(cid:349)i (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i di ch(cid:375)ng tâm th(cid:309)n, v(cid:315)n (cid:194)(cid:359)ng: r(cid:351)i lo(cid:303)n hành vi, (cid:194)(cid:359)ng
3
kinh, li(cid:341)t...
4.2.5. (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) bi(cid:337)u hi(cid:341)n khác:
(cid:16) Viêm tuy(cid:333)n l(cid:341), tuy(cid:333)n giáp, tuy(cid:333)n vú (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n (cid:365) m(cid:317)t: Giác m(cid:303)c, m(cid:351)ng m(cid:317)t, k(cid:333)t m(cid:303)c, võng m(cid:303)c... (cid:16) Tim: Viêm c(cid:299) tim thoáng qua ((cid:194)(cid:76)(cid:341)n tâm (cid:194)(cid:353): ST chênh xu(cid:351)ng, RL tái c(cid:383)c, RL d(cid:313)n truy(cid:335)n nh(cid:295) th(cid:307)t)
(cid:16) Viêm thanh khí ph(cid:333) qu(cid:305)n, viêm ph(cid:355)i (cid:16) Xu(cid:307)t huy(cid:333)t gi(cid:305)m ti(cid:337)u c(cid:309)u (cid:16) Viêm (cid:194)a kh(cid:361)p
5. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng:
5.1. CTM: BC bt, có th(cid:337) t(cid:293)ng trong viêm tinh hoàn 5.2. Amylase máu (cid:87)(cid:293)ng 5.3. Lipase (cid:87)(cid:293)ng 5.4. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng máu, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ni(cid:341)u t(cid:293)ng 5.5. (cid:39)(cid:345)ch não t(cid:373)y: Viêm màng não n(cid:301)(cid:361)c trong t(cid:293)ng Lymphocyte 5.6. Xét nghi(cid:341)m (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u:
(cid:16) Phân l(cid:315)p virus : nuôi c(cid:307)y t(cid:333) bào phôi gà, tb Hella, tiêm truy(cid:335)n súc v(cid:315)t (cid:16) Ph(cid:305)n (cid:375)ng huy(cid:333)t thanh (tìm kháng th(cid:337))
(cid:14) ELISA (cid:14) MD hu(cid:385)nh quang (cid:14) (cid:51)(cid:300) c(cid:351)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh b(cid:355) th(cid:337).
6. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 6.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: d(cid:383)a vào
(cid:16) Lâm sàng. (cid:16) Xét nghi(cid:341)m:
(cid:14) Men Amylase t(cid:293)ng. (cid:14) Phân l(cid:315)p virus. (cid:14) Huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán.
6.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 6.2.1. VTMT:
(cid:16) Virus khác (cid:16) Viêm m(cid:373) tuy(cid:333)n mang tai do t(cid:371) c(cid:309)u, liên c(cid:309)u (cid:16) (cid:53)(cid:293)ng khôn, s(cid:349)i (cid:16) (cid:43)(cid:303)ch góc hàm (cid:16) U tuy(cid:333)n MT, viêm mô t(cid:333) bào 6.2.2. (cid:54)(cid:301)ng tinh hoàn:
(cid:16) Viêm m(cid:373). (cid:16) Lao tinh hoàn: s(cid:301)ng (cid:194)(cid:309)u mào tinh, th(cid:377)ng tinh có chu(cid:357)i h(cid:303)t nh(cid:301) tràng h(cid:303)t. (cid:16) Ung th(cid:301) tinh hoàn: (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i già, không s(cid:351)t, di(cid:339)n bi(cid:333)n t(cid:377) t(cid:377), tinh hoàn r(cid:307)t c(cid:375)ng.
6.2.3. (cid:54)(cid:301)ng tuy(cid:333)n d(cid:301)(cid:361)i hàm: phân bi(cid:341)t v(cid:361)i Lymphoma 6.2.4. Viêm màng não quai b(cid:345): phân bi(cid:341)t v(cid:361)i các VMN n(cid:301)(cid:361)c trong (Lao, VMN m(cid:373)
(cid:80)(cid:307)t (cid:194)(cid:309)u...) 7. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 7.1. (cid:54)(cid:301)ng tuy(cid:333)n n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t mang tai
4
(cid:16) Cách ly ít nh(cid:307)t 2 tu(cid:309)n (cid:16) Ngh(cid:343) ng(cid:299)i
(cid:16) An th(cid:309)n, gi(cid:305)m (cid:194)au, h(cid:303) s(cid:351)t, ch(cid:301)(cid:363)m nóng.... (cid:16) (cid:292)n l(cid:349)ng (vì viêm t(cid:371)y) (cid:16) (cid:57)(cid:341) sinh r(cid:293)ng mi(cid:341)ng (n(cid:301)(cid:361)c mu(cid:351)i, a.boric 5%) (cid:16) (cid:193)ông y: (cid:194)(cid:315)u xanh tr(cid:359)n d(cid:307)m (cid:194)(cid:317)p vào.
7.2. Viêm tinh hoàn:
(cid:16) (cid:48)(cid:325)c qu(cid:309)n lót ch(cid:325)t. (cid:16) Ch(cid:301)(cid:363)m nóng. (cid:16) Corticoid: Prednisolon 60mg x 3 -5 ngày. (cid:16) An th(cid:309)n, gi(cid:305)m (cid:194)au Analgin, aspirin 1 - 2 g/ngày.
7.3. Viêm màng não: (cid:16) Manitol làm gi(cid:305)m ALNS. (cid:16) Ngh(cid:343) tuy(cid:341)t (cid:194)(cid:351)i. (cid:16) Gi(cid:305)m (cid:194)au, ch(cid:351)ng viêm AINS. (cid:16) Corticoid truy(cid:335)n TM.
7.4. Viêm t(cid:371)y (cid:16) Gi(cid:305)m (cid:194)au Salicylic (cid:16) (cid:292)n nh(cid:327) (cid:16) Ch(cid:301)(cid:363)m nóng th(cid:301)(cid:369)ng v(cid:345)
8. Phòng b(cid:341)nh: 8.1. Cách ly ít nh(cid:307)t 2 tu(cid:309)n. Ng(cid:301)(cid:363)i ti(cid:333)p xúc BN ph(cid:305)i (cid:194)eo kh(cid:311)u trang.
8.2. Vaccin: (cid:16) Ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh:
(cid:14) Tr(cid:329) >12 tháng (cid:14) (cid:39)(cid:315)y thì, thanh niên (cid:16) Ch(cid:351)ng ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh:
(cid:14) Tr(cid:329) <12 tháng (cid:14) Ph(cid:371) n(cid:381) có thai (cid:14) (cid:193)ang s(cid:351)t, x(cid:303) tr(cid:345), Leucemia, lymphoma...
(cid:16) Tác d(cid:371)ng ph(cid:371): S(cid:351)t, phát ban, hi(cid:333)m có bi(cid:337)u hi(cid:341)n th(cid:309)n kinh (cid:16) Tiêm:
(cid:14) Vaccin s(cid:351)ng gi(cid:305)m ho(cid:303)t. (cid:14) Tiêm d(cid:301)(cid:361)i da 0,5 ml.
5
8.3. Huy(cid:333)t thanh t(cid:293)ng c(cid:301)(cid:363)ng mi(cid:339)n d(cid:345)ch: (cid:16) Tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p ti(cid:333)p xúc ngu(cid:353)n lây (cid:365) PN có thai, thanh thi(cid:333)u niên ch(cid:301)a có mi(cid:339)n d(cid:345)ch
(cid:37)(cid:340)NH U(cid:350)N VÁN
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:56)(cid:351)n ván là b(cid:341)nh nhi(cid:339)m trùng, nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c do vi khu(cid:311)n Clostridium Tetani gây nên, xâm nh(cid:315)p vào c(cid:299) th(cid:337) qua v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng, phát tri(cid:337)n trong (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n y(cid:333)m khí, ti(cid:333)t ra ngo(cid:303)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) có ái tính v(cid:361)i h(cid:341) th(cid:309)n kinh, lan truy(cid:335)n trong c(cid:299) th(cid:337) b(cid:319)ng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng th(cid:309)n kinh, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng máu, b(cid:303)ch huy(cid:333)t và xâm nh(cid:315)p vào hai khu v(cid:383)c: (cid:14) Xinap th(cid:309)n kinh c(cid:299). (cid:14) Trung tâm th(cid:309)n kinh th(cid:383)c v(cid:315)t. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh c(cid:305)nh ch(cid:373) y(cid:333)u là c(cid:299) c(cid:375)ng c(cid:299) th(cid:301)(cid:363)ng xuyên, th(cid:343)nh tho(cid:305)ng có nh(cid:381)ng c(cid:299)n gi(cid:315)t trên (cid:81)(cid:335)n co c(cid:375)ng. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh không gây thành d(cid:345)ch, g(cid:325)p (cid:365) m(cid:347)i n(cid:299)i, m(cid:347)i mùa, m(cid:347)i ng(cid:301)(cid:363)i, nh(cid:307)t là nh(cid:381)ng ng(cid:301)(cid:363)i
làm vi(cid:341)c tr(cid:383)c ti(cid:333)p v(cid:361)i ru(cid:359)ng (cid:194)(cid:307)t.
2. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng vào : (cid:16) (cid:57)(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng (cid:365) da, niêm m(cid:303)c: v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng, v(cid:333)t b(cid:349)ng, xâu tai, viêm tai gi(cid:381)a… (cid:16) (cid:57)(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng (cid:365) n(cid:359)i t(cid:303)ng: thai có KSTC, sau n(cid:303)o phá thai…. (cid:16) Sau ph(cid:313)u thu(cid:315)t ngo(cid:303)i khoa không (cid:194)(cid:305)m b(cid:305)o vô trùng (ru(cid:359)t, vùng ti(cid:337)u khung...) (cid:16) (cid:56)(cid:351)n ván r(cid:351)n: do khi (cid:194)(cid:367)(cid:3)(cid:194)(cid:329), c(cid:317)t r(cid:351)n s(cid:299) sinh không (cid:194)(cid:305)m b(cid:305)o vô trùng. (cid:16) (cid:56)(cid:351)n ván n(cid:359)i khoa: th(cid:301)(cid:363)ng không tìm th(cid:307)y (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng vào.
3. Lâm sàng: 3.1. Th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình: 3.1.1. Nung b(cid:341)nh:
(cid:16) Là th(cid:363)i gian t(cid:377) khi b(cid:345) v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng cho t(cid:361)i khi c(cid:375)ng hàm, trung bình 6 - 12 ngày (cid:16) Không có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng lâm sàng. (cid:16) Th(cid:363)i gian nung b(cid:341)nh là m(cid:359)t y(cid:333)u t(cid:351) tiên l(cid:301)(cid:369)ng: càng ng(cid:317)n càng n(cid:325)ng 3.1.2. Kh(cid:365)i phát: (cid:16) Th(cid:363)i gian kh(cid:365)i phát: tính t(cid:301) khi có c(cid:375)ng hàm (cid:194)(cid:333)n khi có c(cid:299)n gi(cid:315)t (cid:194)(cid:309)u tiên, trung bình
(cid:87)(cid:377) 2 - 3 ngày, càng ng(cid:317)n tiên l(cid:301)(cid:369)ng càng n(cid:325)ng (cid:16) (cid:38)(cid:375)ng hàm: tri(cid:341)u ch(cid:375)ng (cid:194)(cid:309)u tiên và duy nh(cid:307)t. (cid:14) Khó há mi(cid:341)ng, khó nhai, (cid:194)au hai bên quai hàm, hàm ngày càng c(cid:375)ng l(cid:303)i, r(cid:293)ng khít ch(cid:325)t.
(cid:14) (cid:54)(cid:363) th(cid:307)y 2 bên c(cid:299) nhai co c(cid:375)ng (cid:14) (cid:193)è l(cid:301)(cid:367)i th(cid:307)y hàm càng khít ch(cid:325)t l(cid:303)i. (cid:14) Có khi làm m(cid:325)t bi(cid:333)n d(cid:303)ng, b(cid:359) m(cid:325)t “già tr(cid:301)(cid:361)c tu(cid:355)i”. 3.1.3. Toàn phát: 3 bi(cid:337)u hi(cid:341)n c(cid:299) b(cid:305)n: co c(cid:375)ng c(cid:299), c(cid:299)n co gi(cid:315)t, r(cid:351)i lo(cid:303)n c(cid:299) n(cid:293)ng.
a) Co c(cid:375)ng c(cid:299): khi(cid:333)n BN (cid:194)au (cid:194)(cid:361)n. (cid:16) (cid:38)(cid:375)ng hàm ngày càng rõ. (cid:16) Co c(cid:375)ng các c(cid:299)(cid:3)(cid:365) m(cid:325)t (cid:198) c(cid:301)(cid:363)i m(cid:333)u, nh(cid:293)n. (cid:16) (cid:38)(cid:375)ng gáy. (cid:16) Co c(cid:375)ng các c(cid:299)(cid:3)(cid:365) thân mình: tùy (cid:301)u th(cid:333) nhóm c(cid:299) co c(cid:375)ng (cid:198) t(cid:301) th(cid:333) n(cid:319)m khác nhau:
1
(cid:14) (cid:38)(cid:299) du(cid:357)i co (cid:301)u th(cid:333): (cid:301)(cid:367)n ng(cid:301)(cid:363)i ra sau, (cid:194)(cid:355) ra sau (cid:14) (cid:38)(cid:299) g(cid:307)p co (cid:301)u th(cid:333): n(cid:319)m cong l(cid:301)ng tôm. (cid:14) Co c(cid:375)ng (cid:194)(cid:353)ng (cid:194)(cid:335)u 2 nhóm: t(cid:301) th(cid:333) u(cid:351)n ván th(cid:321)ng. (cid:14) Co c(cid:375)ng co (cid:365) b(cid:371)ng: B(cid:371)ng c(cid:375)ng nh(cid:301) g(cid:357). (cid:14) Co c(cid:375)ng c(cid:299) chi d(cid:301)(cid:361)i: 2 chân du(cid:357)i th(cid:321)ng, bàn chân du(cid:357)i th(cid:321)ng nh(cid:301) chân ng(cid:383)a0 (cid:14) Co c(cid:375)ng các c(cid:299)(cid:3)(cid:365) chi trên: tay co l(cid:303)i khép vào mình (cid:14) (cid:49)(cid:333)u các c(cid:299) hô h(cid:307)p (các c(cid:299) liên s(cid:301)(cid:363)n) co c(cid:375)ng l(cid:303)i: d(cid:313)u hi(cid:341)u ch(cid:327)n ng(cid:383)c: l(cid:353)ng ng(cid:383)c không di (cid:194)(cid:359)ng, kh(cid:303)c y(cid:333)u, suy hô h(cid:307)p, (cid:375)(cid:3)(cid:194)(cid:347)ng (cid:194)(cid:363)m dãi.
b) (cid:38)(cid:299)n co gi(cid:315)t: (cid:16) Co gi(cid:315)t toàn thân (cid:16) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n t(cid:383) nhiên ho(cid:325)c do kích thích (cid:16) Trong c(cid:299)n gi(cid:315)t b(cid:341)nh nhân v(cid:313)n t(cid:343)nh táo hoàn toàn c) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n c(cid:299) n(cid:293)ng: (cid:16) Nu(cid:351)t khó, kh(cid:303)c y(cid:333)u, (cid:375)(cid:3)(cid:194)(cid:347)ng (cid:194)(cid:363)m dãi (cid:16) Khó th(cid:365): do co th(cid:317)t h(cid:347)ng, co c(cid:375)ng co hô h(cid:307)p (cid:16) (cid:193)au vùng th(cid:301)(cid:369)ng v(cid:345) do c(cid:299) thành b(cid:371)ng co c(cid:375)ng (cid:16) Bí (cid:194)(cid:303)i ti(cid:337)u ti(cid:341)n do co th(cid:317)t c(cid:299) th(cid:317)t h(cid:315)u môn và bàng quang d) Toàn thân: (cid:16) Tinh th(cid:309)n t(cid:343)nh táo. (cid:16) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n th(cid:309)n kinh th(cid:383)c v(cid:315)t
(cid:14) (cid:37)(cid:341)nh nhân s(cid:351)t cao 40 - 41oC. (cid:14) Da m(cid:325)t lúc (cid:194)(cid:349), lúc tái (cid:14) Vã m(cid:353) hôi. (cid:14) (cid:48)(cid:303)ch nhanh, r(cid:351)i lo(cid:303)n v(cid:315)n m(cid:303)ch. (cid:14) (cid:55)(cid:293)ng ti(cid:333)t (cid:194)(cid:363)m dãi.
3.2. Các th(cid:337) lâm sàng:
3.2.1. (cid:56)(cid:351)n ván nh(cid:327): C(cid:375)ng hàm (cid:194)(cid:299)n thu(cid:309)n, không co gi(cid:315)t, kh(cid:349)i nhanh. 3.2.2. (cid:56)(cid:351)n ván n(cid:359)i t(cid:303)ng: (cid:16) (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng vào là n(cid:359)i t(cid:303)ng trong khu v(cid:383)c th(cid:309)n kinh giao c(cid:305)m b(cid:371)ng, v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng (cid:365) ru(cid:359)t non, (cid:194)(cid:303)i tràng, n(cid:303)o phá thai không vô trùng.
(cid:16) Di(cid:339)n bi(cid:333)n nguy k(cid:345)ch, t(cid:379) vong cao 3.2.3. (cid:56)(cid:351)n ván r(cid:351)n: (cid:16) (cid:38)(cid:317)t r(cid:351)n không (cid:194)(cid:305)m b(cid:305)o vô trùng (cid:16) Nung b(cid:341)nh 7 - 10 ngày. (cid:16) Tr(cid:329) b(cid:349) bú, m(cid:317)t nh(cid:317)m, khóc thét, co gi(cid:315)t liên t(cid:371)c, r(cid:351)n (cid:301)(cid:361)t, r(cid:371)ng s(cid:361)m, tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng, (cid:87)(cid:379) vong cao. 3.2.4. (cid:56)(cid:351)n ván (cid:194)(cid:309)u:
a) Th(cid:337) không li(cid:341)t: co th(cid:317)t h(cid:347)ng sau (cid:194)ó c(cid:375)ng hàm b) Th(cid:337) có li(cid:341)t: (cid:16) Li(cid:341)t m(cid:325)t ngo(cid:303)i biên: nung b(cid:341)nh ng(cid:317)n, c(cid:375)ng hàm, li(cid:341)t m(cid:325)t cùng bên t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng ho(cid:325)c li(cid:341)t hai bên n(cid:333)u v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng (cid:365) s(cid:351)ng m(cid:297)i, có th(cid:337) có co th(cid:317)t h(cid:347)ng ho(cid:325)c thanh qu(cid:305)n, u(cid:351)n ván kh(cid:349)i thì li(cid:341)t h(cid:353)i ph(cid:371)c hoàn toàn. (cid:16) Li(cid:341)t m(cid:317)t: v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng vùng mi, h(cid:351) m(cid:325)t, lông mày, hay li(cid:341)t dây III, u(cid:351)n ván kh(cid:349)i thì li(cid:341)t (cid:75)(cid:353)i ph(cid:371)c hoàn toàn. 3.2.5. (cid:56)(cid:351)n ván khu trú (cid:365) các chi: (cid:16) (cid:42)(cid:325)p (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)ã tiêm vaccin nh(cid:301)ng không tiêm nh(cid:317)c l(cid:303)i ho(cid:325)c khi b(cid:345) th(cid:301)(cid:299)ng có tiêm SAT d(cid:383) phòng nh(cid:301)ng không (cid:194)(cid:373).
(cid:16) Nung b(cid:341)nh lâu 1 - 2 tháng. (cid:16) (cid:193)au, co cúng c(cid:299)(cid:3)(cid:365) chi có v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng, không r(cid:351)i lo(cid:303)n c(cid:305)m giác, không li(cid:341)t. (cid:16) Hi(cid:333)m g(cid:325)p, tiên l(cid:301)(cid:369)ng t(cid:351)t. 3.2.6. (cid:56)(cid:351)n ván tr(cid:301)(cid:363)ng di(cid:339)n: r(cid:307)t hi(cid:333)m g(cid:325)p.
4. Ch(cid:311)n (cid:194)oán:
2
4.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: ch(cid:373) y(cid:333)u d(cid:383)a vào lâm sàng. 4.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 4.2.1. Ch(cid:343) có c(cid:375)ng hàm (cid:194)(cid:299)n thu(cid:309)n: (cid:16) Tai bi(cid:333)n do r(cid:293)ng khôn m(cid:347)c l(cid:341)ch.
(cid:16) Viêm x(cid:301)(cid:299)ng hàm (cid:16) Viêm kh(cid:361)p thái d(cid:301)(cid:299)ng hàm (cid:16) Viêm t(cid:307)y Amydal (cid:153) Các b(cid:341)nh trên có (cid:194)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m: có (cid:194)(cid:76)(cid:337)m (cid:194)au rõ (cid:365) vùng quai hàm, h(cid:299)i th(cid:365) hôi, h(cid:303)ch góc hàm. (cid:193)è l(cid:301)(cid:367)i có th(cid:337) làm cho mi(cid:341)ng há to (cid:194)(cid:301)(cid:369)c. Hi(cid:341)n t(cid:301)(cid:369)ng co c(cid:375)ng không lan tràn thêm.
4.2.2. Co gi(cid:315)t: a) Ng(cid:359)(cid:3)(cid:194)(cid:359)c Strycnin: (cid:16) Có dùng Strycnin (cid:16) Không s(cid:351) (cid:16) Co c(cid:375)ng c(cid:299) gi(cid:351)ng u(cid:351)n ván nh(cid:301)ng ch(cid:373) y(cid:333)u (cid:365) thân và t(cid:375) chi (cid:16) Không c(cid:375)ng hàm. b) Viêm màng não c(cid:307)p th(cid:337) gi(cid:305) u(cid:351)n ván: (cid:16) Có HCMN, HCNT. (cid:16) Không c(cid:375)ng hàm. (cid:16) Tr(cid:303)ng thái tinh th(cid:309)n ít nhi(cid:335)u b(cid:345)(cid:3)(cid:305)nh h(cid:301)(cid:365)ng (trong UV, BN hoàn toàn t(cid:343)nh táo). (cid:16) DNT: (cid:194)(cid:371)c. c) (cid:43)(cid:303)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng huy(cid:333)t (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t và n(cid:325)ng: (cid:16) Co c(cid:375)ng c(cid:299), hôn mê. (cid:16) Không s(cid:351)t. (cid:16) (cid:56)(cid:351)ng n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng kh(cid:349)i ngay. d) (cid:37)(cid:341)nh tetanie: (cid:16) Co c(cid:375)ng t(cid:315)p trung (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u chi. (cid:16) Có d(cid:307)u hi(cid:341)u Trousseau, Chvostek. (cid:16) Không s(cid:351)t. 5. Di(cid:339)n bi(cid:333)n: 5.1. (cid:55)(cid:351)t: t(cid:377) ngày 10, các c(cid:299)n co gi(cid:315)t, co c(cid:375)ng gi(cid:305)m, ng(cid:373)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:369)c, b(cid:341)nh lui d(cid:309)n và kh(cid:349)i hoàn toàn. 5.2. (cid:59)(cid:307)u: (cid:16) (cid:55)(cid:375)c kh(cid:317)c: r(cid:351)i lo(cid:303)n th(cid:309)n kinh th(cid:383)c v(cid:315)t n(cid:325)ng, co c(cid:375)ng kéo dài, t(cid:379) vong sau vài gi(cid:363) ho(cid:325)c vài ngày do ng(cid:377)ng tim (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t. (cid:16) Th(cid:375) phát: sau m(cid:359)t vài ngày tình tr(cid:303)ng b(cid:341)nh có thuyên gi(cid:305)m nh(cid:301)ng sau (cid:194)ó co gi(cid:315)t l(cid:303)i (cid:87)(cid:293)ng, s(cid:351)t cao, r(cid:351)i lo(cid:303)n th(cid:309)n kinh th(cid:383)c v(cid:315)t và t(cid:379) vong.
(cid:13) Các nguyên nhân gây t(cid:379) vong: (cid:16) Ng(cid:303)t th(cid:365) trong c(cid:299)n gi(cid:315)t do ch(cid:327)n ng(cid:383)c, co th(cid:317)t thanh qu(cid:305)n (cid:16) Suy hô h(cid:307)p: (cid:375)(cid:3)(cid:194)(cid:347)ng (cid:194)(cid:363)m dãi, b(cid:359)i nhi(cid:339)m (cid:16) Ng(cid:377)ng tim (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t trong c(cid:299)n gi(cid:315)t (cid:16) Tr(cid:371)y tim m(cid:303)ch
6. Di ch(cid:375)ng: (cid:16) Ch(cid:353)i x(cid:301)(cid:299)ng s(cid:351)ng, gù l(cid:301)ng, gãy (cid:194)(cid:351)t s(cid:351)ng (cid:16) (cid:38)(cid:375)ng gân, c(cid:375)ng kh(cid:361)p, bàn chân du(cid:357)i nh(cid:301) chân ng(cid:383)a (cid:16) (cid:48)(cid:365) khí qu(cid:305)n gây s(cid:327)o h(cid:327)p khí qu(cid:305)n, khí qu(cid:305)n không li(cid:335)n.
7. Tiên l(cid:301)(cid:369)ng: ph(cid:371) thu(cid:359)c vào: (cid:16) (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng vào: V(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng n(cid:359)i tang, v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng (cid:194)(cid:309)u m(cid:325)t c(cid:355), u(cid:355)n ván r(cid:351)n … tiên l(cid:301)(cid:369)ng (cid:81)(cid:325)ng
3
(cid:16) Th(cid:363)i gian (cid:373) b(cid:341)nh: < 7 ngày tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng (cid:16) Th(cid:363)i gian kh(cid:365)i phát: < 48 h tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng
(cid:16) (cid:38)(cid:299)(cid:3)(cid:194)(cid:345)a b(cid:341)nh nhân: s(cid:299) sinh, ng(cid:301)(cid:363)i già>50 tu(cid:355)i, các b(cid:341)nh m(cid:303)n tính… tiên l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:325)ng (cid:16) (cid:38)(cid:299)n co gi(cid:315)t: c(cid:299)n co gi(cid:315)t càng nhi(cid:335)u càng nhanh thì tiên l(cid:301)(cid:369)ng càng n(cid:325)ng (cid:16) (cid:48)(cid:375)c (cid:194)(cid:359) r(cid:351)i lo(cid:303)n th(cid:309)n kinh th(cid:383)c v(cid:315)t (cid:16) (cid:46)(cid:333)t qu(cid:305)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): có (cid:194)áp (cid:375)ng v(cid:361)i thu(cid:351)c không
8. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: 8.1. Hô h(cid:307)p:
(cid:16) (cid:193)(cid:359)t ng(cid:359)t: ng(cid:377)ng th(cid:365) do co th(cid:317)t thanh qu(cid:305)n, gây suy hô h(cid:307)p, c(cid:309)n MKQ g(cid:307)p. (cid:16) (cid:55)(cid:377) t(cid:377):
(cid:14) (cid:374)(cid:3)(cid:194)(cid:347)ng (cid:194)(cid:363)m dãi ngày càng t(cid:293)ng. (cid:14) (cid:59)(cid:327)p ph(cid:333) nang do co th(cid:317)t ph(cid:333) qu(cid:305)n. (cid:14) Gi(cid:305)m biên (cid:194)(cid:359) th(cid:365). (cid:14) (cid:37)(cid:359)i nhi(cid:339)m ph(cid:355)i.
8.2. Tim m(cid:303)ch:
(cid:16) Ng(cid:377)ng tim (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t: do NMCT, t(cid:317)c m(cid:303)ch ph(cid:355)i. (cid:16) Tr(cid:371)y tim m(cid:303)ch:
(cid:14) Do r(cid:351)i lo(cid:303)n TKTV. (cid:14) Do h(cid:315)u qu(cid:305) c(cid:373)a (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) b(cid:319)ng thu(cid:351)c giãn c(cid:299) Cura gây tr(cid:371)y m(cid:303)ch không h(cid:353)i ph(cid:371)c.
8.3. (cid:37)(cid:359)i nhi(cid:339)m:
(cid:16) Viêm ph(cid:355)i, nhi(cid:339)m trùng v(cid:333)t m(cid:365) khí qu(cid:305)n. (cid:16) Nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t. (cid:16) Nhi(cid:339)m trùng ti(cid:333)t ni(cid:341)u do (cid:194)(cid:325)t sonde bàng quang.
8.4. Tai bi(cid:333)n huy(cid:333)t thanh kháng (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) u(cid:351)n ván (SAT):
(cid:16) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n s(cid:361)m: choáng ph(cid:305)n v(cid:341) (xu(cid:307)t hi(cid:341)n ngay sau tiêm) (cid:198) th(cid:379) test tr(cid:301)(cid:361)c tiêm. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh huy(cid:333)t thanh:
(cid:14) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n vào ngày th(cid:375) 9 sau tiêm. (cid:14) (cid:54)(cid:351)t cao, phát ban ki(cid:337)u d(cid:345)(cid:3)(cid:375)ng, (cid:194)au kh(cid:361)p, t(cid:293)ng co c(cid:375)ng c(cid:299).
8.5. Làm các b(cid:341)nh c(cid:297) c(cid:373)a BN n(cid:325)ng h(cid:299)n: nh(cid:301)(cid:3)(cid:193)(cid:55)(cid:193), suy th(cid:315)n, x(cid:299) gan...
9. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 9.1. (cid:54)(cid:293)n sóc h(cid:359) lý:
(cid:16) (cid:49)(cid:319)m phòng yên tính, tránh ánh sáng, kích thích, cách bi(cid:341)t các phòng nhi(cid:339)m trùng. (cid:16) (cid:57)(cid:341) sinh r(cid:293)ng mi(cid:341)ng hàng ngày, (cid:194)(cid:335) phòng viêm tuy(cid:333)n mang tai và b(cid:359)i nhi(cid:339)m do t(cid:303)p trùng.
(cid:16) (cid:193)(cid:325)t sonde d(cid:303) dày, (cid:194)(cid:305)m b(cid:305)o dinh d(cid:301)(cid:367)ng: 2500 calo/ngày, 2,5 lít n(cid:301)(cid:361)c/ngày. (cid:16) Theo dõi hàng ngày, x(cid:379) trí k(cid:345)p th(cid:363)i các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng x(cid:305)y ra (ng(cid:377)ng th(cid:365), ng(cid:303)t th(cid:365)...)
9.2. (cid:59)(cid:379) trí (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng vào: m(cid:365) r(cid:359)ng v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng, l(cid:307)y d(cid:345) v(cid:315)t, sát khu(cid:311)n, kháng sinh toàn
thân. 9.3. Thu(cid:351)c: 9.3.1. Huy(cid:333)t thanh kháng (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) u(cid:351)n ván (SAT):
4
(cid:16) Ch(cid:343) có tác d(cid:371)ng trung hòa ngo(cid:303)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) còn (cid:194)ang l(cid:301)u hành trong máu. (cid:16) Li(cid:335)u: 5000 - 10000 (cid:194)(cid:299)n v(cid:345), tiêm b(cid:317)p m(cid:359)t li(cid:335)u duy nh(cid:307)t, th(cid:379) test tr(cid:301)(cid:361)c tiêm 9.3.2. Thu(cid:351)c kháng sinh: nh(cid:319)m
(cid:16) Di(cid:341)t vi khu(cid:311)n: Penicilin 1-2 tri(cid:341)u (cid:194)(cid:299)n v(cid:345), có th(cid:337) dùng nhóm Macrolid (vd:
Azithromycin). (cid:16) Ch(cid:351)ng b(cid:359)i nhi(cid:339)m. 9.3.3. Vaccin (gi(cid:305)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) u(cid:351)n ván - Anatoxin tetanique): (cid:16) Tiêm d(cid:301)(cid:361)i da 3 l(cid:309)n m(cid:357)i l(cid:309)n 1ml cách 10-15 ngày, nh(cid:317)c l(cid:303)i sau 1 n(cid:293)m 1ml.
9.3.4. Thu(cid:351)c an th(cid:309)n ch(cid:351)ng co gi(cid:315)t (cid:16) Diazepam: an th(cid:309)n giãn c(cid:299), th(cid:305)i tr(cid:377) nhanh. Li(cid:335)u: 2 - 8 mg/kg/24h tùy m(cid:375)c (cid:194)(cid:359), nên dùng thu(cid:351)c chia theo gi(cid:363). (cid:16) Th(cid:337) n(cid:325)ng, li(cid:335)u diazepam t(cid:351)i (cid:194)a không tác d(cid:371)ng có th(cid:337) dùng xen k(cid:331) v(cid:361)i thu(cid:351)c (cid:375)c ch(cid:333)
giao c(cid:305)m: (cid:14) Aminazin 0.025 mg (cid:14) Pipolphen 0.05 mg (cid:14) Dolacgan 0.1g (tr(cid:329) em thay b(cid:319)ng Spactein 0.05g) (cid:16) Có th(cid:337) dùng Cura (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) nh(cid:301)ng bi(cid:333)n ch(cid:375)ng nhi(cid:335)u.
9.3.5. (cid:37)(cid:353)i ph(cid:371) n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i: (cid:16) Do BN co gi(cid:315)t nhi(cid:335)u, r(cid:351)i lo(cid:303)n TKTV d(cid:339) d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n r(cid:351)i lo(cid:303)n n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i và th(cid:293)ng b(cid:319)ng
ki(cid:335)m toan. 9.4. (cid:48)(cid:365) khí qu(cid:305)n: 9.4.1. Ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh:
(cid:16) Co c(cid:375)ng liên t(cid:371)c, co gi(cid:315)t mau m(cid:303)nh kéo dài (cid:16) Ch(cid:327)n ng(cid:383)c (cid:16) Kh(cid:303)c y(cid:333)u (cid:16) Có c(cid:299)n co th(cid:317)t thanh quan (cid:16) (cid:374)(cid:3)(cid:194)(cid:347)ng (cid:194)(cid:363)m dãi,suy hô h(cid:307)p (cid:16) Tr(cid:301)(cid:361)c khi chuy(cid:337)n b(cid:341)nh nhân lên tuy(cid:333)n trên (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i già y(cid:333)u 9.4.2. Tai bi(cid:333)n: (cid:16) (cid:55)(cid:375)c th(cid:363)i:
(cid:14) Gây ng(cid:377)ng tim ng(cid:377)ng th(cid:365) do ph(cid:305)n x(cid:303) (cid:14) (cid:38)(cid:317)t nh(cid:309)m vào m(cid:303)ch máu, ch(cid:305)y máu (cid:14) (cid:38)(cid:317)t nh(cid:309)m vào th(cid:383)c qu(cid:305)n , tuy(cid:333)n giáp (cid:14) Tràn khí d(cid:301)(cid:361)i da (cid:16) Lâu dài:
(cid:14) (cid:37)(cid:359)i nhi(cid:339)m ph(cid:355)i (cid:14) Viêm nhi(cid:339)m xung quan Canuyn gây loét và v(cid:367) vào m(cid:303)ch máu (cid:14) (cid:54)(cid:327)o h(cid:327)p khí qu(cid:305)n (cid:14) Khí qu(cid:305)n không li(cid:335)n (cid:194)(cid:301)(cid:369)c 9.4.3. (cid:54)(cid:293)n sóc sau khi MKQ
(cid:16) Rút nòng canuyn hàng ngày lau, r(cid:379)a (cid:16) Làm loãng (cid:194)(cid:363)m , hút (cid:194)(cid:363)m (cid:16) Có th(cid:337) nh(cid:349) kháng sinh vào canuyn n(cid:333)u có b(cid:359)i nhi(cid:339)m (cid:16) (cid:49)(cid:333)u suy hô h(cid:307)p c(cid:309)n bóp bóng h(cid:357) tr(cid:369) ho(cid:325)c th(cid:365) máy 9.4.4. Rút canuyn
5
(cid:16) (cid:43)(cid:333)t gi(cid:315)t (cid:16) (cid:55)(cid:383) th(cid:365) t(cid:351)t (cid:16) Không còn (cid:375)(cid:3)(cid:194)(cid:347)ng
10. Phòng b(cid:341)nh: 10.1. Ngay sau khi b(cid:345) v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng: ngay l(cid:315)p t(cid:375)c.
(cid:16) (cid:38)(cid:317)t l(cid:347)c, r(cid:379)a s(cid:303)ch, r(cid:303)ch r(cid:359)ng, (cid:194)(cid:337) h(cid:365) v(cid:333)t th(cid:301)(cid:299)ng. Tuy(cid:341)t (cid:194)(cid:351)i không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c b(cid:293)ng kín. (cid:16) Tiêm ngay SAT 1500 (cid:194)(cid:299)n v(cid:345) (th(cid:379) test tr(cid:301)(cid:361)c tiêm). (cid:16) (cid:49)(cid:333)u BN (cid:194)ã tiêm vaccin trong vòng 3 n(cid:293)m tr(cid:365) l(cid:303)i, thì tiêm nh(cid:317)c l(cid:303)i 1 m(cid:297)i. N(cid:333)u ch(cid:301)a
tiêm vaccin bao gi(cid:363) ho(cid:325)c tiêm (cid:194)ã trên 3 n(cid:293)m thì ph(cid:305)i tiêm (cid:194)(cid:373) 3 m(cid:297)i. 10.2. (cid:193)(cid:335) phòng u(cid:351)n ván:
6
(cid:16) Qu(cid:305)n lý thai nghén, tránh (cid:194)(cid:329) r(cid:299)i. (cid:16) Vô trùng tuy(cid:341)t (cid:194)(cid:351)i khi (cid:194)(cid:367)(cid:3)(cid:194)(cid:329), c(cid:317)t r(cid:351)n. (cid:16) Tiêm phòng vaccin u(cid:351)n ván cho s(cid:305)n ph(cid:371) trong 3 tháng cu(cid:351)i. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u (cid:194)(cid:367)(cid:3)(cid:194)(cid:329) không vô trùng, tiêm ngay gi(cid:305)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) u(cid:351)n ván nh(cid:317)c l(cid:303)i cho tr(cid:329) s(cid:299) sinh
(cid:37)(cid:302)CH H(cid:308)U
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u là b(cid:341)nh nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c, nhi(cid:339)m trùng, lây theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p và gây d(cid:345)ch, do tr(cid:383)c khu(cid:311)n Corynebacterium diphteria (Klebs-Loeffler) gây nên. (cid:16) Vi khu(cid:311)n kh(cid:301) trú và làm th(cid:301)(cid:299)ng t(cid:355)n (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p trên và ngo(cid:303)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) c(cid:373)a nó lan (cid:87)(cid:349)a ra kh(cid:317)p c(cid:299) th(cid:337).
(cid:16) Lâm sàng có 2 bi(cid:337)u hi(cid:341)n: (cid:14) (cid:55)(cid:303)i ch(cid:357): Màng gi(cid:305). (cid:14) Toàn thân: nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c th(cid:309)n kinh, viêm c(cid:299) tim, t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng th(cid:315)n. 2. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339): 2.1. (cid:48)(cid:309)m b(cid:341)nh: (cid:16) Tr(cid:383)c khu(cid:311)n b(cid:303)ch h(cid:309)u s(cid:351)ng r(cid:307)t lâu trong gi(cid:305) m(cid:303)c và trong h(cid:347)ng c(cid:373)a b(cid:341)nh nhân. 2.2. Ngu(cid:353)n b(cid:341)nh: (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i là (cid:355) ch(cid:375)a duy nh(cid:307)t: ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)ang b(cid:345) b(cid:341)nh, v(cid:377)a kh(cid:349)i ho(cid:325)c kh(cid:349)e m(cid:303)nh nh(cid:301)ng
mang vi khu(cid:311)n. 2.3. (cid:38)(cid:299) th(cid:337) c(cid:305)m th(cid:371):
(cid:16) Mi(cid:339)n d(cid:345)ch trong b(cid:303)ch h(cid:309)u là mi(cid:339)n d(cid:345)ch ch(cid:351)ng (cid:194)(cid:359)c, không ph(cid:305)i là kháng vi khu(cid:311)n. (cid:16) Mi(cid:339)n d(cid:345)ch do m(cid:327) truy(cid:335)n qua rau thai cho tr(cid:329) s(cid:299) sinh kéo dài 3 - 6 tháng tuy nhiên (cid:92)(cid:333)u.
(cid:16) (cid:38)(cid:299) th(cid:337) c(cid:305)m th(cid:371) là ng(cid:301)(cid:363)i ch(cid:301) có mi(cid:339)n d(cid:345)ch v(cid:361)i b(cid:303)ch h(cid:309)u. (cid:193)(cid:337) th(cid:293)m dò c(cid:299) th(cid:337) c(cid:305)m th(cid:371), ng(cid:301)(cid:363)i ta dùng ph(cid:305)n (cid:375)ng Schick. Ph(cid:305)n (cid:375)ng Schick d(cid:301)(cid:299)ng tính t(cid:375)c là ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)ó có nguy (cid:70)(cid:299) m(cid:317)c b(cid:341)nh, trên c(cid:299) s(cid:365)(cid:3)(cid:194)ó ti(cid:333)n hành tiêm ch(cid:373)ng vaccin. 2.4. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây truy(cid:335)n:
(cid:16) Ch(cid:373) y(cid:333)u lây tr(cid:383)c ti(cid:333)p qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p. (cid:16) Lây gián ti(cid:333)p: qua (cid:194)(cid:353) dùng c(cid:373)a BN, th(cid:375)c (cid:293)n...mang vi khu(cid:311)n. (cid:16) Lây qua da.
3. Lâm sàng: 3.1. (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u h(cid:347)ng th(cid:337) thông th(cid:301)(cid:363)ng:
3.1.1. Th(cid:363)i kì nung b(cid:341)nh: 2 - 5 ngày, không có bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng. 3.1.2. Th(cid:363)i kì kh(cid:365)i phát:
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t nh(cid:327) 37,5 - 38oC, khó ch(cid:345)u, qu(cid:307)y khóc (cid:16) (cid:292)n kém, da h(cid:299)i xanh, s(cid:355) m(cid:297)i. (cid:16) Khám h(cid:347)ng:
(cid:14) (cid:43)(cid:347)ng h(cid:299)i (cid:194)(cid:349). (cid:14) Amydal có (cid:194)(cid:76)(cid:337)m tr(cid:321)ng m(cid:363)(cid:3)(cid:365) m(cid:359)t bên (cid:14) Gi(cid:305) m(cid:303)c d(cid:339) bong nh(cid:301)ng m(cid:347)c l(cid:303)i ngay, dính và không tan trong n(cid:301)(cid:361)c. (cid:16) (cid:43)(cid:303)ch c(cid:355) nh(cid:349), di (cid:194)(cid:359)ng, không (cid:194)au..
3.1.3. Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: ngày th(cid:375) 2 - 3 c(cid:373)a b(cid:341)nh.
a) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng (cid:194)(cid:345)a ph(cid:301)(cid:299)ng: (cid:16) Gi(cid:305) m(cid:303)c: (cid:14) (cid:54)(cid:383) lan tràn c(cid:373)a gi(cid:305) m(cid:303)c:
1
(cid:120) (cid:193)(cid:309)u tiên gi(cid:305) m(cid:303)c (cid:365) m(cid:359)t bên Amyldal (cid:120) (cid:53)(cid:353)i lan sang bên kia trùm lên m(cid:359)t n(cid:379)a ho(cid:325)c c(cid:305) l(cid:301)(cid:367)i gà và các c(cid:359)t c(cid:373)a màn h(cid:309)u (cid:14) (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m gi(cid:305) m(cid:303)c: (cid:120) Gi(cid:305) m(cid:303)c tr(cid:317)ng ngà, dính ch(cid:325)t vào niêm m(cid:303)c, bóc tách gây ch(cid:305)y máu, m(cid:347)c l(cid:303)i (cid:85)(cid:307)t nhanh sau bóc tách.
(cid:120) Tính ch(cid:307)t: dai, dày dính, không tan trong n(cid:301)(cid:361)c.. (cid:120) Niêm m(cid:303)c d(cid:301)(cid:361)i gi(cid:305) m(cid:303)c xung huy(cid:333)t nh(cid:301)ng ch(cid:301)a loét. Niêm m(cid:303)c quanh gi(cid:305) m(cid:303)c bình th(cid:301)(cid:363)ng.
(cid:16) (cid:43)(cid:303)ch góc hàm: nh(cid:349), ch(cid:317)c, di (cid:194)(cid:359)ng và không (cid:194)au (cid:16) (cid:54)(cid:355) m(cid:297)i nhi(cid:335)u, n(cid:301)(cid:361)c m(cid:297)i tr(cid:317)ng ho(cid:325)c l(cid:313)n m(cid:373). b) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng toàn thân: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t 38 - 38,5oC. (cid:16) Nu(cid:351)t (cid:194)au. (cid:16) (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c: da xanh, m(cid:341)t m(cid:349)i, m(cid:303)ch nhanh, huy(cid:333)t áp th(cid:307)p. c) Ti(cid:333)n tri(cid:337)n: (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m b(cid:319)ng huy(cid:333)t thanh kháng b(cid:303)ch h(cid:309)u (SAD) và KS thì gi(cid:305) m(cid:303)c h(cid:333)t nhanh trong 24h - 3 ngày, tr(cid:329) h(cid:333)t s(cid:351)t, ch(cid:343) h(cid:299)i m(cid:341)t, da xanh. (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) quá mu(cid:359)n, ho(cid:325)c không (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:331) có nhi(cid:335)u bi(cid:333)n ch(cid:375)ng d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n t(cid:379) vong.
3.2. (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u h(cid:347)ng ác tính: 3.2.1. Th(cid:337) tiên phát: xu(cid:307)t hi(cid:341)n vào ngày 1 ho(cid:325)c 2 c(cid:373)a b(cid:341)nh.
a) Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: có th(cid:337) âm (cid:343) ho(cid:325)c n(cid:325)ng ngay: s(cid:351)t cao, nôn, nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c n(cid:325)ng. b) Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: ti(cid:333)p theo sau vài gi(cid:363) (cid:13) Các d(cid:307)u hi(cid:341)u (cid:194)(cid:345)a ph(cid:301)(cid:299)ng: (cid:16) Gi(cid:305) m(cid:303)c:
(cid:14) Lan nhanh, ch(cid:343) vài gi(cid:363)(cid:3)(cid:194)ã lan kh(cid:317)p h(cid:347)ng (cid:14) Xám (cid:194)en do xu(cid:307)t huy(cid:333)t (cid:14) Dính ch(cid:325)t vào niêm m(cid:303)c, bóc tách ch(cid:305)y máu. (cid:14) Niêm m(cid:303)c xung quanh gi(cid:305) m(cid:303)c xung huy(cid:333)t, (cid:194)(cid:349), (cid:194)ôi khi có ch(cid:307)m xu(cid:307)t huy(cid:333)t (cid:16) (cid:43)(cid:303)ch c(cid:355) hai bên s(cid:301)ng to, dính v(cid:361)i nhau thành kh(cid:351)i, không (cid:194)au, không di (cid:194)(cid:359)ng. (cid:16) (cid:54)(cid:355) m(cid:297)i: n(cid:301)(cid:361)c m(cid:297)i (cid:194)(cid:325)c l(cid:313)n máu, 2 l(cid:357) m(cid:297)i b(cid:345) loét, có th(cid:337) có gi(cid:305) m(cid:303)c. (cid:13) (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u c(cid:299) n(cid:293)ng:(cid:3)(cid:194)au khi nu(cid:351)t và u(cid:351)ng n(cid:301)(cid:361)c s(cid:359)c ra m(cid:297)i, nói gi(cid:347)ng m(cid:297)i. (cid:13) Các d(cid:307)u hi(cid:341)u toàn thân và nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c: (cid:16) (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c: (cid:14) (cid:54)(cid:351)t cao 39 - 40oC (cid:14) Da xanh nh(cid:369)t, m(cid:341)t l(cid:305), môi tím, m(cid:317)t thâm qu(cid:309)ng, khó th(cid:365).
(cid:16) Bi(cid:333)n lo(cid:303)n v(cid:335) tim m(cid:303)ch: tim nh(cid:345)p nhanh, lo(cid:303)n nh(cid:345)p, nh(cid:345)p ng(cid:383)a phi, huy(cid:333)t áp h(cid:303). (cid:16) Gan s(cid:301)ng to. (cid:16) Ti(cid:337)u ít, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u có albumin. (cid:16) Xu(cid:307)t huy(cid:333)t: ngoài da, b(cid:309)m tím n(cid:299)i tiêm, ch(cid:305)y máu cam, nôn máu.... (cid:13) Xét nghi(cid:341)m máu: BC t(cid:293)ng cao, ch(cid:373) y(cid:333)u (cid:194)a nhân, ti(cid:337)u c(cid:309)u h(cid:303) (cid:13) Tiên l(cid:301)(cid:369)ng tr(cid:309)m tr(cid:347)ng: ch(cid:333)t sau 24 - 36h, nhi(cid:335)u nh(cid:307)t 1 tu(cid:309)n vì suy nh(cid:301)(cid:369)c, xu(cid:307)t huy(cid:333)t,
tr(cid:371)y m(cid:303)ch, ng(cid:303)t th(cid:365). 3.2.2. Th(cid:337) th(cid:375) phát: xu(cid:307)t hi(cid:341)n vào ngày th(cid:375) 10 - 15 ho(cid:325)c ch(cid:315)m h(cid:299)n (ngày th(cid:375) 40 - 50) (cid:16) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n:
(cid:14) Sau BH ác tính tiên phát, (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tích c(cid:383)c, h(cid:333)t gi(cid:305) m(cid:303)c. (cid:14) Ho(cid:325)c sau BH th(cid:337) thông th(cid:301)(cid:363)ng (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) mu(cid:359)n nên gi(cid:305) m(cid:303)c m(cid:307)t r(cid:307)t ch(cid:315)m ((cid:194)(cid:333)n ngày th(cid:375) 6 - 7 c(cid:373)a b(cid:341)nh). (cid:16) (cid:193)(cid:333)n ngày 10 - 15 c(cid:373)a b(cid:341)nh, còn 1 s(cid:351) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng n(cid:325)ng:
(cid:14) (cid:48)(cid:341)t l(cid:305), da xanh. (cid:14) Nh(cid:345)p tim nhanh (140 l/phút) ho(cid:325)c ch(cid:315)m (< 50 l/phút), có th(cid:337) nh(cid:345)p ba, nh(cid:345)p ng(cid:383)a
2
phi. (cid:14) Gan to.
(cid:14) (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng th(cid:315)n: thi(cid:337)u ni(cid:341)u, albumin ni(cid:341)u, ure máu cao. (cid:14) BN t(cid:379) vong do (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t do tr(cid:371)y tim m(cid:303)ch. (cid:16) Có th(cid:337) xu(cid:307)t hi(cid:341)n mu(cid:359)n vào ngày 40 - 50 c(cid:373)a b(cid:341)nh: BN còn t(cid:353)n t(cid:303)i các r(cid:351)i lo(cid:303)n v(cid:335) tim
(cid:80)(cid:303)ch, v(cid:335) th(cid:315)n, nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c, t(cid:379) vong (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t do ng(cid:307)t ho(cid:325)c tr(cid:371)y m(cid:303)ch. 3.3. (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u thanh qu(cid:305)n: (cid:16) (cid:59)(cid:305)y ra sau BH h(cid:347)ng không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) ho(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) mu(cid:359)n, gi(cid:305) m(cid:303)c lan xu(cid:351)ng thanh qu(cid:305)n. (cid:16) Hay g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) 2 - 5 tu(cid:355)i, hi(cid:333)m g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) < 1 tu(cid:355)i và ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n. 3.3.1. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n khàn ti(cid:333)ng:
(cid:16) Kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u âm (cid:343), s(cid:351)t nh(cid:327) 380C. (cid:16) (cid:43)(cid:299)i khàn ti(cid:333)ng, th(cid:343)nh tho(cid:305)ng ho. (cid:16) (cid:39)(cid:309)n xu(cid:307)t hi(cid:341)n rõ h(cid:299)n: ho ông (cid:355)ng, ti(cid:333)ng khàn, m(cid:307)t ti(cid:333)ng. 3.3.2. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n khó th(cid:365): (cid:16) Khó th(cid:365) ch(cid:315)m, có ti(cid:333)ng rít, khó th(cid:365) thì th(cid:365) vào, ch(cid:343) xu(cid:307)t hi(cid:341)n khi g(cid:317)ng s(cid:375)c: (cid:293)n uông, ho khóc vào bu(cid:355)i t(cid:351)i hay ban (cid:194)êm (cid:16) Sau xu(cid:307)t hi(cid:341)n khó th(cid:365) thanh qu(cid:305)n liên t(cid:371)c:
(cid:14) (cid:193)(cid:359) 1: khó th(cid:365) t(cid:377)ng c(cid:299)n, t(cid:377)ng lúc (cid:14) (cid:193)(cid:359) 2: Khó th(cid:365) thanh qu(cid:305)n liên t(cid:371)c c(cid:309)n m(cid:365) khí qu(cid:305)n ngay (cid:14) (cid:193)(cid:359) 3: t(cid:301)(cid:299)ng (cid:375)ng v(cid:361)i giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n ng(cid:303)t, khó th(cid:365) nhanh nông, m(cid:355) khí qu(cid:305)n c(cid:297)ng ít k(cid:333)t
qu(cid:305) 3.3.3. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n ng(cid:303)t:
(cid:16) Th(cid:343)u d(cid:309)n (cid:194)i, không dãy d(cid:371)a. (cid:16) Khó th(cid:365) nhanh nông, không có ti(cid:333)ng rít (cid:16) Tím tái d(cid:309)n lên (cid:365) m(cid:317)t và t(cid:375) chi, (cid:194)ôi khi m(cid:325)t nh(cid:369)t nh(cid:303)t, môi tím, m(cid:303)ch nh(cid:349) y(cid:333)u, vã (cid:80)(cid:353) hôi, hôn mê r(cid:353)i ch(cid:333)t (cid:16) Th(cid:363)i gian t(cid:377) lúc b(cid:345) b(cid:341)nh (cid:194)(cid:333)n t(cid:379) vong kho(cid:305)ng 5-7 ngày
3.4. Các th(cid:337) khác: (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u (cid:365) tr(cid:329) s(cid:299) sinh (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)ã tiêm phòng (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u da (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u r(cid:351)n (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u âm (cid:194)(cid:303)o (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u tai (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u m(cid:317)t.
4. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c ti(cid:333)n tri(cid:337)n: 4.1. Viêm c(cid:299) tim: là nguyên nhân gây ch(cid:333)t (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t trong b(cid:341)nh b(cid:303)ch h(cid:309)u
(cid:16) Là tri(cid:341)u ch(cid:375)ng c(cid:299) b(cid:305)n c(cid:373)a b(cid:303)ch h(cid:309)u ác tính th(cid:375) phát (cid:16) Th(cid:363)i gian có th(cid:337) tr(cid:301)(cid:361)c ngày th(cid:375) 5 c(cid:373)a b(cid:341)nh, h(cid:309)u h(cid:333)t t(cid:377) ngày th(cid:375) 5 - 10 c(cid:373)a b(cid:341)nh (cid:16) Nh(cid:345)p tim nhanh ho(cid:325)c ch(cid:315)m, m(cid:341)t th(cid:343)u, ti(cid:333)ng th(cid:355)i c(cid:299) n(cid:293)ng, tim m(cid:363). (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p có suy tim c(cid:307)p: khó th(cid:365), h(cid:299)i tím, gan to (cid:194)au, có ít rales n(cid:355), (cid:194)ái ít, huy(cid:333)t áp h(cid:303), m(cid:303)ch nhanh, tim m(cid:363). (cid:16) ECG: bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i v(cid:335) nh(cid:345)p, r(cid:351)i lo(cid:303)n d(cid:313)n truy(cid:335)n nh(cid:295) th(cid:307)t, r(cid:351)i lo(cid:303)n tái c(cid:383)c…
4.2. Các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng v(cid:335) th(cid:309)n kinh: do ngo(cid:303)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) c(cid:373)a vk b(cid:303)ch h(cid:309)u gây nên 4.2.1. Li(cid:341)t màn h(cid:309)u:
3
(cid:16) (cid:42)(cid:325)p vào ngày th(cid:375) 5 - 15 c(cid:373)a b(cid:341)nh. (cid:16) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n v(cid:335) nu(cid:351)t, nói, nghe, th(cid:365): (cid:14) (cid:54)(cid:325)c n(cid:301)(cid:361)c khi u(cid:351)ng
(cid:14) Nói gi(cid:347)ng m(cid:297)i, không nói (cid:194)(cid:301)(cid:369)c lâu, không huýt sáo (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:14) Tai ngh(cid:339)nh ngãng, nghe kém, ng(cid:373) ngáy. (cid:14) (cid:49)(cid:333)u li(cid:341)t ph(cid:351)i h(cid:369)p v(cid:361)i li(cid:341)t c(cid:299) c(cid:373)a ph(cid:333) qu(cid:305)n, thanh qu(cid:305)n gây nên tình tr(cid:303)ng th(cid:375)c (cid:293)n hay n(cid:301)(cid:361)c b(cid:347)t vào ph(cid:355)i gây suy hô h(cid:307)p c(cid:307)p (cid:16) Màn h(cid:309)u nh(cid:369)t nh(cid:303)t, có d(cid:307)u hi(cid:341)u vén màn n(cid:333)u li(cid:341)t 1 bên và (cid:79)(cid:301)(cid:367)i gà r(cid:373) n(cid:333)u li(cid:341)t 2 bên.
4.2.2. Li(cid:341)t c(cid:299) m(cid:317)t: (cid:16) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n t(cid:377) tu(cid:309)n th(cid:375) 3 tr(cid:365)(cid:3)(cid:194)i. (cid:16) Li(cid:341)t (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ti(cid:333)t c(cid:305) hai bên gây vi(cid:339)n th(cid:345). (cid:16) Khám m(cid:317)t: bình th(cid:301)(cid:363)ng.
4.2.3. Li(cid:341)t chi d(cid:301)(cid:361)i:
(cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng xu(cid:307)t hi(cid:341)n sau li(cid:341)t màn h(cid:309)u. (cid:16) Kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u: BN (cid:194)i l(cid:303)i th(cid:307)y m(cid:349)i chân, chóng m(cid:341)t, gi(cid:305)m c(cid:305)m giác nông, sâu. (cid:16) Sau li(cid:341)t c(cid:305) hai chân. Khám th(cid:307)y:
(cid:14) Tr(cid:301)(cid:299)ng l(cid:383)c c(cid:299) gi(cid:305)m (cid:14) Ph(cid:305)n x(cid:303) gân x(cid:301)(cid:299)ng gi(cid:305)m (cid:14) (cid:48)(cid:307)t h(cid:321)n các ph(cid:305)n x(cid:303) da bình th(cid:301)(cid:363)ng.
4.2.4. Li(cid:341)t chi trên: Ít g(cid:325)p, th(cid:301)(cid:363)ng xu(cid:307)t hi(cid:341)n sau li(cid:341)t chi d(cid:301)(cid:361)i. (cid:16) (cid:16) Rõ nh(cid:307)t (cid:365) hai bàn tay, v(cid:315)n (cid:194)(cid:359)ng lóng ngóng, c(cid:305)m giác ki(cid:333)n bò, m(cid:307)t ph(cid:305)n x(cid:303) gân (cid:91)(cid:301)(cid:299)ng. (cid:16) Có th(cid:337) kéo dài 1 - 2 tu(cid:309)n (cid:194)(cid:333)n 3 - 4 tháng, sau (cid:194)ó kh(cid:349)i h(cid:321)n.
4.2.5. Li(cid:341)t các c(cid:299) quan khác:
(cid:16) Li(cid:341)t th(cid:383)c qu(cid:305)n (cid:198)khó nu(cid:351)t. (cid:16) Li(cid:341)t thanh qu(cid:305)n (cid:198) khàn gi(cid:347)ng, ho, không nói rõ (cid:194)(cid:301)(cid:369)c. (cid:16) Li(cid:341)t các c(cid:299) gáy (cid:198)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u ng(cid:315)t ng(cid:301)(cid:367)ng. (cid:16) Li(cid:341)t c(cid:299) hoàng (cid:198) khó th(cid:365), d(cid:339) t(cid:379) vong do ng(cid:303)t, suy hô h(cid:307)p. (cid:16) Li(cid:341)t dây X, li(cid:341)t hành t(cid:373)y (cid:16) Li(cid:341)t n(cid:379)a ng(cid:301)(cid:363)i
4.3. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng th(cid:315)n: (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng c(cid:309)u th(cid:315)n và (cid:351)ng th(cid:315)n. Bi(cid:337)u hi(cid:341)n:
(cid:16) Th(cid:337) nh(cid:327): thi(cid:337)u ni(cid:341)u, albumin ni(cid:341)u, b(cid:303)ch c(cid:309)u ni(cid:341)u. (cid:16) Th(cid:337) n(cid:325)ng: thi(cid:337)u ni(cid:341)u, albumin ni(cid:341)u 0,5 - 1 g/l, nhi(cid:335)u BC và t(cid:333) bào th(cid:315)n trong n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u. (cid:16) Th(cid:337) ác tinh:
(cid:14) Thi(cid:337)u ni(cid:341)u r(cid:307)t rõ, xu(cid:307)t hi(cid:341)n s(cid:361)m, kéo dài, albumin ni(cid:341)u, BC ni(cid:341)u, tr(cid:371) ni(cid:341)u. (cid:14) Ure máu t(cid:293)ng cao.
5. Ch(cid:311)n (cid:194)oán:
5.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: 5.1.1. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c. 5.1.2. Lâm sàng: có gi(cid:305) m(cid:303)c (cid:365) vùng t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng.
4
a) Th(cid:363)i kì kh(cid:365)i phát: (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u h(cid:347)ng: s(cid:351)t nh(cid:327), m(cid:341)t nh(cid:347)c, da xanh, h(cid:347)ng có ch(cid:307)m tr(cid:317)ng và lan nhanh (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u thanh qu(cid:305)n: ho, khàn ti(cid:333)ng, m(cid:341)t nh(cid:347)c, gi(cid:305) m(cid:303)c (cid:365) h(cid:347)ng b) Toàn phát: (cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u h(cid:347)ng: viêm h(cid:347)ng có gi(cid:305) m(cid:303)c, h(cid:303)ch c(cid:355), s(cid:355) m(cid:297)i và da xanh m(cid:341)t nh(cid:347)c
(cid:16) (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u thanh qu(cid:305)n: khàn ti(cid:333)ng khó th(cid:365) thanh qu(cid:305)n, da xanh , m(cid:341)t nh(cid:347)c 5.1.3. Phân l(cid:315)p vi khu(cid:311)n t(cid:377) màng gi(cid:305): soi tr(cid:383)c ti(cid:333)p, nuôi c(cid:307)y.
5.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 5.2.1. (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u h(cid:347)ng: (cid:16) Viêm amydal h(cid:351)c m(cid:373) do t(cid:303)p khu(cid:311)n: s(cid:351)t cao, không nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c. Amydal có gi(cid:305) m(cid:303)c d(cid:339) bong khi súc h(cid:347)ng.
(cid:16) Viêm h(cid:347)ng do xo(cid:317)n trùng Vincent: loét (cid:365) 1 bên h(cid:347)ng, có gi(cid:305) m(cid:303)c. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh Zona (cid:365) h(cid:347)ng: hi(cid:333)m. (cid:16) Viêm h(cid:347)ng do herpes (cid:16) Giang mai h(cid:347)ng: viêm Amydan m(cid:359)t bên, có phát ban. (cid:16) (cid:55)(cid:293)ng b(cid:303)ch c(cid:309)u (cid:194)(cid:299)n nhân nhi(cid:339)m trùng: (cid:86)(cid:351)t cao, h(cid:303)ch to toàn thân, viêm h(cid:347)ng gi(cid:305) m(cid:303)c,
(cid:70)(cid:307)y máu có t(cid:293)ng BC (cid:194)(cid:299)n nhân. Ngoáy h(cid:347)ng không có tr(cid:383)c khu(cid:311)n BH. 5.2.2. (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u thanh qu(cid:305)n:
(cid:16) Viêm thanh qu(cid:305)n do virus s(cid:365)i: s(cid:351)t cao (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t, viêm h(cid:347)ng, có d(cid:307)u Koplic, (cid:16) Viêm do n(cid:307)m Candida Albicans, d(cid:345) v(cid:315)t thanh qu(cid:305)n
5.2.3. Các bi(cid:337)u hi(cid:341)n th(cid:309)n kinh:
(cid:16) Guillain Barre. (cid:16) (cid:37)(cid:303)i li(cid:341)t. (cid:16) Ng(cid:359)(cid:3)(cid:194)(cid:359)c th(cid:345)t. (cid:16) Nhi(cid:339)m trùng t(cid:293)ng b(cid:303)ch c(cid:309)u (cid:194)(cid:299)n nhân.
5.2.4. (cid:37)(cid:341)nh máu ác tính nh(cid:301) Leucose, gralunocytose, ho(cid:325)c giang mai II: (cid:16) Các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p trên (cid:194)(cid:335)u có xanh, thi(cid:333)u máu, gi(cid:305) m(cid:303)c xu(cid:307)t huy(cid:333)t nh(cid:301)ng không có thay (cid:194)(cid:355)i v(cid:335) nh(cid:345)p tim, ti(cid:333)ng tim. (cid:16) (cid:39)(cid:383)a vào phân l(cid:315)p vi khu(cid:311)n.
6. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): (cid:13) Nguyên t(cid:317)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): (cid:16) (cid:38)(cid:309)n ch(cid:311)n (cid:194)oán s(cid:361)m, (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) k(cid:345)p th(cid:363)i (cid:194)(cid:337) ng(cid:293)n ch(cid:325)n các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng do (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) gây nên. (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) toàn di(cid:341)n, chú ý (cid:194)(cid:333)n dinh d(cid:301)(cid:367)ng, s(cid:293)n sóc. (cid:16) BN ph(cid:305)i n(cid:319)m ngh(cid:343) t(cid:303)i gi(cid:301)(cid:363)ng, tránh (cid:194)i l(cid:303)i nhi(cid:335)u, nh(cid:307)t là khi có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng viêm c(cid:299) tim. (cid:16) Khi có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng th(cid:315)n c(cid:309)n (cid:293)n nh(cid:303)t.
6.1. Huy(cid:333)t thanh kháng (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) b(cid:303)ch h(cid:309)u (SAD): Là ph(cid:301)(cid:299)ng pháp (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) ch(cid:373) y(cid:333)u (cid:16) Là kháng (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) trung hòa (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) c(cid:373)a vi khu(cid:311)n l(cid:301)u hành trong máu tr(cid:301)(cid:361)c khi g(cid:317)n vào (cid:87)(cid:333) bào (cid:16) Li(cid:335)u: 10.000 - 20.000 UI tiêm b(cid:317)p, th(cid:379) test tr(cid:301)(cid:361)c tiêm. Li(cid:335)u c(cid:371) th(cid:337) ph(cid:371) thu(cid:359)c vào
tình tr(cid:303)ng n(cid:325)ng hay nh(cid:327). 6.2. Kháng sinh: c(cid:309)n thi(cid:333)t (cid:194)(cid:337) di(cid:341)t vi khu(cid:311)n b(cid:303)ch h(cid:309)u và làm s(cid:303)ch (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) t(cid:303)i ch(cid:357) (cid:16) Penicilin G 500.000 - 1.000.000 UI/ kg/ngày chia 2 l(cid:309)n, dùng trong 7 - 10 ngày (cid:194)(cid:333)n
khi h(cid:333)t gi(cid:305) m(cid:303)c. (cid:16) Ho(cid:325)c Erythromycin:
5
(cid:14) TE: 30 - 50 mg/kg/ngày (cid:14) Ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n 1,5 g/ngày (cid:14) dùng trong 7 - 10 ngày, (cid:194)(cid:333)n khi h(cid:333)t gi(cid:305) m(cid:303)c.
6.3. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) khác:
(cid:16) Cách ly ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh, sau 30 ngày (cid:194)(cid:337) tránh lây (cid:16) Theo dõi tình tr(cid:303)ng tim m(cid:303)ch hàng ngày (cid:16) Ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359)(cid:3)(cid:293)n nh(cid:327), d(cid:339) tiêu, u(cid:351)ng n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:309)y (cid:194)(cid:373). (cid:16) Vitamin C 300 - 500 mg/ ngày (cid:16) Ch(cid:343) cho ra vi(cid:341)n khi ngoáy h(cid:347)ng c(cid:307)y hai l(cid:309)n cách nhau 8 ngày cho k(cid:333)t qu(cid:305) âm tính
6.4. Các (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t: 6.4.1. (cid:37)(cid:303)ch h(cid:309)u thanh qu(cid:305)n:
(cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) các ách t(cid:317)c (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p do phù n(cid:335), gi(cid:305) m(cid:303)c. (cid:16) (cid:48)(cid:365) khí qu(cid:305)n khi có khó th(cid:365) c(cid:307)p 2. 6.4.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) viêm c(cid:299) tim:
(cid:16) Nh(cid:345)p nhanh th(cid:307)t: dùng thu(cid:351)c h(cid:303) nh(cid:345)p lidocain, h(cid:303)n ch(cid:333) dùng digitalis. (cid:16) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n d(cid:313)n truy(cid:335)n nh(cid:295) th(cid:307)t: (cid:194)(cid:303)t máy t(cid:303)o nh(cid:345)p. 6.4.3. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) li(cid:341)t do BH:
(cid:16) Li(cid:341)t màn h(cid:309)u vòm mi(cid:341)ng: (cid:194)(cid:325)t sonde d(cid:303) dày cho (cid:293)n, theo dõi hàng ngày. (cid:16) Li(cid:341)t c(cid:299) hô h(cid:307)p: m(cid:365) khí qu(cid:305)n. (cid:16) (cid:47)(cid:301)u ý: các bi(cid:341)n pháp ch(cid:293)m sóc khác: ch(cid:351)ng loét, co rút gân.
7. Phòng b(cid:341)nh: 7.1. (cid:57)(cid:361)i b(cid:341)nh nhân: (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh b(cid:303)ch h(cid:309)u là b(cid:341)nh ph(cid:305)i khai báo, cách ly BN. B(cid:341)nh phòng ph(cid:305)i t(cid:311)y u(cid:333), sát khu(cid:311)n. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u là h(cid:347)c sinh ph(cid:305)i ngh(cid:343) h(cid:347)c 30 ngày sau khi (cid:194)ã kh(cid:349)i b(cid:341)nh.
7.2. Phòng b(cid:341)nh b(cid:319)ng vaccin:
6
(cid:16) Vaccin là gi(cid:305)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) gi(cid:305)m (cid:194)(cid:359)c l(cid:383)c. VN: dùng vaccin (cid:194)a giá g(cid:353)m BH, Ho gà, U(cid:351)n ván. (cid:16) (cid:37)(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u tiêm t(cid:377) 2 - 3 tháng tu(cid:355)i, tiêm 2 l(cid:309)n, m(cid:357)i l(cid:309)n 1 ml cách nhau 1 tháng. (cid:16) 1 n(cid:293)m sau tiêm nh(cid:317)c l(cid:303)i, m(cid:357)i n(cid:293)m 1 l(cid:309)n cho (cid:194)(cid:333)n 5 tu(cid:355)i. (cid:16) Kh(cid:305) n(cid:293)ng mi(cid:339)n d(cid:345)ch ch(cid:373)(cid:3)(cid:194)(cid:359)ng ch(cid:343) xu(cid:307)t hi(cid:341)n 10 ngày sau m(cid:297)i tiêm cu(cid:351)i cùng.
(cid:37)(cid:340)NH T(cid:304)
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh t(cid:305) là m(cid:359)t b(cid:341)nh nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c, nhi(cid:339)m trùng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ru(cid:359)t c(cid:307)p tính (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i do ph(cid:311)y khu(cid:311)n t(cid:305) Vibrio Cholerae gây nên, v(cid:361)i bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng c(cid:373)a th(cid:337)(cid:3) (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình là: (cid:343)a ch(cid:305)y d(cid:381) d(cid:359)i, nôn liên t(cid:371)c không t(cid:383) kìm (cid:194)(cid:301)(cid:369)c, gây m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c ngoài t(cid:333) bào c(cid:383)c nhanh, có th(cid:337) t(cid:379) vong n(cid:333)u không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c x(cid:379) trí k(cid:345)p th(cid:363)i.
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh gây nhi(cid:335)u v(cid:371) d(cid:345)ch l(cid:361)n trên th(cid:333) gi(cid:361)i. (cid:16) Lây tr(cid:383)c ti(cid:333)p ho(cid:325)c gián ti(cid:333)p qua phân ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh.
2. Lâm sàng: 2.1. Th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình:
2.1.1. Th(cid:363)i kì (cid:373) b(cid:341)nh: 1 - 4 ngày không có bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng 2.1.2. Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: r(cid:307)t nhanh, không quá 24h, có th(cid:337) là m(cid:359)t (cid:343)a ch(cid:305)y th(cid:301)(cid:363)ng. 2.1.3. Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: (cid:16) (cid:342)a ch(cid:305)y:
(cid:14) (cid:39)(cid:381) d(cid:359)i và liên t(cid:371)c, tóe ra. (cid:14) (cid:193)i ngoài t(cid:383) nhiên không ki(cid:335)m ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:369)c. S(cid:351) l(cid:309)n t(cid:377) 20 - 50 l(cid:309)n / 24h (cid:14) Không mót r(cid:325)n, không (cid:194)au qu(cid:325)n b(cid:371)ng. (cid:14) (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m phân t(cid:305):
(cid:120) Phân toàn n(cid:301)(cid:361)c, tr(cid:317)ng nh(cid:301) n(cid:301)(cid:361)c vo g(cid:303)o, ho(cid:325)c n(cid:301)(cid:361)c trong l(cid:313)n v(cid:361)i nh(cid:381)ng h(cid:303)t màu tr(cid:317)ng nh(cid:301) h(cid:303)t g(cid:303)o, trong nh(cid:381)ng h(cid:303)t (cid:194)ó ch(cid:375)a (cid:194)(cid:309)y ph(cid:311)y khu(cid:311)n t(cid:305), t(cid:333) bào th(cid:301)(cid:369)ng bì.
(cid:120) Mùi tanh, không th(cid:351)i, không có máu m(cid:297)i. (cid:120) Phân (cid:194)(cid:321)ng tr(cid:301)(cid:299)ng v(cid:361)i plasma, n(cid:353)ng (cid:194)(cid:359) K và HCO3 cao h(cid:299)n.
(cid:16) Nôn: d(cid:381) d(cid:359)i và liên t(cid:371)c, không kìm hãm (cid:194)(cid:301)(cid:369)c, x(cid:305)y ra s(cid:361)m. (cid:16) (cid:43)(cid:315)u qu(cid:305) c(cid:373)a (cid:343)a ch(cid:305)y và m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c liên t(cid:371)c (cid:14) (cid:48)(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c và (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i:
(cid:120) (cid:48)(cid:325)t h(cid:351)c hác (cid:120) Da nh(cid:293)n nheo (cid:120) (cid:48)(cid:297)i dúm l(cid:303)i (cid:120) (cid:48)(cid:317)t tr(cid:297)ng sâu, lòng (cid:194)en khô (cid:120) (cid:193)(cid:309)u chi l(cid:303)nh và tím (cid:120) (cid:42)(cid:309)y sút nhanh 10 - 15% tr(cid:347)ng l(cid:301)(cid:369)ng c(cid:299) th(cid:337)
(cid:14) (cid:43)(cid:303) thân nhi(cid:341)t: ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:303)nh toát, thân nhi(cid:341)t có th(cid:337) d(cid:301)(cid:361)i 35oC (cid:14) Chu(cid:359)t rút. (cid:14) Shock do gi(cid:305)m th(cid:337) tích tu(cid:309)n hoàn:
(cid:120) Huy(cid:333)t áp t(cid:371)t d(cid:309)n (cid:120) (cid:48)(cid:303)ch nhanh (cid:120) Thi(cid:337)u ni(cid:341)u ho(cid:325)c vô ni(cid:341)u (cid:14) (cid:57)(cid:313)n t(cid:343)nh nh(cid:301)ng m(cid:341)t, ti(cid:333)ng nói th(cid:335)u thào
2.2. Các th(cid:337) lâm sàng:
(cid:16) Th(cid:337) nh(cid:327): gi(cid:351)ng (cid:343)a ch(cid:305)y th(cid:301)(cid:363)ng, không có d(cid:307)u hi(cid:341)u m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c, tr(cid:371)y m(cid:303)ch. (cid:16) Th(cid:337) t(cid:351)i c(cid:307)p: d(cid:307)u hi(cid:341)u b(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u ng(cid:317)n, ti(cid:333)n tri(cid:337)n nhanh, (cid:343)a ch(cid:305)y, tr(cid:371)y m(cid:303)ch nhanh, ch(cid:333)t
1
trong 1 - 3h. (cid:16) Th(cid:337) t(cid:305) khô: (cid:14) Ch(cid:333)t tr(cid:301)(cid:361)c khi (cid:343)a ch(cid:305)y.
(cid:14) Do li(cid:341)t ru(cid:359)t x(cid:305)y ra r(cid:307)t s(cid:361)m, m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c ra lòng ru(cid:359)t, ch(cid:301)a k(cid:345)p (cid:194)i ngoài. (cid:14) Không g(cid:325)p (cid:365) VN.
(cid:16) Th(cid:337) t(cid:305)(cid:3)(cid:365) tr(cid:329) em:(cid:3)(cid:343)a ch(cid:305)y, s(cid:351)t nh(cid:327) , có th(cid:337) co gi(cid:315)t , h(cid:303)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:363)ng huy(cid:333)t (cid:16) (cid:55)(cid:305)(cid:3)(cid:365) ph(cid:371) n(cid:381) có thai.
3. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng:
3.1. Xét nghi(cid:341)m máu: (cid:16) Hi(cid:341)n t(cid:301)(cid:369)ng cô (cid:194)(cid:325)c máu:
(cid:14) Hct t(cid:293)ng cao. (cid:14) (cid:55)(cid:343) tr(cid:347)ng huy(cid:333)t t(cid:301)(cid:299)ng t(cid:293)ng. (cid:14) (cid:43)(cid:353)ng c(cid:309)u t(cid:293)ng.
(cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i (cid:194)(cid:353): K+ gi(cid:305)m tr(cid:309)m tr(cid:347)ng, pH máu gi(cid:305)m (cid:16) Ure máu t(cid:293)ng cao, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng máu gi(cid:305)m g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) em 3.2. Xét nghi(cid:341)m phân:
(cid:16) Soi tr(cid:301)c ti(cid:333)p d(cid:301)(cid:361)i kính hi(cid:337)n vi n(cid:335)n (cid:194)en: ph(cid:311)y khu(cid:311)n t(cid:305) di (cid:194)(cid:359)ng (cid:16) (cid:38)(cid:307)y phân: m(cid:347)c sau 24h
4. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 4.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh:
(cid:16) (cid:39)(cid:345)ch t(cid:333): Mùa d(cid:345)ch, (cid:194)ã có d(cid:345)ch ho(cid:325)c tái phát , ti(cid:333)p xúc ngu(cid:353)n lây (cid:16) Lâm sàng: (cid:342)a ch(cid:305)y d(cid:381) d(cid:359)i, tính ch(cid:307)t phân (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t
(cid:14) (cid:14) Nôn (cid:14) (cid:48)(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i nhanh (cid:14) Không (cid:194)au qu(cid:325)n, không mót r(cid:325)n, không s(cid:351)t, phân ko nhày máu m(cid:297)i (cid:16) Xét nghi(cid:341)m phân tìm th(cid:307)y ph(cid:311)y khuân t(cid:305).
4.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t:
(cid:16) (cid:47)(cid:387) tr(cid:383)c khu(cid:311)n: s(cid:351)t cao, (cid:194)au qu(cid:325)n mót r(cid:325)n, phân nhày máu m(cid:297)i. (cid:16) Nhi(cid:339)m khu(cid:311)n nhi(cid:333)m (cid:194)(cid:359)c th(cid:375)c (cid:293)n:
(cid:14) Do (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) t(cid:371) c(cid:309)u: không s(cid:351)t, th(cid:363)i gian nung b(cid:341)nh r(cid:307)t ng(cid:317)n (1,5 - 5h) (cid:14) Do Samonella: s(cid:351)t cao, (cid:194)au b(cid:371)ng nhi(cid:335)u. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét ác tính th(cid:337) t(cid:305): có y(cid:333)u t(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339), thi(cid:333)u máu, soi máu tìm KSTSR.
5. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 5.1. Nguyên t(cid:317)c c(cid:299) b(cid:305)n:
(cid:16) Nhanh chóng (cid:194)ánh giá m(cid:375)c (cid:194)(cid:359) m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c. (cid:16) Bù n(cid:301)(cid:361)c, (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i s(cid:361)m nhanh. (cid:16) Di(cid:341)t ph(cid:311)y khu(cid:311)n t(cid:305) b(cid:319)ng kháng sinh. (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) t(cid:303)i ch(cid:357), s(cid:361)m có hi(cid:341)u qu(cid:305) h(cid:299)n là chuy(cid:337)n tuy(cid:333)n trên (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) mu(cid:359)n.
5.2. Phân lo(cid:303)i b(cid:341)nh nhân: 5.2.1. Nhóm 1: m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c nh(cid:327).
2
(cid:16) Khát n(cid:301)(cid:361)c ít. (cid:16) (cid:48)(cid:317)t ch(cid:301)a tr(cid:297)ng. (cid:16) Da (cid:194)(cid:309)u ngón tay ch(cid:301)a nh(cid:293)n nheo. (cid:16) (cid:48)(cid:303)ch t(cid:293)ng nh(cid:327), HA bình th(cid:301)(cid:363)ng. 5.2.2. Nhóm 2: m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c trung bình. (cid:16) Khát n(cid:301)(cid:361)c v(cid:377)a.
(cid:16) Da ngón tay nh(cid:293)n nheo. (cid:16) (cid:48)(cid:303)ch nhanh > 100 l(cid:309)n/ phút. (cid:16) Huy(cid:333)t áp t(cid:351)i (cid:194)a 100 - 60 mmHg. (cid:16) (cid:47)(cid:301)(cid:369)ng d(cid:345)ch m(cid:307)t 70 ml/ kg. 5.2.3. Nhóm 3: m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c n(cid:325)ng.
(cid:16) Khát n(cid:301)(cid:361)c d(cid:381) d(cid:359)i. (cid:16) (cid:48)(cid:303)ch nhanh trên 120 l(cid:309)n/ phút, khó b(cid:317)t. (cid:16) HA t(cid:351)i (cid:194)a < 60 mmHg. (cid:16) (cid:48)(cid:317)t trúng sâu, nhãn c(cid:309)u khô, da b(cid:371)ng nh(cid:293)n nheo, b(cid:371)ng lõm lòng thuy(cid:335)n. (cid:16) Chu(cid:359)t rút, l(cid:301)(cid:369)ng d(cid:345)ch m(cid:307)t (cid:194)i kho(cid:305)ng 100 - 120 ml/ kg
5.3. (cid:59)(cid:379) trí c(cid:371) th(cid:337):
5.3.1. Nhóm 1: (cid:88)(cid:351)ng ORS, u(cid:351)ng tetraxyclin. 5.3.2. Nhóm 2 và 3: truy(cid:335)n d(cid:345)ch, kh(cid:311)n tr(cid:301)(cid:299)ng bù (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i, u(cid:351)ng kháng sinh. (cid:16) Bù d(cid:345)ch t(cid:375)c th(cid:363)i: truy(cid:335)n nhanh, ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n 30 phút (cid:194)(cid:309)u truy(cid:335)n h(cid:333)t 1 lít d(cid:345)ch, tr(cid:329) em 1 lít/ 60 phút (cid:194)(cid:309)u. (cid:16) Bù d(cid:345)ch duy trì: t(cid:377) khi m(cid:303)ch, huy(cid:333)t áp bình th(cid:301)(cid:363)ng và (cid:355)n (cid:194)(cid:345)nh cho (cid:194)(cid:333)n khi b(cid:341)nh nhân ng(cid:377)ng (cid:343)a ch(cid:305)y và nôn. S(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng d(cid:345)ch truy(cid:335)n: b(cid:319)ng 1,5 l(cid:309)n ch(cid:307)t th(cid:305)i
(cid:16) Các lo(cid:303)i d(cid:345)ch: Ringerlactat ho(cid:325)c NaCl 9‰, Glucose 5%, NaHCO3 14% v(cid:361)i t(cid:343) l(cid:341) 3-1-1 (cid:16) Bù Kali:
(cid:14) (cid:56)(cid:351)ng viên Kaliclorua, (cid:293)n chu(cid:351)i nghi(cid:335)n. (cid:14) Nôn quá nhi(cid:335)u: pha dung d(cid:345)ch KCl 15% vào d(cid:345)ch truy(cid:335)n, 15 ml dung d(cid:345)ch KCl
15%/gi(cid:363). Ch(cid:343) truy(cid:335)n khi BN (cid:194)ã (cid:194)i ti(cid:337)u (cid:194)(cid:301)(cid:369)c. 5.4. Kháng sinh:
(cid:16) Tetraxyclin 40 mg/kg/ ngày, chia làm 4 l(cid:309)n dùng trong 5 ngày (cid:16) (cid:49)(cid:333)u kháng thu(cid:351)c ho(cid:325)c không có s(cid:323)n, có th(cid:337) dùng:
(cid:14) Cloramphenicol: ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n 1,5 - 2 g/ngày x 5 ngày, TE: 30 mg/kg/ngày x 3 ngày. (cid:14) ho(cid:325)c Biseptol: 4 viên/ngày x 3 ngày. TE: 20 mg/kg/ngày x 3 ngày.
5.5. Ch(cid:293)m sóc:
(cid:16) Theo dõi s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u. (cid:16) (cid:372)(cid:3)(cid:307)m n(cid:333)u có h(cid:303) nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359). (cid:16) Ngày (cid:194)(cid:309)u (cid:293)n cháo mu(cid:351)i, nh(cid:381)ng ngày sau (cid:293)n cháo th(cid:345)t n(cid:303)c. (cid:16) Tr(cid:329) còn bú v(cid:313)n cho bú bình th(cid:301)(cid:363)ng.
5.6. Nh(cid:381)ng thu(cid:351)c không dùng (cid:194)(cid:301)(cid:369)c: (cid:16) Thu(cid:351)c làm gi(cid:305)m (cid:343)a ch(cid:305)y Opizoic, gây (cid:375)(cid:3) (cid:194)(cid:347)ng n(cid:301)(cid:361)c t(cid:303)i ru(cid:359)t, làm t(cid:293)ng th(cid:363)i gian vi khu(cid:311)n (cid:365) ru(cid:359)t, không (cid:194)ánh giá (cid:194)(cid:301)(cid:369)c l(cid:301)(cid:369)ng d(cid:345)ch (cid:194)ã m(cid:307)t theo phân. (cid:16) Các thu(cid:351)c tr(cid:369) tim, co m(cid:303)ch, nâng huy(cid:333)t áp, corticoid.
5.7. Tiêu chu(cid:311)n ra vi(cid:341)n:
3
(cid:16) (cid:43)(cid:333)t (cid:343)a ch(cid:305)y và (cid:194)i l(cid:303)i (cid:194)(cid:301)(cid:369)c, m(cid:303)ch huy(cid:333)t áp bình th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:16) (cid:43)(cid:333)t ph(cid:305)y khu(cid:311)n t(cid:305) trong phân: c(cid:307)y phân 3 l(cid:309)n âm tính. 6. Phòng b(cid:341)nh: (cid:16) Ch(cid:311)n (cid:194)oán s(cid:361)m, cách ly BN nghiêm ng(cid:325)t. (cid:16) (cid:39)(cid:383) phòng b(cid:319)ng KS cho nh(cid:381)ng ng(cid:301)(cid:363)i ti(cid:333)p xúc v(cid:361)i BN t(cid:305): Tetraxyclin 2 g/ngày x 3 ngày. (cid:16) Giáo d(cid:371)c v(cid:341) sinh (cid:293)n u(cid:351)ng.
4
(cid:16) Kh(cid:379) trùng phân, di(cid:341)t ru(cid:353)i, gián. Ki(cid:337)m tra ngu(cid:353)n n(cid:301)(cid:361)c. (cid:16) Vaccin t(cid:305): hi(cid:341)u qu(cid:305) kém (sinh kháng th(cid:337) th(cid:307)p, th(cid:363)i gian mi(cid:339)n d(cid:345)ch ng(cid:317)n). (cid:16) Giám sát d(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: ch(cid:373)(cid:3)(cid:194)(cid:359)ng d(cid:383) báo d(cid:345)ch. Phát hi(cid:341)n ca t(cid:305)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u tiên.
(cid:37)(cid:340)NH TH(cid:372)Y (cid:193)(cid:314)U
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u là b(cid:341)nh truy(cid:335)n nhi(cid:339)m lây qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p do virus Varicella Zoster (VZV) gây nên. Bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng là s(cid:351)t, phát ban d(cid:303)ng n(cid:351)t ph(cid:349)ng (cid:365) da và niêm (cid:80)(cid:303)c. 2. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: 2.1. Tác nhân gây b(cid:341)nh: (cid:16) Tác nhân gây b(cid:341)nh là virus Varicella Zoster, thu(cid:359)c nhóm Herpes virus gây b(cid:341)nh (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i.
(cid:16) Trên LS, virus gây nên b(cid:341)nh th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u và zona. (cid:16) Virus có v(cid:349) lipid bao b(cid:347)c xung quanh nhân nucleocapside, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng kính kho(cid:305)ng 150 – 200 nm, trung tâm là chu(cid:357)i xo(cid:317)n kép DNA v(cid:361)i tr(cid:347)ng l(cid:301)(cid:369)ng phân t(cid:379) x(cid:307)p x(cid:343) 80 tri(cid:341)u. 2.2. (cid:354) b(cid:341)nh:
(cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i là (cid:355) ch(cid:375)a b(cid:341)nh duy nh(cid:307)t. (cid:16) (cid:55)(cid:389) l(cid:341) lây nhi(cid:339)m cao: kho(cid:305)ng 90% ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n (cid:194)ã t(cid:377)ng m(cid:317)c b(cid:341)nh th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u. 2.3. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây truy(cid:335)n:
(cid:16) Lây tr(cid:383)c ti(cid:333)p qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p, hi(cid:333)m khi lây qua các t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng da niêm m(cid:303)c. (cid:16) Th(cid:363)i gian lây nhi(cid:339)m là 2 – 5 ngày (cid:194)(cid:309)u khi b(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u có các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng. 2.4. Phân b(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339):
(cid:16) (cid:55)(cid:343) l(cid:341) m(cid:317)c nh(cid:301) nhau gi(cid:381)a nam và n(cid:381), m(cid:347)i ch(cid:373)ng t(cid:359)c (cid:194)(cid:335)u có th(cid:337) b(cid:345) m(cid:317)c. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh th(cid:301)(cid:363)ng (cid:365) cu(cid:351)i (cid:194)ông, (cid:194)(cid:309)u xuân. (cid:16) Tr(cid:329) t(cid:377) 5 – 9 tu(cid:355)i th(cid:301)(cid:363)ng hay m(cid:317)c b(cid:341)nh và chi(cid:333)m kho(cid:305)ng 50% t(cid:355)ng s(cid:351) các tr(cid:301)(cid:363)ng (cid:75)(cid:369)p.
3. (cid:38)(cid:299) ch(cid:333) b(cid:341)nh sinh: 3.1. Nhi(cid:339)m trùng tiên phát: (cid:16) Lây truy(cid:335)n qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p, sau (cid:194)ó virus kh(cid:301) trú và nhân lên (cid:365) m(cid:359)t v(cid:345) trí không xác (cid:194)(cid:345)nh (th(cid:301)(cid:363)ng (cid:365) m(cid:297)i h(cid:347)ng) vào h(cid:341) th(cid:351)ng l(cid:301)(cid:361)i n(cid:359)i mô r(cid:353)i vào máu. (cid:16) Nhi(cid:339)m trùng máu (cid:365) nh(cid:381)ng BN th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u (cid:194)(cid:301)(cid:369)c ph(cid:305)n ánh b(cid:319)ng s(cid:383) lan t(cid:349)a và phân b(cid:351) (cid:85)(cid:305)i rác các t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng trên da. (cid:16) Nhi(cid:339)m trùng có th(cid:337) gây t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng t(cid:303)i ch(cid:357) m(cid:359)t s(cid:351) m(cid:303)ch máu trên da, k(cid:333)t qu(cid:305) là gây ho(cid:303)i t(cid:379) và xu(cid:307)t huy(cid:333)t bi(cid:337)u bì.
(cid:16) (cid:57)(cid:361)i s(cid:383) ti(cid:333)n tri(cid:337)n c(cid:373)a b(cid:341)nh, d(cid:345)ch n(cid:351)t phòng tr(cid:365) nên (cid:194)(cid:371)c do có s(cid:383) xu(cid:307)t hi(cid:341)n các t(cid:333) bào (cid:69)(cid:303)ch c(cid:309)u (cid:194)a nhân, các t(cid:333) bào thoái hóa, và s(cid:369)i fibrin. Cu(cid:351)i cùng các n(cid:351)t ph(cid:349)ng v(cid:367) và gi(cid:305)i phóng d(cid:345)ch ho(cid:325)c là (cid:194)(cid:301)(cid:369)c tái h(cid:307)p thu tr(cid:365) l(cid:303)i. 3.2. Nhi(cid:339)m trùng tái phát:
(cid:16) (cid:38)(cid:299) ch(cid:333) c(cid:373)a s(cid:383) tái ho(cid:303)t hóa VZV gây ra b(cid:341)nh zona còn ch(cid:301)a rõ. (cid:16) Có th(cid:337) cho r(cid:319)ng virus gây nhi(cid:339)m vào các h(cid:303)ch c(cid:303)nh s(cid:351)ng trong giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n m(cid:317)c th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u, n(cid:299)i mà có th(cid:337) duy trì virus cho (cid:194)(cid:333)n khi tái ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng tr(cid:365) l(cid:303)i. (cid:16) XN mô b(cid:341)nh h(cid:347)c c(cid:303)nh s(cid:351)ng l(cid:301)ng trong giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n b(cid:341)nh zona ti(cid:333)n tri(cid:337)n có th(cid:337) th(cid:307)y ch(cid:305)y máu, thâm nhi(cid:339)m t(cid:333) bào lympho.
1
4. Lâm sàng: 4.1. Th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình: 4.1.1. Th(cid:363)i k(cid:385) nung b(cid:341)nh: (cid:87)(cid:377) 10 – 21 ngày, trung bình 14 ngày, hoàn toàn yên (cid:79)(cid:325)ng. 4.1.2. Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: trong vòng 24 – 48h.
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t nh(cid:327) 38 – 38,5oC, (cid:194)ôi khi s(cid:351)t cao 39 – 40oC (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p có n(cid:355)i ban (ban d(cid:303)ng tinh h(cid:353)ng nhi(cid:341)t thoáng qua). (cid:16) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i. 4.1.3. Th(cid:363)i toàn phát:
(cid:13) (cid:54)(cid:351)t nh(cid:327) 37,5 – 38oC. (cid:13) (cid:49)(cid:355)i n(cid:351)t ph(cid:349)ng: (cid:16) (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m:
(cid:14) Tho(cid:303)t (cid:194)(cid:309)u n(cid:351)t ph(cid:349)ng màu h(cid:353)ng, sau n(cid:355)i g(cid:353) trên da, ng(cid:375)a. (cid:14) Trong vòng 24h, n(cid:351)t ph(cid:349)ng n(cid:301)(cid:361)c trong, r(cid:307)t nông, xung quanh n(cid:351)t ph(cid:349)ng có (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng vi(cid:335)n da m(cid:305)nh, màu (cid:194)(cid:349).
(cid:14) Sau 48h, n(cid:351)t ph(cid:349)ng khô l(cid:303)i: ch(cid:307)t d(cid:345)ch bên trong n(cid:351)t ph(cid:349)ng tr(cid:365) nên có màu (cid:194)(cid:371)c, vùng trung tâm n(cid:351)t ph(cid:349)ng thu nh(cid:349) l(cid:303)i và khô l(cid:303)i, s(cid:363) vào n(cid:351)t ph(cid:349)ng v(cid:313)n m(cid:335)m (khác v(cid:361)i (cid:194)(cid:315)u mùa s(cid:363) vào n(cid:351)t ph(cid:349)ng th(cid:307)y c(cid:375)ng). (cid:14) Các t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng th(cid:301)(cid:363)ng r(cid:307)t ng(cid:375)a. BN th(cid:301)(cid:363)ng ng(cid:375)a gãi làm v(cid:367) các n(cid:351)t ph(cid:349)ng. (cid:16) (cid:57)(cid:345) trí n(cid:351)t ph(cid:349)ng:
(cid:14) (cid:53)(cid:305)i rác kh(cid:317)p n(cid:299)i, hay g(cid:325)p nh(cid:307)t (cid:365) m(cid:325)t, ng(cid:383)c, trên da (cid:194)(cid:309)u, chân tóc. (cid:14) (cid:193)ôi khi (cid:365) niêm m(cid:303)c nh(cid:301)(cid:3)(cid:365) trong má, vòm h(cid:347)ng.
(cid:16) Các n(cid:351)t ph(cid:349)ng t(cid:353)n t(cid:303)i cùng th(cid:363)i gian v(cid:361)i nhi(cid:335)u l(cid:375)a tu(cid:355)i khác nhau. (cid:13) (cid:43)(cid:303)ch c(cid:355) th(cid:301)(cid:363)ng nh(cid:349). 4.1.4. Th(cid:363)i k(cid:385) h(cid:353)i ph(cid:371)c: (cid:16) Các n(cid:351)t ph(cid:349)ng t(cid:353)n t(cid:303)i kho(cid:305)ng 4 ngày, sau (cid:194)ó v(cid:305)y vàng xu(cid:307)t hi(cid:341)n, kho(cid:305)ng ngày th(cid:375) 10 tr(cid:365)(cid:3)(cid:194)i b(cid:317)t (cid:194)(cid:309)u bong v(cid:305)y, th(cid:301)(cid:363)ng không (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i s(cid:327)o.
4.2. Th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u (cid:365) các c(cid:299)(cid:3)(cid:194)(cid:345)a (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t: 4.2.1. Th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch:
(cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch t(cid:333) bào nh(cid:301) leucemie, lymphoma, (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) corticoides. (cid:16) Tình tr(cid:303)ng nhi(cid:339)m trùng n(cid:325)ng, các n(cid:351)t ph(cid:349)ng th(cid:301)(cid:363)ng ho(cid:303)i t(cid:379) và ch(cid:305)y máu. (cid:16) Có th(cid:337) có t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng khu trú (cid:365) các t(cid:303)ng nh(cid:301) ph(cid:355)i, gan, th(cid:309)n kinh, gây CIVD. (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng gây t(cid:379) vong. 4.2.2. Th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u b(cid:311)m sinh:
(cid:16) Ph(cid:371) n(cid:381) có thai m(cid:317)c th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u kho(cid:305)ng 5 ngày tr(cid:301)(cid:361)c và sau khi (cid:194)(cid:329) s(cid:331) gây th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u (cid:69)(cid:311)m sinh do giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n này virus nhi(cid:339)m vào máu, v(cid:361)i các bi(cid:337)u hi(cid:341)n (cid:365) ph(cid:333) qu(cid:305)n ph(cid:355)i, loét (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa, viêm não màng não, viêm gan, th(cid:301)(cid:363)ng ti(cid:333)n tri(cid:337)n d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n t(cid:379) vong.
(cid:16) Ph(cid:371) n(cid:381) có thai m(cid:317)c th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u trong 3 tháng (cid:194)(cid:309)u c(cid:373)a thai k(cid:385) s(cid:331) gây (cid:69)(cid:341)nh lý (cid:194)(cid:351)i v(cid:361)i phôi thai nh(cid:301) m(cid:307)t m(cid:359)t ho(cid:325)c nhi(cid:335)u chi, viêm h(cid:317)c võng m(cid:303)c, (cid:194)(cid:371)c th(cid:373)y tinh th(cid:337) và các (cid:87)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng da (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i s(cid:327)o.
5. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: 5.1. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng th(cid:309)n kinh:
(cid:16) Là bi(cid:333)n ch(cid:375)ng hay g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) nh(cid:349). (cid:16) Có th(cid:337) bi(cid:337)u hi(cid:341)n là m(cid:359)t viêm não vô khu(cid:311)n, viêm não, viêm ch(cid:307)t tr(cid:317)ng, h(cid:359)i ch(cid:375)ng Guillain – Barre. (cid:16) Viêm não màng não xu(cid:307)t hi(cid:341)n t(cid:377) ngày th(cid:375) 3 (cid:194)(cid:333)n ngày th(cid:375) 8, ch(cid:315)m nh(cid:307)t có th(cid:337) g(cid:325)p (cid:365)
ngày th(cid:375) 21 c(cid:373)a b(cid:341)nh. (cid:14) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng:
2
(cid:120) (cid:193)(cid:359)t ng(cid:359)t s(cid:351)t cao, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, li bì, nhi(cid:335)u khi co gi(cid:315)t và li(cid:341)t. (cid:120) Khám có h(cid:359)i ch(cid:375)ng màng não. (cid:14) (cid:49)(cid:301)(cid:361)c não t(cid:373)y trong, có t(cid:293)ng b(cid:303)ch c(cid:309)u lympho, albumin t(cid:293)ng nh(cid:327).
5.2. Viêm ph(cid:355)i:
(cid:16) Là bi(cid:333)n ch(cid:375)ng th(cid:301)(cid:363)ng g(cid:325)p (cid:365) th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n do b(cid:359)i nhi(cid:339)m vi khu(cid:311)n (20%). (cid:16) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n ngày th(cid:375) 3 – 5 c(cid:373)a b(cid:341)nh. (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n: ho, s(cid:351)t, th(cid:365) nhanh, (cid:194)au ng(cid:383)c. (cid:16) XQ ph(cid:355)i có hình (cid:305)nh thâm nhi(cid:339)m d(cid:303)ng n(cid:351)t và viêm ph(cid:355)i k(cid:331).
5.3. Viêm da b(cid:359)i nhi(cid:339)m: (cid:16) Do liên c(cid:309)u ho(cid:325)c t(cid:371) c(cid:309)u. (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng do gãi ho(cid:325)c không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c ch(cid:293)m sóc t(cid:303)i ch(cid:357) các n(cid:351)t ph(cid:349)ng. (cid:16) Các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng khác: viêm c(cid:299) tim, viêm giác m(cid:303)c, viêm kh(cid:361)p, viêm c(cid:309)u thân, viêm th(cid:315)n, xu(cid:307)t huy(cid:333)t n(cid:359)i tang, ban xu(cid:307)t huy(cid:333)t gi(cid:305)m ti(cid:337)u c(cid:309)u, m(cid:307)t (cid:194)(cid:76)(cid:335)u hòa ti(cid:337)u não.
6. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 6.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: d(cid:383)a vào d(cid:345)ch t(cid:339), lâm sàng, xét nghi(cid:341)m.
(cid:16) (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: Có ti(cid:333)p xúc v(cid:361)i BN b(cid:345) th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u. (cid:16) Lâm sàng: có ý ngh(cid:295)a giúp ch(cid:311)n (cid:194)oán s(cid:361)m (cid:365) c(cid:359)ng (cid:194)(cid:353)ng: ban d(cid:303)ng n(cid:351)t ph(cid:349)ng m(cid:347)c kh(cid:317)p ng(cid:301)(cid:363)i v(cid:361)i nhi(cid:335)u l(cid:375)a tu(cid:355)i khác nhau kèm theo có s(cid:351)t nh(cid:327). (cid:16) Xét nghi(cid:341)m: có ý ngh(cid:295)a xác (cid:194)(cid:345)nh tác nhân gây b(cid:341)nh. (cid:14) Phân l(cid:315)p virus (cid:365) n(cid:351)t ph(cid:349)ng, (cid:365) máu khi BN (cid:194)ang s(cid:351)t qua nuôi c(cid:307)y trên môi tr(cid:301)(cid:363)ng (cid:87)(cid:333) bào. (cid:14) Test ch(cid:311)n (cid:194)oán nhanh: xác (cid:194)(cid:345)nh các t(cid:333) bào t(cid:303)i n(cid:351)t ph(cid:349)ng b(cid:319)ng ph(cid:301)(cid:299)ng pháp mi(cid:339)n d(cid:345)ch hu(cid:385)nh quang, v(cid:361)i s(cid:383) tr(cid:369) giúp c(cid:373)a kháng th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:299)n dòng. (cid:14) Huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán: có b(cid:319)ng ch(cid:375)ng s(cid:383) chuy(cid:337)n (cid:194)(cid:355)i huy(cid:333)t thanh ho(cid:325)c có b(cid:319)ng ch(cid:375)ng c(cid:373)a kháng th(cid:337) kháng virus th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u type IgM.
6.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t:
6.2.1. (cid:193)(cid:315)u mùa: hi(cid:341)n t(cid:303)i không còn t(cid:353)n t(cid:303)i do k(cid:333)t qu(cid:305) tiêm ch(cid:373)ng m(cid:365) r(cid:359)ng. 6.2.2. (cid:37)(cid:341)nh zona toàn thân: th(cid:301)(cid:363)ng x(cid:305)y ra (cid:365) nh(cid:381)ng c(cid:299)(cid:3)(cid:194)(cid:345)a mi(cid:339)n d(cid:345)ch suy gi(cid:305)m. 6.2.3. (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng chân tay mi(cid:341)ng:
(cid:16) Do virus Coxsackie A 16 gây nên. (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng (cid:365) tr(cid:329) nh(cid:349). (cid:16) Phát ban d(cid:303)ng n(cid:351)t ph(cid:349)ng – aphteuse (cid:365) khoang mi(cid:341)ng, (cid:365) m(cid:325)t trong c(cid:373)a má và l(cid:301)(cid:367)i. 6.2.4. Ch(cid:375)ng ng(cid:375)a s(cid:311)n:(cid:3)(cid:365) giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n (cid:194)(cid:309)u khi ch(cid:301)a m(cid:347)c các n(cid:351)t ph(cid:349)ng c(cid:309)n phân bi(cid:341)t v(cid:361)i các s(cid:311)n ng(cid:375)a (cid:16) Ban s(cid:311)n ng(cid:375)a th(cid:301)(cid:363)ng (cid:365) d(cid:303)ng s(cid:309)n trên da, nh(cid:301)ng không có (cid:365) m(cid:325)t và (cid:365) da (cid:194)(cid:309)u (ng(cid:301)(cid:369)c (cid:79)(cid:303)i v(cid:361)i th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u).
(cid:16) Các n(cid:351)t s(cid:311)n (cid:365) cùng m(cid:359)t l(cid:375)a tu(cid:355)i. 7. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): (cid:16) Ngh(cid:343) h(cid:347)c b(cid:317)t bu(cid:359)c cho (cid:194)(cid:333)n khi kh(cid:349)i b(cid:341)nh. (cid:16) Ngâm t(cid:317)m hàng ngày b(cid:319)ng n(cid:301)(cid:361)c s(cid:303)ch. (cid:16) Gi(cid:381) da s(cid:303)ch s(cid:331) cùng các (cid:194)(cid:309)u ngón tay. (cid:16) Dùng thu(cid:351)c kháng histamin ch(cid:351)ng ng(cid:375)a. (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) Acyclovir:
(cid:14) Ch(cid:343)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh trong tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u có nguy c(cid:299) bi(cid:333)n ch(cid:375)ng. (cid:14) Có th(cid:337) dùng trong vòng 24h (cid:194)(cid:309)u khi các n(cid:351)t ph(cid:349)ng xu(cid:307)t hi(cid:341)n. (cid:14) Li(cid:335)u l(cid:301)(cid:369)ng: viên 800 mg, dùng 5 l(cid:309)n/ngày trong vòng 5 – 7 ngày.
3
(cid:120) Tr(cid:329) nh(cid:349) d(cid:301)(cid:361)i 12 tu(cid:355)i: 20 mg/kg x 6h/l(cid:309)n. (cid:120) (cid:364) ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch th(cid:301)(cid:363)ng dùng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêm t(cid:295)nh m(cid:303)ch 10 – 12,5 mg/kg x 8h/l(cid:309)n trong 7 ngày.
(cid:14) (cid:47)(cid:301)u ý: Acyclovir có nhi(cid:335)u tác d(cid:371)ng ph(cid:371) nên c(cid:309)n cân nh(cid:317)c k(cid:295) vi(cid:341)c ch(cid:343)(cid:3) (cid:194)(cid:345)nh s(cid:379) (cid:71)(cid:371)ng thu(cid:351)c.
8. Phòng b(cid:341)nh: 8.1. Phòng không (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u:
(cid:16) Phát hi(cid:341)n b(cid:341)nh s(cid:361)m (cid:365) th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát tránh lây lan. (cid:16) Tiêm globulin mi(cid:339)n d(cid:345)ch: (cid:14) (cid:48)(cid:371)c (cid:194)ích: phòng ng(cid:377)a th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u (cid:365) nh(cid:381)ng ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch khi ti(cid:333)p xúc v(cid:361)i ng(cid:301)(cid:363)i m(cid:317)c b(cid:341)nh th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u.
(cid:14) Li(cid:335)u l(cid:301)(cid:369)ng: 0,3 ml/kg. Tiêm b(cid:317)p m(cid:359)t l(cid:309)n. (cid:14) Li(cid:335)u tiêm có th(cid:337) dao (cid:194)(cid:359)ng t(cid:377) 2 – 10 ml.
8.2. Phòng b(cid:341)nh (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u:
4
(cid:16) Tiêm vaccin th(cid:373)y (cid:194)(cid:315)u: là lo(cid:303)i vaccin s(cid:351)ng gi(cid:305)m (cid:194)(cid:359)ng l(cid:383)c (ch(cid:373)ng Okawa). (cid:16) Tiêm cho tr(cid:329) t(cid:377) 12 – 18 tháng tu(cid:355)i. (cid:16) Nh(cid:381)ng tr(cid:329)(cid:3)(cid:194)ã m(cid:317)c th(cid:373)y (cid:194)(cid:315) thì không c(cid:309)n tiêm phòng vaccin vì sau khi b(cid:345) kháng th(cid:337) (cid:194)ã có tác d(cid:371)ng b(cid:305)o v(cid:341) su(cid:351)t (cid:194)(cid:363)i.
(cid:37)(cid:340)NH L(cid:386) TR(cid:382)C KHU(cid:310)N
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:47)(cid:387) tr(cid:383)c khu(cid:311)n là m(cid:359)t b(cid:341)nh nhi(cid:339)m khu(cid:311)n (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa c(cid:307)p tính do tr(cid:383)c khu(cid:311)n Shigella gây nên và có th(cid:337) gây thành d(cid:345)ch. B(cid:341)nh c(cid:305)nh lâm sàng t(cid:377)(cid:3) (cid:343)a ch(cid:305)y nh(cid:327)(cid:3) (cid:194)(cid:333)n (cid:81)(cid:325)ng, kèm theo có (cid:194)au qu(cid:325)n, mót r(cid:325)n, phân nhày máu, s(cid:351)t và d(cid:307)u hi(cid:341)u nhi(cid:339)m trùng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c.
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh ph(cid:355) bi(cid:333)n (cid:194)(cid:325)c bi(cid:333)n t(cid:303)i các n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)ang phát tri(cid:337)n và là nguyên nhân gây t(cid:379) vong (cid:365) tr(cid:329) em. T(cid:303)i VN, Shigella (cid:194)(cid:301)(cid:369)c xem là vi khu(cid:311)n gây nhi(cid:339)m khu(cid:311)n tiêu hóa ch(cid:373) y(cid:333)u.
2. (cid:48)(cid:309)m b(cid:341)nh: Tr(cid:383)c khu(cid:311)n Shigella (cid:16) Thu(cid:359)c h(cid:347) Enterobacteria. (cid:16) Tr(cid:383)c khu(cid:311)n Gram (-), không di d(cid:359)ng, không có v(cid:349) b(cid:347)c. (cid:16) (cid:39)(cid:339) b(cid:345) tiêu di(cid:341)t b(cid:365)i s(cid:375)c nóng, thu(cid:351)c t(cid:311)y u(cid:333) thông th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:16) Có 4 nhóm huy(cid:333)t thanh:
(cid:14) Nhóm A: Shigella dysenteriae. (cid:14) Nhóm B: Shigella flexneri. (cid:14) Nhóm C: Shigella Boydii. (cid:14) Nhóm D: Shigella Sonnei. (cid:16) Shigella dysenteriae có 10 typ huy(cid:333)t thanh, trong (cid:194)ó type 1 (S.Shiga) hay gây d(cid:345)ch và (cid:87)(cid:379) vong h(cid:299)n các type khác. (cid:16) Các loài Shigella có n(cid:359)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351), riêng S.Shiga ti(cid:333)t ra ngo(cid:303)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) (cid:198) gây nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c th(cid:309)n kinh, hay g(cid:325)p (cid:365) tr(cid:329) em.
3. Sinh b(cid:341)nh h(cid:347)c: (cid:16) Shigella xâm nh(cid:315)p vào (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa (qua hàng rào acid c(cid:373)a d(cid:303) dày, do (cid:194)(cid:335) kháng v(cid:361)i acid) vào ru(cid:359)t non. (cid:16) (cid:364) ru(cid:359)t non, 24 – 72h, sau (cid:194)ó xâm nh(cid:315)p vào t(cid:333) bào th(cid:301)(cid:369)ng bì c(cid:373)a (cid:194)(cid:303)i tràng, nhân lên trong t(cid:333) bào gây viêm c(cid:307)p tính l(cid:361)p niêm m(cid:303)c (cid:194)(cid:303)i tràng (giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n kh(cid:365)i phát). (cid:16) (cid:47)(cid:361)p th(cid:301)(cid:369)ng bì ch(cid:375)a vi khu(cid:311)n b(cid:345) ho(cid:303)i t(cid:379) bong ra t(cid:303)o nh(cid:381)ng (cid:355) loét nông (cid:194)(cid:303)i tràng trên (cid:81)(cid:335)n viêm c(cid:307)p tính ch(cid:375)a nhi(cid:335)u ch(cid:307)t nh(cid:309)y và BC (cid:194)a nhân.
(cid:16) (cid:55)(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng loét lúc (cid:194)(cid:309)u khu trú (cid:365)(cid:3) (cid:194)(cid:303)i tràng và tr(cid:383)c tràng, sau 4 ngày lan lên (cid:194)(cid:82)(cid:303)n trên c(cid:373)a (cid:194)(cid:303)i tràng. Tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p n(cid:325)ng t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng lan kh(cid:317)p (cid:194)(cid:303)i tràng t(cid:361)i (cid:194)(cid:82)(cid:303)n cu(cid:351)i h(cid:353)i tràng. (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n (cid:343)a l(cid:349)ng do r(cid:351)i lo(cid:303)n tái h(cid:307)p thu n(cid:301)(cid:361)c (cid:365) ph(cid:309)n (cid:194)(cid:303)i tràng b(cid:345) viêm.
4. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: (cid:16) Hay x(cid:305)y ra thành nh(cid:381)ng v(cid:371) d(cid:345)ch nh(cid:349), (cid:365) n(cid:299)i (cid:194)ông ng(cid:301)(cid:363)i, v(cid:341) sinh kém (liên quan (cid:194)(cid:333)n phân – n(cid:301)(cid:361)c – rác), t(cid:293)ng v(cid:335) mùa hè. (cid:16) Ngu(cid:353)n b(cid:341)nh: ng(cid:301)(cid:363)i mang trùng. Ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)ang th(cid:363)i k(cid:385) h(cid:353)i ph(cid:371)c nhi(cid:335)u vi trùng trong phân (6 tu(cid:309)n sau khi kh(cid:349)i b(cid:341)nh), lây cho ng(cid:301)(cid:363)i xung quanh. (cid:16) (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây:
(cid:14) Tr(cid:383)c ti(cid:333)p qua ti(cid:333)p xúc (tay) (cid:14) Gián ti(cid:333)p qua trung gian ((cid:194)(cid:353) dùng chung, th(cid:383)c ph(cid:311)m, n(cid:301)(cid:361)c, ru(cid:353)i nh(cid:325)ng). (cid:14) Qua ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng tình d(cid:371)c (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)(cid:353)ng tính luy(cid:333)n ái nam, qua giao h(cid:369)p mi(cid:341)ng – h(cid:315)u môn.
1
5. Lâm sàng: 5.1. Th(cid:363)i k(cid:385)(cid:3)(cid:373) b(cid:341)nh: (cid:55)(cid:377) ½ (cid:194)(cid:333)n 7 ngày, trung bình t(cid:377) 1 – 4 ngày. Không có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng gì. 5.2. Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t k(cid:345)ch li(cid:341)t v(cid:361)i:
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao 39 – 40o, rét run, tr(cid:329) em có th(cid:337) co gi(cid:315)t. (cid:16) (cid:193)au qu(cid:325)n b(cid:371)ng, m(cid:341)t m(cid:349)i, m(cid:325)t h(cid:351)c hác, bi(cid:337)u l(cid:359) tình tr(cid:303)ng nhi(cid:339)m trùng rõ. (cid:16) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i, bu(cid:353)n nôn, nôn, (cid:194)au nh(cid:375)c c(cid:299) toàn thân.
5.3. Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: 5.3.1. (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng l(cid:387): (cid:16) (cid:193)au b(cid:371)ng:
(cid:14) Lúc (cid:194)(cid:309)u (cid:194)au âm (cid:343) quanh r(cid:351)n r(cid:353)i lan ra toàn b(cid:371)ng theo khung (cid:194)(cid:303)i tràng (cid:14) Cu(cid:351)i cùng thành c(cid:299)n (cid:194)au b(cid:371)ng qu(cid:325)n khu trú (cid:365) h(cid:351) ch(cid:315)u trái làm BN mu(cid:351)n (cid:194)i ngoài. (cid:16) Mót r(cid:325)n liên t(cid:371)c: làm BN luôn có c(cid:305)m giác mu(cid:351)n (cid:194)i ngoài. (cid:14) Các c(cid:299)n mót r(cid:325)n là do co th(cid:317)t c(cid:299) tròn h(cid:315)u môn, ch(cid:375)ng t(cid:349) có t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng niêm m(cid:303)c (cid:87)(cid:303)i (cid:194)ó. (cid:14) (cid:49)(cid:325)ng c(cid:299) tròn m(cid:307)t ph(cid:305)n x(cid:303) BN không mót r(cid:325)n n(cid:381)a mà h(cid:315)u môn m(cid:365) to ra. (cid:16) (cid:193)i ngoài nhi(cid:335)u l(cid:309)n v(cid:361)i phân có tính ch(cid:307)t (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t (phân do các ch(cid:307)t bài ti(cid:333)t c(cid:373)a niêm
(cid:80)(cid:303)c tr(cid:383)c tràng t(cid:303)o nên): (cid:14) Phân có m(cid:297)i nh(cid:301) lòng tr(cid:317)ng tr(cid:375)ng và có thêm dây máu. (cid:14) Ho(cid:325)c (cid:194)ám m(cid:297)i giây máu nh(cid:301) m(cid:359)t bãi (cid:194)(cid:363)m. (cid:14) BN (cid:194)i ngoài nhi(cid:335)u l(cid:309)n tùy theo n(cid:325)ng hay nh(cid:327) trong m(cid:359)t ngày có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)i t(cid:377) 20 – 40
(cid:79)(cid:309)n. 5.3.2. (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng nhi(cid:339)m trùng: (cid:16) BN v(cid:313)n ti(cid:333)p t(cid:371)c s(cid:351)t cao, môi khô, l(cid:301)(cid:367)i b(cid:311)n. (cid:16) Th(cid:337) tr(cid:303)ng suy s(cid:371)p nhanh, ng(cid:301)(cid:363)i m(cid:341)t m(cid:349)i, h(cid:351)c hác, ki(cid:341)t n(cid:301)(cid:361)c. (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p c(cid:299) th(cid:337) s(cid:351)t nh(cid:327). (cid:16) XN máu: cô (cid:194)(cid:325)c máu, b(cid:303)ch c(cid:309)u t(cid:293)ng cao.
5.4. Th(cid:363)i k(cid:385) l(cid:303)i s(cid:375)c: (cid:16) (cid:49)(cid:333)u (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345), BN nhanh chóng l(cid:303)i s(cid:375)c (kh(cid:349)i sau 2 – 4 ngày):
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t lui d(cid:309)n, h(cid:333)t s(cid:351)t. (cid:14) (cid:193)au qu(cid:325)n gi(cid:305)m, m(cid:307)t h(cid:321)n. (cid:14) Phân d(cid:309)n tr(cid:365) thành khuôn. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345):
(cid:14) Có th(cid:337) sau 1 – 2 tu(cid:309)n b(cid:341)nh t(cid:383) c(cid:305)i thi(cid:341)n. (cid:14) Có th(cid:337) chuy(cid:337)n thành th(cid:337) n(cid:325)ng: s(cid:351)t cao, (cid:343)a phân không t(cid:383) ch(cid:373) l(cid:313)n máu, r(cid:351)i lo(cid:303)n (cid:81)(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i, có th(cid:337) t(cid:379) vong.
6. Th(cid:337) lâm sàng: 6.1. Th(cid:337) nh(cid:327): th(cid:301)(cid:363)ng do S.flexneri, S.sonnei và S.boydii
(cid:16) (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng nhi(cid:339)m trùng nh(cid:327) hay không rõ (cid:16) (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng l(cid:387) nh(cid:327) ho(cid:325)c nh(cid:301)(cid:3)(cid:343)a ch(cid:305)y th(cid:301)(cid:363)ng s(cid:351) l(cid:309)n (cid:194)i ngoài tí, không có m(cid:307)t n(cid:301)(cid:361)c. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh t(cid:383) gi(cid:305)m nhanh (cid:16) (cid:39)(cid:339) lan thành d(cid:345)ch do không (cid:194)(cid:337) ý.
6.2. Th(cid:337) n(cid:325)ng: th(cid:301)(cid:363)ng do S.Shiga.
(cid:16) (cid:193)a s(cid:351) h(cid:359)i ch(cid:375)ng l(cid:387) r(cid:309)m r(cid:359) k(cid:345)ch li(cid:341)t, có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)i phân toàn n(cid:301)(cid:361)c l(cid:313)n máu. S(cid:351)t cao, tình tr(cid:303)ng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c toàn thân, phân t(cid:383) ch(cid:305)y, BN h(cid:351)c hác ki(cid:341)t n(cid:301)(cid:361)c nhanh, có th(cid:337) tr(cid:371)y tim m(cid:303)ch.
2
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh ph(cid:371)c h(cid:353)i ch(cid:315)m, khó, d(cid:339) có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng. (cid:16) Có th(cid:337) t(cid:379) vong sau 3 – 7 ngày.
6.3. Th(cid:337) t(cid:351)i (cid:194)(cid:359)c:
(cid:16) BN (cid:194)i ngoài nhi(cid:335)u l(cid:309)n, phân t(cid:383) ch(cid:305)y (không còn ph(cid:305)n x(cid:303) co bóp c(cid:299) tròn HM). (cid:16) Tình tr(cid:303)ng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c. BN có th(cid:337) ch(cid:333)t trong vài ngày (cid:194)(cid:309)u v(cid:361)i hôn mê, tr(cid:371)y tim m(cid:303)ch.
6.4. Th(cid:337) c(cid:373)a tr(cid:329) em:(cid:3) (cid:194)ôi khi nh(cid:301)(cid:3) (cid:343)a ch(cid:305)y th(cid:301)(cid:363)ng (cid:198) c(cid:307)y phân (cid:194)(cid:337) phát hi(cid:341)n l(cid:387) tr(cid:383)c khu(cid:311)n.
7. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: 7.1. (cid:55)(cid:303)i ru(cid:359)t: 7.1.1. Th(cid:337) ho(cid:303)i ch(cid:307)t: Phân nâu s(cid:313)m n(cid:325)ng mùi do t(cid:377)ng m(cid:305)ng niêm m(cid:303)c ru(cid:359)t b(cid:345) ho(cid:303)i th(cid:301) màu xám ho(cid:325)c (cid:194)en, tình tr(cid:303)ng BN r(cid:307)t tr(cid:309)m tr(cid:347)ng. 7.1.2. Xu(cid:307)t huy(cid:333)t:(cid:3)(cid:194)i ngoài máu t(cid:301)(cid:299)i nhi(cid:335)u, da xanh, l(cid:303)nh, m(cid:303)ch nhanh, (cid:307)n b(cid:371)ng (cid:194)au. 7.1.3. Th(cid:373)ng (cid:194)(cid:303)i tràng (hi(cid:333)m): xu(cid:307)t hi(cid:341)n mu(cid:359)n, (cid:365) th(cid:337) n(cid:325)ng.
7.2. Toàn thân: 7.2.1. Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: a) Có th(cid:337) xu(cid:307)t hi(cid:341)n h(cid:359)i ch(cid:375)ng t(cid:305),(cid:3)(cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t t(cid:379) vong trong vòng vài gi(cid:363) (BN (cid:194)i ngoài ra ch(cid:307)t (cid:85)(cid:379)a màu vàng, nhi(cid:335)u, liên t(cid:371)c). b) Viêm tuy(cid:333)n mang tai (cid:198) do b(cid:359) nhi(cid:339)m. 7.2.2. Th(cid:363)i k(cid:385) l(cid:303)i s(cid:375)c: (cid:16) Phù: xu(cid:307)t hi(cid:341)n kho(cid:305)ng 1 tháng r(cid:301)(cid:367)i sau kh(cid:349)i, phù tr(cid:317)ng m(cid:335)m, có th(cid:337) toàn thân (do r(cid:351)i lo(cid:303)n dinh d(cid:301)(cid:367)ng). (cid:16) Th(cid:307)p kh(cid:361)p l(cid:387):
(cid:14) Ch(cid:343) xu(cid:307)t hi(cid:341)n (cid:365) th(cid:363)i k(cid:385) l(cid:303)i s(cid:375)c 2 – 3 tu(cid:309)n sau khi kh(cid:349)i l(cid:387), có th(cid:337)(cid:3)(cid:365) t(cid:307)t c(cid:305) các th(cid:337) (cid:69)(cid:341)nh (không ch(cid:343)(cid:3) (cid:365) th(cid:337) n(cid:325)ng) và b(cid:307)t k(cid:385) lo(cid:303)i vi khu(cid:311)n nào c(cid:297)ng có th(cid:337) b(cid:345) (Shiga, Flexneri). (cid:14) BN s(cid:351)t nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, qui (cid:194)(cid:309)u ch(cid:305)y m(cid:373), (cid:194)ái bu(cid:351)t, (cid:194)au m(cid:317)t, ch(cid:305)y máu cam, và (cid:194)au kh(cid:361)p. (cid:14) Các bi(cid:337)u hi(cid:341)n kh(cid:349)i nhanh ch(cid:343) còn th(cid:307)p kh(cid:361)p kéo dài vài tu(cid:309)n (h(cid:359)i ch(cid:375)ng Fiessinger leroy reiter: h(cid:359)i ch(cid:375)ng m(cid:317)t ni(cid:341)u (cid:194)(cid:303)o kh(cid:361)p).
7.3. Ngoài ra còn g(cid:325)p liên k(cid:333)t v(cid:361)i b(cid:341)nh khác nh(cid:301): s(cid:351)t rét, th(cid:301)(cid:299)ng hàn, t(cid:305)...
8. Ch(cid:311)n (cid:194)oán:
8.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán d(cid:301)(cid:299)ng tính: (1) (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: d(cid:383)a vùng d(cid:345)ch có l(cid:387). (2) Lâm sàng: h(cid:359)i ch(cid:375)ng l(cid:387) + h(cid:359)i ch(cid:375)ng nhi(cid:339)m khu(cid:311)n. (3) (cid:38)(cid:307)y phân tìm vi khu(cid:311)n l(cid:387) (l(cid:307)y ch(cid:307)t nhày máu c(cid:307)y môi tr(cid:301)(cid:363)ng th(cid:303)ch máu khi ch(cid:301)a dùng kháng sinh).
(4) Soi phân t(cid:301)(cid:299)i có nhi(cid:335)u h(cid:353)ng c(cid:309)u và b(cid:303)ch c(cid:309)u (cid:194)a nhân. (5) Soi tr(cid:383)c tràng: th(cid:307)y hình (cid:305)nh viêm lan t(cid:349)a c(cid:307)p tính niêm m(cid:303)c tr(cid:383)c tràng, có v(cid:333)t loét nông, có th(cid:337) xu(cid:307)t huy(cid:333)t.
(6) Ch(cid:311)n (cid:194)oán huy(cid:333)t thanh (ELISA), ch(cid:343) dùng t(cid:377) ngày th(cid:375) 7, v(cid:361)i S.Shiga t(cid:343) l(cid:341) 1/50, S.Flexneri t(cid:343) l(cid:341) 1/150 là có giá tr(cid:345) (1 s(cid:351) ng(cid:301)(cid:363)i m(cid:317)c b(cid:341)nh không có bi(cid:337)u hi(cid:341)n LS, k(cid:333)t qu(cid:305) c(cid:297)ng (+)) (7) Ph(cid:301)(cid:299)ng pháp mi(cid:339)n d(cid:345)ch hu(cid:385)nh quang phát hi(cid:341)n vi khu(cid:311)n trong phân (dùng ch(cid:311)n (cid:194)oán (cid:70)(cid:307)p).
3
8.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 8.2.1. Nguyên nhân t(cid:303)i ru(cid:359)t:
a) Nhi(cid:339)m trùng: (cid:16) Vi khu(cid:311)n khác:
(cid:14) S.Typhy, S.Typhymurium, S.cholerasuis, S.Enteritidis (cid:14) (cid:55)(cid:371) c(cid:309)u. (cid:14) E.Coli ((cid:343)a ch(cid:305)y là nhi(cid:335)u, n(cid:333)u Coli xâm nh(cid:315)p (cid:343)a phân máu m(cid:297)i). (cid:14) Campylobacter. (cid:14) Yesinia enterocolitica: s(cid:351)t nh(cid:327), (cid:194)au b(cid:371)ng, (cid:343)a nhày m(cid:297)i, không (cid:194)au qu(cid:325)n, không mót r(cid:325)n, ho(cid:325)c lâm sàng nh(cid:301) nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t. (cid:14) (cid:55)(cid:305) (ch(cid:343)(cid:3)(cid:365) th(cid:337) nh(cid:327)): không (cid:194)au b(cid:371)ng, phân nh(cid:301) n(cid:301)(cid:361)c g(cid:303)p, không s(cid:351)t, nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c rõ, không có h(cid:359)i ch(cid:375)ng l(cid:387).
(cid:14) Lao ru(cid:359)t. (cid:16) KST: amip, n(cid:307)m. (cid:16) Virus: Rotavirus, HIV (b(cid:359)i nhi(cid:339)m). b) Không nhi(cid:339)m trùng: (cid:16) Polyp (cid:16) Ung th(cid:301)(cid:3)(cid:194)(cid:303)i tr(cid:383)c tràng. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh Crohn (hi(cid:333)m). (cid:16) Tr(cid:329) bú m(cid:327) c(cid:309)n ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t v(cid:361)i l(cid:353)ng ru(cid:359)t. 8.2.2. Nguyên nhân ngoài ru(cid:359)t: a) Nhi(cid:339)m trùng t(cid:303)i ti(cid:337)u khung: Nhi(cid:339)m trùng ti(cid:333)t ni(cid:341)u (cid:365) nam và b(cid:359) ph(cid:315)n sinh d(cid:371)c n(cid:381), sau ph(cid:313)u thu(cid:315)t (cid:355) b(cid:371)ng nhi(cid:339)m trùng. b) Không nhi(cid:339)m trùng: u x(cid:299) t(cid:379) cung, u nang bu(cid:353)ng tr(cid:375)ng, u x(cid:299) TLT (kích thích tr(cid:383)c tràng gây h(cid:359)i ch(cid:375)ng l(cid:387)).
8.3. Ch(cid:311)n (cid:194)oán khác v(cid:361)i các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: (cid:16) (cid:49)(cid:333)u ch(cid:343) có m(cid:373)(cid:3)(cid:365) quy (cid:194)(cid:309)u, ni(cid:341)u (cid:194)(cid:303)o: khác l(cid:315)u. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u có viêm kh(cid:361)p (cid:194)(cid:299)n thu(cid:309)n khác (RAA), viêm kh(cid:361)p do lao. 9. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 9.1. (cid:37)(cid:353)i ph(cid:371) n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i:
(cid:16) Th(cid:337) nh(cid:327): u(cid:351)ng ORS. (cid:16) Th(cid:337) n(cid:325)ng: ki(cid:341)t n(cid:301)(cid:361)c nhi(cid:335)u, tr(cid:371)y m(cid:303)ch, h(cid:303) HA, truy(cid:335)n d(cid:345)ch, ch(cid:373) y(cid:333)u các dung d(cid:345)ch
(cid:194)(cid:321)ng tr(cid:301)(cid:299)ng: dung d(cid:345)ch Ringer Lactat... 9.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u:
Kháng sinh có vai trò rút ng(cid:317)n th(cid:363)i gian b(cid:341)nh và gi(cid:305)m ng(cid:317)n th(cid:363)i gian th(cid:305)i vi trùng ra phân. (cid:16) Tr(cid:301)(cid:361)c kia dùng: Sulphamid, Chloramphenicol. (cid:16) Hi(cid:341)n nay dùng:
(cid:14) Ampixiline 2 g/ngày x 5 – 7 ngày (TE: 50 mg/kg/ngày x 5 – 7 ngày). (cid:14) Coxtrimoxazole (480 mg) g(cid:353)m Sulfamethoxazol 400 mg, Trimetoprim 80 mg. Bi(cid:341)t
(cid:71)(cid:301)(cid:369)c: Bactrim, Biseptol, Septrin... (cid:120) TE:
(cid:131) 2 – 3 tu(cid:355)i: 1 v/ngày (cid:131) 4 – 6 tu(cid:355)i: 2 v/ngày (cid:131) 7 – 11 tu(cid:355)i: 3 v/ngày.
4
(cid:120) Ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n và tr(cid:329) em > 12 tu(cid:355)i: 4 viên/ngày. (cid:120) Th(cid:363)i gian dùng: 5 – 7 ngày. Thu(cid:351)c có th(cid:337) dùng cho ph(cid:371) n(cid:381) có thai và tr(cid:329) s(cid:299) sinh. (cid:16) Hi(cid:341)n nay ph(cid:309)n l(cid:361)n các ch(cid:373)ng Shigella (cid:194)ã kháng l(cid:303)i Coxtrimoxazole và các kháng sinh thông d(cid:371)ng nh(cid:301)ng (cid:194)áp (cid:375)ng t(cid:351)t v(cid:361)i Quinolon:
(cid:14) Ciprofloxaxin 1 g/ngày x 3 – 5 ngày. (cid:14) Pefloxacin 400 mg: 2 viên/ngày x 3 – 5 ngày. (cid:14) Oxfloxacin 200 mg: 2 viên/ngày x 3 – 5 ngày. (cid:14) Acid Nalidixic 1g: có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:365) các l(cid:375)a tu(cid:355)i (không dùng cho tr(cid:329) < 3 tháng).
(cid:120) Tr(cid:329) em: 55 mg/kg/ngày x 3 – 5 ngày. (cid:120) Ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n: 2 g/ngày x 3 – 5 ngày. (cid:120) Ceftriaxone có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) cho ph(cid:371) n(cid:381) có thai hay BN không u(cid:351)ng (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (nh(cid:301)ng
giá thành khá cao) 9.3. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) h(cid:357) tr(cid:369):
(cid:16) (cid:43)(cid:303) s(cid:351)t. (cid:16) Gi(cid:305)m (cid:194)au (Atropin sulfat). (cid:16) Tr(cid:369) l(cid:383)c, vitamin nhóm B (cid:16) Th(cid:371)t tháo. (cid:16) An th(cid:309)n. (cid:16) Tr(cid:329) em co gi(cid:315)t: dùng Diazepam hay Phenobacbital. (cid:16) (cid:292)n cháo th(cid:345)t, kiêng m(cid:367), cay, TE v(cid:313)n bú m(cid:327) bình th(cid:301)(cid:363)ng. 10. Phòng b(cid:341)nh: (cid:16) BN ra vi(cid:341)n khi c(cid:307)y phân 2 l(cid:309)n cách nhau 3 ngày (cid:194)(cid:335)u (-). (cid:16) Khi BN kh(cid:349)i lâm sàng mà c(cid:307)y phân (+) thì báo cho tr(cid:303)m v(cid:341) sinh phòng d(cid:345)ch (cid:194)(cid:337) theo dõi và qu(cid:305)n lý.
5
(cid:16) (cid:57)(cid:341) sinh th(cid:383)c ph(cid:311)m, v(cid:341) sinh (cid:293)n u(cid:351)ng, v(cid:341) sinh n(cid:301)(cid:361)c. (cid:16) (cid:38)(cid:317)t khâu trung gian truy(cid:335)n b(cid:341)nh, di(cid:341)t ru(cid:353)i nh(cid:325)ng. (cid:16) Giáo d(cid:371)c s(cid:375)c kh(cid:349)e: R(cid:379)a tay xà phòng tr(cid:301)(cid:361)c khi (cid:293)n u(cid:351)ng và khi ch(cid:333) bi(cid:333)n th(cid:383)c ph(cid:311)m. (cid:54)(cid:379) d(cid:371)ng n(cid:301)(cid:361)c s(cid:303)ch.
(cid:37)(cid:340)NH L(cid:386) AMIP
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh l(cid:387) amip là b(cid:341)nh nhi(cid:339)m trùng (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:303)i tràng do Entamoeba histolytica gây ra, b(cid:341)nh có tính l(cid:301)u hành (cid:194)(cid:345)a ph(cid:301)(cid:299)ng (không gây ra d(cid:345)ch).
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh l(cid:387) amip: c(cid:307)p & m(cid:303)n. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh liên quan (cid:194)(cid:333)n v(cid:341) sinh, lây t(cid:377) ng(cid:301)(cid:363)i này sang ng(cid:301)(cid:363)i khác do trong phân có KST, (cid:69)(cid:341)nh lây theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng th(cid:375)c (cid:293)n và n(cid:301)(cid:361)c u(cid:351)ng.
(cid:16) Ngoài ru(cid:359)t, E.histolytica còn gây b(cid:341)nh t(cid:303)i gan, ph(cid:355)i, não. 2. (cid:38)(cid:299) ch(cid:333) b(cid:341)nh sinh: 2.1. Tác nhân gây b(cid:341)nh l(cid:387) amip: Amip là m(cid:359)t (cid:194)(cid:299)n bào, trong chu k(cid:385) bi(cid:333)n hóa có 2 (cid:71)(cid:303)ng: (cid:16) (cid:39)(cid:303)ng d(cid:301)(cid:367)ng bào: có 2 th(cid:337)
(cid:14) Th(cid:337) E.histolytica: dinh d(cid:301)(cid:367)ng hút h(cid:353)ng c(cid:309)u, là th(cid:337) gây b(cid:341)nh. (cid:14) Th(cid:337) E.minuta: dinh d(cid:301)(cid:367)ng không hút h(cid:353)ng c(cid:309)u, là th(cid:337) không gây b(cid:341)nh. (cid:16) (cid:39)(cid:303)ng kén (th(cid:337) bào nang): có th(cid:337) là th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:335) kháng c(cid:373)a amip.
2.2. Sinh lý b(cid:341)nh:
(cid:16) Kén amip vào (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng tiêu hóa qua th(cid:375)c (cid:293)n, n(cid:301)(cid:361)c u(cid:351)ng, khi g(cid:325)p (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n thu(cid:315)n l(cid:369)i, chúng l(cid:361)n nhanh, t(cid:293)ng di (cid:194)(cid:359)ng, tr(cid:365) thành amip tr(cid:301)(cid:365)ng thành và xu(cid:351)ng (cid:194)(cid:303)i tràng. (cid:16) Nh(cid:363) có enzym tiêu protein, amip xâm nh(cid:315)p vào niêm m(cid:303)c ru(cid:359)t, gây t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng manh tràng, (cid:194)(cid:303)i tràng lên, (cid:194)(cid:303)i tràng sigma, ru(cid:359)t th(cid:377)a. (cid:16) (cid:193)(cid:309)u tiên amip gây ra các (cid:355) loét nh(cid:349)(cid:3)(cid:365) niêm m(cid:303)c (cid:198) các v(cid:333)t loét (cid:293)n sâu niêm m(cid:303)c, gây ch(cid:305)y máu, ho(cid:325)c loét xuyên qua l(cid:361)p c(cid:299) gây th(cid:373)ng ru(cid:359)t, apxe t(cid:303)i ch(cid:357). (cid:16) Amip có th(cid:337) xâm nh(cid:315)p vào tu(cid:309)n hoàn gây ho(cid:303)i t(cid:379) t(cid:333) bào gan, t(cid:303)o thành (cid:355) apxe, có khi apxe ph(cid:355)i ho(cid:325)c lách.
3. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i là v(cid:315)t ch(cid:373), (cid:355) ch(cid:375)a chính c(cid:373)a amip. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh g(cid:325)p (cid:365) m(cid:347)i n(cid:299)i trên th(cid:333) gi(cid:361)i, th(cid:301)(cid:363)ng (cid:365) các n(cid:301)(cid:361)c nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:361)i, vào mùa hè, mùa m(cid:301)a. (cid:16) Tu(cid:355)i g(cid:325)p nhi(cid:335)u nh(cid:307)t: 20 – 30. TE d(cid:301)(cid:361)i 5 tu(cid:355)i ít m(cid:317)c b(cid:341)nh, g(cid:325)p nhi(cid:335)u (cid:365) nam. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh liên quan (cid:194)(cid:333)n (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n sinh ho(cid:303)t th(cid:307)p kém, (cid:293)n u(cid:351)ng thi(cid:333)u v(cid:341) sinh, v(cid:341) sinh ngo(cid:303)ic(cid:305)nh th(cid:307)p, rác r(cid:301)(cid:365)i g(cid:309)n nhà t(cid:303)o (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n cho ru(cid:353)i phát tri(cid:337)n nhi(cid:335)u và nhanh. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh còn lây qua ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng tình d(cid:371)c, qua giao h(cid:369)p mi(cid:341)ng – h(cid:315)u môn (cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)(cid:353)ng tính luy(cid:333)n ái nam.
(cid:16) Mi(cid:339)n d(cid:345)ch v(cid:361)i b(cid:341)nh amip là mi(cid:339)n d(cid:345)ch không (cid:194)(cid:309)y (cid:194)(cid:373), (cid:194)áp (cid:375)ng qua mi(cid:339)n d(cid:345)ch t(cid:333) bào. 4. Lâm sàng:
4.1. Th(cid:337) c(cid:307)p tính: a) Th(cid:363)i k(cid:385) nung b(cid:341)nh: (cid:16) Không rõ ràng, có ng(cid:301)(cid:363)i mang kén su(cid:351)t (cid:194)(cid:363)i mà không có b(cid:341)nh. (cid:16) Kh(cid:305) n(cid:293)ng xu(cid:307)t hi(cid:341)n là do thay (cid:194)(cid:355)i ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359)(cid:3)(cid:293)n, làm vi(cid:341)c quá s(cid:375)c hay nhi(cid:339)m vi khu(cid:311)n (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng ru(cid:359)t khác.
1
b) Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: vài ba ngày. (cid:16) Không s(cid:351)t ho(cid:325)c s(cid:351)t nh(cid:327). (cid:16) Toàn thân t(cid:351)t, h(cid:299)i m(cid:341)t. c) Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: h(cid:359)i ch(cid:375)ng l(cid:387) nh(cid:327), ít r(cid:309)m r(cid:359) h(cid:299)n l(cid:387) tr(cid:383)c khu(cid:311)n. (cid:16) (cid:193)au qu(cid:325)n: th(cid:301)(cid:363)ng (cid:365) manh tràng, d(cid:347)c khung (cid:194)(cid:303)i tràng, nh(cid:307)t là (cid:365) h(cid:351) ch(cid:315)u trái do t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng (cid:194)(cid:303)i tràng sigma.
(cid:16) Mót r(cid:325)n ít (do t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:303)i tràng sigma, manh tràng cao). (cid:16) Phân l(cid:349)ng l(cid:313)n nhày máu,(cid:3) (cid:194)i ngoài trung bình 3 – 4 l(cid:309)n/ngày, c(cid:297)ng có th(cid:337) 5 – 15 (cid:79)(cid:309)n/ngày.
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t nh(cid:327) ho(cid:325)c không s(cid:351)t, toàn tr(cid:303)ng t(cid:351)t, h(cid:299)i m(cid:341)t. (cid:16) (cid:57)(cid:361)i nh(cid:381)ng c(cid:299) th(cid:337) y(cid:333)u suy dinh d(cid:301)(cid:367)ng, nhi(cid:335)u khi HC l(cid:387) không (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình. (cid:153) (cid:47)(cid:387) amip c(cid:307)p n(cid:333)u không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tích c(cid:383)c s(cid:331) d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n l(cid:387) amip m(cid:303)n. 4.2. Th(cid:337) m(cid:303)n tính:
(cid:16) Xu(cid:307)t hi(cid:341)n sau vài (cid:194)(cid:369)t l(cid:387) c(cid:307)p, b(cid:341)nh tr(cid:365) thành m(cid:303)n tính v(cid:361)i nhi(cid:335)u (cid:194)(cid:369)t cách nhau. (cid:16) Không còn amip (cid:293)n h(cid:353)ng c(cid:309)u trong ru(cid:359)t, vách ru(cid:359)t x(cid:299) chai, (cid:194)(cid:309)u t(cid:315)n cùng h(cid:341) th(cid:309)n kinh th(cid:383)c v(cid:315)t b(cid:345) phá h(cid:373)y, ch(cid:375)c n(cid:293)ng (cid:194)(cid:303)i tràng không còn bình th(cid:301)(cid:363)ng, TCLS nh(cid:301) viêm (cid:194)(cid:303)i tràng m(cid:303)n.
(cid:342)a l(cid:349)ng: khi thay (cid:194)(cid:355)i th(cid:363)i ti(cid:333)t, (cid:293)n u(cid:351)ng không kiêng, (cid:343)a l(cid:349)ng 3 – 4 l(cid:309)n/ngày. Phân s(cid:341)t.
a) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n tiêu hóa: (cid:16) (cid:16) Ho(cid:325)c (cid:194)i táo: phân thành khuôn bóng, có màng m(cid:349)ng (cid:365) ngoài, có ch(cid:357) có máu, m(cid:297)i. b) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n th(cid:309)n kinh th(cid:383)c v(cid:315)t: (cid:16) (cid:37)(cid:353)n ch(cid:353)n, lo âu, vã m(cid:353) hôi. (cid:16) (cid:37)(cid:371)ng ch(cid:301)(cid:361)ng, làm kéo dài các bi(cid:337)u hi(cid:341)n tiêu hóa có khi r(cid:307)t ph(cid:375)c t(cid:303)p (h(cid:359)i ch(cid:375)ng loét, (cid:75)(cid:359)i ch(cid:375)ng gan m(cid:315)t).
c) Khám: th(cid:307)y th(cid:377)ng (cid:194)(cid:303)i tràng (cid:365) h(cid:351) ch(cid:315)u trái, có th(cid:337) th(cid:307)y u amip (cid:365) HCP. 5. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng:
5.1. Apxe gan: th(cid:301)(cid:363)ng apxe gan thùy ph(cid:305)i, phân thùy 6 – 7. Amip lên gan b(cid:319)ng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng máu qua 3 giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n:
(cid:13) Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n xung huy(cid:333)t: bao gi(cid:363) c(cid:297)ng có. LS: gan to, rung gan (+), s(cid:351)t cao dao (cid:194)(cid:359)ng. (cid:13) Viêm gan ch(cid:301)a hóa m(cid:373): (cid:16) (cid:54)(cid:351)t liên t(cid:371)c, vã m(cid:353) hôi, g(cid:309)y nhanh, gan to & (cid:194)au, (cid:307)n k(cid:331) s(cid:301)(cid:363)n (cid:194)au (LS 7,8,9 (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng gi(cid:381)a (cid:194)òn).
(cid:16) CTM: BC t(cid:293)ng, ch(cid:373) y(cid:333)u BC(cid:193)N, máu l(cid:317)ng t(cid:293)ng. (cid:13) Apxe gan: duy nh(cid:307)t (cid:365) thùy ph(cid:305)i, hi(cid:333)m (cid:365) thùy trái. (cid:16) (cid:193)au vùng gan, s(cid:351)t cao, vã nhi(cid:335)u m(cid:353) hôi, th(cid:337) tr(cid:303)ng gày sút. (cid:16) TTNT (+), có th(cid:337) phù thành b(cid:371)ng. (cid:16) CTM: BC t(cid:293)ng, VSS t(cid:293)ng. (cid:16) Siêu âm ho(cid:325)c ch(cid:371)p CT cho phép kh(cid:321)ng (cid:194)(cid:345)nh (cid:365) ápxe. 5.2. Apxe ph(cid:355)i: xu(cid:307)t hi(cid:341)n do apxe gan hay không liên quan (cid:194)(cid:333)n gan. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u t(cid:377) gan: lúc (cid:194)(cid:309)u do apxe gan sau ho nhi(cid:335)u ra (cid:194)(cid:363)m màu chocola (apxe gan v(cid:367) qua (cid:70)(cid:299) hoành lên ph(cid:355)i và màng ph(cid:355)i).
(cid:16) (cid:49)(cid:333)u tiên phát t(cid:303)i ph(cid:355)i: lúc (cid:194)(cid:309)u bi(cid:337)u hi(cid:341)n nh(cid:301) m(cid:359)t viêm ph(cid:355)i: s(cid:351)t cao + (cid:194)au ng(cid:383)c + ho khan, ph(cid:355)i có h(cid:359)i ch(cid:375)ng (cid:194)ông (cid:194)(cid:325)c r(cid:353)i ho ra (cid:194)(cid:363)m màu chocola, xét nghi(cid:341)m (cid:194)(cid:363)m có amip th(cid:337) ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng. XQ ph(cid:355)i th(cid:307)y hình (cid:305)nh tràn d(cid:345)ch và tràn khí.
5.3. Ngoài ra còn có apxe não, th(cid:315)n, lách...
5.4. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng tiêu hóa: (cid:16) Th(cid:373)ng ru(cid:359)t:
2
(cid:14) Hay g(cid:325)p, là nguyên nhân (cid:194)(cid:301)a (cid:194)(cid:333)n viêm phúc m(cid:303)c. (cid:14) BN (cid:194)au b(cid:371)ng d(cid:381) d(cid:359)i, s(cid:351)t cao, co c(cid:375)ng thành b(cid:371)ng, c(cid:309)n x(cid:379) trí ngo(cid:303)i khoa kh(cid:311)n (cid:70)(cid:307)p. (cid:16) Xu(cid:307)t huy(cid:333)t tiêu hóa: do t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng m(cid:303)ch máu.
(cid:16) (cid:47)(cid:353)ng ru(cid:359)t: th(cid:301)(cid:363)ng nh(cid:307)t (cid:365) manh tràng. (cid:16) Viêm loét (cid:194)(cid:303)i tràng sau l(cid:387): không tìm th(cid:307)y amip trong ru(cid:359)t nh(cid:301)ng p/(cid:375)ng huy(cid:333)t thanh (+).
(cid:16) Viêm ru(cid:359)t th(cid:377)a do amip. (cid:16) Các bi(cid:333)n ch(cid:375)ng hi(cid:333)m g(cid:325)p: viêm tinh hoàn, ti(cid:335)n li(cid:341)t tuy(cid:333)n, bu(cid:353)ng tr(cid:375)ng. 6. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 6.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh:
(1) Lâm sàng có h(cid:359)i ch(cid:375)ng l(cid:387), không s(cid:351)t hay s(cid:351)t nh(cid:327). (2) XN máu: BC bình th(cid:301)(cid:363)ng (n(cid:333)u BC t(cid:293)ng cao (cid:198) bi(cid:333)n ch(cid:375)ng). (3) Soi phân tìm amip th(cid:337) ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng ((cid:293)n h(cid:353)ng c(cid:309)u). C(cid:309)n XN nhi(cid:335)u l(cid:309)n. N(cid:333)u soi th(cid:307)y amip th(cid:337) bào nang: là ng(cid:301)(cid:363)i lành mang m(cid:309)m b(cid:341)nh, ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)ã (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) không (cid:194)(cid:333)n n(cid:299)i (cid:194)(cid:333)n ch(cid:351)n.
(4) Soi tr(cid:383)c tràng: th(cid:307)y t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng hình tán n(cid:307)m. (5) Huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán (ELISA) cho t(cid:389) l(cid:341) d(cid:301)(cid:299)ng tính cao, n(cid:333)u ELISA âm tính có th(cid:337) là ng(cid:301)(cid:363)i mang bào nang không tri(cid:341)u ch(cid:375)ng.
(6) (cid:38)(cid:307)y amip: có th(cid:337) nuôi c(cid:307)y (cid:365)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n y(cid:333)m khí t(cid:301)(cid:299)ng (cid:194)(cid:351)i trong môi tr(cid:301)(cid:363)ng tr(cid:375)ng (cid:194)ông hay huy(cid:333)t thanh ng(cid:383)a, (cid:194)(cid:337) amip t(cid:293)ng tr(cid:301)(cid:365)ng c(cid:309)n k(cid:333)t h(cid:369)p thêm m(cid:359)t vi khu(cid:311)n nh(cid:301) Clostridium hay m(cid:359)t (cid:194)(cid:299)n bào nh(cid:301) Trypanosoma Cruzi.
6.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t:
(cid:16) (cid:47)(cid:387) tr(cid:383)c khu(cid:311)n. (cid:16) K (cid:194)(cid:303)i tràng (khó phân bi(cid:341)t v(cid:361)i u amip). (cid:16) Viêm (cid:194)(cid:303)i tràng (không (cid:194)áp (cid:375)ng v(cid:361)i thu(cid:351)c ch(cid:351)ng amip). (cid:16) Apxe gan c(cid:309)n phân bi(cid:341)t v(cid:361)i apxe (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t, K gan. 7. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 7.1. Nguyên t(cid:317)c: (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m, toàn di(cid:341)n, m(cid:303)nh và lâu dài, tri(cid:341)t (cid:194)(cid:337) di(cid:341)t c(cid:305) kén l(cid:313)n th(cid:337) ho(cid:303)t (cid:194)(cid:359)ng. 7.2. Thu(cid:351)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u: 7.2.1. Thu(cid:351)c di(cid:341)t amip (cid:365) t(cid:355) ch(cid:375)c (niêm m(cid:303)c ru(cid:359)t, t(cid:303)i các t(cid:303)ng, gan, ph(cid:355)i, não).
a) Emetine: (cid:16) Li(cid:335)u 1 mg/kg/24h. T(cid:355)ng li(cid:335)u không quá 1 cg/kg trong m(cid:359)t (cid:194)(cid:369)t (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) (5 – 7 ngày). (cid:16) Kho(cid:305)ng cách gi(cid:381)a hai (cid:194)(cid:369)t (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) là 45 ngày. (cid:16) Không dùng cho tr(cid:329) nh(cid:349). (cid:16) Tác d(cid:371)ng ph(cid:371): h(cid:303) huy(cid:333)t áp, lo(cid:303)n nh(cid:345)p tim, viêm (cid:194)a dây th(cid:309)n kinh, BN r(cid:307)t m(cid:341)t (cid:198) khi (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) ph(cid:305)i dùng thêm Strychnin, B1. Xu h(cid:301)(cid:361)ng hi(cid:341)n nay không dùng Emetine.
b) Dehydroemetine: (cid:16) Li(cid:335)u: 1mg/kg/24h x 10 ngày. T(cid:355)ng li(cid:335)u không quá 1 cg/kg/1 (cid:194)(cid:369)t. (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) cách quãng 15 – 20 ngày. (cid:16) Tiêm d(cid:301)(cid:361)i da ho(cid:325)c u(cid:351)ng. Thu(cid:351)c ít (cid:194)(cid:359)c, th(cid:305)i tr(cid:377) nhanh h(cid:299)n Emetin, gi(cid:305)m (cid:194)(cid:359)c 2 l(cid:309)n so (cid:89)(cid:361)i Emetin và t(cid:293)ng tác d(cid:371)ng g(cid:307)p 2 l(cid:309)n. (cid:16) (cid:38)(cid:311)n th(cid:315)n ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh tim c(cid:297) d(cid:339) x(cid:305)y ra tai bi(cid:333)n. Không dùng cho tr(cid:329) em, ph(cid:371) n(cid:381) có thai.
3
c) Metronidazol (Flagyl, Klion, Orwagil) tác d(cid:371)ng di(cid:341)t amip t(cid:303)i ch(cid:357) và t(cid:355) ch(cid:375)c. (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n 1 g/ngày x 7 – 10 ngày, sau 7 ngày dùng (cid:194)(cid:369)t 2. (cid:16) Tr(cid:329) em: 30 – 40 mg/kg/ngày (cid:16) Không dùng cho ph(cid:371) n(cid:381) có thai 3 tháng (cid:194)(cid:309)u. (cid:16) Tác d(cid:371)ng ph(cid:371): bu(cid:353)n nôn, nôn, chóng m(cid:325)t. d) Cloroquin diphosphate (Nivaqin, Delagyl):
(cid:16) Li(cid:335)u 1 g/ngày x 2 ngày, sau (cid:194)ó 0,5 g/ngày x 4 tu(cid:309)n. (Theo tr(cid:301)(cid:363)ng phái Anh, M(cid:391) dùng (cid:194)(cid:337)(cid:3) (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) apxe gan amip sau khi dùng m(cid:359)t (cid:194)(cid:369)t t(cid:307)n công b(cid:319)ng Dehydroemetin + Metronidazol). e) Secnidazole (Flagentyl) viên 0,5 g (thu(cid:359)c h(cid:347) Metronidazole, tác d(cid:371)ng kéo dài), dùng 3 viên/ngày x 4 – 5 ngày.
7.2.2. Thu(cid:351)c di(cid:341)t amip (cid:365) lòng ru(cid:359)t: a) Dicloxanide furoate (furamid, albamicin) th(cid:301)(cid:363)ng dùng cho ng(cid:301)(cid:363)i mang KST không tri(cid:341)u ch(cid:375)ng (0,5 g x 3 l(cid:309)n/ngày x 10 ngày).
b) Iodoquinol (diiodo hydroxyquin): viên 0,2 g (5 – 10 viên/ngày x 20 ngày) c) Enteroseptol (enteronvioforme...): viên 0,25 g (2 – 3 viên/ngày x 7 – 10 ngày). d) Metronidazol. e) Dehydroemetine. f) Các thu(cid:351)c khác: (cid:16) Paromomycin (Humatin), Tetramycin (ng(cid:293)n ch(cid:325)n t(cid:303)p khu(cid:311)n ru(cid:359)t k(cid:333)t h(cid:369)p nên tác (cid:71)(cid:371)ng gián ti(cid:333)p trên amip).
(cid:16) Thu(cid:351)c có g(cid:351)c arsenic (di(cid:341)t kén): Bernasal 0,25 g x 4 viên/ngày x 10 ngày. 7.3. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) h(cid:357) tr(cid:369):
(cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng: ch(cid:351)ng (cid:194)au b(cid:371)ng, (cid:194)au rát h(cid:315)u môn. (cid:16) (cid:37)(cid:353)i ph(cid:371) n(cid:301)(cid:361)c (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i: ORS, dung d(cid:345)ch (cid:194)(cid:321)ng tr(cid:301)(cid:299)ng. (cid:16) Ch(cid:333)(cid:3)(cid:194)(cid:359)(cid:3)(cid:293)n nh(cid:327), d(cid:339) tiêu. 7.4. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) amip ngoài ru(cid:359)t: (cid:16) Apxe gan < 6 cm thì (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) n(cid:359)i khoa nh(cid:301)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) amip ru(cid:359)t và theo dõi trên siêu
âm. (cid:14) (cid:49)(cid:333)u apxe nh(cid:349)(cid:3)(cid:194)i (cid:198) ti(cid:333)p t(cid:371)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) n(cid:359)i khoa. (cid:14) (cid:49)(cid:333)u apxe nh(cid:301) c(cid:297) ho(cid:325)c to > 10 cm thì ch(cid:347)c hút m(cid:373) qua siêu âm kèm (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) n(cid:359)i khoa, ho(cid:325)c chuy(cid:337)n ngo(cid:303)i khoa m(cid:355) d(cid:313)n l(cid:301)u.
4
8. Phòng b(cid:341)nh: (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) ng(cid:301)(cid:363)i lành mang bào nang amip. (cid:16) (cid:57)(cid:341) sinh phân – n(cid:301)(cid:361)c – rác (cid:16) (cid:57)(cid:341) sinh (cid:293)n u(cid:351)ng: r(cid:379)a tay tr(cid:301)(cid:361)c khi (cid:293)n, (cid:293)n chín u(cid:351)ng sôi. (cid:16) Rau, hoa qu(cid:305) ph(cid:305)i r(cid:379)a s(cid:303)ch, nh(cid:307)t là rau s(cid:351)ng.
(cid:37)(cid:340)NH DO RICKETTSIA
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) Các b(cid:341)nh do Rickettsia là nh(cid:381)ng b(cid:341)nh s(cid:351)t phát ban gây nên b(cid:365)i Ricketsia lây truy(cid:335)n qua các côn trùng trung gian nh(cid:301) ch(cid:307)y, r(cid:315)n, b(cid:347), b(cid:347) chét v(cid:349) c(cid:375)ng, b(cid:347) chu(cid:359)t. Ngu(cid:353)n (cid:69)(cid:341)nh (cid:365) loài có vú. Ng(cid:301)(cid:363)i là v(cid:315)t ch(cid:373) ng(cid:313)u nhiên.
2. Các Rickettsia chia làm 3 gi(cid:351)ng: (cid:16) Ricketsia gây phát ban. (cid:16) Coxiella (Burnettie). (cid:16) Rochaliasaea quinata. 3. Tính ch(cid:307)t chung c(cid:373)a các b(cid:341)nh do Rickettsia: 3.1. (cid:48)(cid:309)m b(cid:341)nh:
(cid:16) Ricketsia là m(cid:359)t vi sinh v(cid:315)t trung gian gi(cid:381)a vi khu(cid:311)n và virus. (cid:16) Gi(cid:351)ng virus:
(cid:14) Ký sinh b(cid:317)t bu(cid:359)c trong t(cid:333) bào. (cid:14) Không nuôi c(cid:307)y (cid:194)(cid:301)(cid:369)c trong các môi tr(cid:301)(cid:363)ng thông th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:16) Gi(cid:351)ng vi khu(cid:311)n: (cid:14) Có th(cid:337) nhu(cid:359)m b(cid:319)ng ph(cid:301)(cid:299)ng pháp thông th(cid:301)(cid:363)ng (nhu(cid:359)m Giemsa ho(cid:325)c Gimenez) và nhìn th(cid:307)y (cid:194)(cid:301)(cid:369)c khi soi b(cid:319)ng kính hi(cid:337)n vi.
(cid:14) Ch(cid:375)a c(cid:305) ADN và ARN (cid:14) Ch(cid:345)u tác d(cid:371)ng c(cid:373)a kháng sinh di(cid:341)t khu(cid:311)n. (cid:14) Sinh s(cid:305)n b(cid:319)ng cách t(cid:383) phân chia, tách (cid:194)ôi.
3.2. Côn trùng trung gian: (cid:16) (cid:55)(cid:307)t c(cid:305) các Rickettsia (cid:194)(cid:335)u ph(cid:305)i qua 1 lo(cid:303)i côn trùng trung gian m(cid:361)i truy(cid:335)n b(cid:341)nh sang ng(cid:301)(cid:363)i (cid:194)(cid:301)(cid:369)c. (cid:16) (cid:193)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m t(cid:377)ng lo(cid:303)i côn trùng trung gian chi ph(cid:351)i s(cid:383) phân b(cid:351) b(cid:341)nh Rickettsia trên toàn c(cid:309)u.
3.3. Lâm sàng: các b(cid:341)nh do Rickettsia có 3 d(cid:307)u hi(cid:341)u chính:
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t có chu k(cid:385). (cid:16) Phát ban. (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n tinh th(cid:309)n kinh: nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, r(cid:351)i lo(cid:303)n tri giác th(cid:301)(cid:363)ng là li bì.
3.4. Ch(cid:311)n (cid:194)oán huy(cid:333)t thanh: s(cid:379) d(cid:371)ng ph(cid:305)n (cid:375)ng Weil – Felix. Tùy thu(cid:359)c typ huy(cid:333)t thanh c(cid:373)a vi khu(cid:311)n Proteus mà phân l(cid:315)p các Rickettsia khác nhau:
(cid:16) OX 19 (+): s(cid:351)t phát ban, s(cid:351)t Rickettsia chu(cid:359)t (Typhus Murin). (cid:16) OX2 (+): s(cid:351)t n(cid:355)i m(cid:371)n, s(cid:351)t (cid:194)(cid:349)(cid:3)(cid:365) châu M(cid:391). (cid:16) OXK (+): s(cid:351)t mò (Tsutsugamushi). 3.5. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): các b(cid:341)nh do Rickettsia (cid:194)(cid:335)u (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) g(cid:351)ng nhau b(cid:319)ng kháng sinh nhóm Cyclin và Chloramphenicol.
(cid:37)(cid:340)NH S(cid:350)T MÒ (B(cid:341)nh Scrus typhus, B(cid:341)nh Tsutsugamushi)
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) Là b(cid:341)nh truy(cid:335)n nhi(cid:339)m c(cid:307)p tính do lo(cid:303)i Rickettsia Orientalis gây ra. (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) b(cid:341)nh do b(cid:345)(cid:3)(cid:307)u trùng mò Thrombicula akamushi có mang m(cid:309)m b(cid:341)nh (cid:194)(cid:351)t. (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng: s(cid:351)t, có v(cid:333)t loét trên da, n(cid:355)i h(cid:303)ch toàn thân và phát ban. 2. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: 2.1. Tác nhân gây b(cid:341)nh: (cid:16) Rickettsia Orientalis (Rickettsia Tsutsugamushi) ký sinh b(cid:317)t bu(cid:359)c (cid:365) trong t(cid:333) bào, phát tri(cid:337)n t(cid:383) do trong nguyên sinh ch(cid:307)t c(cid:373)a t(cid:333) bào, không có màng không bào.
(cid:16) Có th(cid:337) phát hi(cid:341)n b(cid:319)ng nhu(cid:359)m t(cid:355) ch(cid:375)c b(cid:319)ng ph(cid:301)(cid:299)ng pháp nhu(cid:359)m Giemsa. (cid:16) Nuôi c(cid:307)y trong t(cid:333) bào, Rickettsia có hình d(cid:303)ng bi(cid:333)n (cid:194)(cid:355)i tùy theo (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n vào giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n phát tri(cid:337)n. Có th(cid:337) có hình c(cid:309)u x(cid:333)p (cid:194)ôi, hình que nh(cid:349) ho(cid:325)c hình s(cid:369)i.
(cid:16) Có 3 type huy(cid:333)t thanh chính: Karps, Gilliam, Kato. (cid:16) Rickettsia Orientalis gi(cid:351)ng các Rickettsia khác v(cid:335) tính ch(cid:307)t v(cid:315)t lý nh(cid:301)ng l(cid:303)i khác v(cid:335)
(cid:70)(cid:307)u trúc kháng nguyên, vector truy(cid:335)n b(cid:341)nh và ký ch(cid:373): (cid:14) Kháng nguyên có tính (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u không gây mi(cid:339)n d(cid:345)ch chéo v(cid:361)i các lo(cid:303)i Rickettsia khác.
(cid:14) Rickettsia Orientalis có chung m(cid:359)t vài kháng nguyên v(cid:361)i OX – K c(cid:373)a Proteur vulgaris, vì v(cid:315)y huy(cid:333)t thanh BN (có kháng th(cid:337)) có th(cid:337) ng(cid:301)ng k(cid:333)t v(cid:361)i OX – K (g(cid:347)i là ph(cid:305)n (cid:375)ng huy(cid:333)t thanh Weil – Fellix)
(cid:16) Rickettsia Orientalis có s(cid:375)c (cid:194)(cid:335) kháng y(cid:333)u nh(cid:307)t trong s(cid:351) các lo(cid:303)i Rickettsia, b(cid:345) di(cid:341)t nhanh b(cid:365)i nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) (56oC trong vòng 30 phút), (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n khô ráo và thu(cid:351)c sát trùng (formol, phenol).
2.2. Phân b(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339):
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh l(cid:301)u hành r(cid:359)ng rãi (cid:365) Trung Qu(cid:351)c, Nh(cid:315)t, Tri(cid:335)u Tiên, (cid:193)ông Nam Á, (cid:306)n (cid:193)(cid:359). (cid:16) (cid:55)(cid:303)i VN: b(cid:341)nh còn l(cid:301)u hành (cid:365) nhi(cid:335)u n(cid:299)i nh(cid:301) vùng núi phía B(cid:317)c, Tây Nguyên, Trung (cid:69)(cid:359).
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh quanh n(cid:293)m nh(cid:301)ng cao h(cid:299)n t(cid:377) tháng 5 (cid:198) 11. (cid:16) Có th(cid:337) g(cid:325)p (cid:365) m(cid:347)i l(cid:375)a tu(cid:355)i. 2.3. (cid:354) b(cid:341)nh:
(cid:16) Loài g(cid:325)m nh(cid:307)m, ch(cid:373) y(cid:333)u là chu(cid:359)t. Ngoài ra: th(cid:349), các loài chim... (cid:16) Trung gian truy(cid:335)n b(cid:341)nh: con mò Thrombicula:
(cid:14) Thrombicula akamushi (cid:14) Thrombicula deliensis.
Hút máu
Hút máu
(cid:16) (cid:306)u trùng mò ký sinh (cid:365) các loài g(cid:325)m nh(cid:307)m có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:351)t sang ng(cid:301)(cid:363)i. 2.4. Ph(cid:301)(cid:299)ng th(cid:375)c truy(cid:335)n b(cid:341)nh:
1
Mò tr(cid:301)(cid:365)ng thành ----> Tr(cid:375)ng mò ----> (cid:306)u trùng mò ----------> Chu(cid:359)t nhi(cid:339)m trùng ----> (cid:306)u trùng mò nhi(cid:339)m trùng -------------> Ng(cid:301)(cid:363)i. (cid:16) Mò nhi(cid:339)m Orientalis truy(cid:335)n vi khu(cid:311)n qua tr(cid:375)ng và các giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n phát tri(cid:337)n. (cid:16) Mò th(cid:301)(cid:363)ng c(cid:301) trú (cid:365) nh(cid:381)ng n(cid:299)i có cây c(cid:349) th(cid:307)p, th(cid:305)m th(cid:383)c v(cid:315)t chuy(cid:337)n ti(cid:333)p (g(cid:353)m bìa (cid:85)(cid:377)ng, b(cid:363) sông su(cid:351)i, ru(cid:359)ng b(cid:349) hoang, cánh (cid:194)(cid:353)ng lúa).
(cid:16) Mò phát tri(cid:337)n theo mùa, cao vào mùa m(cid:301)a. (cid:16) Lây theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng máu qua da, theo v(cid:333)t (cid:194)(cid:351)t c(cid:373)a (cid:307)u trùng mò có mang m(cid:309)m b(cid:341)nh. (cid:16) Không lây tr(cid:383)c ti(cid:333)p t(cid:377) ng(cid:301)(cid:363)i sang ng(cid:301)(cid:363)i.
3. (cid:38)(cid:299) ch(cid:333) b(cid:341)nh sinh: (cid:16) (cid:306)u trùng mò b(cid:345) nhi(cid:339)m Rickettsia Orientalis khi hút máu v(cid:315)t ch(cid:373) b(cid:345) b(cid:341)nh, sau (cid:194)ó phát tri(cid:337)n thành mò và (cid:194)(cid:329) tr(cid:375)ng. Tr(cid:375)ng mò n(cid:365) thành (cid:307)u trùng mang m(cid:309)m b(cid:341)nh, chúng (cid:365) trên ng(cid:347)n c(cid:349), b(cid:371)i cây bám vào ng(cid:301)(cid:363)i và (cid:194)(cid:359)ng v(cid:315)t (cid:194)(cid:337) hút máu. Trong khi hút máu, (cid:307)u trùng truy(cid:335)n b(cid:341)nh. (cid:16) Rickettsia Tsutsugamushi xâm nh(cid:315)p vào c(cid:299) th(cid:337) qua v(cid:333)t (cid:194)(cid:351)t c(cid:373)a (cid:307)u trùng mò (cid:198) t(cid:293)ng sinh, gây t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng t(cid:303)i ch(cid:357) sau (cid:194)ó loét ho(cid:303)i t(cid:379), (cid:194)óng v(cid:305)y (cid:194)en, t(cid:303)o nên v(cid:333)t loét. (cid:16) Rickettsia Tsutsugamushi ti(cid:333)p t(cid:371)c gây t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng lan r(cid:359)ng, ph(cid:305)n (cid:375)ng s(cid:301)ng h(cid:303)ch vùng (cid:89)(cid:333)t mò (cid:194)(cid:351)t cho th(cid:307)y r(cid:319)ng vi khu(cid:311)n (cid:194)ã vào máu qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng b(cid:303)ch huy(cid:333)t.
(cid:16) (cid:55)(cid:377) máu Rickettsia Tsutsugamushi xâm nh(cid:315)p và t(cid:293)ng sinh trong các t(cid:333) bào n(cid:359)i mô các m(cid:303)ch máu (cid:365) nhi(cid:335)u c(cid:299) quan và ph(cid:373) t(cid:303)ng nh(cid:301) da, c(cid:299), tim, ph(cid:355)i, gan lách, th(cid:315)n, não. (cid:14) Viêm m(cid:303)ch máu còn t(cid:303)o ra s(cid:383) thay (cid:194)(cid:355)i tính th(cid:307)m mao m(cid:303)ch gây thoát huy(cid:333)t (cid:87)(cid:301)(cid:299)ng t(cid:377) lòng m(cid:303)ch t(cid:361)i các t(cid:355) ch(cid:375)c, gây ra phù n(cid:335), tràn d(cid:345)ch các màng, và t(cid:371)t huy(cid:333)t áp.
(cid:14) Các t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng t(cid:293)ng sinh và huy(cid:333)t kh(cid:351)i phát tri(cid:337)n (cid:365) các m(cid:303)ch máu nh(cid:349) d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n ho(cid:303)i t(cid:379) và t(cid:293)ng tính th(cid:307)m mao m(cid:303)ch v(cid:361)i thoát n(cid:301)(cid:361)c, (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i, protein và h(cid:353)ng c(cid:309)u (cid:198) gi(cid:305)m kh(cid:351)i l(cid:301)(cid:369)ng máu, t(cid:293)ng kho(cid:305)ng ngoài m(cid:303)ch, phù. (cid:16) Phù, thi(cid:333)u oxy gây viêm c(cid:299) tim, ch(cid:375)c n(cid:293)ng gan b(cid:345) t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng, ure huy(cid:333)t t(cid:293)ng, suy th(cid:315)n, thi(cid:333)u máu, gi(cid:305)m protein huy(cid:333)t, gi(cid:305)m natri huy(cid:333)t, hôn mê..
4. Lâm sàng: 4.1. Th(cid:363)i k(cid:385) nung b(cid:341)nh: (cid:55)(cid:377) 6 – 18 ngày, th(cid:301)(cid:363)ng t(cid:377) 10 – 12 ngày sau khi b(cid:345)(cid:3)(cid:307)u trùng mò (cid:194)(cid:351)t
(cid:16) Tìm v(cid:333)t loét do (cid:307)u trùng mò (cid:194)(cid:351)t: v(cid:333)t (cid:194)(cid:351)t th(cid:301)(cid:363)ng (cid:365) n(cid:299)i kín (cid:194)áo, da m(cid:335)m, không (cid:194)au nên BN không (cid:194)(cid:337) ý. Kh(cid:365)i (cid:194)(cid:309)u là m(cid:359)t n(cid:351)t s(cid:311)n (cid:194)(cid:349), gi(cid:381)a có m(cid:347)ng n(cid:301)(cid:361)c sau (cid:194)ó s(cid:331) v(cid:367) ra và loét ho(cid:303)i t(cid:379), n(cid:355)i g(cid:363) lên m(cid:325)t da, có vi(cid:335)n (cid:194)(cid:349) và có d(cid:345)ch xu(cid:307)t ti(cid:333)t sau (cid:194)ó (cid:194)óng v(cid:305)y (cid:194)en (cid:16) (cid:43)(cid:303)ch viêm t(cid:303)i (cid:194)(cid:345)a ph(cid:301)(cid:299)ng n(cid:299)i b(cid:347)(cid:3)(cid:194)(cid:351)t, không s(cid:301)ng (cid:194)(cid:349), không (cid:194)au.
4.2. Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t: th(cid:301)(cid:363)ng (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t, rét run. Sau vài ngày, nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) t(cid:293)ng d(cid:309)n lên, nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) tuy(cid:333)n hình cao nguyên 39 – 40oC. (cid:16) Kèm theo: nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, chóng m(cid:325)t, (cid:194)au m(cid:349)i c(cid:299), n(cid:375)c m(cid:317)t, xung huy(cid:333)t k(cid:333)t m(cid:303)c m(cid:317)t.
4.3. Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t:
(cid:14) Th(cid:301)(cid:363)ng kéo dài t(cid:377) 1 (cid:194)(cid:333)n 3 – 4 tu(cid:309)n. Trung bình 2 tu(cid:309)n. (cid:14) Có th(cid:337) s(cid:351)t nh(cid:327) t(cid:293)ng d(cid:309)n, sau s(cid:351)t liên t(cid:371)c cao 39 – 49oC ho(cid:325)c s(cid:351)t cao (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t ngay (cid:87)(cid:377)(cid:3)(cid:194)(cid:309)u. Kèm theo nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, m(cid:341)t m(cid:349)i. (cid:14) (cid:193)ôi khi có m(cid:303)ch nhi(cid:341)t phân ly. (cid:16) (cid:49)(cid:351)t loét do côn trùng mò (cid:194)(cid:351)t:
2
(cid:14) Là d(cid:307)u hi(cid:341)u có giá tr(cid:345) ch(cid:311)n (cid:194)oán b(cid:341)nh. (cid:14) (cid:49)(cid:351)t loét này (cid:194)óng v(cid:305)y (cid:194)en có (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng kính 2 – 3 x 3 – 5 mm. Không (cid:194)au, không ng(cid:375)a, có vi(cid:335)n (cid:194)(cid:349) và n(cid:355)i g(cid:363) trên m(cid:325)t da, l(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u vàng xám sau (cid:194)ó v(cid:305)y nâu ho(cid:325)c (cid:194)en.
(cid:14) (cid:193)(cid:333)n tu(cid:309)n th(cid:375) 3 v(cid:305)y bong (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i s(cid:327)o thâm, n(cid:333)u v(cid:333)t loét nh(cid:349) có th(cid:337) không (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i d(cid:307)u tích. (cid:14) Th(cid:301)(cid:363)ng ch(cid:343) th(cid:307)y m(cid:359)t v(cid:333)t loét trên ng(cid:301)(cid:363)i, hay g(cid:325)p (cid:365) bìu, (cid:194)ùi, b(cid:327)n, nách, c(cid:355), gáy, (cid:194)ôi khi c(cid:305)(cid:3)(cid:365) r(cid:351)n, n(cid:333)p nh(cid:293)n mi m(cid:317)t.... (cid:16) (cid:54)(cid:301)ng h(cid:303)ch toàn thân:
(cid:14) (cid:43)(cid:303)ch h(cid:299)i c(cid:375)ng, (cid:307)n h(cid:299)i (cid:194)au, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng kính 2 – 4cm. (cid:14) (cid:43)(cid:303)ch di (cid:194)(cid:359)ng, không hóa m(cid:373), nh(cid:349) d(cid:309)n khi b(cid:341)nh nhân ph(cid:371)c h(cid:353)i. (cid:16) Phát ban: (cid:14) Th(cid:301)(cid:363)ng ngày th(cid:375) 4 – 5 c(cid:373)a b(cid:341)nh. Phát ban (cid:365) mình, chi, kéo dài vài ngày (cid:194)(cid:333)n 1 tu(cid:309)n. (cid:14) Ban d(cid:303)ng n(cid:351)t ho(cid:325)c dát s(cid:311)n, (cid:194)(cid:349) nh(cid:303)t, không (cid:194)au, không ng(cid:375)a, l(cid:325)n không (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i (cid:71)(cid:307)u v(cid:333)t. (cid:14) Ban xu(cid:307)t hi(cid:341)n (cid:194)(cid:309)u tiên (cid:365) ng(cid:383)c, b(cid:371)ng, sau lan ra kh(cid:317)p mình, tay, chân. Ít khi ban có (cid:365) m(cid:325)t, lòng bàn tay, bàn chân. (cid:14) (cid:193)ôi khi có ch(cid:307)m xu(cid:307)t huyêt, ban xu(cid:307)t huy(cid:333)t ho(cid:325)c xu(cid:307)t huy(cid:333)t k(cid:333)t m(cid:303)c. (cid:16) Các d(cid:307)u hi(cid:341)u khác: (cid:14) Nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c th(cid:309)n kinh: run, mê s(cid:305)ng, ngh(cid:339)nh ngãng, có th(cid:337) có h(cid:359)i ch(cid:375)ng màng não sau 2 tu(cid:309)n c(cid:373)a b(cid:341)nh. L(cid:299) m(cid:299), li bì ho(cid:325)c b(cid:345) kích (cid:194)(cid:359)c.
(cid:14) Tim m(cid:303)ch: h(cid:303) HA có th(cid:337) x(cid:305)y ra (cid:365) cu(cid:351)i tu(cid:309)n th(cid:375) 2. N(cid:325)ng có viêm c(cid:299) tim. (cid:14) Hô h(cid:307)p: viêm ph(cid:333) qu(cid:305)n, viêm ph(cid:355)i không (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình. (cid:14) Tiêu hóa: lúc (cid:194)(cid:309)u táo bón, sau (cid:194)ó (cid:343)a l(cid:349)ng 3 – 4 l(cid:309)n. Gan ít to. Lách to vào tu(cid:309)n th(cid:375) 2. (cid:14) Ti(cid:333)t ni(cid:341)u: thi(cid:337)u ni(cid:341)u, có albumin ni(cid:341)u. N(cid:325)ng có t(cid:293)ng ure huy(cid:333)t.
4.4. Th(cid:363)i k(cid:385) h(cid:353)i ph(cid:371)c:
(cid:16) (cid:49)(cid:333)u (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m thì s(cid:351)t gi(cid:305)m nhanh trong vòng 24 – 36h. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) và không có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng thì sau tu(cid:309)n th(cid:375) 2 ho(cid:325)c 3 s(cid:351)t s(cid:331) h(cid:303) (cid:71)(cid:309)n, (cid:194)i ti(cid:337)u nhi(cid:335)u nh(cid:301)ng còn m(cid:341)t nh(cid:347)c, (cid:194)au mình. Sau vài tu(cid:309)n s(cid:331) tr(cid:365) l(cid:303)i bình th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:16) (cid:55)(cid:389) l(cid:341) t(cid:379) vong n(cid:333)u không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) t(cid:377) 0 – 30%. Th(cid:301)(cid:363)ng ch(cid:333)t do tr(cid:371)y tim m(cid:303)ch ho(cid:325)c s(cid:301)ng ph(cid:355)i kh(cid:351)i.
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh kh(cid:349)i không (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i di ch(cid:375)ng. (cid:16) Mi(cid:339)n d(cid:345)ch không b(cid:335)n v(cid:381)ng, tái phát có th(cid:337) x(cid:305)y ra. 5. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 5.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh d(cid:383)a vào:
(cid:16) (cid:60)(cid:333)u t(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339): s(cid:351)ng ho(cid:325)c (cid:194)i qua vùng d(cid:345)ch. (cid:16) Lâm sàng: s(cid:351)t cao, v(cid:333)t loét, n(cid:355)i h(cid:303)ch, phát ban. (cid:16) Xét nghi(cid:341)m: (cid:14) CTM: b(cid:303)ch c(cid:309)u bình th(cid:301)(cid:363)ng ho(cid:325)c gi(cid:305)m lúc kh(cid:365)i phát. Sang tu(cid:309)n th(cid:375) 2 b(cid:303)ch c(cid:309)u có th(cid:337) t(cid:301)ng v(cid:361)i t(cid:389) l(cid:341)(cid:3)(cid:194)a nhân cao. Ti(cid:337)u c(cid:309)u có th(cid:337) h(cid:303).
(cid:14) Có th(cid:337) t(cid:293)ng men gan, t(cid:293)ng ure, creatinin huy(cid:333)t. (cid:14) Huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán.
(cid:13) Các xét nghi(cid:341)m ch(cid:311)n (cid:194)oán s(cid:351)t mò: (1) Phân l(cid:315)p m(cid:309)m b(cid:341)nh: (cid:16) (cid:47)(cid:307)y máu BN khi s(cid:351)t cao, tiêm vào phúc m(cid:303)c chu(cid:359)t lang ho(cid:325)c nuôi c(cid:307)y trên mô t(cid:333) bào.
3
XN này (cid:194)òi h(cid:349)i trang thi(cid:333)t b(cid:345) k(cid:391) thu(cid:315)t (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t. (2) Huy(cid:333)t thanh ch(cid:311)n (cid:194)oán – ph(cid:305)n (cid:375)ng Weil – Felix: (cid:16) Kháng th(cid:337) trong huy(cid:333)t thanh BN ng(cid:301)ng k(cid:333)t v(cid:361)i Proteus Vulgaris OX – K. Ph(cid:305)n (cid:375)ng (+) khi (cid:253) 1/320.
(cid:16) Ph(cid:305)n (cid:375)ng c(cid:309)n làm 2 l(cid:309)n, hi(cid:341)u giá kháng th(cid:337) l(cid:309)n 2 t(cid:293)ng g(cid:307)p 4 l(cid:309)n so v(cid:361)i l(cid:309)n 1 m(cid:361)i có giá tr(cid:345) ch(cid:311)n (cid:194)oán.
(cid:16) Không (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u vì không cho bi(cid:333)t rõ m(cid:317)c lo(cid:303)i Rickettsia nào. G(cid:309)n (cid:194)ây, ng(cid:301)(cid:363)i ta th(cid:307)y có ph(cid:305)n (cid:375)ng chéo v(cid:361)i Leptospira (cid:198) ngày nay nhi(cid:335)u n(cid:299)i không dùng ph(cid:305)n (cid:375)ng này. (3) (cid:46)(cid:391) thu(cid:315)t kháng th(cid:337) kháng hu(cid:385)nh quang gián ti(cid:333)p (IFA: Indirect Fluorescent Antibody): có (cid:194)(cid:359) nh(cid:303)y và (cid:194)(cid:359)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u cao, d(cid:301)(cid:299)ng tính khi có (cid:194)(cid:359)ng l(cid:383)c kháng th(cid:337) > 1/400 ho(cid:325)c l(cid:309)n 2 cao g(cid:307)p 4 l(cid:309)n so v(cid:361)i l(cid:309)n 1. (4) Mi(cid:339)n d(cid:345)ch men (Immuno – Peroxydase): là 2 ph(cid:301)(cid:299)ng pháp ch(cid:311)n (cid:194)oán huy(cid:333)t thanh (cid:194)(cid:301)(cid:369)c l(cid:383)a ch(cid:347)n.
(5) (cid:46)(cid:391) thu(cid:315)t m(cid:361)i (cid:194)(cid:337) ch(cid:311)n (cid:194)oán Rickettsia (cid:194)ã (cid:194)(cid:301)(cid:369)c áp d(cid:371)ng: PCR, ELISA. 5.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 5.2.1. Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát c(cid:309)n phân bi(cid:341)t v(cid:361)i:
(cid:16) Cúm. (cid:16) (cid:54)(cid:351)t rét. (cid:16) Th(cid:301)(cid:299)ng hàn. (cid:16) Leptospirose. 5.2.2. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n toàn phát c(cid:309)n phân bi(cid:341)t v(cid:361)i:
(cid:16) Th(cid:301)(cid:299)ng hàn. (cid:16) Nhi(cid:339)m khu(cid:311)n huy(cid:333)t. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh t(cid:293)ng BC (cid:194)(cid:299)n nhân nhi(cid:339)m khu(cid:311)n. (cid:16) (cid:54)(cid:365)i và các b(cid:341)nh phát ban. (cid:16) Dengue xu(cid:307)t huy(cid:333)t. (cid:16) Các b(cid:341)nh do Rickettsia khác: (cid:14) (cid:54)(cid:351)t phát ban d(cid:345)ch t(cid:339): không có v(cid:333)t loét do (cid:307)u trùng mò (cid:194)(cid:351)t, ban xen k(cid:331) các ch(cid:307)m xu(cid:307)t huy(cid:333)t, ure t(cid:293)ng cao, li bì nhi(cid:335)u. Ph(cid:305)n (cid:375)ng Weil – Felix (+) v(cid:361)i OX19 (cid:14) (cid:54)(cid:351)t phát ban chu(cid:359)t: không có v(cid:333)t loét, không n(cid:355)i h(cid:303)ch, không ban (cid:194)(cid:349), nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) tuy(cid:333)n hình chóp. Ph(cid:305)n (cid:375)ng Weil – Felix (+) v(cid:361)i OX2.
6. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng:
6.1. Tim m(cid:303)ch: viêm c(cid:299) tim, viêm t(cid:317)c (cid:194)(cid:359)ng t(cid:295)nh m(cid:303)ch, tr(cid:371)y tim m(cid:303)ch. 6.2. Ph(cid:355)i: ph(cid:333) qu(cid:305)n ph(cid:333) viêm, viêm ph(cid:355)i b(cid:359)i nhi(cid:339)m, OAP, viêm ph(cid:355)i không (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình. 6.3. Th(cid:309)n kinh: viêm não (v(cid:349) não), viêm th(cid:309)n kinh ngo(cid:303)i biên. 6.4. Th(cid:315)n: viêm th(cid:315)n, t(cid:293)ng ure, t(cid:293)ng creatinin máu. 6.5. Xu(cid:307)t huy(cid:333)t: nôn, ho, (cid:194)i ngoài ra máu.
7. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): 7.1. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u b(cid:319)ng kháng sinh: 7.1.1. Chloramphenicol và Tetracyclin:
(cid:16) Là 2 lo(cid:303)i kháng sinh cho hi(cid:341)u qu(cid:305) t(cid:351)t. (cid:16) Nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) s(cid:331) gi(cid:305)m sau dùng thu(cid:351)c 24 – 48h, sau (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345). (cid:16) Li(cid:335)u l(cid:301)(cid:369)ng:
(cid:14) Tetracylin: 25 mg/kg/24h x 3 – 7 ngày. (cid:14) Chloramphenicol: 50 mg/kg/24h x 3 – 7 ngày. 7.1.2. Hi(cid:341)n nay có Doxycyclin (Tetracyclin th(cid:333) h(cid:341) III):
4
(cid:16) Li(cid:335)u l(cid:301)(cid:369)ng: 200 mg/ngày x 3 – 7 ngày. (cid:16) Có tác gi(cid:305) cho r(cid:319)ng ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n dùng li(cid:335)u duy nh(cid:307)t 200 mg Doxycyclin có tác d(cid:371)ng (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) b(cid:319)ng dùng 7 ngày v(cid:361)i Tetracyclin. (cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) tác gi(cid:305) ch(cid:373) tr(cid:301)(cid:299)ng dùng 2 li(cid:335)u Doxyclin vào ngày th(cid:375) 1 và th(cid:375) 7 có tác d(cid:371)ng (cid:194)(cid:335) phòng tái phát. Tác d(cid:371)ng r(cid:307)t t(cid:351)t.
7.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng nâng cao th(cid:337) tr(cid:303)ng:
5
(cid:16) Cân b(cid:319)ng n(cid:301)(cid:361)c, (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i. (cid:16) Tr(cid:369) tim m(cid:303)ch. (cid:16) (cid:43)(cid:303) s(cid:351)t n(cid:333)u s(cid:351)t cao. (cid:16) (cid:54)(cid:293)n sóc và (cid:194)(cid:76)(cid:335)u d(cid:301)(cid:367)ng tích c(cid:383)c, ch(cid:351)ng loét, v(cid:341) sinh thân th(cid:337), dinh d(cid:301)(cid:367)ng (cid:194)(cid:373) calo. 8. Phòng b(cid:341)nh: (cid:16) (cid:59)(cid:379) lý (cid:355) d(cid:345)ch thiên nhiên: (cid:16) (cid:37)(cid:305)o v(cid:341) các nhân tránh b(cid:345)(cid:3)(cid:307)u trùng mò (cid:194)(cid:351)t. (cid:16) Phòng b(cid:341)nh b(cid:319)ng thu(cid:351)c. (cid:16) Tetracyclin: 50 mg/kg, li(cid:335)u duy nh(cid:307)t. (cid:16) (cid:55)(cid:351)t h(cid:299)n là Doxycyclin: 200 mg, li(cid:335)u duy nh(cid:307)t. (cid:16) Vaccine: có th(cid:337) s(cid:305)n xu(cid:307)t (cid:194)(cid:301)(cid:369)c vaccine nh(cid:301)ng không phát tri(cid:337)n (cid:194)(cid:301)(cid:369)c do nhu c(cid:309)u, l(cid:369)i ích c(cid:373)a vi(cid:341)c dùng vaccin và nhi(cid:335)u lý do khác.
LEPTOSPIRA
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) Là nhóm b(cid:341)nh c(cid:373)a súc v(cid:315)t lây sang ng(cid:301)(cid:363)i do các xo(cid:317)n khu(cid:311)n Leptospira gây ra. (cid:16) Lâm sàng: th(cid:337) hi(cid:341)n b(cid:341)nh c(cid:305)nh c(cid:373)a nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t. (cid:364) các th(cid:337) n(cid:325)ng có vàng da, xu(cid:307)t huy(cid:333)t và h(cid:359)i ch(cid:375)ng gan - th(cid:315)n.
2. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339):
2.1. Tác nhân gây b(cid:341)nh: Xo(cid:317)n khu(cid:311)n Leptospira thu(cid:359)c h(cid:347) Spirochaetaceace (cid:16) (cid:54)(cid:375)c (cid:194)(cid:335) kháng: (cid:14) (cid:60)(cid:333)u, nh(cid:303)y c(cid:305)m v(cid:361)i nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) và pH môi tr(cid:301)(cid:363)ng.
(cid:120) (cid:364) 56oC, ch(cid:333)t trong 10 phút. (cid:120) (cid:364) môi tr(cid:301)(cid:363)ng acid d(cid:345)ch v(cid:345) d(cid:303) dày, ch(cid:333)t sau 30 phút. (cid:14) Các ch(cid:307)t sát khu(cid:311)n thông th(cid:301)(cid:363)ng có th(cid:337) di(cid:341)t (cid:194)(cid:301)(cid:369)c Leptospira. (cid:16) Kháng nguyên: Có m(cid:359)t kháng nguyên chính và m(cid:359)t ph(cid:371) (ph(cid:371) gi(cid:351)ng nhau (cid:365) m(cid:359)t s(cid:351)
ch(cid:373)ng) (cid:14) Lipopolisaccharides (LPS) không (cid:194)(cid:359)c, dùng (cid:194)(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh typ. (cid:14) Glycolipoprotein (GLP) thay th(cid:333) lipid màng v(cid:315)t ch(cid:373) (cid:198) t(cid:317)c (cid:351)ng d(cid:313)n màng (trao (cid:194)(cid:355)i
ch(cid:307)t th(cid:371)(cid:3)(cid:194)(cid:359)ng) (cid:16) Phân lo(cid:303)i:
(cid:14) Leptospira biflexia: các ch(cid:373)ng không gây b(cid:341)nh (cid:14) Leptospira pathogenic: các ch(cid:373)ng gây b(cid:341)nh. (vàng da, vàng da xu(cid:307)t huy(cid:333)t, suy gan
th(cid:315)n) 2.2. (cid:354) ch(cid:375)a: (cid:16) (cid:354) ch(cid:375)a thiên nhiên g(cid:353)m các loài g(cid:325)m nh(cid:307)m: chu(cid:359)t (cid:194)(cid:353)ng, chu(cid:359)t c(cid:351)ng, ch(cid:353)n, sóc...(không tri(cid:341)u ch(cid:375)ng, th(cid:305)i ra n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u)
(cid:16) Gia súc: ng(cid:383)a, chó, mèo, l(cid:369)n, bò (có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng, th(cid:305)i ra n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u) (cid:16) (cid:193)ông Nam Á:
(cid:14) Australis (Chu(cid:359)t) (Vàng da, xu(cid:307)t huy(cid:333)t) (cid:14) Bataviae (Chu(cid:359)t, ch(cid:353)n, sóc, (cid:79)(cid:369)n) (Vàng da, xu(cid:307)t huy(cid:333)t) (cid:14) Javanica (Chu(cid:359)t dê bò) (cid:14) Pyrogenes(Chu(cid:359)t)
2.3. Phân b(cid:351) d(cid:345)ch t(cid:339):
(cid:16) Nhi(cid:335)u n(cid:299)i trên th(cid:333) gi(cid:361)i, Châu Á có VN, Thái Lan, In(cid:194)ô, Malai (cid:16) Th(cid:301)(cid:363)ng xu(cid:307)t hi(cid:341)n l(cid:329) t(cid:329) vào mùa hè, mùa thu, (cid:365) c(cid:305) nông thôn và thành th(cid:345) (cid:16) (cid:55)(cid:379) vong ch(cid:373) y(cid:333)u (cid:365) th(cid:337) vàng da, xu(cid:307)t huy(cid:333)t và có t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng th(cid:315)n.
2.4. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây truy(cid:335)n:
(cid:193)(cid:359)ng v(cid:315)t hoang dã----------v(cid:315)t nuôi-----ng(cid:301)(cid:363)i (ngh(cid:335) r(cid:377)ng) |___________________________| (cid:16) Xâm nh(cid:315)p qua:
(cid:14) Các v(cid:333)t xây x(cid:301)(cid:361)c da, niêm m(cid:303)c (cid:14) Da niêm m(cid:303)c bt nh(cid:301)ng ngâm lâu trong n(cid:301)(cid:361)c nhi(cid:339)m n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u (cid:14) (cid:292)n ph(cid:305)i th(cid:345)t (cid:194)v b(cid:345) b(cid:341)nh
1
2.5. Kh(cid:351)i c(cid:305)m th(cid:371): (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i, (cid:194)(cid:359)ng v(cid:315)t g(cid:325)m nh(cid:307)m, gia súc
(cid:16) (cid:193)(cid:351)i t(cid:301)(cid:369)ng d(cid:339) b(cid:345) nhi(cid:339)m:
(cid:14) Công nhân n(cid:303)o c(cid:351)ng rãnh (cid:14) Công nhân lò m(cid:355) (cid:14) Tr(cid:353)ng lúa (cid:14) Ch(cid:293)n nuôi gia súc (cid:14) (cid:37)(cid:299)i l(cid:359)i (cid:365) b(cid:337) b(cid:299)i nhi(cid:339)m n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u chu(cid:359)t b(cid:341)nh
3. LÂM SÀNG: (cid:16) Không có (cid:194)(cid:325)c (cid:194)(cid:76)(cid:337)m lâm sàng riêng cho t(cid:377)ng ch(cid:373)ng Leptospira. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh (cid:194)(cid:301)(cid:369)c chia thành 2 giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n: (cid:14) Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t. (cid:14) Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n Leptospira xâm nh(cid:315)p vào t(cid:355) ch(cid:375)c.
3.1. Th(cid:337) không vàng da: Nh(cid:327) h(cid:299)n th(cid:337) vàng da, th(cid:301)(cid:363)ng do các ch(cid:373)ng L.Bratislava, L.Canicola, L.Pomona, t(cid:377) chó, (cid:79)(cid:369)n m(cid:317)c b(cid:341)nh lây sang ng(cid:301)(cid:363)i. 3.1.1. Lâm sàng:
a) (cid:372) b(cid:341)nh: 2 - 30 ngày (trung bình 7-10 ngày) (cid:16) Không tri(cid:341)u ch(cid:375)ng. (cid:16) Th(cid:363)i gian (cid:373) b(cid:341)nh tùy thu(cid:359)c (cid:194)(cid:359)c l(cid:383)c, s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng, t(cid:351)c (cid:194)(cid:359) phát tri(cid:337)n c(cid:373)a Leptospira. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u mi(cid:339)n d(cid:345)ch (cid:194)(cid:373) m(cid:303)nh (IgM xu(cid:307)t hi(cid:341)n trong 5 - 14 ngày) --> th(cid:383)c bào, lo(cid:303)i b(cid:349) Leptospira. Ng(cid:301)(cid:369)c l(cid:303)i, s(cid:331) xu(cid:307)t hi(cid:341)n tri(cid:341)u ch(cid:375)ng và t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng ph(cid:373) t(cid:303)ng.
b) Kh(cid:365)i phát: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t 39 - 40oC , rét run, (cid:361)n l(cid:303)nh, vã m(cid:353) hôi. (cid:16) Nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u d(cid:381) d(cid:359)i. (cid:16) (cid:54)(cid:369) ánh sáng. (cid:16) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i, (cid:194)au mình m(cid:311)y, (cid:194)au m(cid:349)i các b(cid:317)p c(cid:299), kh(cid:361)p. c) Toàn phát: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t:
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t cao liên t(cid:371)c 1 tu(cid:309)n (g(cid:194) nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t) (cid:14) (cid:43)(cid:333)t s(cid:351)t 1 - 3 ngày (ko (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) c(cid:297)ng h(cid:333)t) (cid:14) (cid:54)(cid:351)t l(cid:303)i (g(cid:194) nhi(cid:339)m leptospira t(cid:355) ch(cid:375)c) (cid:16) (cid:193)au:
(cid:14) (cid:193)au b(cid:317)p c(cid:299) nh(cid:307)t là c(cid:299) b(cid:317)p chân, c(cid:299) th(cid:317)t l(cid:301)ng. (cid:14) (cid:193)au t(cid:293)ng khi bóp. (cid:14) (cid:193)au kh(cid:361)p, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u. (cid:14) (cid:193)au b(cid:371)ng, (cid:194)ôi khi gi(cid:351)ng (cid:194)au b(cid:371)ng c(cid:307)p ngo(cid:303)i khoa. (cid:16) Da:
(cid:14) Xung huy(cid:333)t lan t(cid:349)a (cid:365) da và c(cid:373)ng m(cid:303)c m(cid:317)t. (cid:14) Có th(cid:337) phát ban d(cid:303)ng s(cid:365)i, dát s(cid:311)n, mày (cid:194)ay (cu(cid:351)i g(cid:194) s(cid:351)t (cid:194)(cid:309)u tiên,3-4 ngày) m(cid:307)t (cid:194)i ko (cid:194)(cid:337) l(cid:303)i d(cid:307)u v(cid:333)t. (cid:16) Tâm th(cid:309)n kinh:
(cid:14) (cid:57)(cid:329) m(cid:325)t tr(cid:309)m c(cid:305)m th(cid:363)(cid:3)(cid:299), l(cid:299) m(cid:299) (nh(cid:309)m Typhos trong th(cid:301)(cid:299)ng hàn). (cid:14) (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng màng não (VMN n(cid:301)(cid:361)c trong t(cid:293)ng Lympho) ko di ch(cid:375)ng.
(cid:16) Tim: Nh(cid:345)p tim nhanh, ít khi ch(cid:315)m. (cid:16) Th(cid:315)n:
(cid:14) Thi(cid:337)u ni(cid:341)u vào tu(cid:309)n 2. (cid:14) Hi(cid:333)m suy th(cid:315)n.
2
d) Lui b(cid:341)nh: (cid:16) Sau 3 tu(cid:309)n (trung bình 8 - 10 ngày) b(cid:301)(cid:361)c vào th(cid:363)i k(cid:385) h(cid:353)i ph(cid:371)c (g(cid:194) mi(cid:339)n d(cid:345)ch)
(cid:16) BN không (cid:194)(cid:301)(cid:369)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) thì lâu h(cid:299)n (3 - 6 tu(cid:309)n).
3.1.2. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng:
(cid:16) BC: 10.000 - 20.000/mm3, (cid:194)a nhân trung tính (cid:16) Ure, creatinin t(cid:293)ng v(cid:377)a. (cid:16) Ti(cid:337)u có protein. (cid:16) (cid:39)(cid:345)ch não t(cid:373)y: (cid:14) (cid:39)(cid:345)ch trong (cid:14) BC lympho t(cid:293)ng (cid:14) Protein t(cid:293)ng nh(cid:327) (cid:14) Glucose, mu(cid:351)i bt
3.2. Th(cid:337) vàng da (suy gan, th(cid:315)n) (cid:49)(cid:325)ng, t(cid:379) vong do t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng t(cid:333) bào gan, th(cid:315)n, xu(cid:307)t huy(cid:333)t c(cid:299) tim, t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng n(cid:359)i m(cid:303)c các m(cid:303)ch máu nh(cid:349). 3.2.1. Lâm sàng:
(cid:16) (cid:42)(cid:353)m các d(cid:307)u hi(cid:341)u c(cid:373)a th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát c(cid:373)a th(cid:337) không vàng da. Kèm theo: (cid:16) Vàng da:
(cid:14) (cid:193)(cid:359)t ng(cid:359)t, ti(cid:333)n tri(cid:337)n nhanh (cid:14) Cu(cid:351)i g(cid:194) s(cid:351)t (cid:194)(cid:309)u tiên th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát (ngày 6-7) (cid:14) Vàng da thì h(cid:333)t s(cid:351)t (cid:14) Vàng trên n(cid:335)n xung huy(cid:333)t (màu cam) (cid:16) Suy th(cid:315)n c(cid:307)p:
(cid:14) Thi(cid:337)u ni(cid:341)u, vô ni(cid:341)u (cid:14) Toan chuy(cid:337)n hóa (cid:14) K+ trong máu cao
(cid:16) Xu(cid:307)t huy(cid:333)t: (cid:14) Da (cid:14) Niêm m(cid:303)c các c(cid:299) quan (c(cid:305) tuy(cid:333)n th(cid:301)(cid:369)ng th(cid:315)n) (cid:16) Tim:
(cid:14) (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n d(cid:313)n truy(cid:335)n (cid:14) Sóng T th(cid:307)p do xu(cid:307)t huy(cid:333)t trong c(cid:299) tim, xh màng ngoài tim.
(cid:16) Hô h(cid:307)p: Suy hô h(cid:307)p do ch(cid:305)y máu, phù ph(cid:355)i (cid:16) Toàn thân:
(cid:14) Thi(cid:333)u máu do xu(cid:307)t huy(cid:333)t nhi(cid:335)u n(cid:299)i (cid:14) Suy s(cid:371)p, nôn (cid:14) U ám, r(cid:351)i lo(cid:303)n ý th(cid:375)c, hôn mê, t(cid:379) vong. (cid:14) (Gan lách to--cô cho ghi)
3.2.2. (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: (cid:16) CTM :
(cid:14) (cid:37)(cid:303)ch c(cid:309)u t(cid:293)ng cao, nh(cid:307)t là (cid:194)a nhân trung tính. (cid:14) Ti(cid:337)u c(cid:309)u gi(cid:305)m ít. (cid:16) HSM:
3
(cid:14) Ure, creatinin t(cid:293)ng cao. (cid:14) K+ máu t(cid:293)ng (cid:14) Suy th(cid:315)n th(cid:383)c t(cid:355)n khi: (Na ni(cid:341)u / Na máu ) x (Cre máu/ Cre ni(cid:341)u) x 100 > 2% Ho(cid:325)c: (cid:120) Ure ni(cid:341)u/ Ure máu < 10
(cid:120) Cre ni(cid:341)u/ Cre máu < 20 (cid:120) Vô ni(cid:341)u, Protein ni(cid:341)u > 1g/l, tr(cid:371) h(cid:303)t +++
(cid:14) SGOT, SGPT t(cid:293)ng, t(cid:389) l(cid:341) Prothrobin bình th(cid:301)(cid:363)ng ho(cid:325)c gi(cid:305)m nh(cid:327). (cid:14) Bilirubin t(cid:293)ng.
3.3. Th(cid:337) ít g(cid:325)p:
(cid:16) Th(cid:337) gi(cid:305) cúm: s(cid:351)t (cid:194)(cid:299)n thu(cid:309)n (cid:16) Th(cid:337) màng não (cid:16) Th(cid:337)(cid:3)(cid:194)au b(cid:371)ng c(cid:307)p gi(cid:305) ngo(cid:303)i khoa
4. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: (cid:16) Viêm c(cid:299) tim, viêm màng ngoài tim (cid:16) Viêm m(cid:351)ng m(cid:317)t th(cid:337) mi, viêm th(cid:345) th(cid:309)n kinh, xu(cid:307)t huy(cid:333)t võng m(cid:303)c (cid:16) Viêm dây th(cid:309)n kinh ngo(cid:303)i vi (cid:16) Suy gan, th(cid:315)n 5. CH(cid:310)N (cid:193)OÁN:
5.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán xác (cid:194)(cid:345)nh: (cid:16) (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339): BN v(cid:377)a m(cid:361)i ti(cid:333)p xúc. (cid:16) Lâm sàng :
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t (cid:14) (cid:193)au c(cid:299) b(cid:317)p chân, (cid:14) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n th(cid:315)n (cid:14) Da vàng cam (cid:16) (cid:38)(cid:315)n lâm sàng: (cid:14) Tìm xo(cid:317)n khu(cid:311)n trong máu, d(cid:345)ch não t(cid:373)y 6 ngày (cid:194)(cid:309)u. T(cid:377) ngày 6-12 (-) do (cid:194)i vào ph(cid:373) t(cid:303)ng. T(cid:377) ngày 12 tìm trong n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u. (cid:14) Huy(cid:333)t thanh:
(cid:120) Ph(cid:305)n (cid:375)ng Mactin Pettit (cid:120) MAT (ng(cid:301)ng k(cid:333)t d(cid:301)(cid:361)i kính hi(cid:337)n vi) (cid:120) ELISA
5.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: (cid:16) Th(cid:337) không vàng da: phân bi(cid:341)t v(cid:361)i:
(cid:14) Cúm (cid:14) (cid:54)(cid:351)t rét (cid:14) Th(cid:301)(cid:299)ng hàn (cid:14) Viêm màng não (cid:14) (cid:37)(cid:341)nh có ban,
(cid:16) Th(cid:337) có vàng da: phân bi(cid:341)t v(cid:361)i (cid:14) (cid:54)(cid:351)t rét n(cid:325)ng có bi(cid:333)n ch(cid:375)ng (cid:14) Nhi(cid:339)m trùng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t t(cid:293)ng ure máu (cid:14) Viêm gan d(cid:345)(cid:3)(cid:375)ng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c. (cid:14) Nhi(cid:339)m khu(cid:311)n huy(cid:333)t (cid:14) Áp xe th(cid:315)n (cid:16) Th(cid:337) có xu(cid:307)t huy(cid:333)t: Viêm màng não do não mô c(cid:309)u, s(cid:351)t XH Dengue, NKH n(cid:325)ng
4
(cid:13) (cid:43)(cid:358)I CH(cid:374)NG GAN TH(cid:314)N hay g(cid:325)p trong 4 b(cid:341)nh: lepto, viêm gan nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c, nhi(cid:339)m trùng (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng m(cid:315)t d(cid:313)n (cid:194)(cid:333)n NKH và th(cid:315)n, S(cid:351)t rét ác tính.
5.3. Ch(cid:311)n (cid:194)oán (cid:365) c(cid:359)ng (cid:194)(cid:353)ng (v(cid:371) d(cid:345)ch): Ngh(cid:295) t(cid:361)i b(cid:341)nh này khi có 1 s(cid:351) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng:
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao (cid:194)(cid:359)t ng(cid:359)t, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u (cid:16) (cid:193)au c(cid:299) t(cid:293)ng khi bóp, v(cid:315)n (cid:194)(cid:359)ng mà không có viêm c(cid:299) (cid:16) Xung huy(cid:333)t,xu(cid:307)t huy(cid:333)t (cid:16) Vàng da, ti(cid:337)u ít, vô ni(cid:341)u trong 24h.
6. (cid:193)(cid:44)(cid:334)U TR(cid:344): 6.1. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) c(cid:293)n nguyên: (cid:16) Penicillin G 80.000 - 90.000/kg/ngày cách 6h/l(cid:309)n x 7 ngày (n(cid:333)u suy th(cid:315)n dùng Cephalosporin, vì Pen G là mu(cid:351)i c(cid:373)a K+ nên gây t(cid:293)ng K+) (cid:16) (cid:39)(cid:345)(cid:3)(cid:375)ng Penicillin dùng:
(cid:14) Erythromycin 15mg/kg/ngày tiêm ho(cid:325)c u(cid:351)ng cách 6h/l(cid:309)n (cid:14) Doxycyclin 2-3mg/kg/ngày u(cid:351)ng 2l(cid:309)n/ngày ((cid:194)(cid:359)c gan, r(cid:293)ng c(cid:373)a thai) (cid:16) Ph(cid:371) n(cid:381) có thai (cid:351)m n(cid:325)ng d(cid:345)(cid:3)(cid:375)ng penicillin: Lincomycin
6.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng: (cid:16) Ch(cid:351)ng suy th(cid:315)n c(cid:307)p:
(cid:14) (cid:47)(cid:369)i ti(cid:337)u, truy(cid:335)n d(cid:345)ch. (cid:14) (cid:47)(cid:347)c th(cid:315)n khi:
(cid:120) Ure máu > 30mmol/l (cid:120) Creatinin > 2mg% (em tính ~ 177umol/l) (cid:120) K+ máu >5,5 mmol/l (th(cid:309)y b(cid:305)o 6)
(cid:16) Ch(cid:351)ng r(cid:351)i lo(cid:303)n (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i: ch(cid:351)ng t(cid:293)ng K+ b(cid:319)ng dùng Ca clorua, NaHCO3 8.4% t(cid:295)nh m(cid:303)ch ch(cid:315)m hay t(cid:303)m 1.4% n(cid:333)u ko có.
(cid:16) (cid:43)(cid:303) s(cid:351)t, gi(cid:305)m (cid:194)au, an th(cid:309)n (cid:16) Dinh d(cid:301)(cid:367)ng t(cid:351)t (cid:194)(cid:373) Glucid, protid.
6.3. (cid:59)(cid:379) trí c(cid:359)ng (cid:194)(cid:353)ng: (cid:16) Vàng da, ti(cid:337)u ít, r(cid:351)i lo(cid:303)n ý th(cid:375)c: Chuy(cid:337)n lên tuy(cid:333)n trên, tiêm b(cid:317)p tr(cid:301)(cid:361)c khi chuy(cid:337)n 2.000.000 penicillin G (cid:16) Không vàng da, ti(cid:337)u bt: Gi(cid:381) l(cid:303)i tr(cid:303)m y t(cid:333), (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) pen nh(cid:301) trên.
7. TIÊN L(cid:300)(cid:368)NG: ph(cid:371) thu(cid:359)c (cid:16) (cid:48)(cid:375)c (cid:194)(cid:359) suy th(cid:315)n: K+ máu > 6mEq/l là n(cid:325)ng (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh gan th(cid:315)n có tr(cid:301)(cid:361)c. (cid:16) Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng tim: RL d(cid:313)n truy(cid:335)n, nh(cid:353)i máu c(cid:299) tim (cid:16) Suy hô h(cid:307)p, ch(cid:305)y máu ph(cid:355)i
8. PHÒNG B(cid:340)NH: 8.1. (cid:39)(cid:383) phòng:
(cid:16) Giáo d(cid:371)c c(cid:359)ng (cid:194)(cid:353)ng (cid:198) ko ti(cid:333)p xúc, b(cid:299)i l(cid:359)i n(cid:299)i nguy c(cid:299). (cid:16) (cid:193)(cid:353) b(cid:305)o h(cid:359) cho (cid:194)(cid:351)i t(cid:301)(cid:369)ng nguy c(cid:299) cao (CN n(cid:303)o c(cid:351)ng rãnh, lò m(cid:355)...) (cid:16) Chú ý các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p b(cid:341)nh (cid:365) khu v(cid:383)c ng(cid:315)p l(cid:371)t (cid:16) (cid:57)(cid:341) sinh môi tr(cid:301)(cid:363)ng, khai thông c(cid:351)ng rãnh (cid:16) Phòng b(cid:341)nh cho nh(cid:381)ng ng(cid:301)(cid:363)i nguy c(cid:299) cao, (cid:194)(cid:325)c bi(cid:341)t trong vùng d(cid:345)ch l(cid:301)u hành.
8.2. Ch(cid:351)ng d(cid:345)ch:
5
(cid:16) Lo(cid:303)i tr(cid:377) ngu(cid:353)n n(cid:301)(cid:361)c ô nhi(cid:339)m, kh(cid:379) trùng (cid:194)(cid:353) v(cid:315)t, xác súc v(cid:315)t, máu d(cid:345)ch ti(cid:333)t c(cid:299) th(cid:337) (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tra ngu(cid:353)n lây báo cáo c(cid:307)p trên.
(cid:37)(cid:340)NH D(cid:344)CH H(cid:302)CH
1. (cid:193)(cid:345)nh ngh(cid:295)a: (cid:16) (cid:39)(cid:345)ch h(cid:303)ch là b(cid:341)nh truy(cid:335)n nhi(cid:339)m l(cid:301)u hành gây d(cid:345)ch (cid:365) vài n(cid:299)i và có th(cid:337) gây thành d(cid:345)ch trên th(cid:333) gi(cid:361)i. B(cid:341)nh do tr(cid:383)c khu(cid:311)n Pasteurella Pestis (còn g(cid:347)i là Yesinia Pestis) gây nên.
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh c(cid:373)a loài g(cid:325)m nh(cid:307)m, ch(cid:373) y(cid:333)u là chu(cid:359)t, do b(cid:347) chét truy(cid:335)n sang ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:341)nh; có th(cid:337) lây tr(cid:383)c ti(cid:333)p qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p (th(cid:337) ph(cid:355)i) và ti(cid:333)p xúc qua da và niêm m(cid:303)c trên (cid:80)(cid:373) c(cid:373)a súc v(cid:315)t b(cid:345) d(cid:345)ch h(cid:303)ch. (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n LS: nhi(cid:339)m trùng – nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c, viêm h(cid:303)ch b(cid:303)ch huy(cid:333)t. N(cid:325)ng: viêm ph(cid:355)i,
nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t. 2. (cid:39)(cid:345)ch t(cid:339) h(cid:347)c: 2.1. (cid:48)(cid:309)m b(cid:341)nh: (cid:16) Yesinia Pestis là c(cid:309)u tr(cid:383)c trùng Gram âm, không di (cid:194)(cid:359)ng, không nha bào. (cid:14) (cid:54)(cid:351)ng (cid:87)(cid:351)t (cid:365) nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359) 16 – 29oC, (cid:194)(cid:307)t (cid:311)m s(cid:351)ng 3 tháng, (cid:194)(cid:76)(cid:335)u ki(cid:341)n l(cid:303)nh gi(cid:381) vi khu(cid:311)n lâu. (cid:14) Ch(cid:333)t sau vài phút (cid:71)(cid:301)(cid:361)i ánh n(cid:317)ng m(cid:325)t tr(cid:363)i, s(cid:375)c nóng, ph(cid:299)i khô 55oC ch(cid:333)t trong 15 phút, 100oC ch(cid:333)t sau 1 phút. (cid:14) Nh(cid:315)y v(cid:361)i thu(cid:351)c t(cid:311)y thông th(cid:301)(cid:363)ng: acid phenic 1%, sublime 1%o, HCl 1%o ch(cid:333)t ngay.
(cid:16) (cid:193)(cid:359)c t(cid:351) c(cid:373)a vi khu(cid:311)n: ch(cid:301)a phân rõ vì (cid:69)(cid:305)n ch(cid:307)t hóa h(cid:347)c gi(cid:351)ng ngo(cid:303)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) (ch(cid:343) là protein) nh(cid:301)ng tác d(cid:371)ng gi(cid:351)ng n(cid:359)i (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) ((cid:194)(cid:359)ng l(cid:383)c m(cid:303)nh, tính ch(cid:345)u nhi(cid:341)t không (cid:69)(cid:335)n). (cid:16) (cid:193)(cid:359)c l(cid:383)c cao khi có (cid:194)(cid:373) 2 kháng nguyên (cid:89)(cid:349) F1 và Vw. (cid:14) Khi vào c(cid:299) th(cid:337) b(cid:347) chét, vi khu(cid:311)n m(cid:307)t kh(cid:305) n(cid:293)ng t(cid:315)p h(cid:369)p 2 kháng nguyên F1 và Vw.
(cid:14) Khi b(cid:347) chét (cid:194)(cid:351)t ng(cid:301)(cid:363)i, m(cid:309)m b(cid:341)nh b(cid:345) b(cid:303)ch c(cid:309)u (cid:194)a nhân di(cid:341)t, m(cid:359)t s(cid:351)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:369)c t(cid:333) bào (cid:194)(cid:299)n nhân nu(cid:351)t, l(cid:303)i t(cid:355)ng h(cid:369)p F1 và Vw, có kh(cid:305) n(cid:293)ng kháng l(cid:303)i th(cid:383)c bào và sinh (cid:86)(cid:305)n nhanh (cid:194)(cid:337) gây (cid:194)(cid:359)c và gây b(cid:341)nh.
2.2. Ngu(cid:353)n b(cid:341)nh:
(cid:16) Loài g(cid:325)m nh(cid:307)m là chính. Ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) b(cid:341)nh là ng(cid:313)u nhiên. (cid:16) Các loài g(cid:325)m nh(cid:307)m (cid:365) Vi(cid:341)t nam: chu(cid:359)t r(cid:377)ng, chu(cid:359)t c(cid:351)ng, chu(cid:359)t nhà, chu(cid:359)t chù... (cid:16) Ng(cid:301)(cid:363)i m(cid:317)c d(cid:345)ch h(cid:303)ch th(cid:337) ph(cid:355)i có th(cid:337) truy(cid:335)n qua (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p.
2.3. Côn trùng trung gian: (cid:16) (cid:37)(cid:347) chét, ch(cid:373) y(cid:333)u là Xenopsylla cheopis, (cid:194)ôi khi là Pulex Irritans. B(cid:347) chét hút máu
chu(cid:359)t b(cid:345) b(cid:341)nh truy(cid:335)n sang khi (cid:194)(cid:351)t ng(cid:301)(cid:363)i. 2.4. (cid:193)(cid:301)(cid:363)ng lây:
(cid:16) Do b(cid:347) chét. (cid:16) (cid:49)(cid:299)i nhi(cid:335)u Pullex Irritans có th(cid:337) truy(cid:335)n t(cid:377) ng(cid:301)(cid:363)i này sang ng(cid:301)(cid:363)i khác qua Pullex Irritans.
(cid:16) Lây tr(cid:383)c ti(cid:333)p theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p (th(cid:337) ph(cid:355)i). (cid:16) Lây do ti(cid:333)p xúc da: s(cid:363) vào m(cid:373) trên súc v(cid:315)t b(cid:345) b(cid:341)nh, màng ti(cid:333)p h(cid:369)p, (cid:351)ng tiêu hóa.
1
Th(cid:337) ph(cid:355)i B(cid:347) chét B(cid:347) chét B(cid:347) chét Chu(cid:359)t Chu(cid:359)t Ng(cid:301)(cid:363)i Ng(cid:301)(cid:363)i
3. Sinh b(cid:341)nh h(cid:347)c:
Vi khu(cid:311)n xâm nh(cid:315)p vào ng(cid:301)(cid:363)i qua da (ch(cid:373) y(cid:333)u do b(cid:347)(cid:3)(cid:194)(cid:351)t), qua niêm m(cid:303)c (m(cid:317)t, h(cid:309)u (cid:75)(cid:347)ng, (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng hô h(cid:307)p, tiêu hóa) 3.1. Th(cid:337) n(cid:355)i h(cid:303)ch: (cid:16) Vi khu(cid:311)n theo (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng b(cid:303)ch huy(cid:333)t (cid:194)(cid:333)n h(cid:303)ch b(cid:303)ch huy(cid:333)t g(cid:309)n nh(cid:307)t và sinh s(cid:305)n gây viêm (cid:75)(cid:303)ch và t(cid:355) ch(cid:375)c d(cid:301)(cid:361)i da quanh h(cid:303)ch.
(cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p vi khu(cid:311)n (cid:194)i qua hàng rào b(cid:303)ch huy(cid:333)t vào máu và (cid:194)(cid:333)n các c(cid:299) quan (cid:81)(cid:359)i t(cid:303)ng t(cid:303)o nh(cid:381)ng (cid:355) nhi(cid:339)m trùng th(cid:375) phát (hay (cid:365) ph(cid:355)i và t(cid:355) ch(cid:375)c liên võng n(cid:359)i mô). 3.2. Th(cid:337) nhi(cid:339)m khu(cid:311)n huy(cid:333)t: (cid:16) Vi khu(cid:311)n vào c(cid:299) th(cid:337) v(cid:301)(cid:369)t qua hàng rào b(cid:303)ch huy(cid:333)t vào máu gây b(cid:341)nh lý toàn thân. Không th(cid:307)y s(cid:301)ng h(cid:303)ch (ho(cid:325)c r(cid:307)t ít h(cid:303)ch). (cid:16) Trong máu vi khu(cid:311)n phát tri(cid:337)n m(cid:303)nh gây nhi(cid:339)m khu(cid:311)n huy(cid:333)t. Th(cid:337) này là ngu(cid:353)n lây
nguy hi(cid:337)m vì trong phân, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u, (cid:194)(cid:363)m (cid:194)(cid:335)u có vi khu(cid:311)n d(cid:345)ch h(cid:303)ch. 3.3. Th(cid:337) ph(cid:355)i: gây viêm ph(cid:355)i. (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh d(cid:345)ch h(cid:303)ch là b(cid:341)nh nhi(cid:339)m trùng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c gây nên tri(cid:341)u ch(cid:375)ng toàn thân n(cid:325)ng và nh(cid:381)ng bi(cid:337)u hi(cid:341)n tinh th(cid:309)n kinh do (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) c(cid:373)a vi khu(cid:311)n.
4. Lâm sàng: 4.1. Th(cid:337) h(cid:303)ch (th(cid:337) hay g(cid:325)p nh(cid:307)t): 4.1.1. Th(cid:363)i k(cid:385) nung b(cid:341)nh: (cid:87)(cid:377) 1 – 15 ngày, trung bình 2 – 5 ngày, ko có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng.
4.1.2. Th(cid:363)i k(cid:385) kh(cid:365)i phát: tr(cid:301)(cid:361)c khi s(cid:301)ng h(cid:303)ch có th(cid:337) th(cid:307)y m(cid:359)t s(cid:351) ti(cid:335)n tri(cid:341)u nh(cid:301): (cid:16) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i, (cid:194)au mình m(cid:305)y, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, chóng m(cid:325)t, bu(cid:353)n nôn, m(cid:341)t l(cid:305), (cid:194)au x(cid:301)(cid:299)ng s(cid:351)ng, mê s(cid:305)ng.
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t 38,5 – 39oC (cid:16) (cid:193)(cid:325)c bi(cid:341)t (cid:194)au vùng s(cid:317)p n(cid:355)i h(cid:303)ch. (cid:16) Sau vài gi(cid:363) ho(cid:325)c 1 – 2 ngày (cid:198) sang giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n toàn phát. 4.1.3. Th(cid:363)i k(cid:385) toàn phát: bi(cid:337)u hi(cid:341)n toàn thân là nhi(cid:339)m trùng, nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c và n(cid:355)i
(cid:75)(cid:303)ch. a) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng nhi(cid:339)m trùng: (cid:16) (cid:54)(cid:351)t cao 39 – 40oC, liên t(cid:371)c hay t(cid:377)ng c(cid:299)n, (cid:194)ôi khi có rét run, tr(cid:329) em có th(cid:337) co gi(cid:315)t. (cid:16) (cid:48)(cid:325)t (cid:194)(cid:349), xung huy(cid:333)t, m(cid:317)t (cid:194)(cid:349) ng(cid:309)u. (cid:16) (cid:48)(cid:303)ch nhanh theo nhi(cid:341)t (cid:194)(cid:359). (cid:16) Tiêu hóa: l(cid:301)(cid:367)i khô, tr(cid:317)ng, môi khô, (cid:194)ôi khi nôn, (cid:343)a ch(cid:305)y hay táo bón, gan lách có th(cid:337) (cid:75)(cid:299)i to.
(cid:16) (cid:193)ái ít, s(cid:313)m màu, n(cid:301)(cid:361)c ti(cid:337)u có albumin. b) Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c: (cid:16) Nh(cid:327): nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, m(cid:341)t m(cid:349)i toàn thân, m(cid:341)t l(cid:305). (cid:16) (cid:49)(cid:325)ng: m(cid:307)t ng(cid:373), nói r(cid:363)i r(cid:303)c, mê s(cid:305)ng, la hét, giãy gi(cid:371)a, r(cid:351)i lo(cid:303)n (cid:194)(cid:359)ng tác, lo s(cid:369), ng(cid:299) ngác.
c) (cid:54)(cid:301)ng h(cid:303)ch: (cid:16) Là tri(cid:341)u ch(cid:375)ng ch(cid:373) y(cid:333)u, th(cid:301)(cid:363)ng xu(cid:307)t hi(cid:341)n (cid:365) ngày (cid:194)(cid:309)u, ho(cid:325)c (cid:365) ngày th(cid:375) 2 ho(cid:325)c 3 c(cid:373)a (cid:69)(cid:341)nh. (cid:16) (cid:57)(cid:345) trí h(cid:303)ch: (cid:14) (cid:43)(cid:303)ch vùng liên quan (cid:194)(cid:333)n ch(cid:357) b(cid:347) chét (cid:194)(cid:351)t: (cid:194)ùi b(cid:327)n, tam giác Scarpa, nách, c(cid:355), (cid:71)(cid:347)c c(cid:299)(cid:3)(cid:375)c (cid:194)òn ch(cid:297)m...
2
(cid:14) Có th(cid:337) s(cid:301)ng h(cid:303)ch (cid:365) b(cid:307)t kì n(cid:299)i nào. (cid:14) Th(cid:301)(cid:363)ng (cid:365) 1 bên, c(cid:297)ng có th(cid:337) 2 bên ho(cid:325)c nhi(cid:335)u n(cid:299)i. (cid:16) Tính ch(cid:307)t h(cid:303)ch :
(cid:14) (cid:54)(cid:301)ng to, r(cid:307)t (cid:194)au, c(cid:305) khi (cid:194)i l(cid:303)i l(cid:313)n khi ngh(cid:343) ng(cid:299)i nên BN luôn (cid:365) t(cid:301) th(cid:333) ch(cid:351)ng l(cid:303)i (co chân, tay, ngh(cid:327)o c(cid:355)...) (cid:14) (cid:43)(cid:303)ch lúc (cid:194)(cid:309)u nh(cid:349), ch(cid:317)c, nóng, di (cid:194)(cid:359)ng, sau to nhanh (do phù và viêm quanh (cid:75)(cid:303)ch) (cid:14) Da vùng h(cid:303)ch 1 ngày (cid:194)àu ch(cid:301)a thay (cid:194)(cid:355)i, sau c(cid:293)ng, chuy(cid:337)n sang màu (cid:194)(cid:349) r(cid:353)i (cid:194)(cid:349) tía. (cid:16) Ti(cid:333)n tri(cid:337)n: (cid:14) (cid:49)(cid:333)u không (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) (cid:198) h(cid:303)ch hóa m(cid:373), t(cid:383) v(cid:367), ch(cid:305)y d(cid:345)ch, máu, ch(cid:307)t ho(cid:303)i t(cid:379), thành (cid:86)(cid:327)o co rúm.
(cid:14) (cid:49)(cid:333)u (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) s(cid:361)m: h(cid:303)ch (cid:194)(cid:367) s(cid:301)ng, (cid:194)(cid:367)(cid:3)(cid:194)au, sau (cid:194)ó h(cid:303)ch nh(cid:349) và tiêu (cid:194)i. (cid:14) (cid:49)(cid:333)u (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) mu(cid:359)n ho(cid:325)c n(cid:325)ng: h(cid:303)ch hóa m(cid:373) c(cid:309)n trích r(cid:303)ch tháo m(cid:373) m(cid:361)i (cid:194)(cid:367) s(cid:351)t, (cid:80)(cid:361)i kh(cid:349)i.
4.2. Th(cid:337) nhi(cid:339)m khu(cid:311)n huy(cid:333)t: (cid:16) Vi khu(cid:311)n sinh s(cid:305)n, phát tri(cid:337)n m(cid:303)nh trong máu gây nên các tri(cid:341)u ch(cid:375)ng toàn thân
(cid:81)(cid:325)ng. Ít khi nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t tiên phát mà th(cid:301)(cid:363)ng là h(cid:315)u phát sau th(cid:337) h(cid:303)ch. (cid:16) (cid:16) Lâm sàng:
(cid:14) Nhi(cid:339)m trùng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c. (cid:14) Nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, m(cid:341)t l(cid:305), nôn. (cid:14) (cid:57)(cid:315)t vã, mê s(cid:305)ng, d(cid:309)n d(cid:309)n hôn mê. (cid:14) Khám:
(cid:120) (cid:47)(cid:301)(cid:367)i khô, tr(cid:317)ng, b(cid:311)n. (cid:120) (cid:37)(cid:371)ng ch(cid:301)(cid:361)ng, gan lách to. (cid:120) (cid:48)(cid:303)ch nhanh, huy(cid:333)t áp h(cid:303), th(cid:365) nhanh, nông. (cid:120) Có th(cid:337) xuát huy(cid:333)t d(cid:301)(cid:361)i da, niêm m(cid:303)c làm BN tím (cid:194)en ho(cid:325)c có xu(cid:307)t huy(cid:333)t n(cid:359)i (cid:87)(cid:303)ng. (cid:16) (cid:49)(cid:333)u không (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345), BN s(cid:331) t(cid:379) vong sau 2 – 3 ngày.
4.3. Th(cid:337) ph(cid:355)i:
4.3.1. Nung b(cid:341)nh: 2 - 4 ngày, (cid:194)ôi khi vài gi(cid:363). 4.3.2. Kh(cid:365)i phát:
(cid:16) (cid:193)(cid:359)t ng(cid:359)t s(cid:351)t cao 40 - 41oC, (cid:194)ôi khi rét run. (cid:16) Nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, (cid:194)au mình m(cid:305)y, bu(cid:353)n nôn, m(cid:341)t l(cid:305). (cid:16) Ch(cid:301)a có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng hô h(cid:307)p rõ. 4.3.3. Toàn phát: ngày th(cid:375) 2 c(cid:373)a b(cid:341)nh: – Nhi(cid:339)m trùng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c:
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t cao 40 - 41oC, rét run. (cid:14) (cid:48)(cid:303)ch nhanh, huy(cid:333)t áp gi(cid:305)m. (cid:14) (cid:48)(cid:341)t m(cid:349)i, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, khó ch(cid:345)u. – Tri(cid:341)u ch(cid:375)ng hô h(cid:307)p: (cid:14) (cid:38)(cid:299) n(cid:293)ng:
(cid:120) (cid:55)(cid:375)c ng(cid:383)c khó th(cid:365), th(cid:365) nhanh nông, tím tái. (cid:120) Ho khan, rãi, b(cid:347)t nhi(cid:335)u d(cid:309)n lên, màu hung (cid:194)(cid:349) máu (trong ch(cid:375)a nhi(cid:335)u vk d(cid:345)ch (cid:75)(cid:303)ch) (cid:14) Th(cid:383)c th(cid:337): nghèo nàn, ng(cid:301)(cid:369)c v(cid:361)i tình tr(cid:303)ng toàn thân và c(cid:299) n(cid:293)ng.
3
(cid:120) Nghe ph(cid:355)i có ít ran n(cid:355). (cid:120) XQ có hình (cid:305)nh viêm ph(cid:355)i, viêm ph(cid:333) qu(cid:305)n ph(cid:355)i 4.3.4. Ti(cid:333)n tri(cid:337)n: n(cid:333)u không (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) k(cid:345)p, BN s(cid:331) t(cid:379) vong trong 2 - 4 ngày do phù ph(cid:355)i c(cid:307)p và suy tim.
5. Các th(cid:337) lâm sàng:
5.1. Th(cid:337) l(cid:301)u (cid:194)(cid:359)ng: m(cid:371)n ph(cid:349)ng + viêm b(cid:303)ch m(cid:303)ch (cid:194)(cid:345)a ph(cid:301)(cid:299)ng n(cid:299)i b(cid:347)(cid:3)(cid:194)(cid:351)t. 5.2. Th(cid:337) kín (cid:194)áo: s(cid:301)ng h(cid:303)ch nh(cid:327), không (cid:194)au, sau 2 – 3 tu(cid:309)n h(cid:303)ch h(cid:333)t s(cid:301)ng. 5.3. Th(cid:337) xu(cid:307)t huy(cid:333)t: XHDD, ch(cid:305)y máu chân r(cid:293)ng, kh(cid:303)c máu, nôn máu, (cid:343)a máu, (cid:194)ái máu. 5.4. Th(cid:337) d(cid:303) dày – ru(cid:359)t: (cid:86)(cid:301)ng h(cid:303)ch m(cid:303)c treo ru(cid:359)t, nôn n(cid:301)(cid:361)c/ máu, b(cid:371)ng ch(cid:301)(cid:361)ng (cid:307)n (cid:194)au. 5.5. Th(cid:337) màng não: th(cid:301)(cid:363)ng sau viêm h(cid:303)ch, nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t, h(cid:359)i ch(cid:375)ng màng não (+), d(cid:345)ch não t(cid:373)y: (cid:194)(cid:371)c, c(cid:307)y có vi khu(cid:311)n d(cid:345)ch h(cid:303)ch. 5.6. Viêm h(cid:347)ng, viêm VA, amidan do d(cid:345)ch h(cid:303)ch có s(cid:301)ng h(cid:303)ch c(cid:355) nh(cid:301)ng nh(cid:349), ít (cid:194)au.
6. Bi(cid:333)n ch(cid:375)ng: Th(cid:301)(cid:363)ng do (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) mu(cid:359)n, (cid:194)(cid:359)c t(cid:351) vi khu(cid:311)n d(cid:345)ch h(cid:303)ch m(cid:303)nh, cao. B(cid:359)i
nhi(cid:339)m t(cid:303)p trùng. 6.1. (cid:193)(cid:345)a ph(cid:301)(cid:299)ng: loét sâu (cid:365) h(cid:303)ch làm b(cid:359)i nhi(cid:339)m t(cid:303)p trùng. 6.2. Viêm giác m(cid:303)c, viêm m(cid:351)ng m(cid:317)t m(cid:373) gây mù. 6.3. (cid:53)(cid:351)i lo(cid:303)n tinh th(cid:309)n. 6.4. Viêm ph(cid:355)i, ph(cid:333) qu(cid:305)n ph(cid:355)i.
7. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: Ch(cid:311)n (cid:194)oán ngoài v(cid:371) d(cid:345)ch thì khó vì không ngh(cid:295) t(cid:361)i b(cid:341)nh, trong v(cid:371) d(cid:345)ch thì d(cid:339) ch(cid:311)n (cid:194)oán tuy nhiên c(cid:309)n ch(cid:347)c h(cid:303)ch (cid:194)(cid:337) tìm vi khu(cid:311)n d(cid:345)ch h(cid:303)ch.
7.1. Ch(cid:311)n (cid:194)oán phân bi(cid:341)t: 7.1.1. Th(cid:337) h(cid:303)ch:
(cid:16) Viêm h(cid:303)ch do nhi(cid:339)m trùng (cid:194)(cid:345)a ph(cid:301)(cid:299)ng do t(cid:303)p khu(cid:311)n (th(cid:301)(cid:363)ng t(cid:371) c(cid:309)u). (cid:16) Lao, giang mai, K: h(cid:303)ch không (cid:194)au, không có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng c(cid:307)p tính. (cid:16) Sodoku: do xo(cid:317)n khu(cid:311)n c(cid:373)a chu(cid:359)t, sau b(cid:345) chu(cid:359)t c(cid:317)n -(cid:198) s(cid:351)t, (cid:194)au x(cid:301)(cid:299)ng kh(cid:361)p, nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, m(cid:341)t, s(cid:301)ng h(cid:303)ch, phát ban (có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) Penicillin G: 10 – 14 ngày). 7.1.2. Th(cid:337) nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t:
(cid:16) SRAT, th(cid:301)(cid:299)ng hàn, Rickettsia... (cid:16) (cid:38)(cid:309)n c(cid:307)y máu có h(cid:341) th(cid:351)ng và chú ý d(cid:345)ch t(cid:339). 7.1.3. Th(cid:337) ph(cid:355)i:
(cid:16) Viêm ph(cid:355)i không (cid:194)(cid:76)(cid:337)n hình trong b(cid:341)nh cúm (ít (cid:194)au ng(cid:383)c, d(cid:307)u hi(cid:341)u thô s(cid:299)). (cid:16) (cid:38)(cid:309)n chú ý kh(cid:303)c ra b(cid:347)t hung (cid:194)(cid:349) có máu. 7.2. Xét nghi(cid:341)m:
7.2.1. CTM: BC t(cid:293)ng, t(cid:389) l(cid:341) BC(cid:193)NTT t(cid:293)ng. 7.2.2. Tìm Yersinin pestis:
(cid:16) Trong h(cid:303)ch, máu, (cid:194)(cid:363)m dãi c(cid:373)a b(cid:341)nh nhân. (cid:16) Soi tr(cid:383)c ti(cid:333)p, sau (cid:194)ó c(cid:307)y trên môi tr(cid:301)(cid:363)ng th(cid:303)ch ho(cid:325)c tiêm m(cid:325)t trong (cid:194)ùi chu(cid:359)t nh(cid:317)t. 48 gi(cid:363) sau (cid:198) n(cid:355)i h(cid:303)ch (cid:198)chu(cid:359)t ch(cid:333)t, m(cid:355) th(cid:307)y: t(cid:371) máu d(cid:301)(cid:361)i da, s(cid:301)ng h(cid:303)ch, ho(cid:303)i t(cid:379)(cid:3)(cid:365) ph(cid:355)i. (cid:16) (cid:193)(cid:351)i v(cid:361)i th(cid:329) nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t c(cid:307)y máu trên n(cid:301)(cid:361)c peptone ho(cid:325)c canh thang. 7.2.3. Ch(cid:311)n (cid:194)oán huy(cid:333)t thanh:
(cid:16) ELISA. (cid:16) P/(cid:375)ng ng(cid:301)ng k(cid:333)t h(cid:353)ng c(cid:309)u th(cid:371)(cid:3)(cid:194)(cid:359)ng (ch(cid:311)n (cid:194)oán h(cid:353)i c(cid:375)u khi không tìm th(cid:307)y vk d(cid:345)ch (cid:75)(cid:303)ch).
4
(cid:16) Ph(cid:305)n (cid:375)ng c(cid:351)(cid:3)(cid:194)(cid:345)nh b(cid:355) th(cid:337) v(cid:361)i KN F1 (1/320 là d(cid:301)(cid:299)ng tính) 8. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345):
8.1. Thu(cid:351)c (cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u: (cid:16) Streptomycin: ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n 1 – 2 g/24h, tr(cid:329) em: 30 mg/kg/24h. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:333)n h(cid:333)t s(cid:351)t và kéo dài thêm 5 ngày n(cid:381)a (trung bình 10 – 15 ngày).
(cid:16) Chloramphenicol 50 mg/kg/24h x 7 – 10 ngày. (cid:16) Tetracyclin 50 mg/kg/24h x 7 – 10 ngày. (cid:16) Cotrimoxazol 480 mg: 4 viên/24h x 7 – 10 ngày. (cid:13) (cid:193)(cid:351)i v(cid:361)i th(cid:337) h(cid:303)ch, th(cid:337) nh(cid:327) dùng 1 lo(cid:303)i kháng sinh. (cid:13) (cid:193)(cid:351)i v(cid:361)i th(cid:337) ph(cid:355)i và nhi(cid:339)m trùng huy(cid:333)t (n(cid:325)ng); c(cid:309)n ph(cid:353)i h(cid:369)p 2 kháng sinh: (cid:16) Streptomycin + Chloramphenicol. (cid:16) Streptomycin + Tetracyclin. 8.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) tri(cid:341)u ch(cid:375)ng:
(cid:16) (cid:54)(cid:351)t: h(cid:303) nhi(cid:341)t. (cid:16) (cid:193)au h(cid:303)ch: an th(cid:309)n, chích m(cid:373) n(cid:333)u có m(cid:373). (cid:16) Truy(cid:335)n d(cid:345)ch: Ringer Lactat, huy(cid:333)t thanh m(cid:325)n 9%o, huy(cid:333)t thanh ng(cid:347)t 5% (cid:194)(cid:337) ch(cid:351)ng nhi(cid:339)m (cid:194)(cid:359)c, Bicarbonat 14%o ch(cid:351)ng toan huy(cid:333)t.
(cid:16) Tr(cid:369) tim m(cid:303)ch: DCA, Spactein, Dopamin khi có tr(cid:371)y m(cid:303)ch. (cid:16) Oxy li(cid:341)u pháp th(cid:337) ph(cid:355)i. 9. Phòng b(cid:341)nh: (cid:16) Khi có b(cid:341)nh nhân ph(cid:305)i thông báo cho ch(cid:301)(cid:299)ng trình v(cid:341) sinh phòng d(cid:345)ch. (cid:16) Cách ly b(cid:341)nh nhân (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345), cách ly ng(cid:301)(cid:363)i ti(cid:333)p xúc, u(cid:351)ng thu(cid:351)c phòng b(cid:319)ng Tetracycline.
5
(cid:16) Kh(cid:379) trùng, t(cid:311)y u(cid:333)(cid:3)(cid:355) d(cid:345)ch. (cid:16) Di(cid:341)t chu(cid:359)t: phospho kèm anhydride sulfureux. (cid:16) Di(cid:341)t b(cid:347) chét: Diazzinon 2%, DDT (bôi vào (cid:194)(cid:301)(cid:363)ng chu(cid:359)t ch(cid:303)y). Ph(cid:305)i song song di(cid:341)t c(cid:305) chu(cid:359)t và b(cid:347) chét. (cid:16) Vaccin phòng d(cid:345)ch h(cid:303)ch EV (Liên Xô) tiêm 3 m(cid:297)i cách nhau 8 ngày: 1ml – 2 ml – 4 ml. (cid:16) Hi(cid:341)u l(cid:383)c 7 tháng, tiêm nh(cid:317)c l(cid:303)i sau 6 tháng (1 m(cid:297)i)
BI(cid:336)U HI(cid:340)N LÂM SÀNG, NGUYÊN T(cid:316)C CH(cid:310)N (cid:193)OÁN VÀ (cid:193)(cid:44)(cid:334)U TR(cid:344) (cid:37)(cid:340)NH NHÂN NHI(cid:338)M HIV/AIDS
1. (cid:193)(cid:302)I C(cid:300)(cid:298)NG: (cid:16) Nhi(cid:339)m HIV th(cid:301)(cid:363)ng không có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng. (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng c(cid:373)a AIDS th(cid:301)(cid:363)ng là bi(cid:337)u hi(cid:341)n c(cid:373)a các nhi(cid:339)m trùng c(cid:299) h(cid:359)i, các ung th(cid:301) và các bi(cid:337)u hi(cid:341)n liên quan (cid:194)(cid:333)n các r(cid:351)i lo(cid:303)n mi(cid:339)n d(cid:345)ch. (cid:16) Bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng c(cid:373)a nhi(cid:339)m HIV/AIDS g(cid:325)p (cid:365) h(cid:309)u h(cid:333)t các c(cid:299) quan trong c(cid:299) th(cid:337).
2. Lâm sàng: 2.1. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n s(cid:299) nhi(cid:339)m: 20 - 50 % có bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng. (cid:16) (cid:43)(cid:359)i ch(cid:375)ng gi(cid:305) b(cid:341)nh t(cid:293)ng b(cid:303)ch c(cid:309)u (cid:194)(cid:299)n nhân nhi(cid:339)m trùng ho(cid:325)c gi(cid:305) cúm:
(cid:14) (cid:54)(cid:351)t 38 - 40 0C ho(cid:325)c s(cid:351)t nh(cid:327) th(cid:307)t th(cid:301)(cid:363)ng. (cid:14) (cid:193)au (cid:194)(cid:309)u m(cid:341)t m(cid:349)i, (cid:194)au nh(cid:375)c mình m(cid:311)y (cid:14) (cid:43)(cid:303)ch s(cid:301)ng vài n(cid:299)i (c(cid:355), nách). (cid:14) Phát ban d(cid:303)ng s(cid:365)i ho(cid:325)c s(cid:311)n ng(cid:375)a trên da
(cid:16) (cid:48)(cid:359)t s(cid:351) tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p th(cid:307)y có bi(cid:337)u hi(cid:341)n c(cid:373)a viêm màng não n(cid:301)(cid:361)c trong. (cid:16) Các bi(cid:337)u hi(cid:341)n trên s(cid:331) h(cid:333)t sau 7 - 10 ngày, sau 3 - 18 tháng m(cid:361)i có kháng th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u
trong máu. 2.2. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n nhi(cid:339)m HIV ko có tri(cid:341)u ch(cid:375)ng: kéo dài t(cid:377) 5 (cid:194)(cid:333)n 20 n(cid:293)m có 3 xu h(cid:301)(cid:361)ng: (cid:16) Ho(cid:325)c tr(cid:365) thành ng(cid:301)(cid:363)i mang HIV kéo dài trong r(cid:307)t nhi(cid:335)u n(cid:293)m nh(cid:301)ng v(cid:313)n kh(cid:349)e m(cid:303)nh. (cid:16) Ho(cid:325)c HIV di(cid:339)n bi(cid:333)n t(cid:383) nhiên trong c(cid:299) th(cid:337), tiêu h(cid:373)y d(cid:309)n các t(cid:333) bào mi(cid:339)n d(cid:345)ch, di(cid:339)n bi(cid:333)n dai d(cid:321)ng r(cid:353)i thành b(cid:341)nh nhân AIDS trong vòng 5-7 n(cid:293)m (cid:16) Ho(cid:325)c nhi(cid:339)m HIV di(cid:339)n bi(cid:333)n thành AIDS trong 1-2 n(cid:293)m (cid:365) nh(cid:381)ng ng(cid:301)(cid:363)i b(cid:345) nhi(cid:339)m ti(cid:333)p
(cid:87)(cid:371)c có nh(cid:381)ng hành vi nguy c(cid:299) cao. 2.3. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n b(cid:341)nh h(cid:303)ch dai d(cid:321)ng toàn thân (giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n c(cid:315)n AIDS): (cid:16) (cid:54)(cid:301)ng h(cid:303)ch toàn thân dai d(cid:321)ng:
(cid:14) Th(cid:301)(cid:363)ng s(cid:301)ng h(cid:303)ch vùng c(cid:355) và nách. (cid:14) (cid:43)(cid:303)ch to 1 - 3 cm, ko (cid:194)au, di (cid:194)(cid:359)ng d(cid:339). (cid:14) Sinh thi(cid:333)t h(cid:303)ch th(cid:307)y hi(cid:341)n t(cid:301)(cid:369)ng t(cid:293)ng sinh. (cid:14) Ch(cid:343) ch(cid:347)c h(cid:303)ch (cid:194)(cid:337) phân bi(cid:341)t n(cid:333)u nghi do lao h(cid:303)ch hay ung th(cid:301). N(cid:333)u h(cid:303)ch teo nh(cid:349) thì di(cid:339)n bi(cid:333)n thành AIDS nhanh h(cid:299)n.
1
(cid:16) (cid:54)(cid:371)t cân: th(cid:301)(cid:363)ng s(cid:371)t> 10% tr(cid:347)ng l(cid:301)(cid:369)ng c(cid:299) th(cid:337) không có lý do (cid:16) (cid:54)(cid:351)t kéo dài > 38oC mà không rõ nguyên nhân. (cid:16) Ng(cid:375)a dai d(cid:321)ng, dùng thu(cid:351)c ch(cid:351)ng ng(cid:375)a ko kh(cid:349)i. (cid:16) Có th(cid:337) có bi(cid:337)u hi(cid:341)n ho dai d(cid:321)ng, kéo dài, tiêu ch(cid:305)y kéo dài ko rõ nguyên nhân.
2.4. Giai (cid:194)(cid:82)(cid:303)n bi(cid:337)u hi(cid:341)n AIDS: 2.4.1. Bi(cid:337)u hi(cid:341)n các nhi(cid:339)m trùng c(cid:299) h(cid:359)i:
Lâm sàng (cid:59)(cid:379) trí Nguyên nhân
(cid:193)au rát mi(cid:341)ng, m(cid:305)ng tr(cid:317)ng... Candida (cid:38)(cid:299) quan b(cid:345) t(cid:355)n th(cid:301)(cid:299)ng Mi(cid:341)ng, th(cid:383)c qu(cid:305)n.
Cryptococcus (cid:43)(cid:341) TKTW Ph(cid:355)i
Ph(cid:355)i Nh(cid:375)c (cid:194)(cid:309)u, bu(cid:353)n nôn, (cid:194)(cid:359)ng kinh... Viêm ph(cid:355)i, ho, khó th(cid:365) (cid:54)(cid:351)t, ho, khó th(cid:365), m(cid:341)t P.Carinii
(cid:43)(cid:341) TKTW Apxe não, th(cid:307)t ngôn Toxoplasma
Crypt.enteritis Mycelex. Nistatin Amphotericin B. Ketoconazol. 5 - Flourotyrosin Bactrim Pentamidine Pyrimetamine Sulfadiazine (cid:37)(cid:353)i ph(cid:371) n(cid:301)(cid:361)c, (cid:194)(cid:76)(cid:341)n gi(cid:305)i Viêm ph(cid:355)i. (cid:342)a ch(cid:305)y
(cid:54)(cid:351)t, s(cid:371)t cân, thi(cid:333)u máu Ethambutol M.avium
M.Tuberculosis (cid:54)(cid:351)t, ho, viêm các b(cid:359) ph(cid:315)n Streptomycine Ph(cid:355)i (cid:350)ng tiêu hóa. (cid:55)(cid:373)y x(cid:301)(cid:299)ng, h(cid:303)ch gan. Ph(cid:355)i, h(cid:303)ch, (cid:91)(cid:301)(cid:299)ng, ru(cid:359)t..
VN - MN, zona U nh(cid:309)y lây Sùi mào gà. (cid:43)(cid:341) TK Da, niêm m(cid:303)c Sinh d(cid:371)c Acyclovir.
Cytomegalovirus (cid:43)(cid:341) TK, ph(cid:355)i, m(cid:317)t VMN, ho, khó th(cid:365), m(cid:307)t th(cid:345) l(cid:383)c Gancyclovir Herpes Papovavirus Spumavirus 2.4.2. Các ung th(cid:301): (cid:16) Sarcome Kaposi: là ung th(cid:301) n(cid:359)i m(cid:303)c, nh(cid:381)ng m(cid:305)ng s(cid:317)c t(cid:351) màu tím màu hông hay màu
nâu trên da, d(cid:339) di c(cid:293)n vào niêm m(cid:303)c (cid:351)ng tiêu hóa, ph(cid:355)i h(cid:303)ch (cid:16) Các u lympho: u các t(cid:355) ch(cid:375)c t(cid:333) bào lympho (cid:194)a s(cid:351) là nguyên phát 2.4.3. Các bi(cid:337)u hi(cid:341)n liên quan (cid:194)(cid:333)n r(cid:351)i lo(cid:303)n mi(cid:339)n d(cid:345)ch:
(cid:16) Viêm ph(cid:355)i k(cid:331) t(cid:293)ng lympho (cid:16) Viêm não ch(cid:307)t tr(cid:317)ng (cid:194)a (cid:355) ti(cid:333)n tri(cid:337)n (cid:16) Xu(cid:307)t huy(cid:333)t gi(cid:305)m ti(cid:337)u c(cid:309)u
3. Ch(cid:311)n (cid:194)oán: 3.1. Ng(cid:301)(cid:363)i nhi(cid:339)m HIV:
(cid:16) Không có bi(cid:337)u hi(cid:341)n lâm sàng nên ch(cid:311)n (cid:194)oán ch(cid:373) y(cid:333)u d(cid:383)a vào xét nghi(cid:341)m. (cid:16) Các xét nghi(cid:341)m phát hi(cid:341)n kháng th(cid:337)
(cid:14) Xét nghi(cid:341)m tìm kháng nguyên P24 (cid:14) Xét nghi(cid:341)m tìm kháng th(cid:337) nef XN phát hi(cid:341)n kháng th(cid:337) không có ý ngh(cid:295)a ch(cid:311)n (cid:194)oán trong th(cid:363)i k(cid:385) c(cid:379)a s(cid:355) ho(cid:325)c (cid:365) tr(cid:329)
(cid:86)(cid:299) sinh. (cid:16) Ph(cid:305)n (cid:375)ng khu(cid:333)ch (cid:194)(cid:303)i chu(cid:357)i. (cid:16) Nuôi c(cid:307)y virus.
2
3.2. Ch(cid:311)n (cid:194)oán b(cid:341)nh nhân AIDS: (cid:16) Khi ko có b(cid:307)t k(cid:385) xét nghi(cid:341)m gì v(cid:335) HIV có th(cid:337) dùng các d(cid:307)u hi(cid:341)u theo tiêu chu(cid:311)n WHO (cid:194)(cid:301)a ra t(cid:303)i Bangai(1988):
Ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n (cid:16) (cid:54)(cid:371)t cân > 10% tr(cid:347)ng l(cid:301)(cid:369)ng c(cid:299) Tr(cid:329) em (cid:16) (cid:54)(cid:371)t cân ho(cid:325)c phát tri(cid:337)n ch(cid:315)m b(cid:307)t
th(cid:301)(cid:363)ng (cid:343)a ch(cid:305)y kéo dài trên 1 tháng (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u chính th(cid:337) (cid:16) (cid:342)a ch(cid:305)y kéo dài trên 1 tháng (cid:16) (cid:54)(cid:351)t dai d(cid:321)ng kéo dài trên 1 tháng (cid:16) (cid:16) (cid:54)(cid:351)t kéo dài trên 1 tháng
(cid:16) (cid:37)(cid:341)nh h(cid:303)ch dai d(cid:321)ng toàn thân (cid:16) Nhi(cid:339)m n(cid:307)m t(cid:301)a (cid:365) h(cid:309)u h(cid:347)ng (cid:16) Nhi(cid:339)m khu(cid:311)n thông th(cid:301)(cid:363)ng tái phát (cid:16) Ho kéo dài trên m(cid:359)t tháng (cid:16) Viêm da ng(cid:375)a toàn thân (cid:16) Herpes Zoster tái phát (cid:16) (cid:37)(cid:341)nh h(cid:303)ch dai d(cid:321)ng toàn thân (cid:16) Ho dai d(cid:321)ng kéo dài trên m(cid:359)t (cid:39)(cid:307)u hi(cid:341)u ph(cid:371) tháng
(cid:16) (cid:48)(cid:327)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:369)c kh(cid:321)ng (cid:194)(cid:345)nh nhi(cid:339)m HIV
(cid:16) (cid:49)(cid:333)u có 2 d(cid:307)u hi(cid:341)u chính + 1 d(cid:307)u hi(cid:341)u ph(cid:371)(cid:3)(cid:365) ng(cid:301)(cid:363)i l(cid:361)n và 2 d(cid:307)u hi(cid:341)u chính + 2 d(cid:307)u hi(cid:341)u ph(cid:371)(cid:3)(cid:365) tr(cid:329) em và lo(cid:303)i tr(cid:377) các nguyên nhân gây suy gi(cid:305)m mi(cid:339)n d(cid:345)ch khác ho(cid:325)c b(cid:345) sarcome kaposi hay b(cid:345) viêm màng não do n(cid:307)m Cryptococus neoformans là (cid:194)(cid:373)(cid:3) (cid:194)(cid:337) ch(cid:311)n (cid:194)oán tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p (cid:194)ó b(cid:345) AIDS
(cid:16) XN HIV (+) + 1 trong các nhi(cid:339)m khu(cid:311)n c(cid:299) h(cid:359)i (cid:198) AIDS. (cid:16) Khi (cid:194)(cid:333)m (cid:194)(cid:301)(cid:369)c t(cid:333) bào TCD4, TCD8: T(cid:307)t c(cid:305) các tr(cid:301)(cid:363)ng h(cid:369)p nhi(cid:339)m HIV có s(cid:351) l(cid:301)(cid:369)ng lympho TCD4 < 200/ mm3 ho(cid:325)c có m(cid:359)t nhi(cid:339)m trùng c(cid:299) h(cid:359)i (cid:194)(cid:335)u (cid:194)(cid:301)(cid:369)c ch(cid:311)n (cid:194)oán là AIDS.
4. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): (cid:16) Ch(cid:301)a có thu(cid:351)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345)(cid:3)(cid:194)(cid:325)c hi(cid:341)u. (cid:16) Vi(cid:341)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) ch(cid:373) y(cid:333)u nh(cid:319)m: (cid:14) (cid:43)(cid:303)n ch(cid:333) s(cid:383) nhân lên c(cid:373)a Virus b(cid:319)ng cách dùng các thu(cid:351)c (cid:375)c ch(cid:333) men sao chép
ng(cid:301)(cid:369)c và ph(cid:371)c h(cid:353)i mi(cid:339)n d(cid:345)ch. (cid:14) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) các nhi(cid:339)m trùng c(cid:299) h(cid:359)i. 4.1. Các thu(cid:351)c (cid:194)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345): (cid:16) Thu(cid:351)c ch(cid:351)ng Retrovirus (cid:16) Phác (cid:194)(cid:353): 3TC, d4T ho(cid:325)c AZT (cid:16) Thu(cid:351)c kích thích mi(cid:339)n d(cid:345)ch
4.2. (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) các kh(cid:351)i u: 4.2.1. Sarcoma Kaposi: (cid:16)
Interferon alpha 2B có th(cid:337)(cid:3)(cid:194)(cid:301)(cid:369)c dùng (cid:365) nh(cid:381)ng b(cid:341)nh nhân TCD4 > 200/mm3 không có nhi(cid:339)m trùng c(cid:299) h(cid:359)i xác (cid:194)(cid:345)nh (cid:194)(cid:301)(cid:369)c. (cid:16) (cid:193)(cid:76)(cid:335)u tr(cid:345) t(cid:303)i ch(cid:357) dùng quang tuy(cid:333)n, ph(cid:313)u thu(cid:315)t ho(cid:325)c hóa tr(cid:345) li(cid:341)u, (cid:194)a hóa tr(cid:345) li(cid:341)u. 4.2.2. U lympho:
3
(cid:16) Các u lympho (cid:365) não có th(cid:337) dùng quang tuy(cid:333)n li(cid:341)u pháp. (cid:16) Các u lympho không ph(cid:305)i Hodgkin có th(cid:337) dùng (cid:194)a hóa tr(cid:345) li(cid:341)u….
(cid:264)(cid:865)c t(cid:857) t(cid:877) c(cid:815)u
Bacillus cereus
EHEC
Clostridium perfringens
Vibrio parahaemolyticus
Campylobacter jejuni
Ng. nhân
Samonella (S. typhy murium và S.enteritidis)
Th(cid:1231)t gia c(cid:1195)m
Salat, fomat, th(cid:1231)t, n(cid:1133)(cid:1247)c
Ngu(cid:1239)n (cid:69)(cid:1227)nh
(cid:16) (cid:56)(cid:1237)ng s(cid:1267)a t(cid:1133)(cid:1131)i c(cid:1259)a bò viêm tuy(cid:1219)n vú do t(cid:1257) (cid:70)(cid:1195)u (VK vào s(cid:1267)a) (cid:16) Ng(cid:1133)(cid:1249)i n(cid:1193)u (cid:259)n b(cid:1231) t(cid:1257)
(cid:43)(cid:1191)i s(cid:1191)n t(cid:1133)(cid:1131)i s(cid:1237)ng, ko n(cid:1193)u chín (hay (cid:1251) vùng g(cid:1195)n b(cid:1249) bi(cid:1223)n)
Th(cid:1231)t, rau, (cid:255)(cid:1201)u, h(cid:1189)t khô, ng(cid:458) c(cid:1237)c b(cid:1231) nhi(cid:1225)m
Th(cid:1261)c (cid:259)n b(cid:1231) ô nhi(cid:1225)m (cid:81)(cid:1193)u không chín, hâm l(cid:1189)i
Súc v(cid:1201)t, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t gia (cid:70)(cid:1195)m, tr(cid:1261)ng, th(cid:1261)c (cid:259)n (cid:69)(cid:1231) ô nhi(cid:1225)m
(cid:70)(cid:1195)u da ((cid:255)(cid:1133)a VK vào th(cid:1261)c (cid:259)n)
(cid:16) (cid:1258) b(cid:1227)nh ng(cid:1203)n : 2-6 h
(cid:16) (cid:1258) b(cid:1227)nh: 1-3
sau nhi(cid:1225)m
(cid:16) (cid:1258) b(cid:1227)nh 10-12h (cid:16) Có th(cid:1223) s(cid:1237)t, rét
(cid:43)(cid:1245)i ch(cid:1261)ng (cid:1229)a ch(cid:1191)y phân nh(cid:1195)y máu m(cid:458)i
(cid:1228)a ch(cid:1191)y m(cid:1193)t n(cid:1133)(cid:1247)c
(cid:16) (cid:1258) b(cid:1227)nh 2-24h (cid:16) Ko s(cid:1237)t (cid:16)
tóe
(cid:16)
(cid:1228)a ch(cid:1191)y phân nhi(cid:1221)u n(cid:1133)(cid:1247)c
(cid:16) (cid:1258) b(cid:1227)nh 3 - 6h (nôn, bu(cid:1239)n nôn) ho(cid:1211)c 12- 24h ((cid:1229)a ch(cid:1191)y (cid:81)(cid:1241)i b(cid:1201)t)
run. (cid:1228)a ch(cid:1191)y (cid:81)(cid:1133)(cid:1247)c
ru(cid:1245)t
ngày (cid:16) (cid:54)(cid:1237)t, (cid:16) (cid:264)au b(cid:1257)ng (cid:16) (cid:1228)a ch(cid:1191)y
(cid:16) (cid:1258) b(cid:1227)nh 12 - 24h (cid:16) (cid:54)(cid:1237)t (cid:16) (cid:16) Chu(cid:1245)t rút (cid:16) Gi(cid:1191) viêm th(cid:1263)a
(cid:16) Kh(cid:1251)i phát (cid:255)(cid:1245)t ng(cid:1245)t: viêm d(cid:1189) dày ru(cid:1245)t c(cid:1193)p: (cid:255)au b(cid:1257)ng, (cid:1229)a ch(cid:1191)y, phân tóe n(cid:1133)(cid:1247)c, nôn, khát n(cid:1133)(cid:1247)c.
(cid:16) Ko s(cid:1237)t (cid:16) Ch(cid:1197)n
(cid:16) (cid:264)au b(cid:1257)ng, nôn
Lâm sàng
(cid:16) (cid:37)(cid:1227)nh c(cid:1191)nh viêm tràng
(cid:255)oán (cid:71)(cid:1269)a vào d(cid:1231)ch (cid:87)(cid:1225) (có v(cid:1257) d(cid:1231)ch)
loét k(cid:1219)t (hi(cid:1219)m)
(cid:16) Phân: nhi(cid:1221)u n(cid:1133)(cid:1247)c, ko máu m(cid:458)i, không mót (cid:85)(cid:1211)n (cid:16) Ko s(cid:1237)t. (cid:16) Có th(cid:1223) tr(cid:1257)y m(cid:1189)ch, h(cid:1189)
huy(cid:1219)t áp.
(cid:16) (cid:38)(cid:1193)y phân (cid:255)(cid:1223) l(cid:1201)p vi
phân khu(cid:1197)n
Ko th(cid:1193)y VK trong phân
XN
(cid:16) Nuôi c(cid:1193)y phân (cid:38)(cid:1193)y phân
(cid:16) (cid:264)(cid:1231)nh l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:1245)c
(cid:16) Soi tìm BC trong phân (trung tính). tìm
(cid:16) (cid:38)(cid:1193)y phân
l(cid:1201)p VK Phân (n(cid:1239)ng (cid:255)(cid:1245) cao m(cid:1247)i có ý ngh(cid:429)a)
(cid:87)(cid:1237)
XN nuôi c(cid:1193)y phân trên môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t
VK.
5-7
Ko dùng kháng sinh
Ciprofloxacin 0.5g x 2v/ngày x 3 ngày
(cid:264)(cid:76)(cid:1221)u tr(cid:1231)
Ciprofloxacin 0.5g x 2v/ngày x 3 ngày
Erythromycin 1g/ngày x 5-7 ngày
Tetracyclin 1g/ngày x ngày
(cid:16) Ko có b(cid:1189)ch c(cid:1195)u trong phân (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u tri(cid:1227)u tr(cid:1231) ch(cid:1261)ng, ko (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u tr(cid:1231) (cid:255)(cid:1211)c hi(cid:1227)u