HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
286
TÌNH TRẠNG TĂNG ACID URIC MÁU VÀ CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ
Ở NỮ GIỚI TRƯỞNG THÀNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA MEDLATEC
Nguyễn Huy Vinh1, Trịnh Thị Nga1,
Trịnh Thị Quế2, Nguyễn Mai Hồng3
TÓM TẮT41
Tăng acid uric máu là vấn đề phổ biến trong
thực hành lâm sàng. Tỷ lệ tăng acid uric máu ở
nữ giới đang ngày càng gia tăng nhưng chưa
được quan tâm đúng mức. Mục tiêu: Khảo sát
tình trạng tăng acid uric máu và một số yếu tố
liên quan đến tình trạng này ở nữ giới thưởng
thành. Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu
mô tả cắt ngang trên 506 bệnh nhân nữ > 16 tuổi,
khám tại bệnh viện đa khoa Medlatec từ tháng
8/2022 đến tháng 8/2023. Kết quả: Nồng độ acid
uric máu trung bình của đối tượng nghiên cứu là
312,53 ± 75,43 µmol/L; 23,7% bệnh nhân tăng
acid uric máu. Nồng độ acid uric máu tăng rõ rệt
ở nhóm >50 tuổi, đặc biệt BN > 70 tuổi. Tuổi
cao, tình trạng mãn kinh, béo phì làm tăng tỷ lệ
tăng acid uric máu ở nữ giới. Nguy cơ tăng acid
uric máu của nhóm tăng huyết áp, đái tháo
đường, suy thận, rối loạn chuyển hoá lipid máu
cao hơn nhóm bình thường lần lượt là 2,731;
2,674; 6,927; 2,731 lần. Kết luận: Tăng acid uric
máu là tình trạng thường gặp ở nữ giới. Tuổi >
50, tình trạng mãn kinh, thừa cân béo phì, bệnh
1Bệnh viện Đa khoa Medlatec
2Trung tâm xét nghiệm - Medlatec Việt Nam
3Bệnh viện Bạch Mai
Chịu trách nhiệm chính: Trịnh Thị Nga
SĐT: 0978188526
Email: ngangohmu@gmail.com
Ngày nhận bài: 15.8.2024
Ngày phản biện khoa học: 17.8.2024
Ngày duyệt bài: 23.8.2024
Người phản biện: PGS.TS Nguyễn Thị Hoa
nội tiết tim mạch kèm theo làm tăng nguy cơ
tăng acid uric máu ở nữ giới.
Từ khóa: Tăng acid uric máu; Nữ giới; Yếu
tố nguy cơ.
SUMMARY
PREVALENCE OF HYPERURICEMIA
AND ASSOCIATED FACTORS AMONG
ADULT WOMEN AT MEDLATEC
GENERAL HOSPITAL
Hyperuricemia is a significant health concern
worldwide. Although the rate of hyperuricemia
in women is increasing, it has not received due
attention. Objective: This study aims to
investigate the prevalence of hyperuricemia and
identify some factors associated with
hyperuricemia among Vietnamese adult women.
Subjects and methods: Cross sectional study
from August 2022 to August 2023. 506 adult
women who took their health checkups at
Medlatec General Hospital were evaluated for
anthropometric, clinical, laboratory
characteristics, and risk factors. Results: The
prevalence rates of hyperuricemia of total
subjects were 23,7%. The mean UA level was
312,53 ± 75,43 µmol/L. After 50 years old, the
prevalence of hyperuricemia in adult women who
took their health checkups at Medlatec General
Hospital has increased significantly and reaches
the peak after 70. Menopause and obesity
increase the rate of hyperuricemia in women. The
risk of hyperuricemia in the group of
hypertensive, diabetic, renal failure, and
dislipidemia is 2.731; 2.674; 6.927; 2.731 times
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
287
higher than the normal group. Conclusion: The
prevalence of hyperuricemia among adult women
was relatively high at Medlatec General Hospital.
Age > 50, menopause, overweight, obesity, and
cardiovascular endocrine diseases are the major
factors associated with higher rates of
hyperuricemia in this study.
Keywords: Hyperuricemia; Women; Risk
factor.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Acid uric là một acid yếu được tạo ra như
là sản phẩm cuối cùng của quá trình chuyển
hóa nhân purin. Tăng acid uric máu là một
vấn đề phổ biến trong thực hành lâm sàng
hàng ngày, ước tính xảy ra ở khoảng 8,9%
đến 24,4% dân số nói chung [4]. Theo tiêu
chuẩn Rome 1963, tăng acid uric máu được
định nghĩa là nồng độ acid uric huyết thanh
(UA) cao hơn 7mg/ dL (420 µmol/L) ở nam
giới và cao hơn 6mg/dL (360 µmol/L) ở nữ
giới. Tăng acid uric máu có thể dẫn đến bệnh
gút, sỏi thận. Bên cạnh đó, tăng acid uric
máu còn góp phần vào các bệnh lý khác như
đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh thận
mãn tính, béo phì...
Trước kia, các nhà khoa học cho rằng
tăng acid uric và bệnh gút là tình trạng chỉ
gặp ở nam giới, song các nghiên cứu dịch tễ
ngày nay chỉ ra điều ngược lại. Dữ liệu điều
tra của Viện sức khỏe và Dinh dưỡng Quốc
gia Mỹ (NHANES) trong 10 năm (2007-
2016) cho thấy tỷ lệ tăng acid uric ở nam
giới và nữ giới gần tương đương nhau lần
lượt là 21,6% và 21,2% vào năm 2007-2008;
20,2% và 20,0% năm 2015-2016. Một cuộc
điều tra cắt ngang quy mô lớn tại Trung
Quốc cho thấy tỷ lệ tăng acid uric máu là
8,4% (9,9% ở nam và 7,0% ở nữ) ở người
trưởng thành từ năm 2009 đến năm 2010.
Tại Việt Nam, đã có một số tác giả
nghiên cứu về tỷ lệ tăng acid uric máu, bệnh
gút, hội chứng chuyển hóa... Song các nghiên
cứu tại Việt Nam chưa chú trọng đến tình
trạng tăng acid uric máu ở nữ giới. Vì vậy,
chúng tôi thực hiện nghiên cứu này để khảo
sát tình trạng tăng acid uric máu và một số
yếu tố liên quan đến tình trạng này ở nữ giới
thưởng thành.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tiêu chuẩn lựa chọn: Bệnh nhân nữ >
16 tuổi đến khám tại Bệnh viện Đa khoa
Medlatec.
Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh nhân đã dùng
các loại thuốc ảnh hưởng đến sự sản xuất và
bài xuất acid uric trong 10 ngày trước như:
allopurinol, probenecid, ethambutol; bệnh
thận mạn giai đoạn cuối; bệnh lý tăng sinh,
ác tính.
Phân loại BMI theo tiêu chuẩn WHO cho
Châu Á.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả, cắt ngang, lấy số liệu
từ tháng 08/2022 đến tháng 08/2023. Số liệu
thu thập thông qua hỏi bệnh, khám bệnh theo
mẫu bệnh án nghiên cứu.
Cỡ mẫu được tính theo công thức tính cỡ
mẫu nghiên cứu mô tả để xác định một tỷ lệ:
với p = 11,15% theo
nghiên cứu của Min Tao 2021 [7].
Theo công thức trên n=422,86. Chúng tôi
đã thu thập được 506 đối tượng nghiên cứu
theo tiêu chuẩn lựa chọn và tiêu chuẩn loại
trừ.
Các bệnh nhân tham gia nghiên cứu được
đánh giá về đặc điểm nhân trắc học, chế độ
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
288
sinh hoạt, tiền sử gia đình, bệnh đồng mắc,
xét nghiệm máu (acid uric, lipid máu 4 chỉ
số, glucose, AST, ALT, creatinine).
Xét nghiệm acid uric được thực hiện trên
máy Cobas 8000 theo phương pháp enzym,
khoảng tham chiếu của máy với nữ giới là
142,8-339,2 µmol/L.
Số liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS
20.0
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu (n=506)
Đặc điểm
Số lượng
Tỷ lệ %
Tuổi (năm) X ± SD (Min – Max)
50,76 ± 13,44 (19-85)
BMI
(Theo tiêu chuẩn
WHO cho Châu Á)
X ± SD (Min – Max)
22,99 ± 9,72 (17,4 – 41,7)
Gầy
16
3,2
Bình thường
267
52,8
Thừa cân
121
23,9
Béo phì độ I
99
19,6
Béo phì độ II
0
0
Béo phì độ III
3
0,5
Tình trạng kinh
nguyệt
Kinh nguyệt bình thường
174
34,3
Tiền mãn kinh
79
15,7
Mãn kinh
253
50
Nhận xét: Nhóm nghiên cứu có 506 đối tượng NC, tuổi trung bình 50,76 ± 13,44 tuổi.
44% đối tượng nghiên cứu bị thừa cân, béo phì, 50% đối tượng đã mãn kinh.
3.2. Đặc điểm xét nghiệm acid uric máu của đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.2. Đặc điểm acid uric máu (n=506)
Đặc điểm
Số lượng (BN)
Acid uric máu (µmol/L) X ± SD (Min – Max)
312,53 ± 75,43 (148,1-731)
Tăng acid uric máu (≥360 µmol/L)
Có
120
Không
386
Phân nhóm acid uric máu
< 240 µmol/L
67
240 - <360 µmol/L
319
360 - <480 µmol/L
93
480 - <600 µmol/L
24
≥ 600 µmol/L
3
Nhận xét: Nồng độ acid uric máu trung bình của nhóm NC là 312,53 ± 75,43 µmol/L,
phân bố chủ yếu ở nhóm 240-<360 µmol/L. 23,7% đối tượng nghiên cứu bị tăng acid uric
máu.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
289
Biểu đồ 3.1. Nồng độ acid uric máu theo tuổi (n=506)
Nhận xét: Nồng độ acid uric trung bình có xu hướng tăng lên theo tuổi. Tuy nhiên, nhóm
≤ 30 tuổi là một ngoại lệ.
Bảng 3.3. Nồng độ acid uric máu theo BMI và tình trạng mãn kinh
Nhóm
Số lượng
X ± SD
Min- Max
p
BMI
Gầy
16
276,41± 29,44
208,7-317,2
p<0,001
Bình thường
267
294,3±62,62
148,1-505,7
Thừa cân
121
318,24±70,53
197,5-572,1
Béo phì độ I
99
362,0±93,5
180,1-731
Béo phì độ II
0
0
Béo phì độ III
3
273,8±32,56
247,4-393,6
Tình trạng kinh
nguyệt
Bình thường
174
297,2± 63,46
148,1-517,2
<0,001
Tiền mãn kinh
79
296,04±63,45
159,7-480,7
Mãn kinh
253
328,23±83,05
154,2-731
Nhận xét: BN thừa cân, béo phì và mãn kinh có nồng độ acid uric trung bình cao hơn các
nhóm khác, khác biệt giữa các nhóm có ý nghĩa thống kê (p <0,05).
3.3. Một số yếu tố liên quan đến tăng acid uric máu ở nữ giới
Biểu đồ 3.2. Mối tương quan giữa acid uric máu và tuổi
Nhận xét: Nồng độ acid uric có mối quan hệ tuyến tính yếu với tuổi (r2=0,028, p < 0,001)
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
290
Bảng 3.4. Liên quan giữa nồng độ acid uric máu và một số bệnh lý (n=506)
Yếu tố
Tăng acid uric
OR
(95% C.I)
p
Có: n (%)
Không: n (%)
Tăng huyết áp
Có
17 (43,6)
22 (56,4)
2,731
(1,397-5,339)
0,002
Không
103 (22,1)
364 (77,9)
Đái tháo đường
Có
16 (43,2)
21 (56,8)
2,674
(1,387-5.158)
0,004
Không
104 (22,2)
365 (77,8)
RLCH lipid
máu
Có
94 (29,7)
223 (70,3)
2,731
(1,682-4,438)
<0,001
Không
25 (13,4)
162 (86,6)
Suy thận
Có
10 (66,7)
5 (33,3)
6,927
(2,314-20,718)
<0,001
Không
110 (22,4)
381 (77,6)
Nhận xét: Nhóm tăng huyết áp có nguy
cơ tăng acid uric máu gấp 2,731 lần
(CI:1,397-5,339; p= 0,002) so với nhóm
không tăng huyết áp. Nhóm đái tháo đường
có nguy cơ tăng acid uric máu gấp 2,674 lần
(CI: 1,387-5.158; p= 0,004) so với nhóm
không đái tháo đường. Nhóm RLCH lipid
máu có nguy cơ tăng acid uric máu gấp 2,731
lần (CI:1,682-4,438; p < 0,001) so với nhóm
không RLCH lipid máu. Nhóm suy thận có
nguy cơ tăng acid uric máu gấp 6,927 lần
(CI: 2,314-20,718; p < 0,001) so với nhóm
không suy thận.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu
Nghiên cứu chúng tôi được thực hiện trên
506 bệnh nhân, với tuổi trung bình là 50,76 ±
13,44 tuổi (nhỏ nhất 19 tuổi – lớn nhất 85
tuổi). 50% bệnh nhân nghiên cứu của chúng
tôi ở tuổi mãn kinh. Tỷ lệ bệnh nhân thừa
cân, béo phì của chúng tôi lần lượt là 23,9%
và 20,1%. Tỷ lệ của chúng tôi cao hơn tỷ lệ
chung trong cộng đồng. Theo thông tin Bộ Y
tế, năm 2015 người trưởng thành Việt Nam
có khoảng 25% thừa cân, béo phì. Khác biệt
này có lẽ do cơ cấu tuổi, đối tượng nghiên
cứu. Bệnh nhân nghiên cứu của chúng tôi tập
trung nhiều ở tuổi 41-60, là các đối tượng
đến khám chữa bệnh tại bệnh viện, thường có
bệnh lý kèm theo nhiều hơn cộng đồng.
4.2. Nồng độ acid uric máu và tỷ lệ
tăng acid uric máu ở nhóm nghiên cứu
Ở nữ giới, acid uric máu tăng khi nồng
độ acid uric huyết thanh > 360 µmol/L. Các
bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi có
acid uric máu trung bình 312,53 ± 75,43
µmol/L. Acid uric thấp nhất là 148,1 µmol/L,
cao nhất là 731 µmol/L. Nồng độ acid uric
trong quần thể nghiên cứu phân bố chuẩn
theo đường cong chuông (bell curve). Trong
đó có 120 bệnh nhân có nồng độ acid uric
máu > 360 µmol/L (chiếm 23,7%). Tỷ lệ của
chúng tôi gần tương tự tỷ lệ tăng acid uric ở
nữ giới trưởng thành Mỹ năm 2007-2008
theo nghiên cứu của Zhu Y và cộng sự [5].
Nghiên cứu này chỉ ra nồng độ acid uric
máu trung bình của nữ giới trong cộng đồng
là 292,2 µmol/L và 21,6% nữ giới tăng acid
uric máu; con số này nam giới lần lượt là
368,4 µmol/ và 21,2%. Tuy nhiên, nồng độ
acid uric trung bình và tỷ lệ tăng acid uric
máu ở nữ giới khác nhau ở các khu vực địa
lý. Tại châu Á, tỷ lệ tăng acid uric máu thấp