Tăng Natri máu

Tăng Natri máu

Được gọi là tăng natri máu khi natri huyết tương vượt quá 145 mmol/l. Tất

cả các trường hợp tăng natri máu đều kèm theo tăng áp lực thẩm thấu của huyết

tương. Sự tăng áp lực thẩm thấu sẽ kích thích thùy sau của tuyến yên tiết ADH.

ADH có tác dụng tăng hấp thu nước ở ống lượn xa và ống góp để bình ổn

lại áp lực thẩm thấu đưa nồng độ natri máu về giới hạn bình thường (135 - 145

mmol/l). Sự tăng hấp thu nước sẽ làm giảm lượng nước tiểu, tăng độ thẩm thấu

của nước tiểu.

1. Triệu chứng của tăng natri máu.

- Khát nhiều.

- Run tay, rung chân.

- Trạng thái kích thích vật vã, khó chịu, thao cuồng.

- Thất điều vận động, mất thăng bằng, mất phối hợp động tác, ý thức

lẫn lộn, lú lẫn, co giật và hôn mê.

- Tăng natri máu nguy cơ chảy máu màng não và xuất huyết não.

- Nguy cơ tử vong cao khi natri máu > 180 mmol/l (hoặc >180

mEq/l).

Các triệu chứng trên xuất hiện khi tăng natri máu. Sự tăng natri máu,

tăng áp lực thẩm thấu sẽ làm nước từ tế bào khuếch tán ra dịch kẽ, gây mất nước tế

bào. Tăng natri máu mãn tính, tế bào thần kinh sẽ điều chỉnh lại áp lực thẩm thấu.

Tăng áp lực thẩm thấu nội bào được gọi là tích lũy thẩm thấu tự phát, bắt đầu từ

lúc 4 giờ sau khi tăng natri máu và duy trì 4 -7 ngày. Việc tăng áp lực thẩm thấu

trong tế bào thần kinh nhằm ngăn cản tình trạng mất nước do nước di chuyển từ tế

bào vào khoảng kẽ. Điều này cần chú ý khi điều trị giảm natri máu, phải làm giảm

natri máu từ từ.

2. Căn nguyên.

2.1. Do bù dịch ưu trương:

- Truyền nhiều dung dịch mặn ưu trương hoặc dung dịch natri

bicarbonat.

- Cường aldosteron tiên phát (hội chứng Conn): tăng huyết áp, uống nhiều,

đái nhiều, tetani, giảm K+, tăng natri máu.

- Hội chứng Cushing (u vỏ thượng thận tiết glucocorticoid) và bệnh

Cushing (u tuyến yên tiết ACTH).

- Điều trị: lợi tiểu thải muối, truyền dung dịch glucose 5%.

2.2. Tăng natri máu kết hợp với ứ dịch ngoại bào:

- Xuất hiện tăng natri máu khi mất dịch nhược trương, dịch bị mất do

ra mồ hôi, do đi lỏng, nôn, mất dịch qua hơi thở, do viêm phúc mạc, tắc ruột đều là

dịch có độ thẩm thấu thấp và nồng độ natri thấp so với natri huyết tương.

- Khối lượng dịch ngoại bào tăng do tăng natri máu kết hợp ứ dịch

ngoại bào, giảm khối lượng nước tiểu < 500ml/ngày, độ thẩm thấu niệu tăng >

1000 mOsmol.

2.3. Tăng natri máu và mất dịch ngoại bào thứ phát:

+ Đái tháo nhạt do hậu yên:

Đái tháo nhạt do căn nguyên tổn thương não gọi là đái tháo nhạt

do thần kinh (NDI: neurogenic diabetes insipidus).

- Rối loạn chức năng vùng dưới đồi.

- Do chấn thương, do phẫu thuật sọ não.

- Các bệnh u hạt (granulomatous diseases).

- U tuyến yên.

- Di căn ung thư vào não.

- Viêm não-màng não.

- Đái tháo nhạt do nguyên nhân thần kinh (NDI) có thể do di truyền thể

lặn, do đột biến của gen giới tính gây thiếu hụt gen chứa thụ cảm thể V2.

+ Đái tháo nhạt do thận không phụ thuộc ADH.

- Di chứng cuối cùng của một tổn thương thực thể ở thận (xơ hoá

vùng nhú thận, tổn thương ống lượn xa, tổn thương ống lượn gần).

- Đái tháo nhạt do mất thụ cảm thể ADH ở ống thận còn gọi đái

tháo nhạt trung tâm (CDI: central diabetes inipidus). Ngoài những nguyên nhân

tổn thương ống thận do mắc phải, CDI có thể do bẩm sinh.

Điều trị: để đưa nồng độ natri máu trở về bình thường cần bổ

sung bằng truyền dung dịch glucose 5% (hoặc dung dịch natriclorua 0,45%).

Lượng nước cần bổ sung (LNBS) tính theo công thức sau:

Na+ hiện có ´ Khối lượng nước toàn thể

LNBS = ----------------------------------------------------

Na + bình thường