Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Một số vấn đề về thu nhập và mức sống của dân cư trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường

_

>

^

A^ _

DAI HOC QUOC GIÀ HA NOI TRirÒNG DAI HOC KHOA HOC XÀ HÒI VÀ^VHÀN VÀN

NGUYÈN HOÀI DlTONG

x>

/v' __ _ /v''

MOT SO VAN DE VE THU NHÀP VA MÙC SONG CÙA DAN CU TRONO QUA TRÌNH CHUYÉN SANO N ÉN K I NH TÉ TEI TRUÒNG Ò VIÈT NAM

CHUYÉN NGÀNH: KINH TÉ CHINH TRI XÀ HÒI CHÙ NGHÌA

IVIÀ SO: 50201

LUAN VÀN THAC SI KHOA HOC KINH TÈ

NGUÒI HirÒNG DAN KHOA HOC:

1: PTS. KHOA HOC KINH TÉ: LE DANH TON 2: PTS. KHOA HOC KINH TÉ: PHAN HIJY Dl/ÒNG

HA NÒnOT'8

MUC LIJC

Trang

Phàn mór dàu

4 Chuang 1

Thu nhap va mure song - Nhiimg vàn de ly luan va

kinh nghiem quoc té.

1.1

Khai nie;n - Phan loai thu nhap va mùc song.

1.1.1

Muc sòMg.

!.1.2

Thu nhap

1.1.3

Mòi quan he giffa thu nhàp va mùc só'ng

1.2

Càc y^ii to' anh hucmg eòi thu nhap va mùc sO'ng.

1.2.1

NhucJiu.

1.2.2

Tàng turang kinh tè

1.2.3

N'ìóm càc yèu to' diéu kièn tu nhièn - vàn hoà - xà

bòi.

1.2.4

Tàc dòng cùa yé'u tó khoa hoc ky thuàr

1.2.5

Trinh dò nàng lue ca nhan

l .2.6

Qui mò, toc dò tàng dàn sO'.

].2.7

Nhóm càc >éu tó' thuòc ve ón dinh chtnh tri va che'

dò chinh sàch.

1.3

Thu nh'rip va mùc song a càc nuore dang phàt trién.

\.^

Kinh nghièm cùa mot so quòc già trong vìèc giài

quyé: -. il eie thu nha[) va n&ng cao mire song trong

dim cu.

!.4.I

FJriy mani: cong nghièp boa, tàng t!ui nW.ip, piai

quyd ngheo kiiò va bA't binh dìing - MO hirh

Malaixia.

i.4.2

Bài hoc cùa Pian quó'c trong thòi ky day manh còng

nghiep hoà.

1.4.3

Thu nhàp va mùc song cùa nguòi dan Niiat ban.

1.4.4

Gòng hoà nhàn dàn Trung hoa - Nàng cao thu nhàp

va mùc song cùa dàn cu trong tièn trinh cài càch

kinh té'.

1.4.5

He thò'ng phùc lai xà hòi trong nén kinh té thi tnràng

Gòng hoà Lién bang Due.

Chuang 2

Thuc trang thu nhap va muc song a Viét nam

2.1

Thu nhàp va mùc song dàn cu Viét nam trong thòi

ky kè hoach hoà tàp irung.

2.1.1

Dàc dié'm cùa ca chS quàn ly cu.

2.1.2

Dàc diém thu nhàp va mùc song trong ca che cu.

2.2

Su hình thành nén kinh té thi truàng va tàc dOng cùa

nò óòì vói thu nhàp va mùc song.

2.2.1

Chuyén sang kinh té thi truòng - nói dung ca bàn cùa

dòi mai kinh tè'a Viét nam.

2.2.2

Mó'i quan he giùa hình thành kinh té thi truàng va

vièc giai quyèi vàn de thu nhàp va mùc song.

2.2.3

Dàc diém cùa thu nhàp vìi mùc song trong qua trinh

chuyén sang nén kinh tè thi tnròng.

2.3

Vai trò cùa nhà nuóc Viet nam trong viéc giai quyét

v:i'n de ihu nhi)p va inuc song.

2.4

Dành già tinh hinh tiiu nhàp va mùc song sau !ian 10

nàm dAi mai.

Nhùrn^', ihành Iiai ca nari

2.4.1

Nhimn han che va PVM.VCH nhAn.

2.4.2

Ghuang3

Quan diém chung va giàì phàp chù yéu nhàm

dàm bào va nàng cao thu nhap va mure song cùa

dàn cu trong giai doan hien nay.

1^2

3.1

Quan diè'm chung trong giài quyè't vàn de thu nhàp

va mùc song.

102

3.2

Nhiìng giài phàp chù yèu.

105

3.2.1

On dinh va tàng tniang kinh té'.

105

3.2.2

Giài quyèt vàn de vièc làm va chO'ng thà't nghiép.

115

3.2.3

Han che' giàn càch thu nhàp va dàm bào còng bang

xàhOi

119

3.2.4

Day manh xoà dói giàm nghèo.

124

3.2.5

Gàc giài phàp ve Dàn so', Giào due, Y tè va Mòi

truàng

128

Két luan

235

Danh muc tài Heu tham khào

I39

PHAN MÒ DAU

1. Tinh càp thiet cùa de tài:

Lich su phàt trié^n cùa xà hòi loài nguòi gàn lién vói boat dòng lao dòng san

xuàt, do là qua trinh di tu giàn don tói phùc tap. Mot màt no là diéu kièn dé^ con

nguòi ngày mot hoàn thièn, mat khàc boat dòng do chinh là nhàm dàp ùng che càc

nhu càu ngày càng tàng cùa con nguòi. San xuà't phàt trié'n tao diéu kièn cho con

nguòi co diéu kièn song tòt hon, con nguòi càng duac giài phóng, tu dò co thè' tàp

trung thé^ lue va tri lue nhàm tao ra nhung nàng lue mòi làm tàng nàng suàt lao

dòng, san xuà't ra ngày càng nhiéu san phàn phue vu cho dòi song con nguòi. Muc

tiéu chung là nhu vày, tuy nhièn giiia càc quò'c già va khu vue khàc nhau thi qua

trinh dò dién ra a nhung tàng bàc khàc nhau, nhung co thé^ nói ràng, nàng cao thu

nhàp va mùc song cùa nguòi dàn là vàn de nén tàng trong toàn bò boat dòng cùa su

phàt trié^n. Nhiéu còng trinh nghièn cùu dà khàng dinh ràng: mùc song, mùc dò

thoà man nhu càu là dòng lue lón nhàt thùc day moi boat dòng cùa càc ca nhàn va

là dòng lue phàt trié^n cùa moi xà bòi.

Dòi vói Vièt nam, vàn de thu nhàp va mùc sò'ng cùa dàn cu dà duac Dàng va

Nhà nuóc dàc bièt quan tàm, coi là muc tiéu, nhiém vu quan trong càn giài quyèt

trong nhiéu nàm qua. Chuyén sang kinh tè thi truòng là con duòng ca bàn nhàt de'

nàng cao thu nhàp va mùc só'ng cùa dàn cu Vièt nam. Sau hon 10 nàm dói mòi, thu

nhàp va mùc só'ng cùa dàn cu Viét nam dà co nhiìtig cài thièn dàng kè'. Tuy nhièn,

trong linh vuc thu nhàp va mùc song dà va dang này sinh nhùng vàii de gay gàt dòi

boi phài co su nghièn eiifu ve màt ly luàn va tim kiè'm nhùng giài phàp thuc tièn

nhàm dat duac su phàt trièn ben viiìig cùa dà't nuóc.

Xuà't phàt tu thuc tién do, bàn luàn vàn thac sT này duce thu'c hién vói de tài:

''Mot so vàn de ve thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong qua trinh chuyén

sang nén kinh té thi tru&tig ò Vièt nam'\

2. Tinh hình nghièn cihi ve de tài:

Vàn de thu nhàp va mùc song cùa dàn cu Viét nam trong qua trinh chuyén

sang kinh tè' thi truòng dà duac nghièn ciiu duói nhiéu giàc dò khàc nhau cùa càc

nhà quàn ly cung nhu càc nhà kinh tè' cùa Vièt nam va nuóc ngoài. Mot so' còng

trinh nghièn eùu, thò'ng kè co lién quan tói vàn de thu nhàp va mùc song co thè' kè'

ra a day do là:

- Poverty Elimination In Vietnam (UNDP, UNFPA, UNICEF, 1995).

- Vietnam Poverty Assessment And Strategy (WORLD BANK, 1995).

- Khào sàt mùc só'ng dàn cu Viét nam 1992 - 1993 (UBKH Nhà nuóc, 1994)

- Tièn kip - Phàt triè'n nàng lue de xoà dói giàm nghèo a Viét nam (UNDP

va UNICEP Ha nói thàng 10 nàm 1996).

- Xoà dói giàm nghèo, Vàn pbòng chình phù Vièt nam, Chuang trinh phàt

trièn Lién bop quó'c, Ngàn hàng thé'giói, Nhà xuàt bàn Ha nói, 1997

Tuy nhièn cho tói nay chua co còng trinh nào nghièn cùu vàn de này mot

càch he thò'ng eà ve ly luàn va thuc tién. Vàn de thu nhàp va mùc sò'ng mòi chi

dugc dat xen kè trong nhung còng trinh mang tinh tóng quan ve kinh tè'-xà bòi,

hoàc mòi chi giói han a mot hay mot vài khia canh cùa vàn de. Trong luàn vàn, vàn

de thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong qua trinh chuyén sang nén kinh tè' thi

truòng a Vièt nam se dugc trinh bay co he thò'ng va toàn dién hon, dù là trèn nhimg

vàn de ca bàn nhàt

3. Muc dich nghièn cihi cùa de tài:

- L^m sang tò mot so vàn de ly luàn, phuang phàp luàn ve thu nhàp va mùc

song cùa dàn cu trong qua trinh chuyén sang kinh tè'thi truòng a Viét nam.

- Dua ra nhung quan diém va giài phàp nhàm dàm bào va nàng cao thu

nhàp. mùc song cùa dàn cu Viit nam trong giai doan hién nay.

4. Doi tirong va pham vi nghièn curo cùa de tài:

Luàn vàn nghièn ciru duói góc dò kinh tè' chinh tri hoc trèn binh dién vi mò mot so

vàn de ve thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong thòi ky chuyè'n sang nén kinh té

thi truòng a Vièt nam.

5. Phuang phàp nghièn cihi:

Trong qua trinh thuc hién de tài, chung tói su dung phuang phàp cùa chù

nghia duy vàt bién chùng va chù nghla duy vàt lich su. Dóng thòi chù y dè'n càc

phuang phàp so sành, phàn tich, tóng hgrp, phuang phàp thò'ng kè kinh tè.

6. Dóng góp cùa luan vàn:

- He thò'ng hoà ve màt ly luàn vàn de thu nhàp va mùc song trong nén kinh

té thi truòng.

- Phàn tìch kinh nghièm cùa mot so' quó'c già diè'n hình trong vièc giài quyèt

vàn de thu nhàp va mùc song cùa dàn cu .

- Phàn tich tinh hình thu nhàp va mùc song cùa dàn cu Viét nam trong qua

trinh chuyén sang nén kinh té'thi tnròng.

- Néu quan diém va de xuàt mot so' giài phàp ca bàn nhàm dàm bào va nàng

cao thu nhàp va mùc song cùa dàn cu Viét nam trong giai doan hièn nay.

1. Két càu cùa luan vàn:

Ngoài phàn ma dàu, kè't luàn va danh muc tài lièu tham khào, nói dung luàn

vàn dugc bò cuc thành ba chuang:

- Chuang 1: Thu nhàp va mùc sò'ng - nhùng vàn de ly luàn va kinh nghlém

quóc té.

- (Thuang 2: Thuc trang thu nhàp va mùc song a Viét nam. - Chuang 3: Quan dié'm chung va giài phàp chù yèu nhàm dàm bào va nàng

cao thu nhàp va mùc song cùa dàn cu trong giai doan hién nay.

_ ^'

-_^

^' CHUONG 1: THU NHAP VA MtTC SÒNG-NHÙNG VÀN DE LV LUÀN VA

KINH NGHIEM QUÓC TÉ

1.1 Khài niem - Phàn loai thu nhàp va mùc song

1.1.1 Mùc song.

l.l.l.lKhài niem mùc song

Vàn de mùc só'ng dugc nhiéu nuóc va tó chùc quò'c tè' quan tàm. O

Vièt nam, muc tiéu dàn giàu nuóc manh luòn dugc Dàng va nhà nuóc dat lén

làm muc tiéu hàng dàu. Còng tàc dành già mùc sò'ng dà dugc tièn hành hàng

eh tic nàm nay, tuy liliièn do vàn con là mot vàn de con gay nhiéu tranh luàn

dàc biét là klii di sàu vào càc chi tiéu dành già de dua ra dugc khài nièm

chuàn mire ve mùc song.

Kinh tè hoc hién dai coi mùc song là tÓng khói lugng hàng boa va

dich vu ma con nguòi co thè' mua dugc bai so' tién ma ho kiè'm dugc. Trèn

thuc tè, khài nièm này dugc hiéu là mùc dò thòa man càc nhu càu ve vàt

chat va tinh thàn cùa xà bòi vói nhùng tiéu chuàn song nhàt dinh dugc xà

bòi thùa nhàn, theo càch này thi mùc song dugc hiéu a hai khia canh:

- Khói lugng hàng hóa, vàt phàm tièu dùng va dich vii co dugc de'

thòa man nhu càu tai mot thòi diém.

- Già tri va ca càu cua cac hàr.g bòa, vàt phàm tiéu dùng va dich vu

dò.

Nhimg mot diéu ma chùng ta déu rò là nliu càu cùa nhùng ngiròi khàc

nhau thi khàc nhau va nhu CuU dò cùng khòng va3\ bàt bié'u ma nò iuón biè'n

dòi theo thco thòi f^iin cùnj su [)hàl trién cua loài nguòi theo trinh tu tu thàp

tói cao va ngày cìinii d:\ ;^;ng. Do dò, ycH lo lich sir cióng vai irò nhàt dinh

trong vièc xàc dinli va dar.h gi-i \T!ÙC SO;I;: CC.V con n[:irài.

Lày nhung chi tiéu nào de dành già mùc song cùa con nguòi là mot

vàn de hét sue nan giài. Néu ehi dua vào ehi tièu thu nhàp quò'c dàn binh

quàn dàu nguòi thi xày ra tinh trang là khòng phài nuóc nào co thu nhàp

binh quàn dàu nguòi cao hon là nguòi dàn co mùc song cao han. Thuc té cho

thày co nhùng nuóc thu nhàp binh quàn dàu nguòi là thàp nhung dòi song

nguòi dàn nuóc dò khòng phài là thàt khó khan.

Tu quan diém dò, tó chùc Lién hgp quó'c dua ra chi so' phàt trién con

nguòi HDI nhàm dành già mùc dò phàt trién cùa nguòi dàn mòi quò'c già.

HDI là su két hgp cùa ba thành tó' ca bàn lién quan tói cuòc song con nguòi,

dò là: tuoi thg, tri thùc, va mùc thu nhàp dua trèn GDP thuc tè binh quàn dàu

nguòi dà diéu chinh bang phuang phàp sue mua tuang duang tinh cùng mot

dan vi tién thò'ng nhàt là USD.

Thòng qua nhùng làp luàn dà néu trèn, ta co thè rùt ra khài nièm

chung, tóng quàt ve mùc song:

Mùc só'ng là mot pham trù kinh tè xà bòi mang tinh lich su, phàn ành

trinh dò phàt trién kinh tè'-xà bòi tai mot thòi diém nhàt dinh, là mùc dò ihòa

man càc nhu càu ve vàt chat va tinh thàn cùa xà bòi vói nhùng tièu chuàn

nhàt dinh dugc xà bòi thùa nhàn.

Nhu vày, nói dung ca bàn cùa mùc sò'ng là su thòa man va dàp ùng

càc nhu càu dà dugc thiè't làp phù hgp vói trinh dò phàt trién cùa quó'c già tai

mot thòi diém bao góm:

- An.

- Mac.

- Nlià ò.

- Dò dùng sinh boat.

- Ciao thòng di lai va thòng tin lién lac.

- Chàm sóc V tè'.

- Giào due.

- Huong thu vàn hóa.

- Dich vu còng còng.

- Mòi truòng va mùc dò ò nhiém mòi truòng.

- Mùc dò an toàn cùa con nguòi trong cuòc song va vièc làm.

- Thòi gian nhàn rói va vièc su dung thòi gian nhàn ròi.

l.l.L2Phàn loai mùc song

Qua khài nièm dua ra, chùng ta thày ràng mùc song là mang tinh

tuang dòi, mang tinh lành thó, quò'c già, vùng, nhóm dàn cu. Qui luàt phàt

trién khòng déu cùng su ma ròng giao luu quó'c té cho chùng ta thày mùc

song a mòi nuóc, mòi vùng là eó su klìàc bièt. Néu tam gàc vièc dói chiéu

so sành trèn pham vi quó'c té ma giói han nghièn cùu a tùng quó'c già cu thè

thi eó thè phàn ehia mùc song thành càc loai sau:

- Mùc song cao.

- Mùc song chung cùa xà hòi.

- Mùc song tó'i thiéu.

- Nghèo dói.

De co thè phàn mùc só'ng thành càc loai trèn, diéu quan trong là phài

xày dung dugc mot he thò'ng càc chi tièu mang tinh lóng hgp de dành già

mùc song, he thòng này phài dat dugc hai yèu càu sau:

- Trinh dò phàt trién cùa nhu càu, thè hièn qua su phong phù, da dang

ciing nhu mùc dò tièn tién cùa nhi; càu.

- Mùc dò, khà nàng thòa man càc nhu càu dò.

Nhìn khài quàt thi ca hai yéu càu này déu phài dira trèn ca sa trinh dò

phàt trièn cùa nén kinh tè'-xà hòi.

9

Mùc song cao là khà nàng dàp ùng cao nhàt moi nhu càu, tao ra

nhiing diéu kièn thuàn Igi nhàt de con nguòi tu hoàn thièn va phàt trién toàn

dién.

Mùc song chung cùa xà bòi là mùc song a mùc trung binh cùa xà bòi

tai mòi trinh dò phàt trién nhàt dinh cùa nén kinh tè' xà hòi. Mùc song chung

eó khuynh huòng là mùc song cùa dai da so' dàn chùng.

Mùc song tó'i thiéu là mùc dò thòa man cho càc nhu càu tói thiéu cùa

con nguòi tai mot thòi diém nhàt dinh. Mùc song tó'i thiéu thuòng dugc thè

hièn qua hai màt: già tri va hién vàt. Ve hièn vàt, nò thè hièn qua ca càu,

chùng loai càc tu lièu sinh boat va càc dich vu sinh boat càn thiè't cho cuòc

só'ng (àn, màc, a, di lai...). Ve già tri, no biéu hién qua già tri cùa càc tu liéu

sinh boat va dich vu sinh boat càn thiét. Mùc sò'ng tó'i thiéu là mùc song

thàp nhàt co thè chàp nhàn cùa con nguòi trong mòi hoàn cành cu thè cùa

nén kinh tè'-xà bòi. Dò là mùc só'ng giói han ma duói mùc dò con nguòi

kiióng eó khà nàng tài san xuàt giàn dan sue lao dòng va dugc dàm bào nhàn

càch, va khi dò, con nguòi bi rai vào tinh trang nghèo dói, khó cuc.

Nghèo dói là mot vàn de dugc bàn tói nhiéu trong giai doan hién nay.

Dò là tinh trang con nguòi song trong cành khòng co nàng lue hoàc thiéu

khà nàng de duy tri cuòc só'ng va tham già vào dòi sò'ng xà bòi. Nghèo dói

lai dugc ehia làm hai loai: nghèo tuyét dòi va nghèo tuang dò'i. Nghèo tuyét

dòi là vièc khòng eó khà nàng thòa man nbùng nhu càu tó'i thiéu nhàm duy

tri cuòc song. Nghèo tuang dòi de càp tói nhùng nguòi nghèo nhàt ve phàn

phòi thu nhàp, dò là nhùng nguòi khòng co khà nàng dat dè'n mot tiéu chuàn

song hién tai [ 48] . Nghèo dói tuyét dò; co xu huòng de càp tòi nhùng nguòi

hi thiéu àn theo nghia dcn, nghèo tuang dòi de càp tói nhùng nguòi nghèo

khó nhàt trong xà bòi ò mòi quò'c già, nghèo tuan.f;; dòi thay dói theo thòi

gian tuy thuòc vào mùc song chung cùa xà bòi [ 48J.

0

1.1.2 Thu nhàp

1.1.2.1Khài niem thu nhap

Mot trong nhùng yéu tó' qui dinh mùc song cùa mòi con nguòi, mòi

già dinh là tài san cùa eà nhàn, già dinh dò. Tài san dugc hinh thành thòng

qua thu nhàp bang nhiéu nguón khàc nhau. Quan niém thu nhàp ve ly thuyét

con khà don giàn, trong thuc té', vièc dinh nghla va xàc dinh thu nhàp con là

vàn de hé't sue khó khan.

Dò'i vói phàn lón nhùng nguòi làm còng àn luang thi vièc xàc dinh

thu nhàp con tuang dò'i de dàng. Nhimg dò'i vói nhùng nguòi kinh doanh thi

vó cùng phùc tap.

Bàn ve thu nhàp, chua thày tài liéu nào dua ra dinh nghia chung ma

mai chi ra tìmg loai thu nhàp cu thè: thu nhàp quò'c dàn, thu nhàp còng ty,

thu nhàp eà nhàn,... nhùtig khài nièm này cùng chi dùng lai a nhùng khoàn

muc tao thành trong tùng loai thu nhàp. Qua nhiJng khài nièm dò ta thày,

giùa càc khài nièm ve thu nhàp tuy co dò'i tugng là khàc nhau, song giùa

chùng eó nliùng diém chung va eó mòi lién he ràng buòc ma khi ta bàn tói

loai hinh thu nhàp này thi khòng thè khòng M càp tói loai hình thu nhàp

khàc.

Theo dinh nghla cùa Haig-Simons dua ra thi thu nhàp là tóng dai so

cùa già tri thi truòng càc quyén Igi dugc huòng duói dang tièu dùng va

nhùng thay dòi ve già trj trong tóng càc quyén sa hùu trong mot khoàng thòi

gian nhà't djnh. Theo qa-in diém này thi thu nhàp góm hai phàn: phàn thù

nhàt góm già tri thi truòng càc hàng hóa. dich vii dà tiéu thu, nhu vày chua

phàn ành day dù phàn ihu nhàp dà dugc càt trù va dafi giàn chi coi thu nhàp

là nhùng vàt phàm va dich vu tiéu dùng. Mat khàc, thu nhàp rà't khó xàc

dinh bòi chiù su chi phòi manh cùa yéu 16 già cà càc hàng hóa, dich vu tròri

thi truòng. Phàn thù hai trong dinh nghia cùa Haig-Simons là eoi thu nhàp

góm cà già tri tàng thèm cùa càc tài san thuòc quyén sa hùu. Thu nhàp này

con hét sue ma ho bai già tri tàng thèm dò mòi hoàn toàn a dang tiém nàng,

nò chi tao ra thu nhàp khi thuc hièn chuyén quyén sa hùu. Dinh nghia này

cùng cho ta thày giùa thu nhàp va quyén sa hùu co mot mó'i lién he ràng

buòc.

Samuelson-nhà kinh té' hoc nói tié'ng nguòi My dà dua ra khài niém

thu nhàp nhu sau: "Thu nhàp là tóng so' tién kiè'm dugc hoàc thu góp dugc

trong mot khoàng thòi gian nhàt dinh "[31,244]. Nhu vày óng dà dua yéu tó'

thòi gian vào trong khài niém va thu nhàp là phài dugc tinh trong mot

khoàng thòi gian nhàt dinh, theo óng khoàng thòi gian dò thuòng dugc tinh

là mot nàm [31,244].

Thuàt ngù tién ma óng su dung trong khài niém là nhùng khoàn thu

duói dang tién tè hay hién vàt dugc tinh thành tièn, nò bao góm eà phàn san

xuàt de tu tiéu dùng va tièu dùng càc dich vu ma khòng phài tra tién.

Thu nhàp ma Samuelson nói tói là thu nhàp cùa mòi eà nhàn. Trong

khài niém ma óng dua ra khòng ehi néu lén thu nhàp theo y nghia thuàn tùy

ma trong dò con ehùa dufng cà vàn de phàn phò'i lai thu nhàp, diéu này dugc

thè hién khi óng bàn tói càc vàn de thuòc ve thué' khóa, càc khoàn chuyén

tién cùa chinh phù, càc bào dàm xà bòi va ckc dich vu, hàng hóa còng còng.

Qua càc khài nièm cùa càc nhà kinh tè bàn ve vàn de thu nhàp, ta

thà'y khài niém thu nhàp co nhùng diém chung sau day;

- Thu nhàp là nhùng khoàn Igi thu dugc trong mot khoàng thòi gian.

- Lai ich do eó thè dugc biéu hièn duói nhùng hinh thùc khàc nhau

nhung eó chung thuòc do bang tién.

- Thu nhàp hinh thành trong qua trinh phàn phòi va phàn phòi lai.

Tu nhùng dành già trèn ta co thè dua ra khài niém tóng quàt ve thu

nhàp:

Thu nhàp là tóng già tri nhàn dugc, thu dugc trong mot khoàng thòi

gian nhàt dinh, càc già tri ò dàyduac biéu hién bang tién tè, già tri càc hình

thùc vàt chat, phi vàt chat.

O day càn luu y phàn bièt giùa khài niém thu nhàp va khài niém tài

san. TTiu nhàp là mot dòng tién chày, con tài san là so' cùa cài vàt chat va tài

chinh dugc tinh tai mot thòi diém.

Nói tói thu nhàp khòng thè khòng nói tói vàn de bàt binh dàng trong

thu nhàp. Bàt binh dàng trong thu nhàp là su khàc bièt ve thu nhàp giùa càc

tàng lóp trong dàn cu.

San phàm xà hòi dugc tao ra nhò lao dòng xà bòi. Tuy nhièn mòi cà

nhàn tham già vào qua trinh san xuàt vói nhùng vj tri khàc nhau, su dóng

góp cùa ho cùng khàc nhau va ho cùng nhàn dugc nhùng phàn khàc nhau

trong khói san phàm chung ma toàn xà bòi cùng tao ra.

Bàt binh dàng góm hai loai: bàt binh dàng theo chiéu ngang va bàt

binh dàng theo chiéu dgc. Bàt binh dàng theo chiéu ngang ià bàt binh dàng

giùa nhùng nguòi làm nhùng còng vièc co cùng tinh chat nhu nhau. Bàt binh

dàng theo chiéu dgc là bàt binh dàng giùa nhùng nguòi làm vièc ò nhùng

vùng khàc nhau hoàc eó còng vièc mang tinh chat khàc nhau. Bàt binh dàng

trong thu nhàp bàt nguón tu si; khàc bièt ve vi tri trong he thò'ng phàn còng

lao dòng xà hòi.

De bièu dièn mùc dò bà't binh dàng nguòi ta su dung duòng cong

Lorenz. De dinìg duòng cong l_x:)renz, ihu nhàp cùa nguòi nhàn dugc phàn

loai va sàp xèp tu mùc thu nhàf) thàp nhàt tói mùc thu nhàp cao nhàt dat

theo iruc tung. Duòng cong Lorenz chi ra ty le phàn iràm cùa tóng thu nhàp

13

Gòng dòn cùa nguòi nhàn. Hinh dang cùa duòng cong này chi ra mùc dò bàt

binh dàng trong phàn phòi thu nhàp.

100% Thu nhap

Duòng cong Lorenz theo dinh nghla càn phài gap duòng thàng 45° a góc ben trai phia duói (0% so nguòi nhàn phài nhàn dugc 0% phàn thu nhap) va ò góc trèn ben phài (100% so nguòi nhàn phài nhàn dugc 100% phàn thu nhàp).

100% Dàn cu

Nè'u chi co mot cà nhàn hay già dinh nhàn dugc thu nhàp thi no se di

theo duòng bién phia duói va ben phài - biéu thi su hoàn toàn bàt binh dàng.

Trong tmòng hgp tóng quàt, nò nàm dàu do a giùa. Su bàt binh dàng cùa

duòng cong phàn phòi càng lón thi nò càng xa duòng thàng 45° - là duòng

hoàn toàn binh dàng. So do thuòng dugc dùng nhàt là ty só' tàp trung Gini

nhàn dugc tu duòng cong Lorenz. Ty só này rat de hiéu nhu là già tri dièn

tich cùa phàn bi giói boi duòng 45° va duòng cong (A) ehia cho dién tich

cùa tam giàc vuòng eó ehùa (A). Tue là phàn dién tich (A) càng lón thi mùc

dò bàt binh dàng càng cao va già tri cùa ty só tàp trung Gini cùng càng lón.

Nhu ta thày. già tri ty só' Gini di tu 0 (hoàn toàn binh dàng) tód 1 (hoàn toàn

bàt binh dàng) [10, 149].

Chénh léch ve thu nhàp trong non kinh tè dugc giài quyé't chù yéu

bang he thò'ng thué thu nhàp va he thòng chuyén khoàn, Bà't binh dàng ve

thu nhàp bi xóa nhòa bòi chi so thu nhàp quò'c dàn bìnli quàn dàu nguòi. Tuy

vày chi so này cùng phàji nào phàn ành tóng thu nhàp cùa dàn cu trong mot

nuóc. Oli só tliu nhàp binh quàn dugc xàc dinh bang càch lày tóng thu nhàp

14

quóe dàn ehia cho tóng dàn só cùa quò'c già. Nhu càc nhà kinh té hoc dinh

nghia, thu nhàp quóc dàn là san phàm quó'c dàn ròng cùa nén kinh té, nò

dugc tinh bang càch lày già tri GNP theo chi phi cho yéii tò san xuàt trù di

khàu bao [9, 20 ]. Thu nhàp quò'c dàn tinh khói lugng tién ma nén kinh tè co

san de chi tièu cho hàng hóa va dich vu sau khi trù di mot khoàn tién dù de

duy tri quy vò'n cùa no nguyén ven bang càch tinh khàu hao. Khòng dugc

cho ràng thu nhàp quó'c dàn bang tÓng thu nhàp cùa càc cà nhàn còng dòn,

bòi ràng, néii thu nhàp quó'c dàn dugc tinh nhu vày thi moi thu nhàp cùa cà

nhàn déu góp phàn tao thành thu nhàp quó'c dàn ma diéu này hoàn toàn

khòng chinh xàc. Né'u xét nén san xuàt xà bòi theo nghia ròng, bao góm: san

xuà't - phàn phòi - trao dói - tiéu dùng thi khòng phài giai doan nào cùng tao

ra thu nhàp dòng thòi tao ra cà già tri, làm tàng già tri tóng san phàm xà bòi.

Va do do, viec tinh thu nhàp quó'c dàn se bi trùng làp va bi làn lón giùa thu

nhàp quóc dàn va tiéu dùng quóe dàn, nhàm làn giùa qua trinh sàng tao ra

thu nhàp quò'c dàn va qua trinh phàn phò'i lai thu nhàp quóc dàn.

:> 1

•>

1.1.2.2Phàn loai Thu nhap

(a) Càn cu vào chu thè huang thu nhàp ma phàn loai thi thu nhàp

dugc ehia thành thu nhàp còng ty, thu nhàp ho già dinh, thu nhàp cà nhàn:

*Thu nhàp còng ty

Còng ty là sir lién két cùa hai hay nhiéu cà nhàn hoàc phàp nhàn bang

su kièn phàp ly tién liành boat dóng san xuàt kinh doanh.

ITiu nhàp cùa còng ty dugc xàc dinh bang tóng doanh thu trù di càc

chi phi hgp ly (tién lirong, chi phi vàt tu, tién tra lai, khàu hao...)

Nhu vày eó thè thày thu nhàp còng ty chinh bang )gi nhuàn cùa còng

ty trong san xuàt kinh Joanh.

* Thu nhàp cà nhàn

Thu nhàp cùa eà nhàn bao góm càc dòng tién làm tàng khói tài san

cùa mòi eà nhàn. Thu nhàp eà ahàn bao góm: tién luang, càc khoàn thu co

tinh chat luang, tién lai eó tue, tién lai tiét kiém, tién lai do cho thué tài

san

* Thu nhàp ho già dinh:

Ho già dinh là tàp hgp mot hoàc mot só nguòi eó quan he huyét

thò'ng, quan he hòn nhàn hoàc nuói duòng, cùng chung song trong mot mài

nhà, eó ngàn sàch chung va sinh boat chung. Già dinh là té bào kinh té - xà

bòi cùa quò'c già.

Ho già dinh eó chung ngàn sàch, do dò phài eó nguón thu nhàp de bó

xung vào ngàn sàch chung dò. Tliu nhàp cùa bò già dinh dugc hinh thành tu

thu nhàp cùa tùng cà nliàn trong ho hoàc cung eó thè hinh thành tu két qua

boat dòng san xuàt kinh doanh, dich vu cùng nhu càc khoàn tién dugc huòng

khàc cùa ho. Diém nhàn manh là, thu nhàp ho già dinh phài do càc thành

vièn trong già dinh cùng góp phàn tao nén. Mòi thành vièn là dòng sa hùu

chù dò'i vói tài san cùa ho. Thu nhàp ho già dinh phu thuòc nàng lue cùa mòi

thành vièn va qui mò cùa ho.

(b) Càn cu theo giói han lành thó quò'c già, thu nhàp dugc ehia thành:

thu nhàp co nguón hinh thành tu trong nuóc va thu nhàp eó nguón hình

thành tu nuóc ngoài.

Cùng vói xu huòng toàn càu bòa nén kinh té va mò ròng boat dóng

kinh tè dòi ngoai thi viéc cà nhàn, phàp nhàn co quò'c tich nuóc này tién

iiành dAu tu, san xuàt kinh doanh hay lao dòng a mot nuóc khàc ngày mot

trò thành hièn tugng phò biè'n. Càc khoàn thu nhàp tu càc 'loat dòng kè trèn

dugc chuyén ve nuóc cùa c!ui thè dàu lu bay nguòi lao dóng hinh thành nèn

thu nhàp lù ngoài nuóc.

Thu nhàp hinh thành tu trong nuóc là thu nhàp ma dòng tién chày

khòng vugt qua bién giói quóe già.

(e) Càn cu vào tinh déu dàn, thu nhàp dugc ehia thành: thu nhàp

thuòng xuyèn, Ón dinh va thu nhàp bàt thuòng.

Thu nhàp eó tinh ón dinh nhu tién luang, tién lai,... Thu nhàp loai này

là khoàn thu déu dàn va co só lugng it bién dòng theo thòi gian.

Thu nhàp bàt thuòng là nhùng khoàn thu hình thành khòng nàm trong

du tinh truóc cùa nguòi huòng thu nhàp hoàc bàn thàn loai thu nhàp dò eó

tinh bàt thuòng (tién trùng xó só, thu nhàp tu ehia lai eó phàn, thu nhàp hinh

thành thòng qua giao dich tàng, cho tài san). Ty trong mòi loai thu nhàp trèn

co ành huòng lón tói khuynh huòng tièu dùng va tiét kiém cùa nguòi eó thu

nhàp.

(d) Càn cu vào su diéu chinh cùa phàp luàt, thu nhàp dugc ehia thành:

thu nhàp hgp phàp va thu nhàp bàt hgp phàp.

Lgi ich kinh tè' là dóng ca thùc day con nguòi ta hành dóng. Tuy

nhièn eó nhiJng boat dóng dugc luàt phàp cho phép, kè't qua san xuàt kinh

doanh va thu nhàp nhàn dugc tu càc boat dòng này dugc coi là thu nhàp hgp

phàp. Nhùng khoàn thu nhàp eó dugc tu càc boat dòng bi phàp luàt nghièm

càm là thu nhàp bàt hgp phàp.

(e) Càn cu vào sue mua hàng bòa, dich vu tièu dùng, thu nhàp dugc

ehia thành: thu nhàp danh nghla va thu nhàp thuc té'.

Ta bièt ràng, thu nhàp eó :huóc do bang tién, ma thuòc do này lai eó

tinh co giàn, nò chiù sir chi phòi cùa bién dóng già cà. Lam phàt già cà làm

cho thuòc do bang tién thay dói.

Thu nhàp dugc tinh bang dóng tién hién hành gei là tliu nhàp danh

nghTa.

TRy-i:vvTr;:''^ • ^ '

V- ^ 5 * . r ; ^^

Thu nhàp thuc tè' là thu nhàp sau khi dà loai trù su ành huòng cùa yèu

tó già eà va lam phàt. Thu nhàp thuc té phàn ành khói lugng hàng hóa va

dich vu thuc ma nguòi nhàn thu nhàp eó thè mua dugc trén thi truòng bang

khoàn thu nhàp dò.

9 .'•

. r

9

Thu nhàp thuc té = Thu nhàp danh nghla/ Chi só già ca.

(g) Càn cu vào quyén su dung thu nhàp ma ehia thành: thu nhàp truóc

thué thu nhap va thu nhàp sau thué thu nhàp hay con ggi là thu nhàp co thè

su dung dugc.

Mot trong nhùng boat dóng cùa nhà nuóc do là dành thué'. Nguòi eó

thu nhàp là mot trong nhùng dò'i tugng phài nòp thué', thué thu nhàp là mot

nguón bó sung lón cho ngàn sàch nhà nuóc.

Dói tugng cùa thué thu nhàp eà nhàn chinh là tóng thu nhàp cùa cà

nhàn (sau klii dà trù di nhùng khoàn ma luàt phàp cho phép) - dò là thu nhàp

phài chiù thué' hay con ggi là thu nhàp truóc thué'. Thu nhàp sau thué' bang

thu nhàp truóc thué'trù di khoàn thué phài nòp.

Mùc thué phài nòp = Thu nhàp chiù thué X Thué suàt.

Thu nhàp sau thué là thu nhàp eó khà nàng su dung cùa nguòi nhàn

thu nhàp, nò co y nghla rat quan trong, qua só iugng thuc té ma nguòi co thu

nhàp co thè phàn ehia thành quy tiéu dùng hay quy tié't kiém theo y muòn.

(h) Càn eù vào nguón góc hình thành, thu nhàp dugc ehia thành: thu

nhàp tu boat dóng kinh té va thu nhàp khòng tu boat dòng kinh té.

Thu nhàp tu boat dóng kinh té là thu nhàp thòng qua phàn phòi làn

thù nhàt (phàn phò'i làn dàu). Trong nhóm thu nhàp này la lai eó thè ehia

thành hai loai: thu nhàp tu lao dòng va càc loai thu nhàp khàc.

. - •'

Lao dòng cua con nguòi là mot trong nliùng yéu tò cua qua trinh san

xuàt tao ra cùa cài vàt chat cho xà bòi. Thòng qua lao dóng, con nguòi dugc

huòng thành qua tu tóng khói cùa cài dò, hinh thành nèn thu nhàp tu lao

dóng duói càc dang tién luang, tién còng va càc khoàn thu eó tinh chat

luang. Tién luang là già eà cùa hàng bòa sue lao dóng dugc biéu hién ra bé

ngoài nhu già cà cùa lao dòng. Tién luang là hình thùc thu nhàp dàc thù cùa

lao dòng làm thué. Tién luang dugc tra càn cu vào so lugng, chat lugng lao

dòng, thuc trang quan he cung càu lao dòng va chiù tàc dòng cùa càc quan

bé kinh tè'-xà bòi khàc. Thu nhàp cùa lao dóng làm thué gàn vói khà nàng

lao dóng cùa eà nhàn, dugc do luòng bang kè't qua lao dòng .

Càn chù y phàn bièt thu nhàp tu lao dòng làm thué vói thu nhàp tu

lao dòng làm chù. Nhùng nguòi lao dòng làm chù vùa là nguòi lao dòng

dóng thòi vùa là chù thè quàn ly qua trinh lao dòng san xuà't, dÓng thòi duói

góc dò phàp ly thi ho là chù thè cùa boat dòng san xuàt kinh doanh. Nhùng

nguòi lao dòng làm chù co thè là nguòi nòng dàn, chù doanh nghiép tu

nhàn... Thu nhàp cùa lao dòng làm chù phu thuòc hiéu qua cùa qua trinh san

xuà't kinh doanh. Do dò thu nhàp tu lao dóng loai này co thè cao hay thàp

tùy thuòc dành già cùa thi truòng ve san phàm san xuàt kinh doanh cùa ho.

Khoàn thu nhàp vugt qua tién luang còng nhàn làm thué dugc càc nhà kinh

té hoc co dién ggi là khoàn lién thuòng cho nguòi chù vi ly do mao hiém va

tài nàn^- quàn ly cùa ho.

lliu nhàp tu hoai 'tòng kinli tè nliUng khòng phài tu lao dòng co thè

ké ra ò day dò là lgi nhuàn, lgi tue, \\tv. thu tu cho thuè tài san (duói dang tu

liéu san xuàt: mày mòc, dàt dat...).

Nhóm ihu nhàp thù hai là thu !)hap co dugc khòng co tìguón góc tu

càc boat dòng kinh té. Trong nhóni này iai ciua làm hai loai: chù nhàt, dò là

c-àc thu nhàp ibong qua càc giao dich mang tinh dàn sir diuàn tùy nhu tàng

cho tài san, thu nhàp do dugc thùa ké, thu nhàp eó dugc do chai xó so...,

Thu nhàp loai này eó thè duói dang tién mat hay tài san va déu làm tàng

khói tài san hay quy tài chinh cùa nguòi eó thu nhàp. Loai thù hai dò là

nhùng thu nhàp eó dugc thòng qua càc boat dòng mang tinh xà bòi: càc bào

dàm xà hòi va nhùng lgi ich eó dugc do su dung he thò'ng dich vu, phùc lgi

xà boi ma khòng phài tra tién.

1.1.3 Mòi quan he giura thu nhap va mùc song

Giùa thu nhàp va mùc só'ng eó mó'i quan he chat che. Thu nhàp tuy

khòng phài là yé'u tÓ duy nhàt qui dinh mùc só'ng, nhung thu nhàp là diéu

kièn tién quyé't de dàm bào thòa man nhùng yèu càu ma cuòc sò'ng dòi hòi.

Thu nhàp tàng sé true tiè'p làm tàng khói tài san cùa bàn thàn va cà

già dinh nguòi eó thu nhàp, dàn tói khà nàng thanh toàn ehi tièu tàng lén,

làm ca so cho vièc dàm bào thoà man ò mùc cao han nhùng nhu càu ca bàn

ve àn uò'ng, cùng nhu dàm bào ve sue khoé, tiè'p nhàn nén giào due, huòng

thu vàn hoà... Thu nhàp cùa moi nguòi dàn trong toàn xà bòi, dàt nuóc tàng

lén cùng làm tàng quy ho trg cho nhiing boat dóng nhàm huòng tói lgi ich

chung cùa cà còng dóng: day manh còng tàc bào ve mòi truàng sinh tbài,

pbòng chò'ng càc tè nan xà bòi nhànì ón dinh tràt tu an ninh xà bòi... Mùc

song cùa nguòi dàn dugc nàng lén lai co tàc dóng trò lai làm tàng thu nhàp:

sue khoé con nguòi dugc dàm bào còng vói dugc tiè'p nhàn nén giào due cùa

dà't nuóc, diéu này se làm tàng nàng lue lao dóng san xuàt, làm ca so cho

vièc làm tàng nàng suàt lao dòng cùa cà nhan cùng nhu nàng suàt lao dóng

xà bòi dàn tói làm tàng thu nhàp.

20

1.2 Càc yéu to' ành huong tói thu nhàp va mùc song

1.2.1 Nhu càu:

Nhu càu là mot trong nhùng nhàn tó dàu tién eó ành huòng tói thu

nhàp va mùc só'ng. Nhu càu khi eó khà nàng trò thành hién thuc se trò thành

dóng lue thòi thùc con nguòi ta hành dòng, thòi thùc con nguòi tham già vào

boat dòng lao dóng san xuà't, qua dò ma con nguòi eó dugc thu nhàp, tu dò

eó thè thoà man dugc nhùng nhu càu cùa mình. Va, thòng qua mùc dò thòa

man nhu càu chùng ta eó thè dành già dugc mùc sò'ng cùa dàn chùng. De

só'ng, de tón tai, de làm viéc va phàt trién thi con nguòi phài dugc dàp ùng

càc nhu càu ma cuòc song dòi hòi. Dò là nhùng dòi hòi khàeh quan, dugc

hinh thành va phàt trién duói tàc dòng cùa càc yéu tò kinh tè - xà bòi. Chùng

ta co thè khài quàt sir tàc dòng làn nhau giùa nhu càu, thu nhàp, mùc song

nhu sau: nhu càu thùc day boat dòng lao dòng san xuàt, lao dòng san xuà't

tao ra thu nhàp, thu nhàp tao ra ca so dàm bào diéu kièn sò'ng ban dàu va tao

- ra nhùng nhu càu cao han, va qua trinh này tiè'p tue mài vói mùc dò ngày

càng cao xét cà ve lugng cùng nhu ve chat. Vièc xàc dinh va phàn tich nhu

càu cùng nhu ca eà'u nhu càu là hé't sue phùc tap, diéu dò thè hièn ò tinh chat

cùa nhu càu:

TTiù nhàt, nhu càu mang tinh tuang dòi cao, bòi vi nhu càu dugc hình

thành duói tàc dòng cùa càc yé'u tó kinh tè - xà bòi. Han nùa, khòng phài

moi nhu càu déu dugc xà bòi thùa nhàn khi nò dugc hinli thành. Mat khàc,

nhu càu luòn ò trang thài vàn dóng va phàt trién.

Thù hai, nhu càu mang tinh khu vuc va tinh còng dóng. Tùy thuòc

diéu kièn tu nhièn, diéu kièn kinh té - xà hòi, thòi quen, tàp quàn cùa mòi

còng dóng dàn cu, kliu vuc sinh thài ma hình thành nén càc he nhu càu khàc

nhau.

21

* Càn eù vào trinh dò phàt trién eó thè ehia nhu càu làm nàm càp:

Nhu càu sinh hoc: day là nhu càu khòng thè thiéu nhàm dàm bào cho

su tón tai va cuòc song cùa con nguòi. Dò là nhùng nhu càu: àn, màc, ò, bào

dàm sue khòe...

Nhu càu dugc bào ve: dugc dàm bào an ninh, an toàn thàn thè va yèn

tàm trong cuòc song. Dugc dàm bào xà hòi truóc nhùng bién dóng cùa cuòc

song.

Nhu càu giao tiè'p xà bòi: thè hién ò su mong muón, hóa nhàp vào

còng dóng, trao dói thòng tin va ehia xé càc vàn de cùa cuòc song.

Nhu càu dugc tón trong: day là nhu càu ò bàc cao han, nò xuàt hién ò

mòi con nguòi, dò là vièc con nguòi dòi hòi phài dugc coi trong va dành già

dùng mùc.

Nhu càu dugc tu do phàt trién, day là nhu càu bàc cao nhà't, nhu càu

này dugc dat trong diéu kièn hoàn thièn ve nhàn thùc va càc diéu kièn cho

su phàt trién.

* Càn eù vào tinh chat vàt chat, nhu càu dugc ehia thành: nhu càu vàt

chat va nhu càu phi vàt chat.

* Càn eù vào chù thè boat dóng, nhu càu eó thè dugc ehia thành:

- Nhu càu eà nhàn

- Nhu càu nhóm dàn cu

- Nhu càu vùng dàn cu theo lành thó

- Nhu càu toàn xà bòi

* Càn cu vào mùc dò quan trong cùa càc nhu càu ma co thè phàn ehia

thành:

- Càc nhu càu tói càn thiè't

- Càc nhu càu bàc cao

22

* Càn cu vào phuang thùc thòa man, co thè phàn nhu càu thành:

- Nhu càu co khà nàng thòa man true tiép bang con duòng eà nhàn

(àn, màc, giao tiép, di lai..)

- Nhu càu dugc thòa man giàn tiè'p thòng qua xà bòi, càc nhu càu này

muón dugc thòa man phài phu thuòc vào si; nò lue cùa toàn xà bòi, phu

thuòc vào càc chinh sàch kinh té - xà bòi cùa nhà nuóc - day là càc nhu càu

eó tinh còng dóng ma mòi eà nhàn tai tùng thòi diém khòng thè va khòng tu

thòa man.

Nhu càu, nhu ta thày là vò cùng da dang phong phù va luòn luòn bién

dói, thòa man càc nhu càu là thàch thùc va muc dich cùa su phàt trién. Nhu

càu dugc thuc hièn thòng qua càc phuang tién chinh sau:

- Tién va càc loai tài san dùng cho thanh toàn viéc thòa man nhu càu.

- Hièn vàt va nhùng ca so vàt chat phue vu cho cuòc sò'ng.

1.2.2 Tàng truòng kinh té:

Nhu trèn dà de càp, màc dàu chua phàn ành mot càch chinh xàc va

day dù, nhung chi sÓ thu nhàp quó'c dàn va ehi so thu nhàp quóe dàn binh

quàn dàu nguòi eó quan bé nhàt dinh tói thu nhàp thuc té' va mùc song cùa

mòi eà nhàn trong xà bòi (thòng qua càc boat dòng phàn phò'i va phàn phòi

lai).

ITìóng qua tàng truòng kinh té', già tri san lugng cùa toàn nén kinh té

tàng lén lànì tang khò'i cùa cài vàt chat cùa toàn xà hòi. Tàng truòng kinh tè

là tién de de giài quyèt vàn de thu nhàp va mùc song.

Tàng truòng kinh tè', là su mò ròng duòng giói han khà nàng san xuàt

cùa quóc già, càc yèu tò dàu vào cùa qua trinh san xuàt dugc su dung mot

càch hiéu qua hon, nhùng ngành san xuàt boat dòng co hiéu qua dugc ma

ròng, thu hùt lao dóng tu nhùng khu vuc san xuàt co nàng suàt lao dòng

23

thàp. Tàng truòng kinh té' sé làm tàng tóng san phàm xà bòi, làm tàng thu

nhàp quóc dàn va tàng thu nhàp quóe dàn binh quàn dàu nguòi. Tàng truòng

kinh té mot màt làm tàng khói lugng hàng hoà, dich vu tiéu dùng, mat khàc

lai là ca sa cho tàng tich luy phue vu cho viéc tài san xuàt mò ròng, tao ra

nhiéu vièc làm mòi làm ca sa cho tàng thu nhàp va dòi song cùa dai bò phàn

dàn cu.

1.2.3 Nhóm càc yé'u to' diéu kièn tu nhièn - vàn hóa - xà hòi.

Yé'u tó vi tri dia ly, diéu kièn tu nhién (thòi tiét, khi bau, càc nguón

tài nguyén....) eó ành huòng rat lón dò'i vói thu nhàp va mùc song cùa dàn

cu. Diéu kién tu nhién ma khó khan, cu thè dò là su nghèo nàn cùa tài

nguyén thièn nhién, dàc diém dia ly gay càn tra giao thòng sé dàn tói san

xuàt khó eó thè phàt trién. Càc nguón lue dàu vào cùa qua trinh san xuà't bi

han che sé làm cho boat dòng san xuàt kinh doanh gap nhiéu khó khan, diéu

này lai ành huòng tói thu nhàp cùa nguòi dàn. Giao thòng khó khan cung

làm càn tra giao luu hàng hoà, làm giàm khà nàng dàp ùng càc nhu càu cùa

nguòi dàn va ành huòng tói chat lugng cuòc song cùa dàn cu trong vùng.

Nguge lai, ò nhùng vùng giao thòng thuàn tién, tài nguyén thièn

nhién phong phù, giao luu hàng hóa dugc thuc hién tuang dói de dàng, san

xuàt cùng vi thè' ma thèm phàn phàt trién. San phàm san xuàt ra rat da dang,

hàng hóa trao dói phong phù tao diéu kién quan trong de nàng cao thu nhàp,

làm ca sa cho viéc thoà man càc nhu càu cùa con nguòi.

Vàn hoà va xà bòi cùng là yéu lo co ành huòng lón tói thu nhàp va

mùc song. Vàn hoà - xà bòi ành huòng tói trinh dò lue lugng san xuàt thòng

qua tàc dòng vào y thùc xà hòi cùng nhu y thùc cùa mòi cà nhàn va tu dò

chi phòi phuang thùc boat dòng cùa con nguòi trong boat dòng lao dòng san

xuàt cùng nhu trong càc boat dòng khàc cùa dòi sòn;j, xà hòi, nò giàn tiép

24

qui dinh nàng suàt lao dóng, cùa cài vàt chat, thu nhàp va mùc song cùa cà

xà bòi cùng nhu cùa tùng bò phàn dàn cu trong xà bòi.

1.2.4 Tàc dòng cùa yéu to' khoa hoc ky thuat.

Nhu chùng ta thày, su phàt trién cùa khoa hoc va ky thuàt co ành

huòng ngày càng lón dói vói su tièn bò va phàt trién cùa xà bòi loài nguòi.

Truóc hé't dò là vai trò cùa chùng dói vói qua trinh san xuà't. Khoa bgc ky

thuàt dang tùng buòc trò thành mot yèu tó va trong tuang lai no sé là yé'u tó

quan trgng quy dinh trinh dò cùa lue lugng san xuàt. Nhùng ùng dung thành

tuu khoa hoc ky thuàt vào san xuàt sé là ca so chù yé'u làm tàng nàng suàt

lao dòng xà bòi, tàng cùa cài vàt chat va thu nhàp cùa toàn xà bòi. Thù hai,

nhùng ùng dung khoa hoc ky thuàt vào dòi song ngoài viéc giài pbòng con

nguòi Ihoàl khòi nhùng ràng buòc trong san xuà't thi nò con góp phàn nàng

cao chà't \ugr\g cuòc song cùa con nguòi thòng qua vièc tàng khà nàng dàp

ùng thoà man nhimg nhu càu cùa cuòc song xét cà ve só lugng va chat

lugng. Su phàt trién cùa khoa hoc ky thuàt tao ra nhùng san phàm mai vói

chat luong va só lugng ngày càng cao, thoà rnàn cho nliùng nhu càu luòn

biè'n dói va phàt trién cùa con nguòi. Nhùng thành tuu khoa hoc khi dugc

img dung vào y hoc sé tao ra ca sa vàt chat nhàm dàm bào sue khoé va kéo

dai tuoi thg cùa con nguòi, góp phàn làm tàng chat lugng cùa cuòc song,

Khoa hoc ky thuàt pliàt trién co nhùng tàc dòng nhà't dinh tói mòi truòng

song, làm cho vi*>c *'ì dung tài nguyéii tiii^n nhièn phue vu cho san xuàt

duac tio'l kiCnì han. Khoa hoc ky thuat góp phàn làm giàm nhùng tàc dòng

xà'u cùa inói iPfòng dSi vói dai song cùa con nguòi, làm cho con nguòi ngày

càng thoàt khòi sir chi phòi cùa thicn nhic*!i. iàm cho cuòc song dirgc òn dinh

va phàt trién.

2^

1.2.5 Trinh do nàng iuc cà nhàn.

Trinh dò, nàng lue, khà nàng cùa mòi nguòi eó tàc dóng rat lón tói

thu nhàp cùng nhu dòi song cùa eà nhàn va già dinh ho

Tliue tè' chi ra ràng, cà nhàn nào nhàn dugc su giào due va dào tao ò

trinh dò cao hon thi eó nhiéu ca bòi eó dugc thu nhàp a mùc cao hon.

Thàt vày, mòi nguòi khi dugc giào due dào tao thi su hiéu biét dugc

nàng cao, de dàng nàm bàt dugc nhùng ky nàng lao dóng ò trinh dò cao, do

dò khà nàng eó viéc làm cùng tuang dói de dàng han, già tri lao dóng va

nàng suàt lao dòng cùa nhùng nguòi này cùng cao han, tao ra khà nàng nhàn

dugc thu nhàp nhiéu han nhùng nguòi lao dóng giàn dan hay lao dóng dugc

dào tao ò trinh dò thàp han. Thu nhàp cao han kè't hgp vói tri thùc vàn hoà

xà bòi làm bién dói ca càu nhu càu va khà nàng dàp ùng nhu càu, làm cho

cuòc song dat dugc mot buòc tién mòi ò mùc cao han.

1.2.6 Qui mó, toc dò tàng dàn so.

Tàng truòng kinh té mòi chi là diéu kién càn trong viéc giài quyé't,

nàng cao thu nhàp va mùc song cùa dàn cu, mòi nguòi dàn dugc nhàn bao

nhiéu trong két qua tàng truòng dò? Càu tra lai con nàm trong vàn de qui

mò dàn só.

Mòi cà nhàn khi tham già vào dòi song kinh té se nhàn dugc thu nhàp

tuang ùng phàn dóng góp thòng qua càc kénh phàn phòi va phàn phò'i lai.

Dàn s6 càng dòng, ca eà'u càng phùc tap thi lugng nhu càu càng lón va dàc

tinh nhu càu cùng da dang, do dò vièc thoà man day dù cho nhùng nhu càu

dò cùng càng khó khan , vièc giài quyèt, nàng cao mùc song càng thèm

phàn phùc tap.

Su già tàng dàn so ò mùc dò cao lai thùc day qua trinh làm can kiét

nguón tài nguyén, nguón vòn vc'n dà khan hiém, gay khó khan trong vièc

26

huy dòng vón, làm giam càc dich vu còng eóng ea ve só lugng làn chat

lugng. Mot diéu co thè khàng dinh là: trong giai doan hién nay, mot mùc

tàng dàn só chàm han co thè sé cho phép nàng thu nhàp va dat dugc mùc

song cao han. Càc nhà kinh té dà chùng minh dugc ràng: néu tàng 1% ve

dàn só, de duy tri ò mùc song khòng dói thi phài tàng truòng kinh té' dat ò

mùc 4%.

Dàn só tàng nhanh cùng eó nhùng ành huòng lón ve màt xà bòi, tao

sue ép trong viéc giài quyèt vàn de viéc làm, dàn tói mò ròng qui mò san

xuàt theo bé ròng, dàn tói tàng khai thac su dung càc yéu tó dàu vào khàc

cùa qua trinh san xuàt, nhanh ehóng làm can kiét nguón tài nguyén thièn

nhièn va phà huy mòi truòng. Dan sÓ tàng nhanh làm già tàng qui mò thàt

nghiép, tao nén sue ép ve an ninh tràt tir xà bòi, dàn tói mòi truòng song

chung bi suy giàm, diéu này se true tiép ành huòng tói viéc làm, thu nhàp va

cuòc song cùa tùng thành vièn trong xà bòi.

1.2.7 Nhóm càc yèu tó thuòc ve ón dinh chinh tri va che dò chinh sàch.

On dinh tinh hinh chinh tri quóc già va binh thuòng hoà quan bé

trong kliu vile cùng nliu quan bé quó'c té là yé'u tó cuc ky quan trgng, nò dàm

bào cho dòi só'ng xà bòi dién ra dugc binh thuòng, làm ca sa cho su phàt

trién. Chié'n tranh cùng nhu moi bién dòng chinh tri sé làm dào lón toàn bò

dòi song kinh té - vàn hoà - xà bòi, nhùng diéu kién dàm bào va thoà man

cho nhu càu ca bàn cua con nguòi se bi han che', dòi só'ng kinh té va nhùng

quan bé cùa nò bi ngìmg tré, thu nhàp va cuòc song cùa dàn cu bi giàm sul.

Che dò chinh sàch cùa nhà nuóc cùng eó ành huòng rat lem tói thu

nhàp va mùc song cùa dàn cu. Che dò chinh sàch cùa nhà nuóc dugc thè

hièn trong càc vàn bàn phàp ly. Che dò chình sàch trong m*òi thòi ky là co

nhùng qui dinh kliac nhau, nò phu thuòc rà'l nhiéu vào su hiéu biét. nàm bàt

va vàn dung eàc qui luàt vào dòi song kinh - té xà bòi. Càc chình sàch cùa

nhà nuóc néu phù hgp thi se thùc day dòi só'ng kinh té xà hòi phàt trién, làm

cho eàc boat dòng kinh té tra nén da dang, phong phù, san xuàt kinh doanh

phàt trién, dàn tói tàng thu nhàp va nàng cao dòi sò'ng dàn cu. Nguge lai,

néu càc chinh sàch khòng phù hgp thi nò se tra thành mot lue càn Kim bàm

su phàt trién kinh té - xà bòi cùa quóe già.

1.3 Thu nhap va mùc song a càc niròc dang phàt trién

Dòi sò'ng cùa nguòi dàn ò càc nuóc khàc nhau dugc xàc dinh thòng

qua mùc dò phàt trién kinh té - xà bòi cùa quò'c già. Do xuàt phàt diém khàc

nhau cùng vói su phàt trién kinh té khòng dóng déu dà làm tàng khoàng

càch giùa eàc nuóc eà ve kinh té va xà bòi. Vièc phàn loai dà sàp xé'p càc

nuóc theo mot trinh tu trèn co sa càc thành tuu kinh tè' - xà hòi ma mòi nuóc

dat dugc, hinh thành nhóm eàc nuóc phàt trién hay con ggi là càc nuóc eóng

nghiép, va nhóm càc nuóc dang phàt trién. Hièn nay, trong 204 nuóc va lành

thó, eó 64 nuóc GDP binh quàn dàu nguòi dat trén 8000 USD (trong dò eó 3

nuóc dat tu 35.000 USD tra lèn), eó 48 nuóc chi dat tu 500 USD trò xuóng

(eó 9 nuóc dat duói 150 USD) [36, 6-12].

Càc nuóc dang phàt trién hièn ehiém 2/3 dién tich dàt dai va gàn 3/4

lue lugng lao dòng nhung lai ehi san xuàt ra chua day 20% tóng già tri hàng

bòa trèn toàn thè'giói.

Theo tièu chi thu nhàp nàm 1983 cùa Ngàn hàng thè giói, nhóm càc

nuóc dang phàt trién dugc phàn ehia thành:

- Càc nuóc eó thu nhàp thàp duói 400 USD/nguòi/nàm

- Càc nuóc co thu nhàp trung binh: tu 400USD dén 6.900

USD/nguòi/nàm.

- Càc nuóc xuà't kh^u dàu lùa co thu nhàp tu 6300 USD dèn 23000

USD/nguòd/nàm.

Phàn lón càc nuóc dang phàt trié'n là nhung nuóc nghèo nàn lac hàu,

dang trong giai doan dàu cùa qua trình chuyè'n hóa co eà'u san xuà't, tir san

xuà't nòng nghiép sang san xuà't còng nghiép, 40% tóng san phàm quò'c nói

là do hoat dòng san xuà't nòng nghiép dem lai. Tò'c dò tàng truòng cùa

nhóm càc nuóc này rà't thà'p, binh quàn chi dat 2,01%/nàm va kéo dai trong

suò't càc nàm tir 1960 tói 1996, thà'p hon tò'c dò tàng dàn so': trung binh trén

2,2%/nàm.

Ò càc nuóc dang phàt triè'n, trèn 80% dàn cu sò'ng a nòng thòn vói

dòi sò'ng rà't thà'p. Tinh trang nghèo khò là phò bié'n. Trong so' 1,1 ty nguòi

song trong cành nghèo dói thi co tói 500 trièu nguòi thuòng xuyén dói àn.

Tinh hình này dang xà'u di a càc nuóc chàu Phi, chàu My - la tinh va vùng

Caribe. Luong calory binh quàn dàu nguòi mot ngày a nhiéu nuóc còng

nghiép dà xà'p xì 3.000 calo thi ò càc nuóc dang phàt trién chi là 2.546 calo,

nhùng nuóc chàm phàt trié'n nhà't trong nhóm càc nuóc này con so' con thàp

hon nùa: 2.026 calo/nguòi/ngày [36, 6-12]

Bang 1: Dàn só' nghèo khó trong the giói dang phàt trién

% Dan só

Khu vuc

1985 30,5 51,8 13,2 47,6 30,6 22,7

1995 1107 511 73 307 89 126 4

Só' luong (trièu nguòi) 1990 1133 562 169 216 73 108 5

1995 24.1 36,9 4,2 49,7 30,6 24,9 5,8

1985 1051 532 182 184 60 87 5

1990 29,7 49,0 11,3 47,8 33,1 25,5 7,1

Càc nuóc dang phàt trién Nam A Dòng A Ciiàu Phi càn Sahara Trung dòng va Bàc Phi My La tinh-Caribe Dòng Àu Nguón: Nguyén Tran Què,Thàch thùc ve nan nghèo khó trén thè giai, Nhùng và'ii de kinh té the giói, SÓ6 (32) Thang 12/1994.

29

'>.

1 V

Cac nuóc dang phàt trién tàp trung nhiéu nhàt là a chàu Phi, chàu A,

chàu My-Latinh, thu nhàp va dòi song cùa nguòi dàn a mòi nhóm khu vuc

cung nhu vièc giài quyét vàn de này là khàc nhau. Càc nuóc Dòng A va tiép

theo là eàc nuóc Dòng nam À dà va dang eó nhung bién dói thàn ky, trén ca

sa nhung thành tuu kinh té dat dugc trong nhiéu nàm qua, càc nuóc trong

khu vue này tùng buòc nàng cao thu nhàp, mùc song cùa nguòi dàn, giài

quyét eàc vàn de xà bòi ea bàn, tao dà cho tiè'p tue tàng truòng kinh té va

phàt trién kinh té'- xà bòi. Hièn nay thu nhàp binh quàn cùa nguòi dàn trong

nhóm eàc quò'c già thuòc khu vuc này dat: 1.447 USD, nè'u tinh theo phuang

phàp PPP thi dat: 3.016 USD, trong khi dò nhung con so' binh quàn tuang

ùng trong ciing thòi ky (nàm 1995) cùa càc nuóc dang phàt trién là: 982

USD ; 2.591 USD va cùa toàn thè giói là: 5.410 USD (tinh theo phuang phàp

PPP). Màc dàu bi rai vào tinh trang khùng boàng tién tè vào cuòi nàm 1997

làm giàm toc dò tàng truòng, nhung nhùng nuóc này vàn nàm trong khu vuc

trung tàm tàng truòng cùa thè' giói. Vói tiém nàng vò'n eó, càc nuóc thuòc

khu vuc này sé eó nhùng buóe phàt trién mòi, va trong thè' ky tói, sé co

nhiéu nuóc trong nhóm này sé eó tén trong danh sàch càc nuóc phàt trién

nhàt vói thu nhàp va mùc sò'ng cùa nguòi dàn dùng vào hàng dàu cùa thè

giói.

Khàc bàn so vói nhùng buóe tié'n ngoan muc cùa eàc nuóc Dòng À

va Dòng nam A, nhiéu nuóc trong khu vuc Nam A, chàu Phi va chàu My-La

tinh vàn nàm trong tinh trang tri tré, thu nhàp va dòi sò'ng cùa nguòi dàn vàn

nàm a mùc thàp nhàt cùa thè giói. Rà't nhiéu nuóc trong nhóm càc nuóc này

khòng làm sao thoàt khòi vòng luàn quàn khép kin: dàn so tàng nhanh - thàt

nghiép - dói nghèo - dàn so tàng niianh cùng hàng loat càc vàn de lién quan

nhu vàn hoà, giào due, y té thàp, an ninh tràt tir xà bòi kém.... Néu nhu càc

nuóc chàu My-La tinh trong nhùng nàm 60 - 70 eó toc dò tàng truòng khà

30

nhanh, va co thè coi là hình màu dién hinh cùa eàc nuóc thuòc thè giói thù

ba, thi cho tói nay, tò'c dò phàt trién cùa nhùng nuóc này dà chùng lai, nhiéu

nuóc trong khu vue roi vào tinh trang khùng boàng va ng nàn. Nguyén nhàn

chinh là càc nuóc này truóc day dà vay ng mot càch tran lan va thiéu càn

nhàe trong dàu tu san xuàt nèn dà dàn tòi viéc lgi nhuàn thu dugc khòng dù

ehi tra cho ngay cà khoàn tién lai, nén kinh tè phàt trién mot càch tu phàt

vugt ra khòi su kiém soàt cùa nhà nuóc. Ben canh dò, viéc xu ly càc vàn de

xà bòi khòng dugc quan tàm mot càch dùng mùc, qua trinh tu do hoà nén

kinh tè tao ra mot su phàn hoà lón giùa càc tàng lóp trong xà hòi, dóng thòi

nan tham nhùng, su boành hành cùa eàc bang nhóm tòi pham... dà làm cho

tinh hình kinh té' - xà bòi cùa càc nuóc chàu My-Latinh càng tra nén nan

giài. Tuy nhién khòng thè khòng nói tói nhùng kè't qua ma nhóm càc nuóc

này dà dat dugc, thu nhàp binh quàn dàu nguòi cùa nhóm càc nuóc này

2.791 USD (tinh theo phuang phàp PPP là: 5.732 USD), mùc cung càp calo

binh quàn mot nguòi/ngày dat 2.757 calo (vào loai cao nhàt thè giói), già tri

HDI binh quàn dat 0,823 [36, 6 -12].

Càc nuóc chàu Phi là khu vue co su biè'n dói chàm nhàt. Day là khu

vue ma Lién hgp quóc thuòng xuyén phài cùu trg hoàc bang luong thuc,

hoàc bang thuòc men... Tinh trang chung cùa nén kinh té' càc nuóc này hét

sue manh mùn, lac bau, nhiéu noi càch thùc san xuàt vàn theo lò'i truyén

thòng hoang so, chù yèu tàp trung vào san xuàt nòng nghiép nhung lai

khòng dam bào dugc cung càp luong thuc cho nguòi dàn. Vói thu nhàp binh

quàn/nguòi: 559 USD (nàm 1995), mùc cung càp calory binh quàn dàu

nguòi/ngày <:!:{ dat 2.096 calo. Tuyét dai d'àn cu song trong cành nghèo dòi.

Tinh trang nguòi ngh'?n song tiong nhà o chuòt là khà phò bién, song trong

diéu kién mòi truòng ò nhiém, khòng dù diéu kién ve sinh, khòng co nuóc

sach, nhiéu loai dich bénh xay ra tliuòng xuyén dàn lói oénh làt va tu vong

trén qui mO lón. Ho khòng nhàn dugc eàc bao dam y tè, khòng eó tién ehùa

bénh, tuoi tho thàp. Con em eàc già dinh nghèo cùng eó ìt co bòi dugc dén

truòng. Nguyén nhàn cùa tinh trang trèn mOt phàn là do thièn tai làm ành

huong xà'u tói san xuàt, nhimg nguyén nhàn quan trgng phài nói tói dò là

tinh hình chié'n tranh dién ra dai dàng làm càn tra nén kinh tè vón di dà kém

phàt trién, day nguòi dàn làm vào cành sò'ng co cuc. Chi phi cho quàn su

trong tóng GDP (vón dà rat thàp) nàm 1992 lén tói trén 35% trong khi dò ty

le ehi cho giào due ehi là 3,2%, ehi cho y tè là 2,5%, tuoi thg binh quàn dàu

nguòi chi dat 51 (nàm). Tàt cà nhùng yé'u tÓ nói trén dà day già tri HDI binh

quàn cùa eàc nuóc chàu Phi xuóng duói con só 0,331 là mùc thà'p nhàt cùa

thè' giói. Co thè nói, eàc nuóc chàu Phi là eàc nuóc chàm phàt trién nhà't cùa

thè' giói vói mot loat eàc nuóc eó thu nhàp quóe dàn va thu nhàp quò'c dàn

binh quàn dàu nguòi dùng ò cuòi bang danh sàch phàn bang eàc nuóc . Co

thè ké vi du ò day dò là: Mòdàmbich, Etiopi, Cònggò, Xòmali là nhùng nuóc

eó GNP/nguòi/nàm 1995 thàp duói 135 USD, va hàng loat càc nuóc:

Nigièria, Xudàng, Mah, Uganda, Kènia...là càc nuóc eó GNP/nguòi/nàm

thà'p duói 280 USD. Nhm tóng thè eó thè nói: nhiJng nguòi dàn a chàu Phi

dang sò'ng trong cành co cuc nhàt, ho dang làm vào tinh trang den tòi khòng

eó lò'i thoàt, hg tra thành nan nhàn cùa càc cuòc chié'n tranh sàc toc kéo dai

lién mièn, va là vàt hy sinh cho nhùng cuòc tranh giành quyén lue chinh tri

dang dièn ra trèn nhùng quò'c già dò,

L4 Kinh nghiem cùa mot so quóc già trong viéc giài quyét vàn de thu nhap

va nàng cao mure song trong dàn cu.

L4.1 Day manh còng nghiep hóa, tàng thu nhap, giài quyét nghèo khó va bàt

binh dàng - Mò hình Malaixia.

Lién bang Malaixia là nuóc nàm trong khu vuc Dòng nam A, co dièn

tich 330.434 km2. Ngoài 13 bang, Malaixia con ?iai dia phàn là thù dò

32

Kualalumpur va dào Lubuan. Malaixia ehia làm hai khu vuc dia ly riéng

biet: mién Dòng va mién Tày càch nhau 531 km qua bién Dòng. Malaixia là

nuóc giàu tài nguyén, khoàng san hé't sue phong phù. Dàn sÓ dén nàm 1996

là xàp XI 21 trièu vói màt dò binh quàn là 57 nguòi/km song phàn bó khòng

déu va tàp trung o càc vùng kinh té' phàt trién, nhàt là eàc vùng ven bién,

trong nói dia, dàn cu hét sue thua thót. Co 9 trièu nguòi song ò vùng dò thi

va khoàng 12 trièu nguòi sò'ng ò vùng nòng thòn ( 57%). Lién bang

Malaixia là mot quó'c già da sàc toc: nguòi Malai ehiém 61,9%, nguòi Hoa

ehiém 29,5%, nguòi An dò ehiém 8/6%, con lai là nguòi Anh, Aràp,

Indonexia, Philippine, Nhàt bàn, Pakistan va eàc dàn toc thiéu sÓ bàn dia.

Lue lugng lao dóng là 7,9 trièu, ty le thàt nghiép là 2,9%. Nhùng dàc diém

trén ành huong manh tói duòng lói va càch thùc giài quyé't vàn de thu nhàp

va mùc song ò Malaixia.

Thòi ky 1960-1970 là thòi ky tàp trung phàt trién nòng nghiép nhung

dóng thòi phàt trién eà còng nghiép. Trong thòi gian tu 1966 tói 1970 nhà

nuóc tàp trung 39,8% ngàn sàch cho khai hoang va phàt trién nòng thòn,

tàng san lugng cày tróng xuàt khàu, nàng cao san lugng luong thuc. Sau ké

hoach 1960-1970, mién Tày dà tu tue dugc luong thuc va mién Dòng dà

giàm dugc lugng gao nhàp. Tói nàm 1970 Malaixia dà giài quyèt dugc vàn

de luong thuc, giài quyé't dugc vàn de ve nhu càu àn uò'ng cùa nhàn dàn.

Ngay tu 1965, ben canh boat dóng san xuà't che' biè'n hàng nòng san, luong

thuc, thuc phàm, nuóc giài khàt, hàng tiéu dùng phue vu cho nhu càu tiéu

dùng trong nuóc va xuàt khàu, Malaixia dà tàp trung vào còng nghiép che

tao san xuà't thay thè'nhàp khàu va tùng buòc huòng ra xuà't khàu, di vào san

xuà't càc màt hàng hièn dai co bàm lugng ky thuàt cao: dèi, dièn tu, co klii,

vàn tài, két hgp day manh dàu tu nuóc ngoài, mot màt day manh tàng truòng

kinh té', màt khàc giài quyét vàn de vièc làm, giàm thàt nghiép, tàng thu

33

nhàp cùa nguòi dàn. Da dang hóa càc màt hàng nhàm dàp ùng tiéu dùng dàn

cu. Trong giai doan này, màc dù toc dò tàng tmong kmh tè là khà quan

nhung tinh trang nghèo khó con phó biè'n va tàp trung trong nhóm nguòi

Malai. Thu nhàp binh quàn dàu nguòi tàng chàm: 370USD/nguòi/nàm 1966

va 390 USD/nguòi/nàm 1970. Truóc tinh hình dò, Malaixia thuc hién chinh

sàch kmh té' mòi trong 20 nàm (1970- 1990) nhàm tao ra su càn bang giùa

càc vùng kinh tè'va eàc dàn toc, tièn hành xóa dói giàm nghèo (khai hoang

ma ròng dièn tich, trg càp va uu dai tin dung, càp dàt, càp tu liéu san xuàt),

do dò càc bò nghèo dà giàm tu 49,3% nàm 1970 xuóng con 39,6% nàm

1975, 17,3% nàm 1985 va con 16,5% vào nàm 1990 (tóng só bó nghèo vào

nàm 1990 là 480.000 ho), dén nàm 1993, ty le ho nghèo là 13,5%,

De thuc hién chinh sàch kinh tè mòi, Malaixia chuyén huòng tu nòng

nghiép sang phàt trién còng nghiép nhàt là còng nghiép che bién huòng ra

xuàt khàu. Trong thòi gian tu 1970 tói 1995, ty trgng già tri san lugng cùa

ngành nòng nghiép trong tóng san phàm quò'c dàn giàm tu 32% xuóng con

14,8% trong khi dò cùa ngành còng nghiép trong cùng thòi ky tàng tu 24,7%

lén 45,4%. Giai doan 1970 - 1980, GDP tàng 2,15 làn (tàng binh quàn

7,8%/nàm). Thu nhàp binh quàn dàu nguòi tàng tu 390 USD nàm 1970 lén

1680 USD nàm 1980. Cùng tu nàm 1980, Malaixia dàm bào 92% nhu càu ve

luong thuc.

Do tàc dóng cùa yé'u tÓ ngoai cành, khùng boàng kinh tè thè giói, già

cà càc nguyén lièu xuà't Idiàu: dàu thò, dàu co, ... giàm manh. De thoàt khòi

tinh trang này, Malaixia àp dung mot loat càc chình sàch mò ròng boat dòng

kinh tè dò'i ngoai, huy dòng moi nguón lue de tàng truòng kinh tè. Nhò dò

Malaixia thoàt khòi tinh trang tri tré cùa thòi ky 1982-1986 va dat toc dò

tàng truòng 5,4% nàm 1987 va 9,7% nàm 1990, nhò dò toc dò tàng truòng

binh quàn thòi ky 1970-1990 dat 6,7%/nàm. Do kinh lè phàt trièn, dòi song

34

dàn cu dugc cài thièn rò rèt. Tuy vày vàn con nhiéu vùng vàn con trong tinh

trang dói nghèo, nhàt là a vùng nòng thòn. De tùng buóe thoàt khòi tinh

trang dò, giai doan 1990-1995 Malaixia thuc hién chinh sàch phàt trién quóc

già vói trong tàm là nàng càp co so ha tàng (dàc bièt là ò khu vuc nòng thòn)

va tàng nàng suàt lao dóng. Chi tièu cho khu vuc còng eóng tàng tu 22,2 ty

USD giai doan 1985-1990 lén tói 37,4 ty USD trong giai doan 1990-1995,

trong dò 10,4% giành cho phàt trién giao thòng vàn tài va 8,1% giành cho

giào due dào tao. Thu nhàp binh quàn dàu nguòi nàm 1995 dat 4 022

USD/nguòi.

He thò'ng giào due cùa Malaixia là mot trong nhùng bé thò'ng giào

due tòt nhàt trong nhóm càc nuóc dang phàt trién. Chinh phù Malaixia dà àp

dung mot só bién phàp nhu gap rùt bòi duong dòi ngù giào vièn, xày dung

thèm 6 trung tàm dào tao giào vièn, eoi trgng giào due phÓ càp thanh thiéu

nièn, xày dung thèm 12.000 lóp hoc tmng hoc va tiéu bgc, day manh giào

due dai bgc. Thuc hièn càn dò'i giùa giào due va dào tao lao dòng chuyén

nghiép lành nghé: 82.000 lao dòng eó trinh dò trung càp trong dò eó 13,3%

chuyén ve linh vuc ky thuàt; 25.5% ve linh vue khoa hoc; 60,7% ve linh vue

xà bòi. Vói bue tranh kinh tè xà bòi khà quan trong mot xà bòi tuong dò'i

day dù còng àn viéc làm (ty le thàt nghiép 2,8% nàm 1995, mùc tiéu dùng

va càc chi só xà hòi tiéu biéu cho mùc sò'ng tàng rò rèt, tuy nhién trong xà

bòi eó su phàn cuc manh me va tinh trang bàt binh dàng - dàc biét là giùa

kliu vuc thành thi va nòng thòn - vàn con là mot và'n de nói cóm.

Trong nhùng nàm 1960-1970 su duy tri tàng truòng dóng hành cùng

vói su già tàng bàt binh dàng ve thu nhàp, ké cà trong nói bò tùng nhóm dàn

toc chinh ò bàn dào Malaixia. Nguòi nghèo càng trò nén nghèo hon dàc biét

trong nhóm nguòi Malai. Nhùng nhà tu bàn nguòi Hoa cùng vói càc nhóm

quan chùc hành chinh chinh tri hàng dàu nguòi Malai là nhùng nguòi huòng

35

thu phàn lón két qua cùa su tàng truòng kmh té' nhanh chóng vào nhùng nàm

1960 va ngày mot giàu hon. Dgt suy ihoài 1985-1986 rò ràng làm giàm bòt

su càch bièt ve thu nhàp qua tàc dòng bàt lgi cho só nguòi khà già trong khi

dò lai it ành huong tói só nguòi nghèo tùng. Tinh thàn co bàn trong Chinh

sàch phàt trién quò'c già nàm 1991 cho ràng: su phàn phòi còng bang trén co

so mùc tàng truòng thà'p khòng thè nàng cao mot càch eó hiéu qua mùc song

cùa toàn thè dàn chùng, do dò dua vàn de tàng truòng lén hàng dàu, nhàn

manh càn bang giùa tàng truòng Idnh tè va phàn phò'i lgi ich.

Bang 2: Ty le nghèo khó trong càc tàng lóp xà hòi a nòng thòn va thành

thi Bàn dào Malaixia.

SÓ già dinh nghèo Ty le nghèo khó SÓ ho già dinh Nàm

(1.000) (1.000)

( %)

Thành

Nòng

Thành

Tóng Tong Tong

thòn

th|

thòn

thj

th|

1203.4

1606.0

402.6

so so so

191.8

705.9

85.9

49,3

58,7

1970

21,3

1931.4

1400.8

530.6

764.4

94.7

1976

669.6

39,6

47,8

17,9

1984

1629.4

991.7

18,4

2621.1

483.3

402.0

81.3

24,7

8,2

-

568.4

82.6

1990

485.8

17,0

17,3

8,1

(Nguón: Nghièn cùu thò'ng kè diéu tra dàn só 1970 - Nghièn cùu thu nhàp

già dinh 1984 - Tap chi Kè hoach Malaixia).

Tu 1990 dén nay chi con khoàng 4,5% só bò song duói mùc nghèo

khó ò thành thi va duói 15% ò nòng thòn (so vói thòi ky 1970-1975 là

21,3% va 44,8%). Tuoi thg binh quàn cùa nguòi Malaixia là 70,4 nàm. Ty lè

nguòi lón bièt chù là 80%, só nàm hoc irung binh là 6 nàm, chi so ve trình

dò giào due là 0,80. Su già tàng cùa nhùng chi só trèn cùng vói viéc nàng

cao thu nhàp dat con só 7.400USD/nguòi/nàm da góp phàn làm già tri HDI

cùa Malaixia tàng tuyét dò'i 0,463 vào nàm 1992 (so vói 1960) dat 0,794 xép

36

thù 57 trén toàn thè giói va là nuóc eó phàn tàng tuyét dò'i HDI cao nhà't

trong bang 10 nuóc eó phàn tàng HDI lón nhàt thè giói.

Su chénh léch ve mùc song va thu nhàp giùa càc chùng toc trong dàn

cu cùng dàn dàn dugc thu hep hon so vói thòi ky mòi giành dugc dòc làp.

Vào thòi dò, mòi chùng toc eó nhùng m.ùc song rat khàc nhau, su khàc biét

ve thu nhàp cùng rat sàu sàc. Nhu phàn trén dà nói, tàng lòp nghèo khó chù

yé'u là nguòi Malai, thu nhàp binh quàn cùa hg chi bang 1/2 thu nhàp binh

quàn cùa nguòi Hoa. Cho tói nhùng nàm 1970, màc dàu eó nhimg chinh

sàch cùa chinh phù nhàm khàc phue tinh trang trén, nhung già tri HDI cùa

nguòi Malai chi bang 70% cùa nguòi Hoa. Cho tói cuòi nhùng nàm 1980,

Chinh phù Malaixia dà dàu tu manh me vào giào due, chàm sóc sue khòe va

dich vu còng còng cho nguòi Malai. Do do Già tri HDI cùa nguòi Malai dà

tàng lèn 1,5 làn, tàng nhanh hon mùc tàng cùa nguòi Hoa song ò Malaixia.

Cho tói nay, ehi só HDI cùa nguòi Malai dat 0,73 bang 82% so vói già tri

HDI cùa eóng dóng nguòi Hoa (0,896).

Trong kè hoach 5 nàm 1996-2000, Malaixia du tinh dàu tu 65 ty USD

cho muc tiéu phàt trién co so ha tàng va phàt trién nguón nhàn lue nhàm dat

toc dò tàng truòng binh quàn 8%/nàm. Du kiè'n tói nàm 2020 Malaixia sé trò

thành mot nuóc còng nghiép phàt trién. Toc dò tàng truòng 7%/nàm dugc

duy tri lién tue 30 nàm, thu nhàp bmh quàn dàu nguòi dat 7.800 USD/nguòi,

gap 3,5 làn so vói nàm 1990.

L4.2 Bài hoc cùa Hàn quóc trong thòi ky day manh còng nghiep hóa

Hàn quò'c vói dièn tich 98.500kni2, dàn so hién nay 44,7 trièu nguòi,

là mot dién hình tiéu biéu cùa su thành còng nong qua trinh còng nghiep

hóa: tu san xuà't thay thè nhàp Idìàu tói huòng ve xuàt khàu. Vói toc dò tàng

truòng hét sue ngoan muc kéo dai trong mot phàn ba théky:

37

Toc dò tàng GNP( % ) Toc dò tàng GDP( % )

Giai doan 1967-1970 1971-1975 1976-1980 1981-1985 1986-1990 7,4 8,8 8,2 8,5 10,9 7,9 9,3 8,1 8,6 10,2

Hàn quóc dà tùng buóe nàng cao thu nhàp quóc dàn, tu 2,8 ty USD

nàm 1961 lèn 3,6 ty USD nàm 1966 va dat 527 ty USD nàm 1995. Cùng vói

su tàng truòng thàn ky dò, thu nhàp quò'c dàn binh quàn dàu nguòi lién tue

dugc nàng lèn: tu 180 USD nàm 1970 lén 10.076 USD nàm 1995 va 11.602

USD nàm 1996.

Su thành còng cùa Hàn quóe truóc hé't là két qua cùa chinh sàch: uu

tién cho tàng truòng sau dò mòi sàp xé'p phàn phò'i lai. Sau nàm 1945, Hàn

quóe mang trén vai gành nàng cùa cuòc chié'n tranh tàn khÓc eóng vói chié'n

tranh Bàc - Nam dai dàng dà day nguòi Hàn quò'c tói ehó tàn cùng va phài

tim lói thoàt bang tàng truòng kinh tè thòng qua day manh còng nghiép hóa,

dàc biét là chié'n lugc còng nghiép hóa huòng ve xuàt khàu. Sue canh tranh

cùa hàng hóa xuà't khàu ngoài su tàc dóng cùa yé'u tÓ àp dung còng nghé ky

thuàt tié'n tié'n con chiù su thùc day bòi chinh sàch duy tri tién luong thàp

nhàm ha thà'p ehi phi cùa qua trinh san xuàt.

Trong suò't giai doan 1960-1987, mot giò làm vièc cùa còng nhàn

Hàn quò'c chi dugc tra bang 11% cùa còng nhàn My, va bang 14% cùa còng

nhàn Nhàt bàn. Hon nùa, só giò làm vièc trong ngày là khà dai: phó bién là

12 giò làm vièc mòi ngày, binh quàn là 68 giò mòi tuàn vói cuòng dò hé't

sue càng thàng. Vào nàm 1985, 87% nguòi dàn ò Hàn quóc kiè'm dugc só

tién duói 638 USD/thàng. Só còng nhàn phài nhàn luong thàp tinh theo chi

phi tòi thiéu chi dù cho sinh boat bàn Ihàn dói vói nam là 13,2%; dò'i vói nù

là 63,9%.

Bang 3: Càc chi sé' lón ve lao dóng a Hàn quò'c.

Nàm

So giò làm viéc

Toc dò tàng luomg danh nghìa

Toc dò tàng Nàng suàt lao dòng

Toc dò tàng luong thuc té ( %)

Toc do tàng truòng Kinh té ( %)

( %)

12,2

1983

12,5

8,6

13,6

236

1984

9,3

5,7

10,5

236

8,1

1985

7,0

9.9

7,3

234

7,1

9,2

1986

6,2

12,9

18,0

238

1987

13,0

11,6

8,3

14,5

235

1988

12,4

19,6

14,1

229

11,7

6,7

1989

12,2

25,1

18,3

220

1990

10,0

10,5

216

11,9

15,6 Nguón: Walden Bello, Màt trai cùa nhùng con róng, NXB CTQG.

Co thè nói, trong tinh cành thu nhàp khòng déu thi cành song tùng

quàn va nghèo nàn là hién tugng binh thuòng a Hàn quóc. Vói mùc luong

tói thiéu 168 USD/thàng (tuong duong 122.000 Won/thàng) nguòi còng

nhàn ò nhiéu vùng vàn phài sò'ng bang ramyou (mot loai sùp-phò). Còng

nhàn phài tra binh quàn tu 60.000 dèn 70.000 won hàng thàng cho tién thuè

noi ò (thuòng là càc càn bò nhò) va khoàng 30.000 won cho chi tra su dung

dién, nuóc; sÓ con lai chi dùng cho àn, uò'ng (khoàng 20% tóng só thu

nhàp). Càc sinh boat dàp ùng cho nhu càu tmh thàn là rat hiém va bi coi là

xa xi. Vàn de tiét kiém là khòng thè dàt ra. 59,7%(khoàng 177.000) trong

tóng só càc ho già dinh cu trù tai càc trung tàm dò thi phài thuè nhà de ò,

thuòng là nhùng ngòi nhà tói tàn va kém tièn nghi. Che dò cho thué nhà

còng còng lue bay giò chua phàt trién ò Hàn quóc do do già nhà va già thuè

nhà tàng cao lién tue, chi phi thué nhà thuòng ehiém trèn 25% chi liéu cùa

mòi bò già dinh song ò thành phó.

39

„ •'

Su tàng truòng kinh té o Hàn quòc dà phai danh dòi bang su vàt kiét

nguòi lao dóng, dàn tói nhùng cuòc dinh còng lién tiép nò ra va ngày càng

lan ròng. Tu 1987 dèn 1989 dà nò ra hon 7000 cuòc dmh còng (gàn 10 cuòc

dinh còng/ngày):

Càc cupe tranh chàp lao dóng ò Hàn quóc

Giai doan Tóng só Binh quàn

109/nàm 198,4/nàm 1531/nàm 546 892 7655 1975-1979 1980-1984 1985-1989

Còng nhàn khòng phài là bó phàn duy nhàt phai tra già cho chinh

sàch còng nghiép hóa vói toc dò cao cùa chình phù. Nòng dàn Hàn quò'c

cùng là bò phàn bi hy sinh cho chièn lugc này. Nòng thòn dà giùp cho giai

doan dàu trong chién lugc còng nghiép hóa ò Hàn quóc. Vói chình sàch giù

già gao va càc loai luong thuc thuc phàm ò mùc thàp duói già cà san xuàt

(nhàm giùp cho duy tri già lao dòng ò mùc thàp) bang càch nhàp ó al luong

thuc thuc phàm càp thàp tu My, chình phù Hàn quò'c dà day san xuà't nòng

nghiép tu mùc tàng 10%/nàm giai doan 1957-1960 xuóng con 1,6%/nàm

trong nhiéu nàm sau do, day trèn 1,3 trièu lao dòng nòng nghiép ra khòi

mòng dóng. Do dò thu nhàp cùa càc bó già dinh nòng thòn bi giàm nhanh:

tu mùc tuong duong vào nàm 1965 xuóng con bang 67% thu nhàp cùa càc

ho già dinh ò thành thi vào nàm 1970.

Bang 4: Dói chiéu ty !é già tàng thu nhàp va ng cùa ho già dinh nòng dàn Hàn quóc trong giai doan 1975-1985.

1975 873 1980 2693

33 338

1981 3688 36,9 437 29,2 1984 5549 8,2 1784 38,8 1985 5743 3,5 2025 16,1 1983 5128 14,8 1285 54,9 1982 4465 22,1 830 89,8

Chi só Thu nhàp(lOOOwon) Tylégiatàng(%) Mùc no" (1000 won) Ty le già tàng (%) Nguón: Walden BelIo,Màt trai cùa nhimg con róng, NXB CTQG

40

Tinh cành cùa càc già dinh a nòng thòn dugc cài thièn chùt it trong

giai doan 1970-1975 nhò chuang trình cho vay tin dung két hgp che dò trg

già nòng san, nhung lai càng tra nèn tram trgng bòi mot loat càc chình sàch

nòng nghiép khàc vào nhùng nàm sau dò dà day nguòi nòng dàn làm vào

cành ng nàn va bé tàc. Tu chò khòi phue mùc càn bang thu nhàp giùa bò già

dinh nòng thòn va thành thi vào nàm 1975, thu nhàp binh quàn cùa ho già

dinh nòng thòn lai giàm xuóng con bang 84% thu nhàp trung binh cùa ho

già dinh thành thi vào nàm 1980 va tàng chàm chap - bang 89% vào nàm

1986. Tu nàm 1975 tói nàm 1985 thu nhàp cùa ho già dinh nòng thòn tàng

6,6 làn, tuy nhièn, ng nàn trong càc già dinh nòng thòn cùng tàng tòi 6,3 làn.

Nhu vày, tinh trang chènh léch thu nhàp ò Hàn quóc co dièn ra nhung

thòi ky tram trgng lai khòng bi kéo dai. Nhò tàng truòng kinh tè tao nhiéu

viéc làm trong nhùng nàm 1960 va 1970, eàc tàng lòp dugc cài thièn thu

nhàp mot càch rò rèt, dè'n cuòi nhùng nàm 1970 va dàu 1980 su chènh léch

thu nhàp lai tàng lén. Nguyén nhàn chình là do càu ó at ve lao dóng eó dào

tao suò't cuòi thàp ky 70 làm tàng su càch biét ve luong, thuòng duói hình

thùc uu tién cho nhùng nguòi co trinh dò cao. Dè'n nàm 1988, 20% nhùng

nguòi trong nhóm thu nhàp thàp nhàt dà nhàn dugc 15% tóng thu nhàp; 20%

nhùng nguòi thuòc nhóm thu nhàp cao nhàt nhàn dugc 47% trong tóng thu

nhàp quóc dàn. Vièn phàt trién Hàn quóc (KDI) dà chi ra ràng: cùa cài dugc

làp trung vào tay 1 % dàn só giàu nhàt là nhò so hùu dàt dai lón.

Cho tòi nàm 1992, chi só phàt trién con nguòi HDI cùa Hàn quò'c dat

0,859 (tàng 0,462 so vói 1960) dùng hàng thù 32 trén toàn thè giói. Màc dàu

so vói càc nuóc còng nghiép Ibi thu nhàp binh quàn dàu nguòi cùa Hàn quóc

là khòng cao, dat 8320 USD tinh theo phuong phàp ngang già sue mua

(PPP) nhung nhùng vàn de xà bòi co bàn lai dugc chinh phù chù trong giài

quyé't. Dàc bièt là trong Iinh vuc giào due dào tao. Giào due dà dugc chinh

phù quan tàm ngay tu nhùng nàm 60. Ò chàu A hiém thày mot nuóc nào eó

ty le nguòi bièt chù cao nhu o Hàn quò'c, ty le dò là 96,8% va ehi só ve trinh

dò hoc vàn là 0,97. Ngoài ra, só nàm hoc tmng binh cùa nguòi Hàn quóc

cùng o mùc cao, dat 9,3 nàm. Hièn nay Hàn quóc eó 100% só tré em dugc

tói truòng. 100% nguòi dèn tuoi lao dòng co trình dò vàn hóa càp tiéu bgc,

trén 90% lue lugng lao dòng eó trinh dò càp tmng hoc va 34% eó trình dò

dai hoc. Nhùng con só dò phàn nào cùng nói lèn tiém nàng dàn tòi tàng thu

nhàp va mùc song cùa nguòi dàn Hàn quó'c trong tuong lai.

Mot vàn de cùng phài nói tói ò day dò là ành huòng cùa mòi truòng

tòi cuòc song cùa nguòi Hàn quóc. Càc vàn de ve mòi truòng xày ra theo ty

lè càn xùng vói qua trinh tàng truòng nhanh chóng ò Hàn quò'c. Ó nhiém

khòng khi va nuóc ò Hàn quò'c con tÓi té hon nhiéu so vói càc nuóc còng

nghiép tién tié'n: mùc ò nhiém luu huynh va chi vugt 0,05 phàn trièu, vugt xa

mùc cho phép cùa tó chùc y tè thè giói (WHO) dàt ra là 0,02 phàn trièu.

Ngoài ra con là vàn de dò thi hóa dang dién ra manh me dàn tòi hinh thành

nhùng khu tmng tàm dàn cu lón làm cho vàn de nhà ò va mòi truòng song

càng trò nèn gay gàt.

1.4.3 Thu nhap va mure song cùa nguòi dàn Nhàt bàn.

Quàn dào Nhàt bàn vói tóng dién tich 377.815km^ góm 4 dào chinh:

Honshu, Hokkaido, Kynshu, Shikoku va khoàng 3900 dào nhò. Dào Honshu

lón nhàt, ehiém 60% tÓng dién tich. Tóng dàn sÓ Nhàt bàn hièn nay là 125,2

trièu nguòi vói thu nhàp quò'c nói dal 4.700 ty USD va thu nliàp binh quàn

dàu nguòi hién nay là 37.561 USD.

42

Nàm 1945, ra khòi cuòc chièn tranh, Nhàt bàn bi tàn phà nàng né,

nén kinh té' - xà hòi chim trong khùng boàng ve moi màt, nhùng vàn de gay

gàt nhàt là thàt nghiép, thiéu luong thuc, lam phàt, va thiéu nguyén lièu,

Trong thòi ky này, hon 4 trièu nguòi thàt nghiép, còng vói 7,6 trièu binh si

giài ngù, 1,5 trièu nguòi bòi huong nàng tóng só nguòi khòng eó viéc làm

lén trèn 13,1 trièu nguòi. Trù mot só nguòi co khà nàng ve què làm móng thi

xà hòi càn giài quyèt viéc làm cho gàn 10 trièu nguòi. Nàm 1945 lai là nàm

thàt bàt trong san xuà't nòng nghiép, san lugng luong thuc giàm con 2/3 so

vói san lugng binh quàn eàc nàm truóc day dà day Nhàt bàn vào su de dga

cùa nan dói. San xuàt dinh tré, hàng hóa tièu dùng thiéu thòn, Nhàt bàn làm

vào tinh trang lam phàt phi ma va siéu lam phàt: 1946: 515%; 1947: 1655%;

1948: 4857%; va 1949: 7898%.

Truóc tinh hinh dò, chình phù Nhàt bàn àp dung mot loat càc chình

sàch nhàm khòi phue kinh té va giài quyèt càc vàn de xà bòi nhu: thù tièu

tàp tmng kinh tè, cài càch mòng dàt, dàn chù hóa lao dòng, day manh san

xuàt, thàt chat tién té, tòi 1951 Nhàt bàn dà hòi phue san xuàt bang giai doan

truóc chièii tranh (1934-1939).

Giai doan 1952-1973 là giai doan tàng truòng nhanh vói tò'c dò cao:

1952-1959; 6,9%/nàm; 1960-1970: 10%/nàm; 1971-1973: 7,8%/nàm; nàng

tóng san phàm quò'c dàn tu 24 ty USD nàm 1950 lén 360 ty USD nàm

1973.

43 Bang 5: Toc dò già tàng GNP Nhàt bàn (%/nàm).

Toc dò

Nàm

Toc dò

Tdcdó

Nàm

tàng

1981

3,7

13,1

7,2

1967

1953

1982

13,8

6,5

1954

1968

3,1

1984

9,4

12,3

4,2

1969

1955

1984

10.2

8,3

1970

1956

5,1

11,5

1971

5,6

1985

4,9

1957

10,4

1986

2,4

3,7

1972

1958

1987

10,3

1973

6,5

4,3

1959

15,4

1974

0,0

1988

6,2

1960

3,2

15,5

1975

1989

1961

4,7

4,3

1976

5,5

1990

1962

5,6

7,7

1977

5,8

1991

3,6

1963

5.7

13,8

1978

1992

1964

3,9

4,0

1979

5,3

1965

1993

1,4

1966

1980

4,3

1994

11,7

3,0

Nguón: Jakasfusa Nakamura, The post war Japan Economie, University of

Tokyo Press.

Bang 6: Ty le chi tiéu cho hàng hóa va dich vu giai doan 1971-1991

Dich vu

Hàng hóa Nàm

(%)

Hàng làu ben 8.6 8,2 7.0

73,1 71,8 69.3 67.3 66.1 64,5 63,3 62,7

Tóng só %

6.1 6,4 6,4 7,1 6,8

Hàng thù càp 49,3 47,4 47,4 47,0 46,3 45,0 42,5 42,4

Hàng trung càp 16,0 16,1 14,9 14,3 13.3 13,1 13,6 13,5

26,1 28,2 30,7 32,7 33,9 35,5 36,7 37,3

Nguón: Jakasfusa Nakamura, The post war Japan Economie, University of

Tokyo Press.

1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1991

Thu nhàp quóc dàn binh quàn dàu nguòi tàng dàng ké màc dàu toc dò

tàng dàn só cùng rat cao (tu 83.200.000 nguòi nàm 1950 lén trèn

100.000.000 nguòi nàm 1973), két qua này day manh tói vièc tàng luong

róng rai trong suót nhùng nàm 60. Chi tiéu ngàn sàch cho càc còng trinh

dich vu còng còng cùng rat cao: 1955: 13% ; 1960: 16,9% - 1965: 19,2%,

Chi ngàn sàch cho giào due càc nàm tuong ùng là: 12,3% - 12,1% ; 12,7%,

nàm 1970 : 12% ; 1975: 12,6%. Tu giùa nhiing nàm 50 tói 1973, cùng vói

tàng truòng kinh té', mùc tièu dùng trong nhàn dàn cùng tàng lén gap 4 làn.

Tu nùa cuòi nhùng nàm 60, càc nhu càu co bàn cùa dàn chùng ve àn, màc, ò

dà duac dàp ùng de dàng va tiè'p dò là dàp ùng theo so thich cà nhàn. Càch

thùc tiéu dùng dà trò nén da dang va phong phù, thi truòng khòng ngùng

phàt trién de thòa man càc nhu càu dò.

Nhùng dung cu dién già dinh: vò tuyè'n, tu lanh, mày giàt con khà

hiè'm trong nhùng nàm 50 dà tra nèn phÓ bié'n ò khàp moi nhà. Lói song

phuong tày du nhàp cùng làm phong phù thèm cung càch tiéu dùng cùa

nguòi Nhàt, Gàn 1/2 só già dinh sàm xe boi, trén 80% só ho làp dièn thoai

trong nhà.

Tuy vày, vàn de nhà ò vàn hé't sue gay gàt, dién tìch nhà ò binh quàn

dành cho mòi nguòi tuy eó tàng (nhò só nhà ò dugc xày dung tàng thèm

60%) nhimg ty lè nguòi eó nhà riéng lai giàm xuóng, ly do là già nhà dàt

qua dàt (do 60% dién tìch nuóc Nhàt là nùi non hiém tra khòng phù bop cho

viéc xày dung nhà ò, thèm nùa là dòng dàt xày ra thuòng xuyèn làm cho chi

phi va dò rùi ro cho vièc xày nhà là hét sue cao).

Tu nhùng nàm 60, ò nhiém mòi truòng bàt dàu trò thành và'n de xà

bòi tram trong gay dòc hai ành huòng tòi dòi song nguòi dàn Nhàt bàn, day

cùng là hàu qua khò tranh cùa tàng truòng nhanh va còng nghiép bòa.

45

Thòd ky 1974 - 1985 Nhàt bàn chuyè'n sang mò hình tàng tnromg theo

chiéu sàu va phàt trién manh lình vuc dich vu. Tò'c dò tàng tnròng trong thòi

ky này binh quàn 3,8%/nàm. Dèh nàm 1983 tóng san phàn quóc dàn cùa

Nhàt bàn dat 1200 ty USD, Nhàt bàn trò thành mot trong 10 nuóc co thu

nhàp quóc dàn binh quàn dàu nguòi cao nhà't thè' giói.

Phàt trie'n dich vu dà thu hùt tói 55% lue lugmg lao dóng (1985) so

vói 39,6% nàm 1973, nàng ty trong nhóm ngành dich vu trong tóng san

phàn quò'c dàn lèn 63,5% (nàml985) góp phàn nàng cao hiéu qua san xuà't

xà hòi va nàng cao thu nhàp cùa nguòi lao dòng.

Xày dung nhà ò tu nhàn va còng còng cùng duoc day manh, dàu tu

cho xày dimg nhà ò dàu nhùtig nàm 80 tàng binh quàn 1,4%/nàm (1980-

1985) so vói 0,8% trong giai doan 1975-1980 (trong giai doan 1985-1990 là

8,8%).

Nàm 1987 chinh phù giàm thué' nhàm day manh tiéu dùng, nhò dò

tiéu dùng tu nhàn tàng lèn ehiém khoàng 60% tóng tièu dùng xà hòi. Néu

nàm 1980 mot nguòi chi dùng 5.400 USD (cà nuóc là 642 ty USD) thi nàm

1987 con só này là 12.300 USD (cà nuóc là 1.500 ty USD). Nhò toc dò tàng

truòng kinh té' giù ò mùc ón dinh trong suò't giai doan 1985-1989 ma tóng

san phàm quóc dàn cùa Nhàt dà tàng dat 3.300 ty USD vào nàml989, thu

nhàp quóc dàn binh quàn dàu nguòi dat 27.000 USD. So vói 1978, dè'n 1989,

GNP tàng gà'p 2 làn. Tò'c dò tàng truòng kinh té' vàn luòn giù ò mùc cao

trong nhùng nàm sau dò: 1990: 5,6% - 1991: 3,6% - 1992: 3,9% - 1993 tuy

giàm con 1,4% nhung nàm 1994 lai dat trén 3%. Dén nàm 1995 GNP dat tói

con só trén 4.700 ty USD va thu nhàp quòc dàn binh quàn dàu nguòi lèn tói

37.561 USD, con só vào loai cao nhà't trén thè giói.

Cùng vói su tàng truòng kinh té nhanh chóng, dòi song nguòi dàn

Nhàt bàn ngày càng duac nàng cao, nguòi Nhàt ngày càng sa hùu nhiéu hon

46

càc màt hàng dién va dién tu làu ben nhu: 73,7% só ho eó mày ghi hinh;

98,9% eó vò tuyén màu; 55,9% co mày dia compact; 31,3% eó mày quay

video; 1,6% co mày tinh eà nhàn; 97,9% eó tu lanh; 99,3% eó mày giàt;

82,1% eó xe ò tó; 67% nhà eó diéu hóa nhiét dò v.v.

Chi phi cho vièc chàm sóc sue khòe tàng tu 179 USD/nguòi nàm

1983 lén tói 1.495 USD/nguòi nàm 1995. SÓ bàc si va giuòng bénh trén 100

nguòi dàn tàng tuong ùng tu 1,3 bàc si va 14,5 giuòng nàm 1983 lén 1,7 bàc

si va 15,8 giuòng nàm 1995, nhò dò, tuoi tho binh quàn cùa nguòi Nhàt

duac nàng lén là 80 nàm - là mùc dùng dàu thè gioì.

Só nguòi Nhàt di du lich cùng ngày càng nhiéu, nàm 1995 co tòi gàn

12 trièu nguòi di du lich (so vói nàm 1985 là gàn 5 trièu nguòi va nàm 1967

là 268.000 nguòi). Ngày nay phàn dòng càc già dinh nguòi Nhàt bàn (trén

90%) tu coi minh thuòc tàng lóp tmng luu va trén 70% trong sÓ ho là thuòc

nhóm trén cùa tàng lóp này. Tièu chuàn de xé'p vào tàng lòp trung luu ò

Nhàt bàn:

- Co càn ho hoàc ngòi nhà góm nàm pbòng: phóng khàeh, pbòng ngù,

phóng làm viéc, phóng dành cho tré em, phóng tàm.

- Co ò tò riéng.

- Cho con hoc ò càc truòng tu.

- Thành vièn cùa mot càu lac bò thè thao.

- Di du lich nùa nàm mot làn.

- Cà nhà di àn ò nhà hàng ìt nhàt mot thàng mot làn.

1.4.4 Còng hòa nhàn dàn Trut^g hoa - Nàng cao thu nhap va mùc song dàn

cu trong tién trình cài càch kinh tè.

Còng hòa nhàn dàn Trung hoa là nuóc dòng dàn nhàt trèn thè giói

(trén 1,2 ty - ehiém 22% dàn sÓ thè giói), co lành thó lón thù ba trén thè giói

vói dién tich 9.597.OOOkm^ trai dai 4.000km tu Bàc tòi Nam va nàm ngang

47 4.500 km tu Dòng sang Tày, ehia làm ba vùng khàc nhau ve trinh dò vàn

hóa cung nhu ve trình dò phàt trién kinh té', dò là càc vùng ven bién, vùng

giùa va vùng cao.

Dén nàm 1976, nén kmh té Trung hoa làm vào tinh trang bè tàc, thiéu

thón, sa sùt va màt càn dói nghièm trong, Nòng nghiép va xì nghiép quò'c

doanh - hai tru cOt cùa nén kinh té'bi lung lay nghièm trong. Thu nhàp quò'c

dàn, san xuàt còng nghiép va nòng nghiép eó mùc tàng truòng àm theo thù

tu: -2,7%; -2,4%; -0,4% so vói nàm truòc. Dòi sò'ng nhàn dàn vò cùng khón

khó. Trong suót thòi ky 1965-1976 thu nhàp thuc tè cùa còng nhàn thành

phó giàm 2,5% va thu nhàp cùa nòng dàn tinh theo dàu nguòi mòi nàm tàng

khòng dén 1 nhàn dàn té (NDT). Nhàn dàn Tmng hoa sò'ng lay làt khó cuc

ben mièng ho cùa nan dói va day rày nhùng me tin di doan va phong tue tàp

quàn eó hù lac hàu. Vào thòi ky này, Trung hoa nhu mot nguòi khóng lo

ròng mot. Tu thuc trang kinh té' va dòi song cùa nguòi dàn, cài càch kinh tè

dà trò thành bue xùc va mang y nghia song con.

Thòi diém bàt dàu cài càch kinh té ò Còng hòa nhàn dàn Tmng hoa

dugc tinh tu Hòi nghi Tmng uong 3 khóa XI Dàng Còng san Trung hoa bop

tu 23 tòi 28/12/1978. Cài càch dugc thuc hién vói hai nhiém vu co bàn: giài

phóng, phàt trién sue san xuàt va sàng tao ra chù nghla xà bòi eó dàc sàc cùa

Tmng hoa. Cài càch nhàm eàc muc tiéu xu ly chình xàc mó'i quan bé giùa kè

hoach va thi truòng, xày dung thè che kinh tè thi truòng nhàm giài phóng va

phàt trién hon nùa sue san xuàt. Cài càch ehia làm 4 giai doan:

Giai doanl: Tu 12/1978 tòi 10/1984. Cài càch dugc thuc hièn trèn

nhiéu linh vuc nhimg cài càch kinh té nòng thòn là muc tièu chinh nhàm

giàm nhe gành nàng tài chinh cho nòng dàn, phue bòi san xuàt nòng nghiép

- mot ngành kinh tè quan trong (80% dàn Trung hoa song ò nòng thòn,

tuong duong trén 800 triéu nguòi, trong dò lue lugng lao dòng là trèn 300

trièu). Day là muc tièu hét sue khó khan boi sue ép ve dàn só: vói quy dà't eó

7%, Còng hòa nhàn dàn Tmng hoa phài nuòi song tói 22% dàn sÓ thè giói.

Ngoài ra trong thòi gian này càc co sa kinh doanh loai nhò cùa tàp

thè va tu nhàn dugc khuyèn khìch khòi phue, hình thành va phàt trién, tao

nén mang luói càc xì nghiép xà dòi giài quyé't còng àn vièc làm cho gàn 100

trièu lao dòng, làm cho san xuàt nòng thòn da dang hóa, nhìch gàn vói thành

thi. Dóng thòi vói viéc làm song dóng nén kinh tè' ben trong, Trung hoa

cùng tién hành ma cùa nén kinh tè hòa nhàp vói nén kinh tè khu vuc va thè

giói.

Giai doan 2: Tu 10/1984 dèn 9/1988. Day là giai doan tàp tmng vào

cài càch càc doanh nghiép nhà nuóc va thè che' già cà - nhùng chò dua cùa

nén kinh té' tàp tmng. Két qua cùa giai doan này là nén kinh té' tàng truòng

nhanh song lai gay ra lam phàt cao, màt càn dò'i trong co càu kinh tè', dòi

song xà bòi bi dào lón, dàc bièt, vàn de bàt binh dàng dà trò nèn ngày mot

gay gàt.

Giai doan 3: Tu 10/1988 tói 12/1991. Day là giai doan vùa sua ehùa,

uón nàn nhiing sai làm khiè'm khuyét cùa su tàng truòng nhanh: lam phàt

tàng cao tòi mùc gàn 20% nàm 1988, va tòi 30% nàm 1989, Thuc hién càc

chinh sàch thàt chat tién tè, giàm toc dò tàng truòng xuóng con 4% nàm

1988 va 5,3% nàm 1989. Do dò lam phàt dugc kiém che xuóng con 2,1%

nàm 1990. Giai doan 3 vói nhùng kè't qua dat dugc dà tao nén móng cho

viéc chuyén manh sang nén kinh té'thi tmòng.

Giai doan 4: Tu 1992 tra lai day. Trong giai doan này, tai dai bòi

XIV, Dàng còng s.-^.n Trung hoa quyèt dinh dùt khoàt chon thè che kinh tè thi

truòng XHCN làm muc lièu cùa cài càch kinli tè'. Chinh phù tiè'p tue àp dung

càc bién phàp nhu dà su dung trong thòi gian truóc day. Cài càch dà tao ra

nhùng net khòi sàc mòi trong nén kinh tè : tóng san phàm quóc dàn tàng

12,8% nàm 1992; 13,4% nàm 1993; 14% nàm 1994; 10,4% nàm 1995 va

nàm 1996 là 10%. Cho tói nàm 1993 GDP dat 3.318 ty NDT dua Tmng hoa

thành quóc già eó nén kinh té' dùng thù 10 trèn thè gioì.

Cùng vói nhùng thành tuu dat dugc ve kmh tè', thu nhàp va mùc song

cùa nguòi dàn dugc cài thièn rò rèt. Nè'u vào nàm 1978, vào thòi ky dàu cùa

cài càch, thu nhàp binh quàn cùa nguòi dàn thành phÓ là 316 NDT, ò nòng

thòn là 134 NDT thi vào nàm 1994 con sÓ thù tu là 2.337 NDT va 922NDT,

tàng 6,3%/nàm a thành thi va 5%/nàm ò nòng thòn. Chat lugng cuòc song

cùa dàn cu tàng lèn rò rèt. Nè'u nàm 1978, mùc tiéu dùng binh quàn cùa mòi

nguòi dàn là 175 NDT thi nàm 1993 tàng lén dat 1148 NDT, tàng thuc tè

7%/nàm. Xem xét tùng nhóm dàn cu, mùc tièu dùng cùa nòng dàn thòi ky

1978-1993 tàng tu 113 NDT lén 778,7 NDT, ò thành phó tuong ùng là 311,2

va 2.110,8 NDT. Tu 1978 tòi 1991 mùc tiéu thu luong thuc binh quàn theo

dàu nguòi tàng 20%; cà tàng hon 2 làn; thit tàng 2,5 làn; trùng tàng 3 làn;

dàu àn va gà tàng 4 làn. Nè'u nàm 1981 sÓ bó già dinh ò thành phó co vò

tuyén màu ehiém chua tói 1% thi vào nàm 1991 là 70%; mày giàt tu 6% lèn

80%; tu lanh tu 0,2% lèn 50%. Mac dàu só tién tiét kiém tàng nhanh (só du

tié't kiém nàm 1993 dat 1.476,4 ty NDT) nhung càc cùa hàng luòn dòng

nguòi mua, thuòng là càc loai hàng hóa làu ben va quàn ào dàt tién. Phài nói

ràng trong suót nhùng nàm qua cung ve hàng hóa khòng kip theo càu (nàm

1988 hàng tiéu dùng cung càp cho thi truòng tri già 790 ty NDT trong khi dò

sue mua là 889 ty NDT).

Màc dàu dat dugc nhùng kè't qua nhàt dinh ve kinh tè, nhung ve màt

xà bòi, Còng hòa nhàn dàn Trung hoa phài dói phó vói nhiéu vàn de nan

giài. Só nguòi thàt nghiép tàng lén do nhùng chình sàch cài tÓ bé thò'ng

doanh nghiép nhà nuóc dàn dèn hién nay con 150 trièu lao dòng tròi nói trèn

thi truòng. Phàn hóa xà bòi va màu thuàn Ipi ich trong dàn cu tàng lèn, dia vi

50

kinh tè-xà hOi cùa tàng lóp càn bó va còng nhàn dang trèn dà giàm xuóng,

trong khi dò dia vi cùa tàng lóp nhùng nguòi buon bàn kinli doanh dugc

nàng cao. Vàn tón tai tinh trang bàt hgp ly trong thu nhàp, hinh thành nén

tàm ly tàt cà vi tién hay con tè hai hon nùa là cho ràng: dòc thu vò chung

luàn (hoc hành là vó ich). Chénh léch giùa càc vùng ngày càng trò nén tram

trgng: giùa thành thi va nòng thòn; giùa mién Dòng va mién Tmng, mién

Tày. Su tàng truòng kinh té'a càc vùng sàu trong lue dia thàp xa so vói vùng

ven bién dàn tói su chénh léch thu nhàp ngày mot sàu sàc. GNP/nguòi ò

Thàm quyén nàm 1990 là trén 5.000USD (bang Hàn quò'c); ò Chu bài là

2.000USD (bang Malaixia); ò Thugng bài va Dai lién là l.OOOUSD (bang

Thài lan) trong khi dò ò càc vùng phia Tày chi là 80USD/nguòi. Dàn ò vùng

ven bién cùng eó nhiéu co bòi hoc hành, tim vièc làm tao co so nàng cao thu

nhàp va mùc song. Trong khi dò dàn ò vùng Tày tang tòi 40% là mù chù. Ò

càc tinh phia dòng, càc ngành phi nòng nghiép phàt trién manh, thu nhàp

binh quàn dàu nguòi nàm 1993 dat 1219,2 NDT; con ò càc vùng ma nòng

nghiép là chù lue nhu Càt làm, Hàc long giang, Tu xuyèn, Ninh ha, Tàn

cuong, Cam tue. Ho nam, Ha nam thi chi dat 681 NDT(nàm 1993).

Nghèo dói cùng là mot vàn de nói còm càn giài quyèt trong qua trinh

chuyén sang kinh té' thi truòng ò Còng hòa nhàn dàn Tmng hoa. Theo mùc

do tiéu chuàn cùa Cuc thóng ké Tmng quóc dua ra thi mùc nghèo dói là thu

nhàp duói lOONDT/nguòi/nàm, Nhu vày vào nàm 1978 Trung hoa eó 250

triéu nguòi thuòc dièn nghèo dói chié'm tói 30,7% dàn só. Tu nhùng nàm 80

Chinh phù Trung hoa ra sue àp dung càc chinh sàch nhàm xóa dói giàm

nghèo. Càc chình sàch dién hinh co thè ké ra dò là: bào dàm khà nàng tàng

tnròng kinh tè hèn tue làm chò dua tin cày de xóa dei giàm nghèo; xóa dòi

giàm nghèo thòng qua diéu hòa phàt trién cùa còng dòng; xùc tièn nhanh toc

dò tàng truòng kinh tè cùa càc vùng lac hàu; diéu tié't thu nhàp gara thành thi

va nòng thòn; xóa dói giàm nghèo qua tao thèm nhiéu viéc làm; tranh thù

nhiéu hon vièn trg quóe tè phue vu cho xóa dói giàm nghèo.

Dén nàm 1985, só nguòi nghèo dà giàm xuóng con 125 triéu; nàm

1993 con 80 triéu va nàm 1995 chi con gàn 65 trièu nguòi song trong cành

nghèo khó. Trong nàm 1995, ngàn sàch tmng uong giành cho càc chuong

trình xóa dói giàm nghèo là 180,7 triéu USD, dén nàm 1996 con só này tàng

lén dat 1 ty USD. Trong nhùng nàm tói chình phù sé cho nòng dàn vay mòi

nàm 361 triéu USD nhàm tié'n tói xóa nghèo tuyét dói vào nàm 2000.

1.4.5 He thóng phùc lgi xà hòi trong nén kinh tè thj truòng Cong hòa Lién

bang Dure.

Kinh tè thj truòng xà bòi là mò hinh kinh tè cùa Còng hoà lién bang

Due tu nàm 1948. Kinh tè thi truòng xà bòi khòng phài là su tóng hgp giùa

chù nghia xà bòi va nén kinh té' thi truòng, ma nò gàn càc thuòc tinh uu vièt

cùa nén kinh té' thi truòng vói tinh càn thiè't cùa su can thiép cùa nhà nuóc

trong càc linh vuc ve xa bòi.

Co thè nói vàn tàt kinh tè thi truòng xà bòi là mot nén kmh tè thi

truòng két hgp vói tu do cà nhàn va còng bang xà bòi.

Co so bàn chat cùa mot nhà nuóc phùc lgi chung là phài tao ra cho

tùng con nguòi thòng qua càc quyé't dinh tu do cà nhàn va nàng lue cùa bàn

thàn vièc hg sé làm ò dàu va duói hinh thùc nào de ho kiè'm dugc dù thu

nhàp cho ehi diìng bàn thàn va già dinh. Lao dòng san xuà't phài dugc tra

còng xùiig dàng trong diéu kién lao dòng phù hgp vói sue khòe. Thu nhàp

phài thòa man dugc càc nhu càu cùa con nguòi. Nhà nuóc dàm bào cho càc

già dinh dóng nguòi nhàn dugc su bò trg bó sung, nhùng nguòi roi vào hoàn

cành khó khan cùng nhàn dugc dù thu nhàp ngay cà khi ho khòng con khà

nàng lao dòng.

52

Hièn phàp Còng hòa Lién bang Due ghi nhàn tinh chat tmng làp ve

màt chinh sàch kmh té', bàt buòc càc co quan nhà nuóc phài tòn trong eàc

quyén tu do cà nhàn trong càc boat dóng kinh tè va dàm bào còng bang.

Viéc dàm bào so hùu tu nhàn va quyén su dung tu nhàn eó y nghia co bàn

dói vói su tu quàn cùa cà nhàn va phue vu cho lgi ich cùa hg. Nò dàm bào

cho mòi nguòi dàn quyén thành làp càc don vi kinh tè va duy tri khuyèn

khìch boat dóng lao dóng san xuàt.

Bang 7: So sành tién luong ò Dure va mot só nuóc Giai doan 1988 - 1996

(USD).

Lirong 1 giò Luang ca bàn Tén nuóc Phu càp

25,44 13,97 Due 11,47

Thuy sì 23,58 15,53 8,05

22,24 Nhàt bàn 12,66 9,58

Thuy diè'n 17,80 10,38 7,42

Phàp 16,98 10,38 6,60

My 16,60 11,60 5,50

8,07 Italia 16,17 8,10

Anh 13,20 9,33 3,87

Nguón: Vai trò nhà nuóc trong nén kinh tè thi truòng xà bòi. Tài liéu bòi thào khoa hoc 1993.

Tai Còng hòa Lién bang Due, luong va thu nhàp tu lao dòng là nhàn

tò quan trong qui dinh tóng thu nhàp cùa nhùng nguòi lao dòng phu thuòc

trong nén kinh tè quóc dàn. Nàm 1986, loai thu nhàp này ehiém 68,8% thu

nhàp cùa dàn cu, là nguón thu nhàp chù yèu, no là co so cho tiéu dùng cà

nhàn va là nhàn tò quan trong ành huòng tói tóng càu cùa xà bòi. Theo dành

già mòi day, trong vòng 8 nàm qua (1988-1996), luong cùa còng nhàn Due

53

luòn giù a mùc cao nhàt so vói càc nuóc còng nghiép phàt trién: binh quàn

25,44 USD/giò trong dò luong co bàn là 13,97 USD/giò va phu cà'p là 11,47

USD/giò.

Ve nguyén tàc, su san bang ve thu nhàp trèn co so binh dàng ve nhu

càu chi co thè thuc hièn dugc trén co so nén kinh té' rat phàt trién, nàng suàt

lao dòng va hiéu qua san xuàt rat cao, dóng thòi phài eó mot nhà nuóc dù

manh vói he thóng thué' hgp ly va su dung ngàn sàch chi tièu cho càc muc

dich xà bòi mot càch hiéu qua. Diéu này dà dugc thuc hién ò Còng hòa Lién

bang Due: toc dò tàng tmòng kinh té' tàng lién tue mot càch Ón dinh dà nàng

tóng thu nhàp trong nuóc GDP tu 600 ty USD nàm 1983 lén 1916 ty USD

nàm 1994. Thu nhàp quóc dàn bmh quàn dàu nguòi tàng lién tue: 1950-

1960: 7,6%/nàm; 1961-1970: 4,6%/nàm; 1971-1975: 2,5%/nàm; 1976-1982:

1,9%/nàm; 1983-1990: 2,8%/nàm; 1991-1995: 1,8%/nàm.

Bang 8: Chi tiéu tàng truòng cùa Due (Ty DM).

1984

Chi so

1982

1983

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

GDP

danh

1588

1669

1751

1823

1825

1990

2099

2224

2418

2813

2872

nghìa

3,7

3,4

Toc dò

2,8

1,6

1,9

1,4

5,1

1,5

tàng %

1658

1757

GDP

1588

1613

1689

1818

1974

1878

2047

2078

Thuc te

Nguón: Nguyén Quàn, Kinh tè eàc nuóc trèn thè gioì. NXB Chinh tri quó'c già

Dén nàm 1994, thu nhàp quóc dàn binh quàn dàu nguòi ò Due dat

23.520 USD, gap 14,5 làn so vói mùc 1614 USD cùa nàm 1964.

Trén co so thành tuu kinh tè dat dugc, nhà nuóc huòng tòi phàt trién

nhùng muc tièu xà bòi dàm bào cho còng dàn mot mùc song tÓi thiéu ve

nhùng diéu kién phàt trién, dàm bào nhùng tiém nàng phàt trién nàm trong

54

bàn thàn mói con nguòi dugc phàt huy. Tàng y thùc tu chù dàn nguòi dàn

dèh chò bièt tu tó chùc lày cuòc song, thòa man nhùng nliu càu cùa minh va

già dinh.

He thóng phùc lgi bào dàm o Còng hòa Lién bang Due dua trén 3

nguyén tàc: nguyén tàc bào hiém - nguyén tàc trg càp - va nguyén tàc chàm

sóc. He thóng này nhàm muc tièu bào ve, duy tri, khòi phue sue khòe va khà

nàng cùa nguòi lao dòng. Ò Còng hòa Lién bang Due, thóng qua bào hiém

xà hòi (góm bào hiém huu tri, bào hiém tai nan, bào hiém sue khòe, bào

hiém chàm sóc, bào hiém thàt nghiép), 90% dàn sÓ dugc bào ve truóc nhiing

rùi ro. Hàng nàm só tién chi cho càc loai bào hiém xà bòi rat lón, chié'm trèn

1/3 GDP.

Trg càp xà bòi nhàm giùp cho nguòi nhàn trg càp eó dugc cuòc song

phù hgp vói nhàn phàm mot con nguòi. Tu nhùng nàm 60, tién trg càp nhà ò

bàt dàu dugc thuc hién, dàm bào cho nguòi nhàn trg càp eó dugc mot noi ò

eó dinh trong bé dàm bào cùa xà hòi, tao diéu kién cho nhùng già dinh eó

thu nhàp thàp eó noi àn, ò, ehó sinh boat eó dinh. Qua càc nàm 1974, 1986,

1990, tién trg càp nhà ò tàng lén nhiéu làn va phù hgp vói tùng gioì nhàt

dinh. Tu 1986, tién trg càp nhà ò khòng chi phu thuòc qui mò già dinh, mùc

thu nhàp già dinh, tuoi tàc, tièn nghi trong nhà ma con tinh tói già cà thuè

nhà cho tùng dia phuang. Tién trg càp nhà ò dao dòng tu 220 DM tói 1.130

DM (1991). Mot vàn de nùa xin néu ra ò day dò là thàt nghiép va càc chình

sàch trg càp, bào hiém thà't nghiép trong bé thò'ng phùc lgi Còng hòa Lién

bang Due. Tu nàm 1973, làn song thà't nghiép nò ra va trò thành mot vàn de

xà bòi gay gàt: ty lè thàt nghiép giai doan 1973-1982: 3,7%; giai doan 1983-

1985: 8,1%; 1986-1990: 7,4%; 1991-1996: 7,2%.

Mùc chi cùa ngàn sàch nhà nuóc cho vièc trg cà'p thà't nghiép va giài

quyèt viéc làm tàng lién me theo thòi gian: 1970 là 3,9 ty DM; 1980 là 21,7

D:)

ty; 1988: 40,8 ty DM; 1992: 93,5 ty; va 1993 là 119,9 ty DM. Tu 1984, só

nguòi eó viéc làm eó xu huòng tàng lèn, so vói nàm 1984, nàm 1989 co 1,6

triéu nguòi co thèm vièc làm. Tuy nhién só nguòi thàt nghiép cùng khòng

thè ha xuóng duói mùc 2 triéu nguòi (nàm 1991 là 2,64 triéu; 1992 là 3

triéu; 1993: 3,5 triéu; 1994: 4,4 tììèu). Mac dàu só thàt nghiép là khà lón eà

ve con só tuong dói va tuyét dò'i, nhung xà bòi Due vàn luòn ón dinh bòi nén

kinh tè eó khà nàng vàn dòng va tu diéu chinh rat cao, ngoài ra nò con du

kién nhùng phuong àn tói uu nhàm dàm bào dòi song cho nhùng nguòi thà't

nghiép. Càc só lièu co so dà chùng minh là tu nàm 1978, Còng hòa Lién

bang Due dà thùa khà nàng dàp ùng cho eàc nhu càu tòi thiéu trong nuóc:

dàp ùng dugc 152% nhu càu bòt sua; 145% nhu càu duòng; 136% nhu càu

bo, v.v... Khó khan nhàt là vàn de nhà ò, nhu ò trén dà nói, cùng dugc giài

quyé't ve co bàn.

Trén day chi là mot vài net ve bé thò'ng phùc lgi cùa Còng hòa Lién

bang Due - mot mò hinh dà tón tai 50 nàm trai qua nhùng thòi ky thàng tram

theo lich su. Tuy chua thàt su là mot mò hinh hoàn hào nhung dà dat dugc

nhiìng thành tuu nhàt dinh va là muc tièu phàn dàu cùa nhiéu nuóc trén thè

giói.

Tom lai, thu nhàp va mùc song là mot pham trù, chi tiéu kinh tè - xà

bòi phàn ành trình dò phàt trién kinh tè' - xà bòi cùa mói quóc già cùng nhu

mùc dò phàt trién con nguòi ò mói nuóc, Hoat dóng nghièn cùu ve vàn de

thu nhàp va mùc song dà dugc tièn hành tu nhiéu nàm trèn nhiéu quóc già,

nhùng két qua thu dugc dà chi ra ràng: eó hai nhóm yèu tó chinh ành huòng

tói thu nhàp va mùc song cùa dàn cu: nhóm càc yèu lo kinh tè va nhòm càc

yèu tò'xà hòi.

Vièc nghièn cùu qua trinh giài quyèt thu nhàp va mùc song ò càc

nuóc: Còng hòa Lién bang Due, Hàn quóc, Cong bòa nhàn dàn Trung hoa,

56

Nhàt bàn, Malaixia cho thày, co rat nhiéu mò hình khàc nhau, vói nhùng

phuang huòng giài quyèt khàc nhau, va két qua thu dugc cùng khàc nhau,

nhung nhiing net chung nhàt cùa nàm mò hinh trén là:

- Phàt trién kmh tè theo huòng kinh tè thi truòng.

- Dat dugc mùc tàng truòng kinh tè cao va duy tri trong mot thòi gian

dai.

- Thu nhàp va mùc song cùa dàn cu tùng buòc dugc nàng cao cùng

vói qua trinh tàng truòng kinh tè.

- Càc quóc già trèn déu eó mot chình phù manh vói nhùng chình sàch

kinh té- xà bòi lình boat, phù hgp.

- Mac dàu thu dugc nhùng kè't qua to lón, nhimg con nhiéu vàn de

vuóng màc ma càc nuóc con phài tiép tue giài quyé't, dò là: nghèo dói, bàt

binh dàng ve thu nhàp va phàn hóa xà bòi.

Viéc nghièn cùu càc mò bmh là hé't sue càn thiè't nhung khòng thè àp

dung mot càch ràp khuòn mày mòc bòi mòi quò'c già eó mot xuàt phàt diém

khàc nhau, phong tue tàp quàn cùng riéng biét. Do dò, de giài quyé't vàn de

nàng cao thu nhàp va mùc song dàn cu, mói quò'c già phài chon cho mình

mot con duòng di riéng trén co so nén tàng vón eó kè't hgp vói kinh nghièm

quóc tè va nhùng tu tuòng tié'n bò trén thè gioì.

57 CHUONG 2: THlTC TRANG THU NHÀP VA MtfC SONG Ò VIÉT NAM

2.1 Thu nhàp va mure song dàn cu Viét nam trong thòi ky kè hoach hóa tap

trung.

2.1.1 Dàc diém cùa co che quàn ly cu

Mò hình quàn ly kinh tè kiéu eù dugc thiè't làp tu cuòi 1954 trén

pham vi mién Bàc nuóc Viét nam va dugc àp dung trèn cà nuóc tu nàm 1975

sau khi mién Nam dugc hoàn toàn giài phóng, dà't nuóc dugc thóng nhàt. Mò

hình quàn ly tàp tmng này dà góp phàn tìch cuc trong viéc huy dóng càc

nguón lue phue vu cho chié'n tranh, tao nèn su Ón dinh kinh té' - chình tri - xà

bòi trong giai doan này. Song, trong diéu kién xày dung hoà binh mò hình

kinh te' này ngày càng tò ra khòng thich hgp va dà dem lai nhùng bau qua

nàng né cho dòi song kinh té' - xà bòi cùa dàt nuóc, nén kinh té' roi vào tmh

trang suy thoài va khùng boàng nghièm trgng. Nén kinh té' vàn mang nàng

tinh eó tmyén, dàc biét là san xuàt chua dù trang trai dàp ùng cho nhu càu

tiéu dùng. Co che kè' hoach hóa tàp tmng eó thè nói là bàt nguón tu vièc

nhàn thùc phi bién chùng dàn tòi sai làm ve mói quan he giùa quan bé san

xuàt va lue lugng san xuàt, va hon nùa, nò phàn ành mot nhàn thùc con qua

don giàn ve CNXH va con duòng di lèn CNXH tu mot nén kinh tè nòng

nghiép lac bau, co che'này mang tinh àp dàt chù quan duy y chi làm dào lòn

hoàn toàn tràt tu phàt trién tu nhién, ành huòng sàu sàc tói thu nhàp va dòi

song cùa dàn cu. Phàn tìch su ra dòi, tùng buóe hình thành cùng nhu hàu

qua cùa nò eó thè rùt ra nhùng dàc trung chinh cùa mò hình quàn ly eù nhu

- Nhà nuóc hóa cao dò moi boat dòng kinh tè trong xà bòi.

- Don giàn hóa càc boat dòng kinh tè: chi con thành phàn kinh tè

quòc doanh va hgp tàc xà dira trén che dò còng hùu XHCN ve tu lièu san

xuà't bao góm hai hinh thùc: so hùu toàn dàn va so hùu tàp thè.

58

- Hién vàt hóa càc quan he kinh tè, phàn bó eàc nguón lue mot càch

hành chinh quan liéu. Trong eóng tàc quàn ly, nhà nuóc su dung kè hoach

hóa nhu mot còng cu diéu tièt trgng yèu theo nguyén tàc càp phàt, giao nòp

duói dang càc chi tiéu phàp lènh.

- Kiém soàt chat che già cà bao càp song lai khòng quan tàm tói ehi

phi gay làng phi, kém hiéu qua.

- Xày dung co càu kinh tè khép kin, tu dò qua coi trgng phàt trién

còng nghiép nàng ma khòng chù y dùng mùc dèn nòng nghiép, eóng nghiép

nhe va còng nghiép san xuàt hàng tiéu dùng.

- Khóng chù y va dành già dùng vai trò cùa boat dòng kinh té' dói

ngoai, quan bè kinh tè chi giói han trong khuòn khÓ càc nuóc XHCN (eù).

- Xày dung va dua ra nhùng muc tiéu dai han lac quan trong tinh

trang rnót nén kinh tè thiéu hut gay ra tinh trang thiéu vón dàu tu trién

mién.

- Tiéu dùng xà hòi dugc thuc hién bang phuang thùc phàn phò'i iheo

dinh lugng, tem phié'u theo càc thang bàc trong xà bòi.

2.1.2 Dàc diém thu nhap va mure song trong co che cu.

Nhìn vào toàn cành, ty le tàng truòng trong giai doan 1976-1986 là

rat dàng thàt vgng: toc dò già tàng tóng san phàm xà bòi binh quàn

4,3%/nàm, thu nhàp quóc dàn tàng 3,4%/nàm, trong khi dò toc dò già tàng

dàn só là 2,2%/nàm. Co thè nói, nén kinh tè trong giai doan 1976-1985 là

thoài trién bòi nàng suàt lao dóng lién tue giàm: thòi ky 1976-1980 giàm

binh quàn 1,7%/nàm; thòi ky 1981-1985 con tram trgng hon: 3,3%/nàm.

Trong giai doan 1976-1985 san xuà't chua dàp ùng dugc nhu càu tiéu dùng,

chua co tich lùy va mùc nhàp siéu ngày càng tàng.

Nén kinh tè yèu kém eóng vói co che quàn ly tàp tmng quan liéu bao

càp làm cho nàng lue san xuàt trén cà nuóc bi suy giàm, thèm vào dò, che

dò phàn phói trong giai doan này dà eó tàc dóng tiéu cuc tòi thu nhàp va

mùc song cùa dàn cu. Thu nhàp trong thòi ky này mang nàng tinh binh

quàn.

Là mot nuóc nòng nghiép vói 2/3 lue lugng lao dòng làm vièc trong

ITnh vuc nòng nghiép trong càc don vi san xuàt tàp thè: hgp tàc xà nòng

nghiép. Trén 50% só lao dòng con lai làm viéc trong càc don vi kinh tè

thuòc khu vuc nhà nuóc, nhu vày gàn 90% lue lugng lao dòng eó thu nhàp

chiù su phàn phói mot càch eó kè'hoach cùa nhà nuóc.

Tién luong là thu nhàp, là nguón song chù yé'u cùa lao dòng làm viéc

trong khu vuc nhà nuóc. Theo quan niém eù, tién luong là mot phàn cùa thu

nhàp quò'c dàn dugc rùià nuóc phàn phói cho nguòi lao dòng theo só lugng

va chat lugng lao dòng. Nhu vày, tién luong chiù su tàc dòng cùa qui luàt

phàt trién càn dò'i eó kè' hoach va chiù su chi phò'i true tiè'p cùa nhà nuóc bàt

ké nguòi lao dòng làm viéc trong khu vuc hành chình su nghiép hay trong

don vi san xuàt kinh doanh. Tién luong trong co che' tàp tmng bao cà'p góm

hai bó phàn: ngoài phàn tién dugc nhà nuóc phàn phói theo eàc thang, bang

luong; nguòi lao dòng con duoc nhàn phàn bang hièn vàt. Trong co càu tién

luong, phàn bang tién chi chié'm 1/3 con phàn bang hién vàt (dugc phàn phói

duòi hinh thùc he thò'ng tem phié'u) chié'm tòi 2/3. Nhu vày phàn bang tién

vói mùc thàp, binh quàn, khóng phàn biét su khàc biét ve chat lugng lao

dòng; bòi só tién luang lai thàp (duói 3,5 làn) va thang luong bi ép xuóng

nèn giùa càc bàc luong chènh nhau khòng dàng kè, diéu dò làm cho tién

luong mang tinh binh quàn cao. Tuy nhièn nhà nuóc lai co che dò nùa cung

cà'p (bang hién vàt) cho mot só càn bò eó mùc luong cao làm cho luong thuc

tè giùa nhiing nguòi huòng luong chénh léch nhau qua lón.

Nhin chung, tién luong cùa lao dòng làm trong khu vuc nhà nuóc là

thàp, khòng phàn ành dùng già tri sue lao dòng va khòng tuong ùng voi bié'n

dòng cùa già cà, do dò luong thuc tè' ngày càng giàm sùt, khòng dàm bào

cuòc song cho nhùng nguòi làm còng àn luong. Tinh trang này làm cho hàu

hé't nhiitig nguòi làm viéc trong khu vuc nhà nuóc phài tim viéc làm thèm de

tàng thèm thu nhàp nhàm dàm bào cho cuòc song cùa bàn thàn va già dinh.

Tinh chat binh quàn hóa trong tini nhàp thè hién dàm net trong càc

hgp tàc xà nòng nghiép. Luong thuc san xuàt ra sau khi trù di càc khoàn

phài nòp cho nhà nuòc va trìch làp càc qui cùa hgp tàc xà, dugc ehia theo

dinh suàt theo nhu càu co bàn, phàn con lai mói ehia theo lao dòng. Chình

sàch phàn phò'i này dà bié'n nhihig nguòi nòng dàn càn eù thành nhùng xà

vièn làm còng là'y diém va boat dòng lao dòng san xuà't chi con là boat dòng

ebay theo còng diém. Vói tinh thàn lao dòng nhu vày, nàng suàt lùa trèn càc

vùng dàt hgp tàc xà giàm hèn tue, tu 24,2 ta thòc/ha nàm 1974 tut xuóng

con duói 20 ta/ha trong suò't giai doan 1976-1980, dàn tòi san lugng luong

thuc giàm déu dàn trong thòi ky này: nàm 1976 san lugng luong thuc cà

nuóc là 13,4 triéu tàii; nàm 1977: 12,6 triéu tàn; 1978: 12,3 trièu tàn; 1979

eó tàng lèn dat 14 triéu tàn,

Trong khi san xuàt trén càc vùng dà't do hgp tàc xà quàn ly kém biéu

qua thi mành dàt 5% cùa xà vièn trò thành manh dàt thàn ky, nàng suàt lao

dòng va san lugng thu hoach lai cao hon hàn so vói vùng dà't cùa hgp tàc xà.

Vói mành dà't này cùng vói càc boat dòng phu khàc, xà vièn dà tu lo cho

minh 65% -70% thu nhàp. Trong Iclii dò , hap tàc xà su dung tói 95% dàt chi

dàm bào dugc cho ho 30%-3'^% thu nhàp.

S;ìu khi co chi thi 100 cùa Ban bi rh\/ trung irang ve khoan san phàm

lói nhóm va nguòi lao dòng. nòng nghiép Viét oatn co sue phàt trièn mai.

.Siili lugng luong thuc tàng déu dàn qua càc nàm, 1981: 15 trièu tàn; 1982:

6!

16,2 trièu tàn; 1983: 16,9 trièu tàn: 1984: 18,8 triéu tàn; 1985: 18,2 triéu tàn.

Nhu vày, sau khi dói mói còng tàc quàn ly trong linh vuc nòng nghiép. cài

tièn hình thùc phàn phói thu nhàp trong hgp tàc xà nòng nghiép, kinh tè già

dinh dugc coi trgng thi thu nhàp cùa lao dòng làm trong Iinh vuc nòng

nghiép tàng lèn rò rèt. Màc dàu phàn thu nhàp ban dàu vàn tón tai duòi hinh

thùc hièn vàt, nhung ty trgng cùa phàn thu nhàp dò eó khà nàng chuyén sang

hình thùc tién là lòn hon rat nhiéu so vói nhùng nàm 1976-1980.

Co che' quàn ly eù cùng vói che dò phàn phò'i binh quàn dàn tói su

làng phi tài nguyén ghé góm, khòng kich thich dugc san xuà't eà ò khu vuc

kinh tè nhà nuóc làn khu vuc kinh té' tàp thè, dàn tói nàng suàt lao dòng rà't

thà'p, nén kinh tè' làm vào tinh trang suy thoài dàn tói khùng boàng thiéu:

san xuàt khòng dàp ùng dù nhu càu tiéu dùng. Mac dàu là mot nuòc nòng

nghiép nhung ngay nhu nhu càu tói thiéu phue vu cho àn uò'ng chùng ta

cùng khòng tu dàp ùng dugc, Binh quàn trong giai doan 1976-1986, mói

nàm chùng ta phài nhàp trén 0,5 triéu tàn luong thuc. Càc loai hàng hóa vàt

phàm tièu dùng lai càng khan hiém, tinh trang cùa hàng tróng róng là phÓ

bié'n, chùng loai càc màt hàng bay bàn hé't sue nghèo nàn, chat lugng hàng

cùng vò cùng thà'p kém.

Tinh trang sò'ng dói nghèo trong hoàn cành thiéu thón là phó bié'n

trong xà hòi. Thèm nùa, su già tàng cùa lam phàt day chi sÓ già cà sùih boat

lén cao làm cho cuòc song ngày càng bi xuóng càp. Trong khi dò, hàng triéu

lao dòng chua co vièc làm va hàng chuc trièu nguòi nùa khòng dù viéc làm

tao nén mot gành nàng lón cho già dinh va xà bòi làm cho cuòc song càng

trò nèn khó khan.

2.2

SII hình thành nén kinh té thj truòng va tac dòng cua nò dói vói thu nhàp va mure song.

2.2.1 Chuyén sang kinh té' thi truòng - noi dung ca bàn cùa dói mòi kinh tè o

Viét nam.

Truóc àp lue cùa dòi song kinh tè - xà hòi trong nuòc cùng nhu tinh

hình bié'n dÓi cùa thè' giói, dói mòi kinh té' nhu mot dòi hòi bue xùc nhàm

dua Vièt nam tùng buòc thoàt khòi tinh trang bè' tàc, khùng boàng. Dói mói

kinh tè ò Viét nam dugc thuc hièn vói nhùng nói dung sau:

- Phàt trién nén kinh tè hàng hoà nhiéu thành phàn theo dinh huòng

XHCN.

- Hình thành va phàt trién co che' thi truòng eó su diéu tié't cùa nhà

nuóc.

- Dói mòi co eà'u ngành kinh tè.

- Xày dung nén kinh tè ma cùa vói ben ngoài, da phuang hoà va da

dang hoà càc quan he kinh té'dò'i ngoai.

Qua trình dÓi mói eó thè nói dugc bàt dàu tu nàm 1979, dugc day

manh vào 1986. Dói mói co bàn dugc ehia thành càc thòi ky sau:

Thòi ky 1979-1985: day là thòi ky nhà nuóc dua ra mot loat càc

chinh sàch, bién phàp nhàm nói long su kiém soàt kinh tè cùa nhà nuóc

dugc khòi dàu tai hòi nghi tmng uong làn thù 6 khoa IV vào 8/1979. Nhung

cài càch thuc su dugc bàt dàu tu 1/1981 khi nhà nuóc Viét nam ban hành hai

vàn bàn phàp quy quan trong: vàn bàn thù nhà't là Chi thi 100 cùa Ban chàp

hành Tmng uong vói nói dung chinh thùc hóa co che khoàn trong nòng

nghiép (màc dù dà dugc àp dung ròng rài tu truóc). Giùa hgp tàc xà va nguòi

nòng dàn thòa thuàn hgp dÓng thuc hièn tràch nhiém va lgi ich dòi ben trong

boat dòng san xuà't va phàn ehia san phàm, phàn du thùa VULTI khoàn nguòi

nòng dàn dugc giù lai va toàn quyén quyèt dinh và co thè ben trén thi truòng

nido.

San xuàt nòng nghiép trong giai doan 1980 - 1985 eó su tàng truòng

vugt bàc, toc dò tàng binh quàn 5,2%/nàm. Trong cùng thòi ky này san

lugng luong thuc binh quàn dàu nguòi tàng 2,9%/nàm,

Vàn bàn quan trgng thù hai là Nghi dinh 25 CP thè thùc hóa co che

ba kè hoach trong san xuàt còng nghiép. Theo qui che này, càc xi nghiép

phài thuc hièn càc chi tièu ké'hoach trèn giao (kè hoach 1), eó thè bàn phàn

san phàm vugt kè' hoach de mua thèm vàt tu phue vu cho san xuà't (ké' hoach

2), và eó thè eó nhiìng boat dòng phu khàc (kè hoach 3). Càc xì nghiép

quò'c doanh dà thuc hién ké' hoach 3 mot càch hàng say nhàm tim huòng de

nàng thu nhàp cho lao dòng trong don vi.

Mot buòc tié'n mòi nùa trong chuong trinh dói mói vào nàm 1979 là

su còng nhàn chình thùc su tón tai cùa khu vuc kinh tè' tu nhàn trong nén

kinh tè.

Tuy ràng trong giai doan này toc dò tàng truòng kinh tè là cao nhùng

cài càch cùng gap phài rat nhiéu khó khan. Lam phàt trong giai doan này rà't

cao (95% vào nàm 1982 so vói con sÓ binh quàn là 22%/nàm trong giai

doan 1976-1980), mùc luong cùa lao dóng làm trong khu vuc nhà nuóc

khòng tàng theo kip làm cho dòi song nguòi lao dòng vò cùng khó khan, tao

thành nhùng lue càn cho tié'n trình cài càch, do dò, cuòng dò và tàc dòng cùa

cài càch yé'u dàn. Thè hièn trèn thuc tè là nguòi nòng dàn ngày càng bi chèn

ép bòi mùc khoàn ngày càng cao, càc hgp tàc xà lai bòi sinh o mién Nam

duói dang càc tàp doàn san xuà't vói càc mòi lién bè hé't sue long léo.

Giai doan thù hai cùa tié'n trình dói mói dugc thuc hièn trong càc

nàml985-1988. Giai doan này bàt dàu tu 9/1985 tai Hòi nghi toàn thè làn

thù 6 (khóa V) và dugc phàt trién manh me sau Dai bòi Dàng toàn quòc làn

thù VI nàm 1986). Muc tièu chù yèu trong thòi ky này nhàm thay dói vai trò

cùa còng tàc ké'hoach hóa tàp tmng: tùng buóe thoàt r:* l^±òi khòng che cùa

64

2.2

Sii hình thành nén kinh té thj truòng va tac dóng cua no dói vói thu nhàp và mure song.

2.2.1 Chuyén sang kinh té' thi truòng - noi dung co bàn cùa dói mòi kinh tè ò

Viét nam.

Truòc àp lue cùa dòi song kinh tè - xà hòi trong nuòc cùng nhu tinh

hình bién dói cùa thè' gioì, dói mói kinh tè nhu mot dòi hòi bue xùc nhàm

dua Vièt nam tùng buòc thoàt khòi tinh trang bè tàc, khùng hoang. Dói mói

kinh t èa Vièt nam dugc thuc hién vói nhìitig nói dung sau:

- Phàt trién nén kinh tè hàng hoà nhiéu thành phàn theo dinh huòng

XHCN.

- Hình thành và phàt trién co che thi truòng eó su diéu tié't cùa nhà

nuóc.

- Dói mòi co càu ngành kinh tè'.

- Xày dung nén kinh té' ma cùa vói ben ngoài, da phuang hoà và da

dang hoà càc quan he kinh tè dò'i ngoai.

Qua trình dÓi mói eó thè nói dugc bàt dàu tu nàm 1979, dugc day

manh vào 1986. DÓi mói co bàn dugc ehia thành càc thòi ky sau:

Thòi ky 1979-1985: day là thòi ky nhà nuóc dua ra mot loat càc

chinh sàch, bién phàp nhàm nói long su kiém soàt kinh té' cùa nhà nuóc

dugc khòi dàu tai hòi nghi tmng uong làn thù 6 khoa IV vào 8/1979. Nhung

cài càch thuc su dugc bàt dàu tu 1/1981 khi nhà nuóc Viét nam ban hành hai

vàn bàn phàp quy quan trong: vàn bàn thù nhàt là Chi thi 100 cùa Ban chàp

hành Trung uong vói nói dung chinh thùc hóa co che' khoàn trong nòng

nghiép (màc dù dà dugc àp dung róng rài tu truóc). Giùa hgp tàc xà và nguòi

nòng dàn thòa thuàn hgp dòng thuc hién tràch nhiém và lgi ich dòi ben trong

boat dóng san xuà't và phàn ehia san phàm, phàn du thùa vugt khoàn nguòi

nòng dàn dugc giù lai và toàn quyén quyé't dinh và eó thè bàn trèn thi truòng

tu do.

San xuàt nòng nghiép trong giai doan 1980 - 1985 co su tàng truòng

vugt bàc, toc do tàng binh quàn 5,2%/nàm. Trong cùng thòi ky này san

lugng luong thuc binh quàn dàu nguòi tàng 2,9%/nàm,

Vàn bàn quan trgng thù hai là Nghi dinh 25 CP thè thùc hóa co che

ba kè' hoach trong san xuàt còng nghiép. Theo qui che' này, càc xì nghiép

phài thuc hièn càc chi tièu ké'hoach trèn giao (kè hoach 1), eó thè bàn phàn

san phàm vugt ké' hoach de mua thèm vàt tu phue vu cho san xuàt (ké' hoach

2), và eó thè co nhiing hoat dóng phu khàc (kè hoach 3). Càc xi nghiép

quóc doanh dà thuc hién ké' hoach 3 mot càch hàng say nhàm tim huòng de

nàng thu nhàp cho lao dòng trong don vi.

Mot buòc tién mòi nùa trong chuong trình dói mòi vào nàm 1979 là

su eóng nhàn chinh thùc su tón tai cùa khu vuc kinh té' tu nhàn trong nén

kinh tè.

Tuy ràng trong giai doan này toc dò tàng truòng kinh té' là cao nhùng

cài càch cùng gap phài rat nhiéu khó khan. Lam phàt trong giai doan này rà't

cao (95% vào nàm 1982 so vói con só binh quàn là 22%/nàm trong giai

doan 1976-1980), mùc luong cùa lao dòng làm trong khu vuc nhà nuóc

khòng tàng theo kip làm cho dòi sò'ng nguòi lao dóng vò cùng khó khan, tao

thành nhimg lue càn cho tié'n trình cài càch, do dò, cuòng dò và tàc dóng cùa

cài càch yé'u dàn. Thè hièn trén thuc tè là nguòi nòng dàn ngày càng bi chèn

ép bòi mùc khoàn ngày càng cao, eàc hgp tàc xà lai hòi sinh ò mién Nam

duòi dang càc tàp doàn san xuàt vói càc mói lién bé hét sue long lèo.

Giai doan thù hai cùa tié'n trinh dói mói dugc thuc hièn trong càc

nàm 1985-1988. Giai doan này bàt dàu tu 9/1985 tai Hòi nghi toàn thè làn

thù 6 (khóa V) và dugc phàt trièn manh me sau Dai bòi Dàng toàn quò'c làn

thù VI nàm 1986). Muc tiéu chù yé'u trong thòi ky này nhàm thay dói vai trò

cùa còng tàc kè hoach hóa tàp tmng: tùng buòc thoàt ra khòi khóng che cùa

he thóng kè hoach hóa tàp tmng chi tiét. Trgng tàm chình cùa giai doan dói

mòi thù hai bao góm nhùng chình sàch mòi ve già - luong - lién. Nhà nuòc

thn càch xóa bò bao càp bang càch bù già vào luong de trành làm giàm mùc

thu nhàp thuc té', song mùc bù già lai dugc càn eù trén càp bàc càn bó nén

càng tao ra su chènh léch ve thu nhàp. Song song vói cài càch tién luong là

chuong trình cài càch già cà huòng tói thuc hién xóa bò che' dò hai già, tuy

nhièn trén thuc té' già cà vàn nàm trong su kiém soàt cùa nhà nuòc.

Cài càch tién té cùng là mot trong nhùng buóe di trong giai doan

1985-1988. Nhà nuòc phàt hành dóng tién mòi vói hy vgng là han che dugc

nhu càu tiéu dùng trong dàn chùng và cài thièn su càn bang trén ITnh vuc

tién te trong nén kinh tè. Trén thuc tè, dgt dói tién này dà thuc su trìèt tiéu

nguón tién màt cùa càc don vi san xuà't, gay nèn tinh trang thiéu tién mat,

diéu này tao sue ép làm cho nhà nuòc phàt hành thèm tién, kè't qua là cài

càch tién té chi eó tàc dung han che và sau dò là thòi ky lam phàt chua tùng

thày.

Buòc cài càch này con dugc dành dàu bang Nghi quyèt 10 (5/4/1988)

cùa Bò chình tri chình thùc thùa nhàn ho già dinh là don vi kinh tè co so

trong kinh té' nòng thòn. Khu vuc kinh tè hgp tàc xà khòng con dòc quyén

nhu truòc và thòi gian su dung dàt canh tàc àp dung cho càc bó già dinh

dugc kéo dai hon. Dò là nhùng co so quan trgng nhàm khuyèn khìch boat

dóng kinh tè' huòng tòi nàng cao thu nhàp trong khu vue nòng thòn. Tuy

nhién trong thòi gian này, do ành huòng nàng né cùa thièn tai, san lugng

luong thuc, dàc biét là san lugng thòc bi giàm dàn tòi mot só vùng ò mién

Bàc làm vào tinh trang dói kém vào nàm 1988.

Giai doan thù ba cùa qua trình dói mói nhàm xày dijtig nén kinh tè

phi tàp tmng hóa - day manh chuyén sang vàn hành nén kinh tè theo co che

thi truòng co su diéu tié't cùa nhà nuòc. Day là giai doan hé't sue quan trong

và là buòc di co bàn trong qua trình DÓi mòi. Còng cuòc cài càch lén dè'n

dinh cao vào 3/1989 vói mot loat thay dói trìèt de gót bò hàu hé't nhùng tàn

du cùa nén kinh tè' mènh lénh cu và tao nén mot mòi truòng kinh té' mòi theo

huóng thi truòng. Nhà nuòc gàn nhu chàin dùt viéc quy dinh già, co che hai

già do dò dugc bài bò. Ngay cà nhiing loai già vàn con bi khóng che' nhu già

dién, dàu, xi màng, sàt thép cùng tàng dàn tói sàt già thi truòng.

Vièt nam eó buòc tièn mei trong diéu chinh ty già hói doài cho phù

hgp vói nhu càu cùa thi truòng. Ty già hòi doài truòc day là già tao ehi de su

dung cho còng tàc kè' toàn ma khòng phàn ành dùng thuc tè.

Cho tòi dàu thàp nièn 1990 càc thj truòng hàng hòa dà hoàn toàn tu

do nhung thi truòng càc nhàn tó san xuà't thi chua dugc nhu vày, lao dòng là

nhàn tó dàu vào tu do nhàt, thi truòng dàt dai tùng buòc dugc hình thành tuy

ràng bi han che' nhiéu bòi nan quan lièu hành chình. Cùng vói su phàt trìén

trong su phàn càp cùa bè thò'ng ngàn hàng, tu 1990 eàc Ngàn hàng thuòng

mai dà chuyén sang boat dòng nhu mot Ngàn hàng thuòng mai thuc su trong

bé thóng ngàn hàng hai cà'p trong nén kinh tè thi truòng, càc ngàn hàng

khòng con cho vay thoài mài mòi khi càc doanh nghiép tim dè'n hg dù ràng

càc doanh nghiép này eó klià nàng tra ng hay khòng, ngoài ra lugng vón cho

vay con dugc càn cu dua trèn lugng tién gùi.

Cho tòi nay Vièt nam dà bòi tu dugc nàm yèu tÓ càn thiét de thi

truòng hoat dòng tòt. Nàm yé'u tó này là:

- Kiém soàt lam phàt và càn dò'i thu chi de chình phù khòng bi càm

dò quay trò lai co che khóng che già cà, tu dò han che trong mùc cung, hoàc

buòc nguòi dàn phài xép hàng, hoàc bang càch phàn phòì hàng hóa theo càc

kénh hành chinh thay bang thj truòng. Vièt nam dà làm tòt dugc mat này.

Mùc lam phàt tuong dói thàp và ty già bòi doài dugc tbà nói dàn tói hoat

dòng xuàt-nhàp khàu rat tu do, làm cho thi truòng hàng hóa hé't sue da dang

và phong phù.

- Vàt tu, san phàm cùng nhu càc nhàn tó san xuà't phài luòn eó san de

trao dói trèn thi truòng chù khòng phài dugc phàn phói qua bò mày hành

chình. Vièt nam dà làm dugc diéu này vói da sÓ loai vàt tu và san phàm

còng nghiép cùng nhu lao dòng, nhung riéng ve dàt dai và vò'n thi chua

thành còng làm.

- Già cà phài phàn ành dùng su khan hiém tuong dÓi cùa hàng hóa và

càc yé'u tó dàu vào cùa qua trình san xuàt. Diéu kièn này mòi dugc hòi tu

mot nùa, nhung eó thè nói vàt già tai Vièt nam tu dàu thàp nièn 90 là do thi

truòng quyé't dinh.

- Phài eó su canh tranh giùa càc doanh nghiép. Vièt nam cùng dà làm

dugc viéc này kè tu dàu thàp nièn 90. Càc co che dòc quyén cùa bé thóng kè

hoach tàp tmng truòc day dà tùng buòc di vào qua khù.

- Càc nhà quàn ly doanh nghiép phài tuàn theo càc qui luàt cùa thi

truòng, co nghia là hg phài tim càch tói da hóa lgi nhuàn chù khòng phài tòi

da hóa già tri tóng san phàm, và phài làm dugc diéu này bang càch tàng

doanh thu hay càt giàm chi phi. Chua thè dành già dugc két qua cùa càc

doanh nghiép thuòc so hùu nhà nuóc và tu nhàn ve màt này bòi trón thuè và

xin trg càp cùa chình phù nhàm tàng lgi nhuàn vàn con là hién tugng khà

phó bién.

Tuy con mot só màt bi han che', nhimg eó thè nói co che kinh tè thi

truòng tùng buòc dugc thuc hièn thay thè cho co che quàn ly eù. Còng cuòc

chuyén dói co che' này dà tao ra nhùng diéu kién thuàn lgi de co thè phàt

huy và huy dòng càc nguón lue cho tàng truòng kinh té', dò là nhùng nguón

lue nói sinh dàm bào cho su tàng truòng vùng chàc và thuc su phàt trién.

67

2.2.2 Mói quan he giura qua trình hình thành kinh tè thi truòng và viéc giài

quyèt vàn de thu nhap và mure song.

Qua trình chuyén sang kinh té' thi truòng làm cho co che quàn ly kinh tè' eù bi phà va nhung chua hoàn toàn bié'n màt, co che kinh té' mòi tùng

buòc dugc hình thành nhung chua hoàn thièn dà tao ra nhimg bié'n dóng lòn

trong lue lugng san xuàt và mgi màt cùa dòi song kinh té' - xà bòi. Co che'

kinh tè thi truòng nhu mot luóng giò mòi làm cho dòi song kinh tè trò nén

sòi dóng, cuòc song cùa nguòi dàn tùng buòc dugc cài thièn.

Nè'u nhu trong thòi ky bao càp nguòi lao dòng hàu nhu chi nhàn duoc

phàn thu nhàp thóng qua bé thóng phàn phói eó kè hoach mang nàng tinh

binh quàn, thi khi chuyén sang kinh tè thi truòng, cùng vói su sòi dòng cùa

boat dòng kinh té', thi càc loai hình cùa thu nhàp cùng trò nén vò cùng da

dang phong phù và khòng bi han che. Chuyén sang kinh tè thi truòng, càc

thành phàn kinh té'có vi tri binh dàng. Hoat dòng san xuàt kinh doanh dugc

mò róng, càu ve lao dóng tàng lèn tao ra nhiéu vièc làm mòi và làm tàng

thu nhàp cùa nguòi lao dòng.

Mot dàc tnmg cùa nén kinh té' vàn hành theo co che' thi truòng là tu

do canh tranh nhàm giàm thiéu chi phi, tói da hóa lgi nhuàn. Tu dàc tinh

kinh tè dò, nguòi lao dóng dugc su dung dùng ehó, dùng muc dich và nguòi

lao dòng dugc tra luong xùng dàng dùng vói sÓ lugng và chat lugng lao

dòng. Diéu dò mot màt làm tàng thu nhàp trong dàn cu, mat khàc cùng làm

tàng su giàn càch trong thu nhàp. Su chénh léch truóc hé't dièn ra trong tùng

khu vuc nòng thòn, thành thi, và tiè'p dèn xày ra trong tuong quan giùa khu

vuc thành thi và nòng thòn. So di eó bién trang này bòi su chènh léch thu

nhàp khòng ehi chiù tàc dóng cùa tàc nhàn ben trong ma con chiù tàc dóng

rat IÒTI cùa tàc nhàn ben ngoài - dò là chinh sàch già cà làm cho già hàng

hóa nòng san phàm và hàng hóa san phàm còng nghiép, dich vu co su chènh

léch lòn.

Cùng vói co che' kinh tè' thi truòng, mùc song cùa nguòi dàn cùng

tùng buòc dugc nàng cao. Nén kinh té' vàn dóng chiù su tàc dòng cùa qui

luàt cung càu, canh tranh, già cà... làm cho hoat dóng san xuàt kinh doanh

phàt trìén manh, thi truòng hàng hòa tra nèn phong phù và già cà cùng eó su

phàn biét tuong ùng phù hgp vói thu nhàp cùa tùng tàng lóp trong dàn cu.

Thu nhàp tàng dàn tòi tàng càu eó khà nàng thanh toàn, làm tàng sue mua

trong nén kinh té', diéu này lai eó tàc dòng tra lai kich thich nén kinh tè phàt

trièn và tao ra nhiéu hàng hóa hon vói mùc già cà hgp ly hon. Duòi tàc dóng

cùa qui luàt canh tranh, chi nhùng don vj kinh tè' boat dòng eó hiéu qua, eó

san phàm chat lugng tòt và già eà hgp ly là con tón tai. Do dò, hàng hóa tiéu

dùng sé khòng ngùng dugc nàng càp cà ve só lugng làn chat lugng. Nguòi

tièu dùng eó diéu kién dugc lira chgn hàng hóa phù hgp vói yèu càu và khà

nàng cùa bàn thàn. Vói mùc thu nhàp tàng lén, nguòi dàn khóng nhùng dugc

dàp ùng nhimg nhu càu tói thiéu ma con dugc thòa man nhimg nhu càu ò

mùc dò cao hon, dòi song do dò trò nèn day dù và phong phù hon.

Chuyén sang kinh tè thi truòng, do dòi sò'ng kinh tè trò nèn sòi dòng,

nàng suàt lao dóng xà bòi tàng, làm tàng thu nhàp cùa cà xà bòi và cùa tùng

thành vièn, tao tién de vàt chà't càn thiét de nhà nuóc và xà bòi eó thè thuc

hién càc dàm bào xà bòi nhàm làm cho mgi nguòi dàn sé eó mot cuòc song

tòt dep hon.

Nhu vày chuyén sang kinh té' thi truòng là diéu kièn càn thiét nhàm

nàng cao thu nhàp và mùc song cùa dàn cu. Kinh tè thi truòng là mot tàt yèu

trong tièn trình phàt trièn kinh tè và là mot san phàm cùa xà bòi loài nguòi,

dò là mot nén kinh tè boat dòng vói hiéu suàt và biéu qua cao gòp phàn

quan trgng ành huong tói dòi song kinh tè xà hòi cùa mòi quò'c già trong dò

co cà và'n de thu nhàp và mùc song.

69

Tuy nhién, trong mói quan he giùa thu nhàp, mùc song và nén kinh tè

thi truòng, chùng ta cùng phài dành già dùng vai trò cùa viéc nàng cao thu

nhàp và mùc song tòi su hình thành và phàt trién cùa nén kinh tè thi truòng.

Nhu ta dà biét, nhu càu và lgi ich là dóng lue cho mgi boat dòng cùa

con nguòi. Tàng thu nhàp và mùc song chình là tàng lgi ich cùa con nguòi,

thùc day con nguòi tham già vào dòi song kinh té' nhàm dat dugc lgi ich cho

bàn thàn dóng thòi cùng mang lai lgi ich cho cà xà hòi. Qua trình này dua

tói mot su canh tranh ma mòi thành vièn tham già phài huy dòng mgi khà

nàng và uu thè' cùa mình sao cho nhimg boat dòng cùa hg là hiéu qua nhà't,

dem lai lgi ich lòn nhà't trong diéu kièn co thè.

Canh tranh sé ành huòng tòi già cà trèn thi truòng, già cà là tin hiéu

cùa thi truòng phàn ành cung, càu ve hàng hòa và dich vu. Già cà diéu tié't

hành dóng cùa nhà san xuà't cùng nhu nguòi tièu dùng. Canh tranh manh me

sé dàn tói già cà trò nèn thóng nhàt trén thi truòng và co khuynh huóng giàm

thòng qua mot bè thÓng càc kénh phàn phói thóng suót làm giàm càc chi phi

tói mùc tói thiéu.

Thu nhàp trong dàn cu tàng lèn tuy làm biè'n dói tuong quan giùa he

só tiéu dùng và he só tié't kiém, nhimg vàn làm tàng tuyét dói cà mùc tièu

dùng làn tié't kiém - dàu tu. Nhu càu co khà nàng thanh toàn tàng sé eó

khuynh huòng day già cà trén thi truòng tàng lén kich thich càc nhà san

xuàt và lime day qua trình canh tranh tra nèn manh me hon. Canh tranh và

dàu tu tàng sé làm già tàng qua trùih tap trung, tich tu vón trong nén kinh tè',

qua trinh dò lai làm làng qui mO cùa càc don vi san xuàt - kinh doanh. Càc

nguòn lue dàu vào CI'KÌ quA trinh san xuà'l sé dugc tàp trung vào nhùng ITnh

vuc kinh tè và don vi ki;ili iè boat d(}:}g h\cu qua, diéu này dàn tói su phàt

trièn và hoàn thièn caa thi tnròng càc )'éa tó san xMàt: tbi truòng vòn - thi

truòng si/c lao dòng - thi truòng còng nghé. v.v... Su )ihàt trién cùa nhòm thi

70

truòng này lai tàc dóng tra lai kich thich nhóm thi truòng hàng hóa tièu dùng

làm cho he thóng thj truòng càng thém phàt trìén.

Nhu vày, giùa chuyén sang kinh tè thi truòng và giài quyé't vàn de thu

nhàp và mùc song eó mot mói quan bé bién chùng eó tàc dóng qua lai cùng

nàm trong càc mói quan he xà bòi và chju su tàc dóng cùa càc quy luàt vàn

dòng, phàt trién cùa nén kinh tè - xà bòi.

2.2.3 Dàc diém cùa thu nhap và mùc song trong qua trình chuyén sang nén

kinh tè thi truòng.

Chuyén sang kinh tè thj truòng chinh là su hình thành, phàt trièn càc

thi truòng trong nuòc và tùng buòc thàm nhàp thj truòng quóc tè', nén kinh tè

vàn dòng duói su tàc dòng cùa càc tin biéu trèn thj truòng - vàn dóng theo su

dàn dàt cùa bàn tay vó hinh theo nhu càch nói cùa Adam Smith. Trong nén

kinh tè' dò, lgi ich kinh té' vùa là dòng lue, vùa là muc tièu cùa càc thành

vièn khi tham già vào dòi song kinh tè. Khi dò, thu nhàp chinh là biéu bién

cùa lgi ich ma dugc nguòi ta nhàn thày, là kè't qua ma hg thu dugc khi tham

già vào dòi song kinh tè.

Trong nén kinh té' thj truòng, thu nhàp và mùc sò'ng co nhùng net dàc

trung nói bàt sau:

- Thu nhàp trong nén kinh tè' thi truòng chù yé'u sé là thu nhàp duòi

dang tién màt. Trong nén kinh tè thj truòng, san xuà't hé't sue phàt trién cà ve

bé róng cùng nhu chiéu sàu. Phàn còng lao dóng xà bòi và chuyén mòn hòa

trong san xuà't ngày mot sàu sàc, san phàm hàng hóa san xuà't ra ngày mot

da dang, phong phù, tién khi dò eó mot vi tri vai trò hét sue quan trgng, là

cài dich ma con nguòi ta huóng tòi trong boat dóng kinh tè, là phuang tién

hùu biéu de thòa man càc nhu càu sinh boat trong dòi song.

- Tliu nhàp trong nén kinh tè thi truòng là két qua cùa phuong thùc

phàn phói giàn tiè'p thòng qua thi truòng. Thu nhàp chiù tàc dòng true tiép tu

két qua cùa hoat dòng san xuàt kinh doanh, chju su tàc dòng cùa qui luàt

cung-càu-già cà cùa hàng hòa san phàm cùng nhu cùa càc nhàn tó dàu vào

cùa qua trình san xuàt.

- Tu dàc tinh thù hai cùa thu nhàp, tu tinh da dang cùa eàc thành phàn

kinh tè' trong nén kinh tè, cùng vói tinh da dang, phong phù, phùc tap cùa

càc hoat dóng kinh tè trong nén kinh tè thi truòng, dàn tói dàc tinh da dang

cùa càc nguón thu nhàp cùng nhu eàc loai hinh thu nhàp: thu nhàp tu lao

dòng, thu nhàp tu cho vay vón, thu nhàp tu cho thué mày mòc thiè't bj, thu

nhàp tu kè't qua cùa boat dòng san xuà't kinh doanh. Dò'i vói mòi cà nhàn, thi

thu nhàp cùa hg hé't sue da dang và eó co càu phùc tap. Co càu thu nhàp cùa

cà nhàn con mang tinh dóng tùy thuòc khà nàng, nàng lue cùa mòi nguòi và

thuc trang phàt trièn cùa nén kinh tè.

Trong nén kinh tè thi truòng, tinh xà bòi hóa ve lao dóng san xuà't là

rat cao, cùng vói sue ép cùa canh tranh dà khièn cho qua trình tìch tu, tàp

trung vò'n cùng nhu càc nguón lue san xuàt dién ra manh me. Do dò tinh

phùc tap trong co eà'u thu nhàp cùa mòi cà nhàn sé eó khuynh huòng giàm

dàn. Vói vj tri cùa mình trong he thóng phàn còng lao dóng, mòi eà nhàn

dugc huòng phàn thu nhàp tuong xùng vói dóng góp, thu nhàp này sé là thu

nhàp chù yèu phue vu cho dòi song cùa eà nhàn và già dinh cà nhàn dò.

Trong nén kinh tè thj truòng, thu nhàp duòi hình thùc tién luong sé là loai

thu nhàp chù yèu cùa quàng dai dàn chùng và loai hình thu nhàp này sé

ehiém ty trgng ngày càng lòn trong co càu thu nhàp cùa nén kinh tè.

- Mot dàc tinh nùa cùa thu nhàp trong nén kinh tè thj truòng dò là

giài thu nhàp eó khuynh huóng mò ròng và su giàn càch thu nhàp cùng già

tàng. Thu nhàp cùa mòi nguòi sé là thu nhàp hvgp phàp và khòng bi giói ban

nè'u nhu hg tham già vào dòi song kinh tè và tuàn thù tbco phàp luàt. Giàn

càch thu nhàp là diéu tàt yèu bòi mòi nguòi giù mot vi tri khàc nhau trong

72

nén kinh tè và thu nhàp ò mòi vj tri nhu vày là khàc nhau. Vàn de là, nhà

nuòc càn phài eó chình sàch thuè thu nhàp hgp ly de vùa khòng làm màt di

dòng lue cho phàt trién kinh tè vùa diéu hòa dugc thu nhàp uong dàn cu.

Cùng vói su chuyén dói cùa nén kinh tè, mùc sò'ng cùa nguòi dàn

trong qua trmh chuyén sang nén kinh tè thi truòng eó nhùng net dàc trung co

bàn sau:

- San xuàt hàng hóa phàt trién, só lugng, chùng loai cùng nhu chà't

lugng hàng hóa tàng lén, khà nàng san xuà't cùa nén kinh tè tùng buóe dàp

ùng dugc nhùng nhu càu tièu dùng sinh boat, nhùng buóe tié'n dò làm co so

cho vièc nàng cao mùc sò'ng cùa dàn cu. Do dò, dàc trung thù nhà't là mùc

só'ng chung cùa dàn cu dugc nàng lén. Tuy nhién trong giai doan dàu cùa

qua trình chuyén dói, dòi sò'ng chung cùa dàn cu cùng nhu dòi song cùa tàng

lòp duòi bj suy giàm là diéu khóng thè trành khòi. Khóng phài nguòi dàn

nào cùng nàng dóng và dù diéu kièn de tham già vào dòi song kinh tè vàn

hành theo co che'mói. Bòi ràng, chuyén sang kinh tè'thj truòng dòi bòi phài

eó su hiéu bié't nhùng dàc tinh mòi ve nén kinh tè cùa càc chù doanh nghiép

cùng nhu nguòi lao dòng, nhung diéu này muón eó dugc dòi hòi phài co thòi

gian và khóng phài ai cùng nhanh chóng thich nghi (cà trong san xuà't - kinh

doanh làn trong tiéu dùng). Chuyén sang kinh tè thj truàng sé làm day manh

boat dòng dàu tu nhàm nhimg muc dich lau dai trén mgi lình vuc, do do mùc

song co thè khòng tàng tuong xùng cùng mùc tàng thu nhàp. Cùng vói canh

tranh khó'c lièt, nhiéu don vj san xuàt bi phà san day hàng loat lao dóng và

chù doanh nghiép ra khòi dòi sò'ng kinh tè khièn cho thu nhàp cùa nhùng

nguòi này bi giàm sùt, tu lièu san xuàt khòng con, ho phài chuyén sang

nhùng boat dòng khàc vói mùc thu nhàp thà'p hon và chju mot cuòc song

thà'p hon. Tuy nhièn, cùng vói su chuyén sang kinh tè thi truòng, cùng vói su

73

phàt trìén kmh tè, tinh trang trén se dàn dugc cài thién và mùc sò'ng chung

cùa nguòi dàn se dàn dugc nàng cao.

- Dàc tnmg thù hai là, cùng vói su mò róng giàn càch ve thu nhàp,

trong qua trình chuyén sang nén kmh tè thj truòng, su chènh léch ve mùc

sò'ng cùa dàn cu già tàng. Mot bò phàn nhùng nguòi nàng dóng nhà't eó khà

nàng thich nghi cao eó nàng lue sé eò thu nhàp cao và eó dugc mot cuòc

song de chju hon. Nguge lai, eó nhùng nhóm nguòi khòng bàt kjp su chuyén

dói co che hoàc nhimg nguòi bi màt di tu liéu san xuàt sé bj làm vào tmh

cành tói té và phài chju mot cuOc sò'ng vàt và vói su thiéu thón trong dòi

song vàt chat. Tam giàc mùc song là mò hinh dàc tnmg dièn tà dòi song xà

hói trong qua trình chuyén dÓi. Cùng vói su phàt trièn cùa nén kinh tè, tam

giàc bièu tugng cho tuong quan mùc song giùa eàc tàng lòp sé chuyén sang

dang hình qua tram: dai da só dàn cu trong xà bòi sé thuóc tàng lòp tmng

luu voi mùc sò'ng dat ò mùc tmng binh cùa xà bòi. Klii dò, su chénh léch ve

mùc song duoc giàì quyé't ve co bàn, màc dù su chènh léch vàn tón tai,

nhung xà bòi dà tra nèn còng bang hon.

- Net dàc tnmg thù ba là, trong giai doan dàu chuyén sang nén kinh tè

thj truòng, tinh chà't thuòng mai xàm nhàp vào mgi màt cùa dòi song kinh tè

xà bòi, bé thóng phùc lgi xà hói cùng khòng nàm ngoài tàc dòng dò. Do àp

lue canh tranh de tón tai và do su khàc nghiét cùa co che kinh tè mói, bé

thóng này se xuàt hièn hién tugng bj xuóng càp và khòng phài nguòi dàn

nào cùng dugc huòng nhùng djch vu ma bè thò'ng phùc lgi dem lai. Tuy

nhièn co che kinh tè mói vói tinh hiéu qua cùa nò sé làm cho nén kinh tè bèi

sue phàt trìén, nhà nuóc vói chùc nàng kinh tè - xà bòi cùa mình sé dòng

mot vai trò quan trgng cho su phàt trién cùa bè thóng phùc lgi, dàm bào cho

mói nguòi dàn ai cung dugc huòng su chàm sóc cùa xà bòi.

74

2.3 Vai trò cùa nhà nuòc Viét nam trong viéc giài quyét vàn de thu nhàp và

mure song.

O Vièt nam , qua trình chuyén sang nén kinh tè thj miòng eó nhùng dàc diém riéng bièt, dò là qua trình chuyén tu nén kinh tè kè hoach hóa tàp

tmng sang nén kmh tè thi truòng, ma trong qua trình chuyén dÓi dò, nhà

nuóc dóng mot vai trò hé't sue quan trgng: thùc day qua trinli hình thành nén

kinh tè thj truòng; diéu tièt nén kinh tè; khàc phue nhùng khuyè't tàt cùa thj

truòng. Qua trình chuyén sang nén kinh tè thj truòng ò Viét nam chinh là

qua trình tu do hóa càc boat dóng trong càc linh vuc cùa dòi song kinh tè

trèn co so tùng buòc xóa bò co che quàn ly kè hoach hóa tàp tmng quan lièu

bao càp, chuyén tu quàn ly tnrc tiè'p (nhà nuòc can thiép sàu vào càc boat

dòng kinh tè cu thè nhung lai bàt càp trong nhiéu màt diéu hành kinh tè)

sang quàn ly vi mò nén kinh tè' thuc hièn bang phàp luàt và càc chinh sàch

kinh tè', càc còng cu diéu tié't co bièu lue.

Truòc day do co su ngó nhàn trong nhàn thùc, eó sai làm trong viéc

dóng nhàt giùa tinh xà bòi hóa trong phàn còng lao dóng xà bòi và nhà nuóc

hóa càc boat dóng kinh tè' ma Viét nam dà xày dung mot mò hinh kinh tè ma

mgi hoat dóng kinh tè xà hói dugc thuc hién theo mot tràt tu do nhà nuóc

làp kè' hoach. Nhà nuóc quàn ly mgi màt cùa dòi sò'ng kinh tè bang còng tàc

ké'hoach hóa cà ò càp vi mò làn vi mò.

Ngày nay chùng ta eó su dói mói ve nhàn thùc, nén kinh tè thj truòng

kliòng phài là mot dàc diém riéng eó cùa chù nghia tu bàn, nén kinh tè thi

truòng là buóe phàt trién cùa nhàn loai. Qua trình phàt trièn nén kinh tè thi

truòng dòi hòi thay dói tùng buòc vai trò quàn ly cùa nhà nuóc trén càc ITnh

vuc kinh tèxà bòi. Vai trò cùa nhà nuóc Viét nam trong chuyén sang kinh tè

thi truòng dugc thè hién trén nhung màt sau:

- Nhà nuòc thu hep boat dòng quan ly kinh tè ò gòc dò vi mò. Ap

dung che dò tu chù kinh doanh, hach toàn dòc làp dói vói càc don vi kinh tè

75

hoat dóng dua trèn nguón vón thuòc so hùu cùa nhà nuòc. Trong còng tàc

quàn ly, nhàm dàm bào cho nén kinh tè vàn hành dugc binh thuòng uành

nhùng eù sóc, trong còng tàc kè hoach, nhà nuòc chi giù lai mot sÓ chi tiéu

kè hoach tó'i càn thiè't de dàm bào su hoat dòng nhjp nbàng cùa nén kinh tè

quóe già dàn toc. Cùng vói qua trình tu do hóa quàn ly, nhà nuóc thuc hién

phàt trìén nén kmh tè da thành phàn nhàm dàm bào phàt huy tÓi da càc

nguón lue cho phàt trìén kinh tè.

- Thuc hién dò bò càc hàng rào càn trò luu thòng hàng hóa giùa càc

vùng trong nuóc cùng nhu giùa trong nuóc và quóc tè. Phàt trìén nén kinh tè

theo huòng mò, thuc hién da phuong hòa, da dang hòa càc boat dòng kinh tè

dò'i ngoai, tùng buóe dua Viét nam hóa nhàp vào thj truòng quò'c tè và khu

vuc.

- Thuc bién tu do hóa già eà, nhà nuòc tùng buòc thu hep vai trò

trong còng tàc quàn ly già cà. Dàm bào già cà phàn ành thuc trang cung càu

trèn thj truòng. Nhà nuòc chi giù vai trò binh Ón già cà trong chùc nàng ón

djnh nén kinh té'.

- Tìmg buòc xày dung và hoàn thièn bé thò'ng phàp luàt trong hoat

dóng kinh té', dàm bào cho su tón tai hgp phàp và binh dàng cùa càc thành

phàn kinh té', dàm bào mot mòi tnròng canh tranh lành manh co bièu qua. Tu

Luàt dàu tu nuóc ngoài dugc ban hành nàm 1987, cho tói nay, nhà nuóc Vièt

nam dà xày dung và ban hành Luàt còng ty (1990); Luàt doanh nghiép nhà

nuóc; Luàt ngàn hàng; Luàt hgp ^àc xà; Luàt thuòng mai; Luàt dà't dai; Luàt

phà san, v.v ... He thóng luàt phàp dà tao làp dugc mot mòi tmòng, mot

hành lang phàp ly cho càc tó chùc, don vi kinli tè trong và ngoài nuóc hoat

dòng.

- Tàng cuòng boat dóng quàn iy kinh te cùa nhà nuòc ò tàm vT mò.

Nhà nuòc nàm chàc càc còng cu diéu tièt vi mò nén kinh tè: ibuè, lai suàt.

"^6

ngàn sàch, v.v... nhàm ón djnh và djnh huòng cho nén kmh tè phàt nièn, day

manh còng nghiép hóa, hién dai hóa.

Trong nén kinh tè thj truòng, su tàc dòng cùa nhà nuóc chù yèu phài

nhàm tao ra mot mói truòng thuàn lgi và ón dinh, tao làp mot san choi dóng

nhàt de càc don vj kmh tè boat dòng co hiéu qua. Diéu quan trgng nhà't là

trong nén kinh tè' thj truòng tàt cà càc doanh nghiép phài dugc dói xù ngang

nhau, cùng dugc àp dung mot che dò nhu nhau, eó nhu vày mòi thùc day

dugc su canh tranh cùa càc doanh nghiép và thùc day kinh tè phàt trién.

De tiép tue chuyén manh sang kinh tè thj truòng, nhà nuòc càn phài

co nhiìng nò lue hon nùa. Càn phài day manh mot buóe trong cài càch bò

mày và thù tue hàrùi chinh, nói long hon nùa tié'n tói xóa bò hoàn toàn còng

tàc quàn ly cùa nhà nuóc dò'i vói càc boat dóng cùa càc don vi kinh té', dàc

bièt là nhiing don vj kinh tè thuòc so hiìu nhà nuóc. Cài càch lai càc bò chù

quàn quàn ly ngành kinh tè theo huòng ggn nhe và chi quàn ly vi mò dói vói

nhimg ngành tói quan trgng, con lai bay de cho thj truòng tu diéu tièt. Tuyét

dò'i trành tinh trang xóa bò co che quàn ly kè hoach hòa bang hièn vàt ma lai

thay vào dò bang ca che quàn ly kè hoach hòa nén kinh tè bang tài nguyén

và bang dàu tu nhà nuòc, né'u khòng Vièt nam sé vuòng mài trong vùng

tranh tói tranh sàng ma khòng chuyén hàn dugc sang nén kinh tè thj truòng.

Nàng cao thu nhàp và mùc só'ng là mot muc tièu quan trgng trong

chié'n lugc phàt trién kinh tè - xà bòi cùa Vièt nam. Trong nhiéu nàm qua,

nhà nuóc dua ra nhiéu chinh sàch de giài quyèt vàn de này. Trong càc chinh

sàch dò, co chinh sàch ma thu nhàp và mùc sò'ng là nói dung true tiè'p,

nhimg cùng eó nhùng chinh sàch ma thu nhàp và mùc song chi là muc tièu

cuòi cùng de dat tòi thòng qua tàc dòng vào nhùng mal khàc cùa nén kinh tè

- xà hói.

77

Cac chinh sàch nhàm giài quyét vàn de thu nhàp và mùc song co

chinh sàch thuòc ve lình vuc kinh té, cùng co nhùng chình sàch thuOc ve

lình vuc xà hòi, cung co nhfcig chình sàch ma trong dò tinh kinh tè' và tinh

xà hòi dan xen rà't khó phàn bièt.

- Truóc hét phài nói dò là chình sàch còng nghiép hóa. Còng nghiép

hóa là mot bién phàp ma nhà nuóc Viét nam àp dung tu rat nhiéu nàm nay

nhàm dàV manh làng tmòng và phàt trié'n kinh té'. Còng nghiép hóa là mot

pham trù kinh té' mang tinh lich sur, là mot giai doan phàt trié'n manh me

còng nghiép, dua mò hinh san xuà't còng nghiép àp dung vào moi lình vuc

cùa nén kinh té', dò là qua trinh su dung mày móc thay thè cho lao dóng thù

còng nhàm tàng nàng suà't lao dòng xà hòi, tao ra nhiéu san phàm hàng hóa

nhàm nàng cao dòi sò'ng cùa nhàn dàn. Chù truòng còng nghiép hóa cùa nhà

nuóc là dùng dàn, nhung trong co che' cu, trong tùng buóe di cu thè trong

tùng thòi ky thi chùng ta lai vuóng phài nhùng sai làm. Tu bò chié'n lugc

còng nghiép hóa theo huóng khép kin tap trung cho phàt trié'n còng nghiép

nàng - mot mò hình còng nghiép hóa khòng phù hop vói nén kinh tè Vièt

nam, chùng ta chuyè'n sang day manh vièc chuàn bi nhùng tién de càn thiè't

phue vu cho day manh còng nghiép hóa trong nhùng nàm tói. Tu dàu nhùng

nàm 90 nhà nuóc co nhiìng chirùi sàch khuyèn khìch san xuà't hàng luong

thuc-thue phàm, hàng tiéu dùng và hàng xuàt khàu. Chình sàch này mot màt

giài quyèt dugc và'n de viéc làm, màt khàc lai làm tàng thu nhàp dóng thòi

tao ra nhiéu san phàm hàng hóa phue vu cho tièu dùng trong nhàn dàn.

Thù hai dò là chình sàch phàt trièn nén kinh tè nhiéu thành phàn.

Chình sàch này nhu mot ca so phàp ly dàm bào vi tri và lgi ich cùa càc

thành phàn trong nén kinh tè'. Chinh sàch phàt trièn nén kinh tè nhiéu thànb

phàn cho phép su dung nhiéu hình thùc kinh tè vói qui mò và trình dò thich

hgp trong tùng khàu cùa qua trình san xuàt và luu thòng nhàm khai thac

78

nhùng tiém nàng tuy phàn tàn nhung vò cùng to lón trong nhàn dàn: sue lao

dòng, tién vò'n, ky thuàt, và nhiéu khà nàng khàc de phàt trìén san xuà't.

Chình sàch này dà dì nhanh vào cuòc song, dugc nguòi dàn ùng ho và huòng

^ g. góp phàn phàt huy quyén làm chù ve kinh tè cùa nhàn dàn, khoi day

mgi tiém nàng sàng tao de phàt trìén san xuà't, tao thém nhiéu vièc làm, tàng

thu nhàp và san phàm cho xà bòi Cùng vói chuyén sang kinh tè thj truòng,

chình sàch phàt trièn nén kinh tè da thành phàn là mot chinh sàch co bàn eó

tinh quyèt djnh su thành còng trong vièc giài quyèt vàn de thu nhàp và mùc

song ò Vièt nam.

- Chình sàch phàt trièn nén kinh tè theo huóng mò, day manh da

phuang hóa, da dang hóa càc boat dóng kinh tè dò'i ngoai. Day là chinh sàch

quan trgng thù ba cùa nhà nuòc Viét nam trong viéc giài quyé't nàng cao thu

nhàp và mùc song cùa nguòi dàn. Cùng vói mò cùa nén kinh tè, san xuàt

phue vu cho xuà't khàu dugc day manh, co càu hàng hóa nhàp khàu cùng

dugc cài thièn mot buóe giùp cho Viét nam thoàt khòi tinh trang khan hiè'm

hàng hóa phue vu cho nhu càu sinh boat cùng nhu cho san xuà't. Mò cùa nén

kinh tè' là mot buóe di quan trgng nhàm khai thac lgi thè kinh tè cùa Vièt

nam dóng thòi góp phàn giài quyé't vàn de vièc làm, mot màt tàn dung

nguón lao dóng dói dào, mat khàc lai tao mói truòng cho nguòi lao dòng co

diéu kién nàng cao thu nhàp. Mò cùa nén kinh tè làm cho lugng hàng hòa

tàng lén dóng thòi lai làm giàm già cà, làm tàng thu nhàp thuc tè và nàng

cao mùc song nguòi dàn.

- Chinh sàch quan trgng thù tu cùa nhà nuóc co ành huòng tòi và'n de

thu nhàp và mùc song dò là chinh sàch ve mòng dà't. Vói 80% dàn cu song ò

nòng thòn, trèn 75% lue lugng lao dòng boat dòng trong ITnb vuc nòng

nghiép thi chinh sàch ruòng dà't eó mot vi tri hét sue quan trong trong su

nghiép phàt trién kinh tè • xà bòi cùa dà't nuóc. Dà't dai luòn giù mot vai trò

79

quan trong và viéc giài quyé't thành còng càc mòi quan he lién quan tói dà't

dai se là co so de' giài quyé't tò't và'n de ruòng dà't ò Viét nam. Là san phàm

cùa hoat dóng làp phàp, Luàt Dà't dai 1988- duoc sua dói nàm 1993 dà thòng

nhà't mot càch tài tinh cà qua khù, hién tai, tuong lai; yéu càu truóc màt cùa

nòng dàn con thié'u dà't và yéu càu làu dai phài rùt lao dòng ra khòi khu vuc

nòng nghiép trong thòi ky day manh còng nghiép hoà, hièn dai hoà. Luàt

Dàt dai 1993 dà thè che' hoà ve màt nhà nuóc Nghi quyét 10 dóng thòi trèn

co so tóng kè't thuc tién dà cu thè' hoà duofc nhiéu màt. Dà't dai thuòc so hùu

toàn dàn. Nhà nuóc giao cho nòng dàn su dung làu dai. Khi hé't han su dung,

nè'u su dung tòt và co yèu càu co thè' già han mói. Nguòi dugc giao dà't su

dung co già'y chùng nhàn quyén su dung dà't do nhà nuóc cà'p và co càc

quyén chuyén dói, chuyén nhugmg, cho thuè, thè' chàp và cho thùa kè quyén

su dung dà't cùa mình. Nhu vày Luàt dà't dai 1993 dà giài quyét dugc mó'i

quan he giùa tinh so hùu toàn dàn ve dà't dai và yèu càu cùa nhàn dàn dugc

yèn tàm su dung dà't làu dai phue vu cho san xuà't và sinh hoat, dóng thòi

luàt dà't dai 1993 cùng thùa ké'dugc truyén thò'ng su dung dà't trong lich su.

Chình sàch ruòng dà't cùa nhà nuóc dà xày dung dugc tàm ly yèn tàm

cho nguòi su dung dà't, day manh dàu tu phue vu cho phàt triè'n kinh tè' nói

chung cùng nhu de' nguòi su dung eó thè' bang mành dà't dang eó de' eó thè' tu

giài quyé't cuòc sò'ng cùa mình.

- Chình sàch ho trg phàt trié'n nòng nghiép và nòng thòn là chình sàch

thù nàm co ành huòng tare tiè'p tói thu nhàp và mùc song cùa dàn cu dàc biét

là ò nòng thòn. Day là chinh sàch dà và dang là mó'i quan tàm hàng dàu cùa

nhà nuóc Vièt nam. Nhà nuóc day manh xày dung co so ha tàng và he thóng

thùy lgi, day manh àp dung khoa hoc ky thuàt vào san xuàt nòng nghiép,

day manh còng tàc kliuyè'n nòng, mò càc khoa dào tao và nàng cao tri thùc.

phó biè'n kinh nghièm san xuàt kinh doanh thòng qua he thóng thòng tin dai

HO

chùng nhàm nàng cao nàng suàt lao dòng trong san xuàt nòng nghiép nhàm

tùng buóe thào go vàn de luong thuc thuc phàm. Day manh eóng nghiép hoà

nòng thón, tùng buòc àp dung khoa hoc ky thuàt vào san xuàt nòng nghiép

nhàm dua nòng nghiép và nòng thòn tùng buóe thoàt khòi tinh U-ang san

xuàt tri tré, dua nòng thòn thuc su tra thànb thj truòng lón tao tién de day

manh eóng nghiép hoà, hièn dai hoà trén pham vi cà nuóc làm co so cho

thuc hièn nàng cao thu nhàp và mùc song trong dàn cu.

- Tiè'p theo là chuang trinh xoà dói giàm nghèo kè't hgp vói càc chình

sàch xà bòi cùa nhà nuóc. Xoà dói giàm nghèo là mot chuang trình mang

tinh kinh tè - xà hòi nhàm ngàn chàn phàn hoà giàu nghèo, nàng cao thu

nhàp và dòi song cùa nhùng tàng lòp duòi trong xà bòi . Chuang trình này

dang dugc phàt trién và lan ròng trén nhiéu tinh trong cà nuóc. Nhà nuòc

tié'n hành thành làp càc ngàn hàng, tó chùc tin dung cho nguòi nghèo vay

vón duói nhiéu hình thùc phong phù su dung cho muc dich san xuà't kinh

doanh nhàm tao vièc làm tàng thu nhàp và cài thièn cuòc song cùa nhùng

nguòi nghèo. Nhà nuóc khuyè'n khich càc dja phuang thànb làp càc quy ho

trg xoà dói giàm nghèo, trg giùp khó kliàn dóng thòi phàt dòng phong trào

dén on dàp nghla nhàm kéu ggi nhàn dàn phò'i hgp cùng nhà nuòc chung sue

giàì quyé't vàn de thu nhàp và dàm bào cuòc song chho càc già dinh chình

sàch.

Càc chình sàch trèn con dugc phò'i hgp cùng càc chuong trình giài

quyé't viéc làm, dàn só kè iiOr»cb hoà già dinh, càc chuong trinh y tè chàm

sóc sue khoé còng dòng, phàt trièn vàn hoà và giào due dào tao két hgp vói

nhùng chinh sàch ve nhà ò cùa còng dcSng dàn cu, chinh sàch ve bào ve mòi

truòng...

'Z.

•>

Tàt ca nhiing chinh sàch và chuong trìnli trén cùa nhà nuóc dà tao co

so che viéc nàng cao thu nhàp, giàm bót nghèo dói, dàm bào và tùng bùóc

nàng cao dòi só'ng cùa nhàn dàn.

2.4 Dành già tinh hình thu nhàp và mure song sau hon 10 nàm dói mdi.

2.4.1 Nhùmg thành tini co bàn

Sau hon 10 nàm dói mói, nén kinh té - xà hói Viét nam eó su chuyè'n

minh và dat dugc nhùng kè't qua hé't sue phàn khòi, tàng truòng kinh té giù ò

mùc cao và ón dinh, lam phàt dugc kim giù ò mùc thà'p và trong tinh trang

kiè'm soàt dugc. Già tri san lugng luong thuc tàng déu dàn hàng nàm. Già tri

san lugng càc ngành còng nghiép và dich vu dugc giù ón dinh trong khuynh

huóng chung cùa su phàt trié'n. Thành còng ve kinh té' tao co so cho viéc

tàng thu nhàp, làm tién de cho viéc giài quyèt càc và'n de xà hòi, nàng cao

dòi song nhàn dàn.

Bang 9:

Toc do tàng triròng GDP cùa Viét nam (%)

7,2 1988 2,3 1978 1983 1993 5,1 8,1

8,0 1984 1989 1994 8,3 2,0 8,6 1979

1990 5,7 1985 1995 9,5 1980 5,1 1,4

6,0 1991 1996 5,4 9,3 1986 2,3 1981

Nguón: Bào cao cùa chình phù 1995 Nién giàm thò'ng ké càc nàm Thòi bào kmh té'Viét nam 1997-1998

8,6 1992 1997 3,9 1987 9,0 8,8 1982

8,

Trong nhftng nàm gàn day, mot só cuòc diéu tra dành già thuc trang

kinh té'nòng thòn nói riéng cùng nhu diéu tra thu nhàp, mùc sò'ng dàn cu nói

chung dà dugc tié'n hành, dàc biét chù y là nhung cuòc diéu tra sau day:

- Nàm 1990 Ban nòng nghiép Trung uong, Bò nòng nghiép và còng

nghiép thuc phàm diéu tra thuc trang nòng nghiép và nòng thòn ò 5 tinh vói

so' màu khoàng 5.000 ho. Cuòc diéu tra này co thu thàp só liéu cùa eàc ho

nòng dan.

- Nàm 1991, Bò nòng nghiép và còng nghiép thuc phàm tié'n hành

diéu tra ve càc ho giàu và nghèo ò nòng thón trén pham vi 7 tinh vói só màu

3.057 ho. Mot nàm sau dò, Bò tié'n hành diéu tra bó sung 9 tinh vói só màu

là 3.046 ho.

- Nàm 1992 và 1993 TÓng cuc thò'ng ké và Ùy ban kè' hoach nhà

nuóc vói su hÒ trg ve tài chinh và ky thuàt cùa UNDP và tó chùc phàt trié'n

Thuy die'n SIDA dà tién hành diéu tra mùc sò'ng dàn cu làn thù nhà't. Cuòc

diéu tra này bao trùm 4.800 ho trén cà nuóc.

- Nàm 1993 Tóng cuc thò'ng ké tié'n hành diéu tra dành già giàu

nghèo trèn pham vi eà nuóc vói só màu 93.732 ho già dinh.

- Nàm 1994 Tóng cuc thò'ng kè tié'n hành cuòc diéu tra muc tiéu ve

ho già dinh trèn pham vi eà nuóc vói só màu là 45.000 ho.

- Nàm 1995-1996 Tóng cuc thò'ng ké tié'n hành tóng diéu tra nòng

nghiép và nòng thòn vói qui mò bao trùm trén 11.000.000 ho già dinh nòng

thòn [1]. Day là cuòc diéu tra qui mò lón nhà't tu truóc tói nay. Nhùng dù

liéu dugc xù ly ban dàu huóng ve két eà'u ha tàng nòng thòn, ve dà't dai, tài

san cùa càc ho dugc còng bó.

83 Bang 10: Thu nhàp binh quàn dàu nguòi theo nguón thu và nhóm chi

tiéu (l.OÒOd)

Nguón thu

Nhòm chi tièu

Chung

292.8

395.1

463.0

471.1

401.1

383.5

Càc hoat dOng Nòng - Làm nghiép

Tu làm phi

75.6

135.8

296.9

412.5

1141.8

407.1

nòng nghiép

508.7

Tién cOng

111.5

136.7

182.1

164.0

240.6

36.4

13.5

38.6

68.8

Huu tri, trg

24.5

36.5

càp, hoc bóng

4.7

4.4

87.3

19.8

2.2

Thu nhàp

0.5

khàc

2.190.0

1.105.1

956.0

1.190.9

694.3

493.9

Tóng còng

Nguón : Ùy ban khoa hoc nhà nuóc - Tóng cuc thóng ké: Khào sàt mùc sò'ng dàn cu Viét nam. Ha nói 1994

Nhùng cuòc diéu tra trèn cung cà'p nhùng só lièu phàn ành thuc trang

dòi sò'ng kinh té' - xà hòi cùa nhàn dàn trén nhiéu vùng cà nuóc, nhung

nhugc diè'm là, càc cuòc diéu tra nói trén dugc tié'n hành riéng rè vói nhau,

khòng eó su phò'i hgp lién kè't ve muc dich cùng nhu phuong phàp, bòi vày

kè't qua thu dugc tu nhùng làn diéu tra này khòng thè' so sành dugc vói rJiau

và cùng khòng thè' sàp xé'p dugc theo thòi gian.

Dàc biét, dành già thu nhàp và mùc sò'ng cùa dàn cu qua mòi thòi ky

là mot viéc cuc ky khó kliàn. Khó khan thù nhà't là ành huòng cùa su co giàn

thuóc do trong viéc do luòng dành già; khó khan thù hai là so lièu dugc thu

thàp, thóng ké khòng thè day dù và thàt chinh xàc, nhiéu ho nòng thòn

khòng eó ghi chép ve thu uh.^p và chi tiéu, nhiéu loai thu nhàp dàc biét là

càc san phàm tu san tu tièu là khòng thè uóc tinh dugc già tri .

Tuy nhièn, qua càc só lièu thóng kè dugc trong cac cuòc diéu tra, ta

co thè rùt ra dugc càc nhàn xét sau ve tinh hinh thu nhàp:

- Nhìn tóng thè', mùc thu nhàp chung cùa toàn bò dàn eù u-ong ca

nuóc là dang eó khuynh huóng tàng lén màc dàu chua phài là déu dàn, thàm

ehi eó nàm giàm sùt. Diéu này dugc thè' hièn qua chuói thu nhàp binh quàn

dàu nguòi hàng nàm (tinh bang USD) qua càc con so thò'ng kè: 164 USD

nàm 1989; 200 USD nàm 1992; 210 USD nàm 1993; 215 USD nàm 1994;

273 USD nàm 1995; 270 USD nàm 1996. Nè'u tinh bang dóng tién Vièt nam

(VND) thi thu nhàp binh quàn dàu nguòi/thàng theo càc nàm nhu sau:

1994: 168.000d/nguòi/thàng; 1995: 206.000d/nguòi/thàng;

1996: 227.000d/nguòi/thàng; 1997: 250.000d/nguòi/thàng.

- Ve co eà'u thu nhàp, càn eù vào só lièu thò'ng kè dugc trén cà nuóc

thi thu nhàp tu càc hoat dòng nòng - làm - ngu nghiép chié'm 36%. Thu nhàp

tu viéc làm phi nòng nghiép chié'm 37%. Thu nhàp duói dang tién luong

chié'm 21%. Thu nhàp duói dang tién huu tri, trg cà'p xà hòi, hoc bóng ehiém

3,2%. Thu nhàp thu dugc tu càc nguón khàc chié'm trén 2%.

Nhu dà nói ò trèn, càc con só thu thàp dugc de' tinh toàn chua phàn

ành hé't dugc tóng thu nhàp cùng nhu càc nguón tao thành thu nhàp. Nhung

so lièu thò'ng ké dugc cùng phàn ành mot thuc trang là thu nhàp tu càc hoat

dòng nòng nghiép - làm nghiép co ty trong là tuong dò'i lón trong càc loai

thu nhàp, dàc biét thu nhàp duói dang tién luong con thà'p (21%), phàn ành

mot nén kinh tè' con mang dàm net cùa san xuà't nòng nghiép.

- Qua bang 11 ta co thè thà'y, vùng dóng bang mién dòng Nam bò là

noi co mùc thu nhàp binh quàn dàu nguòi cao nhà't, tiè'p dè'n là càc vùng

dóng bang Song Hong và dóng bang Song Cùu long. Vùng co thu nhàp binh

quàn dàu nguòi thà'p nhà't là vùng bàc Trung bò. Thu nhàp giàm tu dóng

bang lén mién nùi, giàm lù mién Nam ra mién Bàc. Di sàu nghièn cùu tùng

vùng sinh thài ta con thày, càng gàn tliành phó, ibi xà, thi tran thi thu nhàp

binh quàn dàu nguòi càng cao.

Bang 11: Thu nhàp bmh quàn dàu nguòi/thàng theo 7 vùng sinh thài

(l.OOOd)

Rat cao

Cao

Trung binh

Thàp

Rat thà'p

Chung ca nuòc

743.74

530.21

Trèn trung binh 188.94

40.87

100.65

Duói trung binh 65.82

27.51

Trung du mién

670.87

461.83

173.73

95.20

61.77

39.03

25.52

nùi phia Bàc

Dòng bang

765.06

496.48

176.67

95.74

62.66

40.06

25.64

Song Hong

Bàc tmng bó

526.66

170.87

378.78

92.70

61.72

37.86

22.14

i

Duyèn hai

629.43

461.43

180.42

97.53

63.49

27.41

40.01

179.17

mién Truniz 1 Tày nguyén

680.58

465.69

96.86

1 62.61 1

25.17

1 38.0! 1

1

219.94 i

877.88

636.05

115.08

"8.58 !

Dóng bang

48.18

mién dòng

1 1

1 j

Nam bò

1 1

1 i

4 7 . - 15

•

209.43

112.03 1

" . 46

33.31

744.35 568.80 1

Dòng bang

i

Song Ciiru long '

t 1

1 i Nsuòn: Khao sat muc sònLi dàn cu Vièt nam. i yv-^

- Nèu xét nèng trong khu vuc nòng [hòn (nai tinh òòr/z :\::i "',''' :i

so: IS^c lue luong lao dòng), trèn binb dièn ròng quan ma xci chi^nz :.- :na

'A

tò'c dò tàng thu nhàp cùa ho già dinh nòng thòn tàng nhanh hon toc dò tàng

GDP, nhanh hon toc dò tàng già tri san lugng trong ngành nòng nghiép và

tàng nhanh hon nhiéu so vói tò'c dò tàng GDP binh quàn dàu nguòi cùa cà

nuóc. Trong khi tò'c dò tàng già tri san lugng cùa ngành nòng nghiép binh

quàn ehi dat 4,5%/nàm thi thu nhàp binh quàn dàu nguòi trong khu vuc

nòng thòn tu nàm 1989 tói nàm 1996 dà tàng gà'p trén 1,6 làn; binh quàn

hàng nàm tàng tu 7,9% tói 11,8%.

Di sàu phàn tich thèm thu nhàp trong khu vue nòng thòn, qua càc só

liéu dugc còng bó vào 8/1994 ta con eó thè' thà'y: 92,6% só ho eó mùc thu

nhàp duói 20 triéu dóng/nàm; 5,93% só ho co mùc thu nhàp tu 21 - 40 triéu

dóng/nàm; con lai khoàng 1,43% só ho eó thu nhàp tu 41 trièu dóng trò lèn

và phàn lón nhùng ho eó thu nhàp rat cao này là sinh song tàp trung ò càc

tinh Dàklàk, Binh dinh, Dóng nai, Tién giang, Dóng thàp. Dàc biét eó mot

só ho eó thu nhàp 81 - 100 trièu dóng/nàm , diéu dàng nói là nhùng ho eó

thu nhàp rà't cao này eó nguón thu chù yèu tu san xuà't nòng nghiép [ 42,14].

Quan sàt theo vùng thi thà'y: nhóm ho nòng nghiép ò càc tinh phia

nam eó thu nhàp cao hon eàc tinh phia bàc; con nhóm hO nòng nghiép kiém

ngành nghé tiè'u thù còng nghiép ò eàc tinli phia bàc lai eó thu nhàp binh

quàn nhàn khàu cao hon.

Cùng vói su tàng truòng ve kinh té và tàng lén ve thu nhàp, dòi song

dàn cu dang tùng buóe dugc ón dinh và dang trong xu thè' ngày mot dugc

nàng cao.

Tu nàm 1989, vói san lugng luong thuc dat 21,5 trièu tàn, Vièt nam

dà dat dugc nguòng an toàn ve luong thuc và dà co só du dành cho xuà't

khàu. Mùc luong thuc binh quàn dàu nguòi nàm 1997 dat 400

kg/nguòi/nàm.

87

Mùc chi tiéu binh quàn dàu nguòi/nàm tinh chung là: 1.227.300

dóng; ò thành thi là 1.977.800 dóng; ò khu vue nòng thòn là 1.040.700

dóng.

Mùc ehi cho àn uò'ng tinh binh quàn dàu nguòi là 747.300 dóng/'nàm

(ò thành thi là 1.110.300 dóng/nàm và ò nòng thòn là 657.200 dóng/nàm).

Ve vàn de nhà ò và dò dùng làu ben, Viét nam dà dat dugc nhùng

buóe tié'n dàng ké'. Dièn tich nhà ò su dung binh quàn dàu nguòi tinh chung

cho cà nuóc là 12,25 m2 (nòng thòn là 12,46m2/nguòi và thành thi là 11,40

m2/nguòi). Chi tiéu này thà'p nhàt là 9,72m2/nguòi ò nhóm chi tiéu 1 (góm

càc ho co mùc chi tièu dùng binh quàn dàu nguòi/nàm tu 99.690 - 651.280

dóng) và tàng dàn dat mùc cao nhà't 15,42m2/nguòi ò nhóm ehi tiéu 5

(nhóm ho eó mùc ehi tièu dùng binh quàn dàu nguòi tu 1.626.010 -

14.022.250 dóng/nàm). Tuy nhién sÓ nhà tam ehiém tói 36,52 tóng sÓ nhà ò

(nòng thòn là 40,81%; thành thi là 19,37%), nhà ò bàn kièn co chié'm 47%;

nhà ò kién eó: 12%; nhà ò thuòc loai càn ho cao tàng là 4,2%.

Nguón nuóc àn chù yé'u trong nhàn dàn vàn là nuóc giè'ng, chié'm

57,13%. Só ho dùng nuóc àn là nuóc mày chié'm 10,71%: dùng nuóc mua là

11,13%; ty lè só ho dùng nuóc song, nuóc ao, dàm, ho con rat cao: 19,29%.

Ve dò dùng sinh hoat, dà eó nhùng thay dói rò rèt trong dòi song dàn

cu. Cùng vói su phàt trié'n cùa dòi song trong nuóc, cùng vói sù mò cùa nén

kinh tè và su phàt trié'n cùa boat dòng .Kuàt - nhàp Idiàu, nhùng dò dùng sinh

boat dùng trong già dinh phue vu cho dòi song ngày mot trò nèn phong phù.

Rat nhiéu ho già dinh sù dung xe mày, vó tuyén i^^,7 iiguòi/1 vò ruyé'n); mày

giat, tu lanh. Nhiéu nò già dinh con sir dung mày diéu hòa. mày dièn thoai

(binh quàn 63,4 nguòi/l 'này dièn th-viiK Cac con TÓ dua ra trong Bang 12

cùng dà phàn nào nói kHi mùc dò thÒM man nhu càu lièu dun-.;. cài thièn diéu

kién song cùa nhàn dàn.

88 Bang 12: So do dùng làu ben binh quàn 100 ho theo nhóm chi tiéu (lcài/100 ho)

Nhóm chi tiéu

Ma do dùng làu ben

Chung

13,39 29,36 139,26 45,11 12,49

15,33 49,62 150,70 59,27 18,44

10,78 101,75 163,76 74,54 39,84

12,62 71,02 160,00 64,28 30,59

7,67 139,38 162,39 85,50 60,24

11,81 80,60 155,65 66,36 33,35

3,10 11,87 23,53 0,32 0,43 34,33 22,35 2,35 5,24 87,17 5,45 12,73

30,68 20,58 47,33 0,75 16,18 85,69 46,02 21,80 37,04 100,75 5,14 33,58

9,23 13,29 25,62 0.35 4,10 42,17 27,25 6,73 12,31 84,19 5,00 16,02

7,19 20,53 32,34 0,41 1,75 44,35 28,85 5,54 11,19 94,25 8,11 20,43

1,29 7,82 12,11 0,11 0,32 24,33 19,51 1,29 2,89 75,46 3,54 6,43

0,45 3,82 8,55 0,11 0,00 14,40 16,20 0,22 1.12 59,28 2,47 3,60

13,19 5,14 3,18 0,47 1,40 9.17

3,27 1,60 0,88 0,13 0,33 3.29

1,33 1,03 0,62 0.00 0,10 3,18

0,21 0,86 0,11 0,11 0,00 1,39

0,11 0,32 0,11 0,00 0,00 0.96

0,00 0,11 0,00 0,00 0,00 0,79

0.15 8,67

0.56 12,72

0.00 8.56

0,10 8,73

0,00 5,36

0,00 7,31

Nhóm dó dùng lau ben thiè't ye'u Mày thu thanh Tu càc loai Giuòng càc loai Bàn ghe, xa long Dóng bó Nhóm dó dùng làu ben càn thiét Vò tuyén màu Vò tuyén den tràng Radio casette Mày quay dia Mày lanh, tu lanh Quat dién On àp, còng ta dièn Bép ga, bép dién Xe Mòto Xe dap Tàu thuyén càc loai Mày khàu, mày dét Nhóm dó dùng làu ben cao càp Dàu Video Bò nbac nói Mày ành Mày diéu hòa Mày giàt Binh nóng lanh, bom nuóc Ótò Càc dò co già tri khàc Nguón: Khào sàt mùc song dàn cu Viét nam 1992 -1993 UBKHNN-TCTK

Trong bang:

Nhóm ehi tiéu 1 góm càc hO eó mùc chi tiéu dùng binh quàn dàu

nguòi/nàm tu 99.690 dóng dè'n 651.320 dóng.

Nhóm ehi tiéu 2: tu 651.320 dóng lói 867.170 dóng/nàm

Nhóm chi tiéu 3: tu 867.60 dóng tói 1.125.020 dóng/nàm

Nhóm ehi tiéu 4: tu 1.125.200 dóng tói 1.635.250 dóng/nàm.

Nhóm ehi tiéu 5: tu 1.636.010 dóng tói 14.002.250 dóng/nàm.

Dòi sò'ng cùa dàn cu con nhàn dugc su quan tàm cùa nhà nuóc thòng

qua hoat dòng xày dirng cò so vàt chat ky thuàt ha tàng và khòng ngùng

nàng cao chà't lugng và sÓ lugng cùa he thò'ng phùc lgi xà hòi. Cho tói cuòi

nàm 1997, nguòi dàn ò tàt cà càc thành phó lón nhò true thuòc trung uong

hay dia phuong déu dugc sù dung dién phue vu cho nhu càu sinh boat. Cà

nuóc cò 8930 xà thi 6083 xà dà eó dién (chié'm 67,2%) nàng só ho dugc sù

dung dién cho sinh hoat lèn 56,7%.

Cà nuóc hién dà xày dung dugc trén 150.106 km duòng bò. Trong sÓ

này cò 10% dugc rài nhua; 14% dugc rài dà dàm só con lai là duòng cà'p

phò'i. Só xà eó duòng ò tò là 8.725 ehiém trén 92% tóng sÓ xà trong cà nuóc.

Hién vàn con 505 xà chua cò duòng òtó tói trung tàm xà, 5 huyén chua eó

duòng òtò tói trung tàm huyén.

Do nhàn thùc dùgc vai trò cùa còng tàc y té' dò'i vói sue khòe và dòi

song cùa nhàn dàn cùng nhu ành huòng cùa nò dò'i vói toàn bò dòi song kinh

té' xà bòi, trong nhiéu nàm qua, nhà nuóc dà phàt trié'n, xày dung mang luói

y tè' róng khàp trèn khàp dàt nuóc. Cà nuóc hién co 1952 bénh vièn và

phòng khàm, 120 vièn diéu duòr:g. If; thò'ng y tè ò Vièt nam vuon tói tàn

càc don vi hành chinh cà'p ca so, 100% só xà ò dóng bang dà co tram > tè.

hièn chi con chua tói 200 xà ò nòng thón là chua co tram y tè'. Binh quàn

90

2.700 nguòi dàn eó 1 bàc sì; 760 nguòi dàn eó 1 y tà. Theo so liéu thò'ng kè,

mang luói dich vu y té'cùa nhà nuóc phue vu gàn 100% dàn cu thành thi và

75% dàn cu nóng thón. Ngành y té' dà trié'n khai càc còng tàc khàm cà'p cùu

và ehùa bénh cho nguòi nghèo, tàng cuòng eóng tàc ve sinh phòng dich, tó

chùc lue lugng phòng chóng dich... do dó só nguòi màc và ché't do càc bénh

sò't rèt, buòu eó, lao... giàm nhiéu. Nhò cò su cài thién trong cuòc sò'ng và su

ho trg cùa he thò'ng y tè' ma tuoi thg cùa nguòi dàn Viét nam dugc nàng lèn

nhiéu so vói nhung nàm truóc day. Hièn nay mói thg binh quàn cùa nam

giói là 65 nàm và cùa nù giói là ó9,6 nàm. Day là mùc tuong dò'i cao so vói

mùc binh quàn cùa nguòi dàn chàu À (63,5 nàm cho nam và 67,7 nàm cho

nù).

Ve giào due, qua hon 10 nàm dói mòi, he thò'ng giào due Viét nam dà

eó nhiéu chuyè'n bié'n góp phàn tìch cuc trong viéc nàng cao dòi song cùa

dàn cu. So truòng hoc tàng tu 20.147 tmòng (nàm 1987) lèn trén 27.658

truòng (nàm 1997). So giào vièn tàng tu 670.334 giào vièn lén 791.971 giào

vièn, dà dua só nguòi dàn Viét nam bièt chù dat tói con só 91 % trong tóng

dàn só. Cà nuóc hién eó HO truòng dai hoc và cao dàng; 546 truòng trung

hoc chuyén nghiép và day nghé, dà dào tao trén 4.000.000 lao dóng ky thuàt

trong dó eó tói 800.000 nguòi co trinh dò dai hoc và 10.000 nguòi cò trinh

dò trén dai hoc [6, 170-189].

Tinh hinh lam phàt dà cò nhùng cài thièn dàng kè'. Lam phàt khòng

nhùng dugc day lui mot bùóc, ón dinh dugc dòi song nhàn dàn ma con tao

dugc tién de cho tàng dàu tu phue vu cho muc tièu tàng truòng. Ty lè lam

phàt giàm manh cò y nghla tich cuc dói vói viéc ón dinh tinh hinh kinh té xà

bòi, eó lgi cho nguòi tièu dùng, nhà't là nhùng nguòi làm còng àn luong,

nhùng nguòi co thu nhàp thà'p, tao niém tin trong nhàn dàn. Chinh phù dang

tiép tue chi dao thuc hién càc bién phàp de' duy tri lam phàt ò mùc tuong dò'i

thàp (duói 10%.) và giù Ón dinh khòng de' dao dòng lón.

Càc boat dòng vàn hoà - xà bòi dugc day manh nhàm góp phàn nàng

cao dòi só'ng tinh thàn cùa nhàn dàn. SÓ giò phàt thanh và truyén hình dugc

tàng thém, hàng ngày dai truyén hinh Trung uong dà phàt song trén 28 giò

trèn 4 chuong trình cùng vói càc dai dia phuong và gàn 300 tram phàt lai

phue vu trén 50% dàn só vói nói dung phong phù, cò nhùng dia phùong

cùng mot lue eó thè' xem dugc nhiéu kénh truyén hình khàc nhau, dàc bièt

mot só vùng xa, vùng sàu, bién giói và bài dào cùng dà xem dugc dai truyén

hình trung uong.

Phong trào thè' due thè' thao quàn chùng phàt trié'n manh. Càc dai bòi

thè' due thè' due thè' thao quàn chùng dugc tó chùc róng rài, càc mòn thè' due

thè' thao dàn toc, thè' thao theo lùa tuoi dang tùng buóe dugc khòi phue và

phàt trié'n.

He thò'ng phùc lgi xà bòi ò Vièt nam dà giù mot vai trò cuc ky quan

trgng trong su nghiép phàt trié'n con nguòi, tao diéu kièn thuàn lgi de' nguòi

dàn eó dù trình dò và sue khòe de' dàm bào lao dòng san xuà't, trèn co so dó

tao diéu kién de' nàng cao thu nhàp và dòi sò'ng cùa dàn eù. Theo nhu dành

già cùa Lién hgp quó'c, Vièt nam hién xé'p thù 121/174 (trong nhóm càc

nùòc dang phàt trìé'n) ve chi só phàt trié'n con nguòi, trong khi dó, ve thu

nhàp binh quàn dàu nguòi Viét nam xé'p thù 150/174. Con só này ehùa phài

là cao nhung cùng là mot kè't qua dàng mùng sau 10 nàm dói mói kinh té -

xà bòi.

2.4.2 Nhiimg han che và nguyén nhàn

Chuyén dói co che kinh té dà tao ra nhùng thay dói lòn trong lue

lugng san xuà't. phàt huy dugc càc tiém nàng trong nhàn dàn dàn tói mò ra

huóng phàt trìé'n kinh té'mói, tao diéu kièn de' nàng cao thu nhàp và dòi song

dàn cu. Tuy nhién, cùng vói nhùng kè't qua dà dat dugc là nhùng màt han

che'dòi hòi phài dugc khàc phue. Nhùng han ché'dó eó thè' thày dó là vàn de

giàn càch trong thu nhàp, chènh léch ve mùc sò'ng, phàn hoà xà bòi và vàn

de nghèo dói. Nghèo dói và xoà dói giàm nghèo dang là mot vàn de bue xùc

khòng phài ehi cùa Viét nam ma con là và'n de cùa nhiéu nuóc trén thè giói.

Theo só liéu thóng kè dugc, su chènh léch thu nhàp trong dàn cu Vièt

nam dang già tàng mot càch nhanh chóng. vào thòi ky 1976 - 1980 nè'u

chénh léch giùa nhùng nguòi cò mùc thu nhàp cao nhà't so vói nhóm nguòi

co mùc thu nhàp thàp nhà't là tu 3 tói 4 làn thi thòi ky 1981 - 1989 tàng lén

tói 6 - 8 làn. Tu khi chuyè'n sang co che kinh té' mói su chènh léch ve thu

nhàp dà tàng lén dè'n mùc ky lue: tu 15 tói 20 làn trong giai doan 1989 -

1993 thàm ehi mùc chénh léch lén tói 40 làn ò khu vuc thành phÓ.

Khào sàt chung ve phàn hoà xà bòi duói góc dò thu nhàp thi thày: thu

nhàp cùa dàn cu giàm tu dóng bang lén mién nùi, giàm tu Nam ra Bàc. Thu

nhàp cùa dàn nòng thòn, mién nùi phia bàc chi bang tu 70% - 77% thu nhàp

cùa dàn nòng thòn mién dóng bang. Thu nhàp cùa dàn nòng thòn dóng bang

và trung du Bàc bò chi bang 81% - 82% thu nhàp dàn nòng thòn dóng bang

song Cùu long, tuy nhièn né'u tinh thèm su khàc biét ve chi só già cà sinh

hoat thi con só này cao hon (khoàng 90% so vói 82%), nhung nè'u là nguòi

cò mùc thu nhàp thà'p và duói trung binh thi dòi sò'ng cùa nguòi dàn vùng

dóng bang song Ciru long sé klió khan hòn do tàp quàn tiéu dùng ò day it

mang tinh tu cung tu cà'p hon so dàn cu dóng bang và trung du Bàc bò.

Phàn phò'i thu nhàp trong dàn cu càng tàng mùc chénh léch theo

chiéu tu dóng bang lén mién nùi, tu nam ra bàc. Mùc thu nhàp khòng déu

cao nhà't là ò eàc tinh thuóc dóng bàn^'^ song Cùu long, con ò càc tinh phia

Bàc vàn ò mùc dò nhe.

93 CJ

u .-

ON

3 O

o p '-

«^^D ^

o- «fi

•O v)

O M

a ó h e

C/3 3
2f e

O MJ x: e

X

o w 5 1

S 1

C Q

'5
Uì e Q

a

co e Q

ON

o

CN

NO

o 00

NO NO

in n

o (N

A

^'

A

"A

"A

CN A

:2i 3 ^s^.12 ^ H

t

•^

ON m

r^

^^ r-

o oo

1

1

1

CN t^ 1

1

1

§ ^"

— e ; >. 3 H h

o r-1 o VO

ON ^ 1 O in

ro r- o NO

m NO

n NO

»n so

»n r^

o m

^^

1 -^

00 00

ÌM

^

^

» r^ ^-

^, ON r^J m

4irf

1

m CN 1

o o r- CO 1

ON »n NO CN 1

1

NO C^ co CN 1

ro Tf 00 (N 1

»n o • r- -^ 1

ON

/ CU &t

3 «rf

NO r4 in

ON in (S

SO \o 00

'^• Tt

rn ^^

o ^^

r- o"

O r- 00 o

'^- s

tn

o

r^

r-

O NO

3

ti i

« rf

B e

O

e

00

(N

NO

o

0^ NO

ON oo

^j 3-

r- o

NO"

«n

S

v3
c
---v

r^

m

3 c 5

U ^J ON

ON CN

o 00

NO r^

r^ ro

Tf 00 CN

o o p

à i G

e: e

C

h c a c

ON CN

r-

— i^

C/5

G

Q

co O

r- cn m O

vn r^ cn O

00 CN rf O

ed -O .c e

o n Tf o"

O o n o

in r-^ o

in r- '^ o

c C

'CI-

00

o

ON

m oo

O 'n

> -M

1 'Tf

— r- ^•m

t3 CJ

r-; CN ^^

in r^* ^—

o o r^

^ v: Q

Oi ^o v: . ^. £

o

ON

CO

g

c -o e

^o .- cr K

r3 NO f^

o o
CN Tf O

ON m O

vn CN C^-J ^ O

w

m o

m o

IO (S (^ o

^

o- Xi

o- X) O

CJ:

e
O

o-

CQ

p

e <>

e o

g n ù V

CD

cn 1

OiJ e •1 s *«

» ••

CJD C

O

.^

e & 'O ti

Z

>

d in

Z co e -e Q

E/; z:

Hièn tugng phàn hoà xà bòi dang laji ròng trèn khàp cà nuóc. Tuy

nhién giùa eàc vùng khàc nhau thi su phàn hoà dièn ra ò nhùng mùc dò khàc

nhau. O càc tinh phia Bàc su phàn hoà con giù ò mùc thà'p, so vói tiéu chuàn

cùa Ngàn hàng Thè' gioì dua ra thi su phàn hoà càng ò mùc nhe và khòng

dàng kè'. Mùc phàn hoà xà bòi dièn ra ò càc tinh phia Nam déu ò mùc dàng

ké'. Dàc biét là khu vue tu Tày nguyén dè'n vùng dòng Nam bò và dóng bang

song Cùu long thi dang dién ra ngày càng gay gàt.

Nghièn cùu hién trang giàn càch thu nhàp và su phàn tàng xà hòi ò

Viét nam ta nhàn thà'y nguyén nhàn cùa chùng là:

- Su khàc bièt ve diéu kién dia ly tu nhièn và khi hàu.

- Su khòng dóng déu trong phàn bó ruòng dàt thuòc quyén sù dung

cùa dàn cu. Day là mot nguyén nhàn rà't quan trgng dàn tói phàn phói thu

nhàp khòng dóng déu và phàn hoà xà hói.

- Su khàc biét ve phàn bó ha tàng co so: giao thòng vàn tài; cung càp

dién; thuy lgi; thòng tin lién lac. Su khòng càn dò'i này dàn tói su khàc bièt

ve diéu kién cho san xuàt kinh doanh.

- Su khàc bièt ve phàn bó dò thi. Dò thi thu hùt lao dòng nòng thòn

trong nhùng ngày nòng nhàn làm tàng thém nguón thu nhàp. Su phàn bó

khòng dóng déu eàc dò thi se kéo theo su khòng dóng déu ve nhiéu màt

kliàe trong dó cò co hòi ve viéc làm, thu nhàp và mùc sò'ng. Mùc dò khóng

dóng déu càng cao thi se tao ra su phàn hoà xà bòi ve màt thu nhàp và dòi

sò'ng càng lón giùa càc nhóm và vùng dàn cù.

- Su khàc bièt ve ngành và vùng kinh té.

- Su khàc biét ve dàn tri, tàp quàn canh tàc, san xuà't cùng ành huòng

rat lòn tao ra sir khàc bièt ve kè't qua san xuà't kinh doanh. thu nhàp và dòi

song.

95

Tón tai thù hai dó là vàn de nguòi nghèo và su nghèo khó. Day là

cuòc dàu tranh cam go cùa rat nhiéu nuóc trén thè' giói. Tuy nhién tiéu

chuàn - nguòng phàn càch nghèo khÓ giùa càc nuóc trén thè giói cùng eó su

khàc biét, và thuc trang nguòi nghèo ò nhùng nuóc khàc nhau cùng khàc

nhau.

Nghèo là tinh trang cùa bò phàn dàn cu khòng dugc huòng và thoà

man nhùng nhu càu co bàn cùa con nguòi ma nhùng nhu càu này dà dugc xà

bòi thùa nhàn tuy theo trình dò phàt trié'n kinh tè' - xà hòi và phong tue tàp

quàn.

Ben canh khài niém nghèo, Viét nam con sù dung khài niém dói de'

phàn bièt mùc dò rà't nghèo cùa mot bò phàn trong dàn cu. Dói là tinh trang

mot bò phàn dàn cu nghèo eò mùc sò'ng duói mùc só'ng tói thié'u và thu nhàp

khòng dù dàm bào cho nhu càu ve vàt chat de' duy tri cuòc sò'ng. Dó là

nhùng bó dàn cu hàng nàm bi thié'u àn mot sÓ thàng, phài vay ng và khòng

eó khà nàng chi tra.

Bang 14: Chuàn mure nghèo và ty le ho nghèo nàm 1993

Chuan mire

Nóng thòn

Thành thi

(2)

(3)

(4)

Mure dói nghèo 0) Nghèo tuyét d6\

Dirói 15kg gao/ngiròi/thàng

30%-35%

8,1%

Nghèo tirong dòi

Duói mùc trung binh cùa dia

57%

42,9%

phuang

(3)

(2)

(4)

(1)

Duói 12kg gao/nguòi/thàng

16,3%-20%

Thié'u dói kinh nièn

6,5%

4,42%

Dói gay gàt kinh

Duói 8kg gao/nguòi/thàng

5.7%-7.9%

nièn

j

Nguón: Vù Tuàn Anh, Nhùng tièu chuàn dành già mùc nghèo ò nòng thón. Nghièn cùu kinh té. So 227-4/1997.

96

Chuàn muc nghèo là chi tiéu quan trong nhàt khi dành già mùc nghèo

và hièn nay dugrc xàc dinh bang thu nhap tinh trèn dàu nguòi bài chi tiéu này

thuàn lai trong viéc diéu tra và dành già bai no co don vi do luòng thòng

nhà't bang tién hoac bang hién vàt qui dói, thuòng là so' kg gao. Chi tiéu s6

luong gao binh quàn dàu nguòi mot thàng là rà't co y nghia và rà't thuc té' dò'i

vói nguòi nghèo vi nhu càu càn thiét dàu tién cho nhóm nguòi này là dàm

bào dù gao àn.

Ve mat ly thuyét, nhung nhà nghièn cùu néu thém càc chi tiéu phu de'

dành già tinh trang nghèo, nhu dinh duong bua àn, chat luang nhà a, so'

luang quàn ào màc, càc diéu kièn hoc tap, chua bènh.v.v. Trong càc cuòc

diéu tra ve mùc song dàn cu, nhiìng chi tièu trèn cung duac thu thàp nhung

khóng duac sur dung de' dành già mùc nghèo.

Can cù vào mùc song trung binli cùa còng dóng, thè' giói thuòng lày

chuài nghèo khó co già tri bang 1/3 thu nhàp trung binh cùa còng dóng.

Trong diéu kièn Vièt nam, do mùc song cùa dàn cu con thàp nèn chuài dugc

chon cho dièn nghèo tuyét dò'i chi lày bang 1/2 thu nhàp trung binh cùa

còng dòng. Vào nàm 1992, thu nhàp trung binh cùa mot nguòi a khu vuc

nòng thòn vào khoàng 60.000 dóng (tuong duong vói 30kg gao) mot thàng.

Vi vày chuin nghèo là 30.000 dÓng , tuang duang 15 kg gao. Nè'u cung theo

chuàn muc này thi theo con so' bào cao chinh thùc, sÓ nguòi nghèo dói vào

nàm 1990 là 20%; nàm 1992 giàm con 15%; và mùc cùa nàm 1993 là

22,1%.

Tuy nhién ta thà'y, giùa càc vùng và khu vue khàc nhau thi chuàn

muc xàc dinh nguòng nghèo khó cùng khàc nhau. Né'u 15 kg gao là nguòng

nghèo dói ò nóng thòn, mién nùi, hai dào thi chuàn muc nghèo xàc dinh cho

eàc vùng trong cà nuóc vào nàm 1996 nliu sau:

97

Bang 15: Chuan muc nghèo nàm 1996.

Loai ho

Dia bàn

Thu nhàp binh quàn hién vàt <15 kg gao/nguòi/thàng.

Thu nhàp binh quàn già tri <60.000d/thàng

Nghèo

<20 kg gao/nguòi/thàng

<80.000d/thàng

Nòng thòn mién nùi hai dào Nòng thòn dóng bang trung du Thành thi

<25 kg gao/nguòi/thàng

<100.000d/thàng

Dói

Cànuóc

<13 kg gao/nguòi/thàng

<52.000d/thàng

Nguón: Vu Tuàn Anh, Nhùng tiéu chuàn dành già mùc nghèo ò nòng thòn. Nghièn cùu kinh té', Só 227 - 4/1997.

Theo chuàn mire trong bang 15, dè'n nàm 1996 eà nuóc eó 2.945.897

ho dói nghèo chié'm 20,3% tóng só ho vói 14.788.374 nguòi. trong sÓ dò ho

dói là 598.746 ho chié'm 4,1% tóng só ho vói 3.005.704 nguòi. Só bò nghèo

là 2.347.133, chié'm 16,2% só ho vói 11.782.670 nguòi. Só bò dói nghèo này

phàn ehia theo vùng nhù sau:

Bang 16: Ty le ho dói nghèo 1996

Hóngh

èo

Ho nghèo và dói

Ho dói

Vùng

%

%

%

Sóhó 2.347.133 520.524

Sóhó 598.746 98.787

100 22,2

100 21,0

100 16,5

Sóhò 2.945.897 619.311

277.431

79.543

12,1

11,8

356.974

13,3

192.764 68.349 47.248 33.258 78.797

32,2 11,4 7,9 5,5 13.2

23,7 13.5 5,3 5,3 18,2

555.273 316.665 124.890 124.754 427.596

25,4 13,1 5,8 5,4 17.2

748.037 385.014 172.138 158.012 5.063.993

Cà nuóc Mién nùi trung du phia Bàc Dòng bang Song Hong Khu Bón cu Duyèn hai mién trung Tày nguyén Dòng Nam bò Dóng bang Song Cùu long Nguón: Bò Lao dOng-Thuonng binh-Xà hói: Bào cao tinh hình xóa dói giàm nghèo 1992-1995 và phuong huóng nhiém vu 1996-2000.

98

Tu thuc trang dói nghèo ò Viét nam eó thè' rùt ra càc nhàn xét sau:

- Dàc dié'm co bàn nhà't cùa tinh trang dói nghèo ò Viét nam là eàc ho

nghèo thuòng là càc ho thuàn nòng dòc canh cày lùa và san xuà't, sinh boat

tir cung tu càp, thié'u vièc làm và san xuà't kém bièu qua, thu nhàp qua thà'p

khòng eó khà nàng tich luy de tài san xuà't giàn don.

- Tinh trang nghèo dói ò Viét nam cò quan he và là hàu qua true tiè'p

cùa thién tai, màt mùa và chiù ành hùòng cùa diéu kién dia ly bàt loi, cùa

dàc diè'm phàt trié'n khòng déu. Dàc diè'm dàc thù là sue mua cùa ho nghèo

rà't thàp.

- Mae dù só ho nghèo dói ò Vièt nam là rat cao: nghèo tuong dò'i

khoàng trén 51%, ò nòng thòn nghèo tuyét dò'i khoàng 29,65 - 35,6% trong

dó 16,3%- -20,1% là thié'u dói; 5,7% - 7,9% là dói gay gàt. Song ve co bàn

càc ho này vàn con tu liéu san xuàt. Nguòi nghèo ò Vièt nam khòng bi bàn

cùng hoà và bi tuóc hé't tu lièu san xuà't. Dó là dàc diè'm cuc ky quan trong,

là diéu kién de' thuc hièn xoà dói giàm nghèo.

Tinh trang nghèo dói ò Vièt nam chù yé'u do eàc nhóm nguyén nhàn

sau:

Nhóm 1: Do bàn thàn nguòi nghèo khòng bièt làm àn; thié'u hoàc

khòng eó vò'n; dòng con, neo don, thié'u lao dòng.

Nhóm 2: Do diéu kièn tir nhién và mòi truòng: dà't dai ìt, dà't xà'u,

diéu kién khi hàu khòng thuàn loi.

Nhóm 3: Do thè' che chinh sàch: chình sàch phàt trié'n co so ha tàng

con yé'u, chua hoàn thièn ve chình sàch khuyè'n khich phàt trié'n san xuà't,

tao viéc làm.

Nhóm 4: Càc nguyén nhàn tóng hop: cà ba nhóm trén déu tàc dòng

vào dò'i tuong trong cùng thòi gian, khòng gian dàn tói khà nàng nghèo dói

càng lón.

99

Kè't qua diéu tra cho thày:

60% só ho dugc diéu tra là thiéu vò'n.

20% só ho thié'u ruòng, thié'u viéc làm.

45% só ho thié'u kinh nghièm làm àn.

10% - 15% só ho gap rùi ro dau yèu.

5% só ho là do luòi lao dòng, àn tièu làng phi.

50% - 60% só ho dugc diéu tra là già dinh dòng con.

Viéc xàc dinh nguyén nhàn nghèo dói là rà't quan trgng bai nò se giùp

cho càc ca quan cùa nhà nuóc cùng nhu mói cà nhàn, ho già dinh trong xà

hói co nhung bién phàp ho trg kip thòi hoàc tim dugc phuang huòng de'

thoàt khòi cành song dói nghèo.

Thù ba dó là càc vàn de nói còm ve mòi truòng, vàn hoà, xà hòi...

Truóc hé't dó là tinh trang ó nhiém và huy hoai mòi truòng sinh thài chua

dugc ngàn chàn mot càch kién quyét và co hiéu qua. Vàn de giài quyé't viéc

làm vàn hé't sue gay gàt a cà thành thi và nòng thòn. Té tham nhùng, làng

phi cùng tinh trang buon làu, làm hàng già khòng giàm. Nliiéu tè nan xà hòi

chi thay doi hình thùc hoat dòng nhùng vàn tiép tue tón tai và phàt trién, tói

pham hình su già tàng vói nhiéu vu trgng àn lón gay ành huong xàu tói an

ninh tràt tu và an toàn xà hói, tà't cà càc vàn de dó tao ra nhùng han che

trong tié'n trình nàng cao chà't lugng cuòc song cùa nguòi dàn.

Tom lai, Ca che' quàn ly kinh tè' tàp trung bao cà'p dà dugc nhà nuóc

Viét nam vàn dung mot càch thành còng trong thòi ky chié'n tranh. Tuy

nhién, ca che này lai tra thành mot lire càn kim hàm su phàt trièn kinh té -

xa hói trong thòi ky hòa binh. Viéc tiè'p tue àp dung ea che quàn ly này cùng

vói ché'dó phàn phòi binh quàn theo lao dóng mot càch co ké hoach dà gay

ra nhiéu làng phi, bà't hiéu qua, góp phàn day nén kinh tC - xà hòi tai bò virc

100

cùa khùng hoàng, day cuòc song cùa nguòi dàn làm vào tinh trang bàp bénh,

thu nhàp khòng dù tài tao lai sue lao dòng, khòng dàp ùng dugc cho viéc chi

tiéu nhàm thòa man nhùng nhu càu tÓi thiéu phue vu cho cuòc song.

Tu àp lue cùa dòi sò'ng kinh té - xà hòi, sau nhiéu nàm nghièn cùu,

chùng ta dà thày ràng: Dói mai là con duòng de tié'n tòi sii phàt trién, trong

dó chuyén sang kinh té thi truòng là nói dung co bàn, là ehia khóa de phàt

trièn nén kinh té' - xà hòi cùng nhu de nàng cao thu nhàp và mùc song cùa

dàn cu.

Qiuyén sang kinh té thi truòng là co sa cùa vièc nàng cao thu nhàp

và mùc song cùa dàn cu Viét nam trong thòi gian qua. Co thè nói, day là

mot thành còng lón, là kè't qua cùa vièc thuc hién càc duòng lói dùng dàn do

Dàng và Nhà nuóc vach ra cùng vói su nò lue cùa nhàn dàn trong eà nuóc.

Nhùng két qua và thành tuu dat dugc trong thòi gian qua là rà't dàng phàn

khòi. Tuy nhién, do thuc trang nén kinh té con phàt trién ò mùc thà'p, nén

thu nhàp và dòi song cùa nguòi dàn Vièt nam vàn con nhiéu khó khan, so

vói thu nhàp và dòi song cùa nguòi dàn càc nuóc trèn thè giói con tÓn tai

mot khoàng càch lón. Trong nén kinh té' - xà hòi con rat nhiéu vàn de càn

phài tiè'p tue giài quyé't dòi hòi Viét nam càn phài co nhiéu nò lue han nùa

trong viéc tim ra con duòng dàn tói su phàt trién.

10

CHUONG 3: QUAN DIÉM CHUNG VÀ GIÀI PHÀP CHÙ YÉU NHÀM DÀM BÀO VÀ NÀNG CAO THU NHÀP VÀ MtfC SONG CÙA DÀN CU TRONG GIAI DOAN HIÈN NAY.

3.1 Quan diém chung trong giài quyé't vàn de thu nhàp và mure song:

Cho tói nay co bón khuynh huóng dua ra nhàm giài quyé't thu nhàp và

vàn de mùc sò'ng cùa dàn chùng trong xà bòi, bón khuynh huóng dó là:

- Tàp trung phàt trié'n kinh té' vói bà't eù già nào, hy sinh phùc loi xà

bòi cho muc tièu phàt trié'n kinh té'. Nhùng nuóc àp dung khuynh huóng này

dòi sò'ng vàn hoà xà bòi bi xuóng cà'p nghièm trong và thuòng là thà'p kém.

Khuynh huóng này hình thành ò nhùng nuóc phàt trìé'n theo huóng chù

nghla tu bàn, trong giai doan dàu tich tu và tàp trung tu bàn và thuòng

khòng chù y tói dòi song nguòi dàn. Nguòi còng nhàn trò thành mot vàt phu

thuóc giàn don vào mày móc, chi duoc làm mot còng viéc don giàn, don

diéu, và do dó chi phi cho mot còng nhàn hàu nhu ehi con là só tu liéu sinh

boat càn thiét de' duy tri dòi sò'ng.

- Khuynh huóng phàt trié'n kinh tè'truóc rói mói giài quyé't càc vàn de

xà bòi sau. Theo khuynh huóng này, trong giai doan dàu phài tàp trung dàu

tu cho san xuà't và mò ròng san xuà't, khi cò tiém lue róì mói chù y giài

quyé't càc vàn de thuòc ve phùc lgi xà bòi. Do phài tàp trung hàu nhu toàn

bó vò'n phue vu cho tàng truòng kinh té cho nèn khòng con diéu kién de' phàt

trié'n giào due, chàm sóc y té' và dòd sò'ng vàn hoà cùa nhàn dàn và làm cho

dòi sò'ng nguòi dàn hé't sue khó khan. Khuynh huóng này se làm chàm lai su

phàt trié'n vàn hoà - xà hòi, ành huòng tói viéc nàng cao dàn tri và su phàt

trié'n chung cùa toàn xà bòi, và rùt cuc khòng tao diéu kién de' phàt trié'n san

xuà't.

- Phàt trié'n kinh iC dóng thòi thuc hièn càc vàn de thuòc phùc loi xà

hòi, nàng cao mùc song nguòi dàn. Day là khuynh huòng tièn bò ma nhiéu

102

nuóc trén thè' giói dang thuc hién. Theo khuynh huóng này, viéc bÓ tri ngàn

sàch nhà nuóc cho phùc lgi xà bòi thuòng cò ty le tàng hàng nàm tuong ùng

so voi tàng ehi ngàn sàch cho tich luy, dàu ur phàt trié'n kinh té. Nhùng kè't

qua thu dugc tu tàng truòng kmh tè' dugc phàn phò'i lai ngay cho phùc lgi xà

bòi, trong khi tàng truòng kinh té' vàn dugc duy tri. De' thuc hièn muc tièu

này, chình phù càn eó nhùng chình sàch nhàm tàng nàng lue san xuàt xà bòi,

ma ròng giào due và eó nhùng tàc dóng nhàm ho trg cho nguòi nghèo tham

già vào dòi song kinh té xà hói.

- Khuynh huóng coi tièu dùng xà hòi, phùc lgi xà hòi vùa là muc tiéu,

vùa là dòng lue cho phàt trién mgi mat cùa dòi song kinh té - vàn hóa - xà

hói. Khuynh huóng này coi trgng phùc lgi xà hòi và coi dó là co sa de phàt

trién mgi màt cùa dòi song kinh té - xà hói. Theo khuynh huòng này, he

thóng phùc lgi xà hòi dugc dàc biét quan tàm và chù trgng, dòi song nguòi

dàn dugc xà hòi, nhà nuóc quan tàm và dàm bào. Tuy vày, khuynh huòng

này hién nay dang gap phài nhùng và'n de làm han che su phàt trién chung

cùa dòi song kinh té xà hói; qua chù trgng, tàng dàu tu cho tiéu dùng và he

thóng phùc lgi làm cho tóng quy vò'n suy giàm, se làm ành huòng tòi dàu tu

cho tàng truòng kinh tè' và ành huòng true tiè'p dén phàt trién kinh té xà hói.

Tàng phùc lgi xà hòi sé nàng cao dòi sò'ng cùa nhàn dàn, tuy nhién màt trai

cùa no là tao cho nguòi dàn tàm ly phó màc toàn bó cho nhà nuóc và làm

giàm dòng lue cùa su phàt trién.

Bón khuynh huòng trén phàn ành thè che xà hói cùa mòi nuóc dò'i vói

và'n de tàng truòng kinh té và tiéu dùng xà hòi, phùc lgi xa hòi. Nhung dù di

theo huong nào thi chùng ta cung déu nhàn thà'y ràng: phài coi trgng nhàn tó

con nguòi trong su phàt trién kinh tè' - x:! hói.

Qua thirc tién han 10 nàm dÓi mai, chùng ta nhàn thùc rò ràng: khóng

chò kinh té phàt trién cao rói mai giài quyét càc và'n de xà hói, ma ngay

103

trong tùng buóe và suò't qua trình tang truòng, phàt trié'n kinh té phài luòn

gàn vói nàng cao dòi sò'ng xà hòi mgi màt cùa nhàn dàn, trong dó nàng cao

thu nhàp và mùc song sé phài là muc tiéu làu dai trong qua trinh phàt trié'n.

De' giài quyé't tò't vàn de này càn phài thuc hién tàng truòng kmh té két hgp

xóa dói giàm nghèo và phàt trié'n he thò'ng phùc lgi xà hòi.

Hai qua trình càn bàn cho tàng truòng kinh té' ò Viét nam dó là: qua

trinh chuyè'n dich co càu kinh té' theo huóng còng nghiép hoà - hién dai hoà

và day manh qua trình hình thành và phàt trié'n nén kinh té thi truòng ò Viét

nam. Chuyén dich co càu ngành kinh tè' theo huóng còng nghiép hoà - hièn

dai hoà thue chat là qua trình tìmg buóe giàm dàn ty trgng ngành nòng

nghiép (trong khi già tri san lugng vàn tàng), dóng thòi tàng dàn ty trgng cùa

hai nhóm ngành còng nghiép và dich vu trong tóng san phàm quò'c dàn.

Chuyè'n dich co eà'u kinh tè là viéc tó chùc lai san xuà't trong nuóc, là co so

làm tàng nàng suà't lao dòng xà hòi và tàng truòng kinh té. Day manh qua

trình hình thành và phàt trié'n nén kinh té thi truòng chinh là qua trình làm

hiéu qua hoà và làm tàng nàng lue san xuà't cùa nén kinh té. Chuyè'n sang

kinh té' thi truòng sé tao diéu kién huy dòng tó'i da và sù dung càc nguón lue

mot càch hiéu qua phue vu cho san xuà't, thùc day kinh té tàng truòng.

Tiè'p theo là viéc lua chgn chièn lugc xóa dói giàm nghèo và phàt

trié'n he thò'ng phùc lgi xà hói vào thòi gian trùóc màt trong phùong àn lan

tòa thành tuu tàng truòng kinh té'. Mgi xà bòi déu phài dói phò vói và'n de

nghèo dói gay gàt trong giai doan dàu cùa su phàt trié'n, trong giai doan này,

hàu nhu mgi nguòi dàn déu nghèo. Trong giai doan dàu cùa phàt trié'n, dai

da só nguòi nghèo là song ò nòng thòn. De cò su tham già cùa dai bò phàn

dàn chùng trong qua trinh phàt trié'n nhàm dàm bào cho chié'n lugc phàt

trién dugc hàu thuàn ben vùng, phài làm cho nguòi dàn nòng thòn thà'y dugc

104

lgi ich cùa mình trong viéc tham già vào qua trinh tàng truòng, do dó phài

dàu tu lón vào kinh té nóng thòn và khu vue kinh té này phài tham già vào

qua trình tàng truòng ngay tu dàu. Thuc hién dugc nhu vày thi eó thè' vùa dò'i

phó dugc vói vàh de nghèo dói vùa dàm bào dirgc luong thuc cho quò'c già,

làm cho xà bòi dugc dù àn, mgi nguòi dugc hgc hành và nhàn dugc su chàm

sóc cùa xà bòi. De' dugc nhu vày lai càn mot he thò'ng phùc lgi xà hói ma

nhà nuóc phài dóng vai trò quan trgng trong dàu tu và xày dung. He thóng

phùc lgi xà bòi nhàm dàp ùng cho càc nhu càu tiéu dùng eó tinh chà't còng

dóng và trò thành mot trong nhùng ehi tièu dành già ve màt kinh tè xà bòi

cùa mot quò'c già.

3.2 Nhirng giài phàp chù yéu.

3.2.1 On dinh và tàng truòng kinh te

On dinh và tàng truòng kinh tè là nén tàng co bàn de' tàng thu nhàp

quò'c dàn và giài quyé't vàn de thu nhàp và mùc sò'ng. Vói muc tiéu dè'n nàm

2000 GDP binh quàn dàu nguòi gà'p dòi nàm 1990, ma nhin lai hién nay, tói

nàm 1998, thòi gian cho phép tròi qua dà qua nùa ma chùng ta mói di dugc

hon 4/10 chiéu dai cùa chàng duòng theo nhu kè' hoach dà dàt ra. De' tiè'p

tue duy tri su Ón dinh và thùc day toc dò tàng truòng cao hon ve kinh té',

Vièt nam phài cò nhiéu nò lue hòn nùa trong nhùng nàm tói (cu thè' toc dò

tàng truòng trong càc nàm tói binh quàn phài dat 11,5%/nàm).

3.2.1.IChuyén dich co càu kinh te theo huóng còng nghiép hóa - hién dai hoà

Chuyè'n dich co càu kinh té theo huóng còng nghiép hóa - hién dai

hóa là mot trong nhùng nói dung co bàn cùa duòng lò'i dÓi mói kinh té trong

giai doan 1996 - 2000 và nhùng nàm tiép theo cùa Viét nam. Muc tièu dén

nàm 2000 Viét nam cò co eà'u GDP theo ngành là: nòng nghiép khoàng

19%-20% ; còng nghiép và xày dùng khoàng 34%-35% : dich vu khoàng

105

45%-46%. De' dat dugc muc tiéu de ra, mòi ngành phài dat toc dò tàng

truòng: nòng nghiép tu 4,5%-5% ; còng nghiép và xày dimg: 14%-15% ;

dich vu tu 12%-13%. Mùc tàng truòng chung cùa nén kinh té phài dat 9%-

10%.

Trong giai doan 1991 -1995, co eà'u kinh té' quò'c dàn theo ngành dà

eó su chuyè'n dich theo huóng tich cuc, ty trgng nòng nghiép trong GDP

giàm dàn, ty trgng còng nghiép và dich vu tàng dàn hàng nàm.

Bang 17: Co càu GDP theo nhóm ngành chù yèu giai doan 1991-1997 và dir

bào tói nàm 2000 (%)

1997

1999

1994

1995

1996

1991 100

1992 100

Tóng só

2000 100 21,2

100 25,7

1998 100 25,2

100 24,2

100 28,7

ICQ 27,5

100 27,0

1993 100 29,9

40,5

33,9

Nòng nghiép

31,7

33,1

31,7

31,3

30,1

30,5

29,6

27,3

28,9

23,8

Còng nghiép

45,7

44,1

44,1

42,6

42,4

42,5

41,7

35,7

38.8

41,2 Dich vu Nguòn: Nién giàm thò'ng ké hàng nàm (1990 - 1996)

Nguyén Sinh Cuc, Chuyén dich co càu kinh té Viét nam giai doan 1996-2000.

Trong nhùng nàm qua, càc ngành còng nghiép và dich vu phàt trié'n

và eó mùc tàng truòng cao hon ngành nòng nghiép. Tò'c dò tàng cùa ngành

nòng nghiép trong giai doan 1991-1995 (sau khi dà loai trù tàc dòng cùa yèu

tò già cà) binh quàn là 3,4%/nàm, trong khi dó cùa ngành còng nghiép là

13,5%/nam và dich vu là 9,3%/nàm.

Su tàng truòng nhanh cùa nhóm ngành còng nghiép trong nhùng nàm

qua là do két qua dàu tu lón cùa nhà nuóc trong nliiéu nàm truóc day cho

mot só ngành quan trong nhu dàu khi, dién , .xi móng, tlióp, giày, duòng, del,

may màc.v.v. Dàu tu trong nhùng nàm dó dà tao ra su tàng toc cùa san .xuàt

còng nghiép quò'c doanh trong giai do;ui 1991-1995. Dàng chù y là càc xi

l'jt)

nghiép lién doanh nuóc ngoài cùa ngành cùng góp phàn quan trgng dóng

góp vào su tàng truòng cùa còng nghiép trong giai doan này.

Càc boat dóng dich vu và thuòng mai phàt trié'n nhanh và da dang

dem lai nguón thu nhàp ngày càng tàng; du lich, vàn tài, buu dién, vièn

thòng, xuàt nhàp khà'u.v.v. Tò'c dò tàng truòng cùa khu vuc dich vu và

thuòng mai dà tàng tu 8,3% nàm 1991 lén iO.9% nàm 1995, gap hai làn tò'c

dò tàng truòng cùa ngành nòng nghiép.

Trong nhirng nàm qua, nòng nghiép dà dat dugc nhùng thành tim to

lón, nàng san lugng luong thuc tu 21,9 triéu tàn nàm 1991 lén 27,5 triéu tàn

nàm 1995; 29,5 triéu fan nàm 1996 và 30.6 trièu tàn nàm 1997. Chàn nuòi

phàt trién ón dinh. Nhu càu tièu dùng luong thuc thuc phàm trong nuòc dà

dugc dàm bào và dà eó lugng du thùa giành cho xuà't khàu. Nhìn chung toàn

ngành giai doan 1991-1997 già tri san xuà't tàng dàn vói toc dò binh quàn

trén 5,4%/nàm.

Xu huóng chuyè'n dich co eà'u kinh té' trong nhùng nàm qua ve co bàn

là tich cuc và dùng huóng. Song ben canh dó vàn con tón tai nhiéu vàn de

nói cóm làm chàm qua trinh chuyè'n dich co càu kinh tè' theo huóng còng

nghiép hóa - hién dai hóa. Trong còng nghiép, mày móc thiét bi dà ìt ve só

lugng lai lac hàu ve eóng nghé. Lao dòng thù còng và bàn co giói con phó

bién nén nàng suà't lao dóng thà'p, san phàm san xuà't ra chua eó sue canh

tranh. Còng nghiép nòng thòn vàn eòa tri tré chua cò sue hùt lao dòng ra

khòi ìình vue nòng nghiép.

Trong nhóm ngành dich vu, co so ha tàng con yé'u kém, chua dàp ùng

dugc cùa san xuà't và dòi song. TliUòng mai ruy co Lhòi sàc nhimg vàn mang

tinh tu phàt và khòng ón dinh.

Cho tòi nàm 1995, binii quàn dàu nguòi ve dièn là: 198,5 Kw ; dian:

107

103,5Kg ; xi màng: 79,2 Kg ; giày: 2.^ Kg ; dùomg: 5,3 Kg ; vài 3m. Tuy

con nhiéu khó khan và màt càn dò'i, chuyè'n dich co càu kinh té trong nhùng

nàm tòri vàn con nhiéu trié'n vgng khà quan theo huóng tié'n bò và ón dinh

hon. Mói nàm ty trgng nòng nghiép giàm khoàng 1% ; còng nghiép tàng

khoàng 0,5%-0,6% ; dich vu tàng khoàng 0,4%-0,5%. Muón dat dugc kè't

qua nhu vày, càn thuc dóng bò càc giài phàp sau:

- Chuyè'n huóng manh me tu dàu tu chiéu ròng sang dàu tu theo chiéu

sàu trong tàt eà càc ngành kinh tè', dua nhanh tié'n bò ky thuàt mói và thiè't bi

mày móc mói vào san xuà't nhàm tàng nàng suàt lao dòng, nàng cao chat

lugng san phàm, tao ra sue canh tranh mòi trén thi truòng nói dia cùng nhu

quò'c té'. Trong nòng nghiép càn dàu tu de' dua nhanh tié'n bò khoa hoc ky

thuàt ve giò'ng và còng nghé che' bié'n nòng san vào nòng thòn de' nàng cao

chat lugng và già tri cùa eàc loai san phàm. Chuyè'n huóng manh me trong

vièc tao ra càc giò'ng cày tróng, vàt nuòi cò chà't lugng san phàm cao dàp

ùng cho tiéu dùng trong nuóc và xuà't khàu. Muón vày nhà nuóc càn nàng ty

trgng dàu tu cho khoa hgc ky thuàt tu duói 1 % GDP nhu hién nay lén mùc

trung binh cùa càc nuóc trong khu vuc (2% GDP).

- Phàt trié'n, nàng cà'p he thóng co so ha tàng, nhà't là bé thò'ng dién và

duòng giao thòng, tao diéu kién de' dua khoa hgc ky thuàt, thòng tin thi

truòng dén vói nguòi san xuà't.

- Phàt trié'n kinh té'dò'i ngoai trén tà't cà càc lình vuc: thuòng mai, dàu

tu, hgp tàc vói eàc nuóc và tó chùc quò'c té nhàm mò ròng thi truòng, thu hùt

vò'n, khoa hgc còng nghé và kinh nghièm quàn ly.

- Còng tàc quy hoach càn di truóc mot buóe de' làm ca so cho dinh

huóng dàu tu xày dung kè't eà'u ha tàng, cò so vàt chà't ky thuàt, dào tao càn

bó cùng nhu mò ròng thi truòtig. Khan truòng hoàn thièn quy hoach càc khu

che xuà't, khu còng nghiép ky thuàt cao, khu dò thi, khu du lich dich vu ò

108

nhiéu vùng, dia phuofng trong cà nuóc. Còng tàc quy hoach phài gàn vói yéu

càu chuyén dich co càu kinh té theo huóng Còng nghiép hóa - Hién dai hóa.

3.2.1.2Tiep tue dói mói càc tiiành phàn kinh té.

Phàt trién nén kinh té hàng hóa nhiéu thành phàn theo djnh huóng

XHCN là nhiém vu cùa toàn dàn Viét nam trong nhiéu nàm tói. Lày vièc

giài phóng sue san xuà't, dòng vién tói da moi nguón lue ben trong và ben

ngoài cho eóng nghiép hóa, hién dai hóa, nàng cao hiéu qua kinh té xà hói,

cài thién dòi song nhàn dàn làm muc tiéu hàng dàu trong viéc khuyè'n khich,

phàt trién càc thành phàn kinh té và càc hình thùc tò chùc kinh doanh.

Tiép tue dói mói và phàt trién co hiéu qua kinh té nhà nuóc de làm tòt

vai trò chù dao: làm dòn bay day nhanh tàng truòng kinh té và giài quyé't

nhùng và'n de xà hòi; ma duòng, huóng dàn, ho tro càc thành phàn khàc

cùng phàt trién [53, 93]. Tàp trung nguón lue de phàt trién kinh té nhà nuóc

trong nhùng ngành, linh vuc trong yé'u nhu kè't càu ha tàng kinh té, xà hòi,

he thóng tài chinh, ngàn hàng, bào hiém, nhùng co so san xuà't và thuòng

mai dich vu quan trong eó quan he tói an ninh, quóc phòng. Lày lai suà't sinh

lòi trén vón làm mot trong nhùng tiéu chuàn chù yéu de dành già hiéu qua

cùa doanh nghiép kinh doanh, lày két qua thuc hién càc chinh sàch xà hói

làm tiéu chuàn chù yé'u de dành già hiéu qua cùa doanh nghiép còng ich.

Trién khai vùng chàc còng tàc cò phàn hóa doanh nghiép nhà nuóc de huy

dòng thém vò'n, tao thèm dòng lue de' thùc day doanh nghiép boat dòng cò

bièu qua, làm cho tài san nhà nuóc ngày càng tàng lén. Ben canh nhùng

doanh nghiép 100% vò'n cùa nhà nùóc se tÓn tai nhùng doanh nghiép ma

nhà nuóc nàm eÓ phàn da só hay co phàn chi phò'i. Coi thèm cò phàn hay

109

bàn co phàn cho nguòi lao dòng tai doanh nghiép, cho càc tó chùc, cà nhàn

ngoài doanh nghiép tùy tùng truòng hgp cu thè' de' dàu tu mò róng san xuà't

kinh doanh.

Kinh té'hgp tàc xà ma nòng cót là càc hgp tàc xà dugc tÓ chùc trén co

so tu nguyén dóng góp eó phàn và tham già true tiè'p quàn ly và lao dòng

cùa xà vièn. Phàt trié'n kinh té'hgp tàc xà vói nhiéu hình thùc da dang tu thàp

tói cao, tuàn thù nguyén tàc lién két tu nguyén, bmh dàng, cùng cò lgi, dàn

chù nhàm kè't hgp sue manh cùa tùng thành vièn vói sue manh tàp thè' de

giài quyé't cò hieu qua càc và'n de cùa san xuàt, kinh doanh và dòi sò'ng.

Tàng cuòng khuyè'n khich, uu dai, giùp do kinh tè hgp tàc xà phàt trié'n.

Thuc hién tò't Luàt Hgp tàc xà [53, 95].

Kinh tè' tu bàn nhà nuóc bao góm càc hình thùc hgp tàc lién doanh

giùa kinh té' nhà nuóc vói tu bàn tu nhàn trong nuóc và hgp tàc lién doanh

giùa kinh té' nhà nùóc vói tu bàn nuóc ngoài. Kinh tè tu bàn nhà nuòc eó vai

trò quan trgng trong viéc dóng vién càc nguón lue ve vón, còng nghé, khà

nàng tó chùc quàn ly.v.v. cùa càc nhà tu bàn phue vu cho su nghiép phàt

trié'n kinh té - xà bòi cùa dà't nuóc.

Àp dung nhiéu phuong thùc góp vò'n lién doanh giùa nhà nuóc vói

càc doanh nghiép tu nhàn trong nuóc nhàm tao thè', tao lue cho càc doanh

nghiép Vièt nam phàt trié'n, tàng sue hgp tàc và canh tranh vói ben ngoài.

Cài thién mòi truòng dàu tu và nàng cao nàng lue quàn ly de' thu hùt eó bièu

qua vò'n dàu tu true tiép cùa nuóc ngoài.

Khuyè'n khìch tu bàn tu nhàn dàu tu vào san xuà't, yèn tàm làm àn làu

dai. Bào bó quyén so hùu và lgi ich hgp phàp, tao diéu kièn thuàn lgi di dòi

vói tàng cùòng còng tàc quàn ly nhàm phàt trié'n manh me thành phàn kinh

té'này nhàm phue vu cho lgi ich dàn toc.

Kinh té cà thè', tié'u chù cò vi tri quan trgng làu dai. Giùp dò kinh té

cà thè' và tié'u chù giài quyé't càc khó khan ve vò'n, khoa hoc còng nghé, thi

110

truàng tiéu thu san phàm là hé't sue càn thiè't. Day manh su phàt trié'n

cùa

thành phàn kinh té' này ò nhùng vùng, nhùng lình vuc ma kinh té tàp thè

chua dù diéu kién de' phàt trié'n.

3.2.1.3DÓÌ mèi coche quàn ly kinh té.

Tu thuc tièn hon 10 nàm qua, cò thè' rùt ra mot só nhàn xét ve co che

quàn ly kinh tè' mói, cu thè' nhu sau:

San xuà't hàng hóa là khóng dò'i làp vói CNXH ma là thành tuu phàt

trié'n cùa nén vàn minh nhàn loai, tón tai khàeh quan [53, 97], càn thiè't cho

còng cuòc xày dung dà't nuóc ò Viét nam.

Trong nén kinh té hàng hóa nhiéu thành phàn, thi truàng vùa là càn

cù, vùa là dò'i tùgng cùa còng tàc ké' hoach. Ké' hoach cùa nhà nuóc chù yé'u

mang tinh dinh huóng và dàc bièt quan trgng trèn binh dién vi mò. Thi

truàng eó vai trò true tiè'p huóng dàn càc dòn vi kinh té lira chgn lình vuc

hoat dóng và tó chùc phuong àn san xuàt kinh doanh.

Vàn dung co che' thi truòng dói hòi phài nàng cao nàng lue quàn ly vi

mò cùa nhà nuóc dÓng thòi xàc làp day dù che dò tu chù cùa càc don vi san

xuà't kinh doanh nhàm phàt huy tàc dung tìch cuc di dòi vói ngàn ngùa han

che' và khàc phue nhiìng khiém khuyè't cùa co che' thi tmòng. Nhà nuóc quàn

ly nén kinh té'bang he thò'ng phàp luàt, kè'hoach, càc ché'dó chình sàch, càc

còng cu dòn bay kinh tè' và bang eàc nguón lue kinh tè' cùa khu vuc nhà

nuóc.

Tiép tue dói mai co che' quàn ly kinh tè vói muc tièu xóa bò co che

tàp trung quan lièu bao cà'p, hình thành mot càch dóng bò co che' thi truòng

eó su quàn ly cùa nhà nuóc thco dinh huòng XHCN. Trong thòi gian tói càn

tiè'p tue dói mói coche quàn ly nfn l-inh té theo huóng sau:

- Tao làp dóng bó càc yé'u tó cùa thi truòng, phàt trié'n manh thi

truàng hàng hóa và dich vu. Mò róng thi truàng, thuc hièn giao luu hàng hóa

thóng suò't trong cà nuóc. Phàt trié'n thi truòng còng nghé, eàc djch vu thòng

tin, tu vàn, tiè'p thi, phàp luàt.v.v. Khàc phue tinh trang kinh doanh trai

phép, trón làu thué. Tao làp mòi truòng hgp tàc và canh tranh Uong san xuà't

kinh doanh nhàm chóng dàc quyén, dàc lgi, lùng doan thi truòng.

Tó chùc quàn ly và huóng dàn boat dòng thuè muòn, sù dung lao

dòng. Trén thi truàng sue lao dòng, quan he giùa nguòi lao dòng và nguòi sù

dung lao dóng phài là binh dàng và theo dùng phàp luàt. Nhà nuóc phài bào

ve lgi ich chình dàng cho nguòi lao dòng.

Quàn ly chat che dà't dai và thi truàng bà't dòng san. Thuc hièn dùng luàt dà't

dai.

Xày dung thi truòng vò'n, tùng buóe hinh thànb thi truòng chùng

khoàn. Phàt trié'n thi truòng vò'n thu hùt càc nguón vón trung, dai han qua he

thò'ng ngàn hàng và càc còng ty tài chình de' dàp ùng nhu càu cho vay dàu tu

phàt trié'n.

- Hoàn chình he thò'ng luàt phàp ve kinh tè.

- Tiè'p tue dói mói còng tàc kè'hoach hóa. Còng tàc ké hoach hóa phài

giài quyé't dugc eàc vàn de thuóc kinh tè vi mò: xàc dinh muc tiéu, xàc dinh

tò'c dò phàt trié'n, co càu kinh té và eàc càn dò'i lón. Kè hoach phài bao quàt

càc ngành, vùng, lình vuc thành phàn kinh tè. Tàp trung xày dung càc ké

hoach dai han mang tinh chié'n lugc.

- Dòi mói eàc chinh sàch tài chinh, tién té và già cà. Chinh sàch tài

chinh phài nhàm muc tiéu thùc day san xuà't phàt trièn, huy dòng và sù dung

cò hiéu qua càc nguón lue, tàng tich lùy de tao vón cho dàu tu phàt trièn.

Dàm bào quàn ly thò'ng nhàt nén tài chinh quò'c già, giàm bòi chi ngàn sàch,

góp phàn kiém che và kiè'm soàt lam phàt. Xù ly dùng càc mÓi quan he giùa

112

tiéu dùng, tich luy và dàu tu phàt trié'n. Dói miói chinh sàch thué theo huóng

don giàn, ón dinh và còng bang, thué phài trò thành còng cu diéu tié't thuc su

cùa nhà nuóc, mot màt là nguón thu chinh de' bó sung cho ngàn sàch, màt

khàc phài khuyè'n khich và dinh huóng cho qua trini: san xuàt - kmh doanh.

Thuc hién tié't kiém trong chi tièu cùa nhà nuóc cò tinh tói nhu càu chi cà'p

thiè't truóc màt (chi cho càc boat dòng bào dàm xà bòi). Thuc hién chat che

che' dò ké' toàn, kiè'm toàn và che' dò kiè'm tra, thanh tra tài chinh.

Chuyén manh chinh sàch tién tè và hoat dòng ngàn hàng phù hgp vói

co che' thi truàng, góp phàn ón dinh sue mua cùa dóng tién Viét nam, kiém

che' lam phàt a mùc thà'p, huy dòng và cho vay vò'n cò bièu qua. Hoàn thièn

co che phàt hành tién và kiè'm soàt chat che viéc thuc hièn. Mò ròng càc

hìnli thùc thanh toàn khòng dùng tién màt. Tiép tue chuyè'n càc ngàn hàng

thuòng mai sang co che kinh doanh day dù. Phàt trié'n ngàn hàng phue vu

nguòi nghèo vói lai suàt uu dai và thè' thùc cho vay thich hgp. Ngàn hàng

Trung ùong phài eó nhiém vu chinh trong viéc kiè'm soàt lam phàt, Ón dinh

già tri dóng tién Viét nam, tùng buóe han che và loai bò sù dung ngoai tè

trong nghiép vu thanh toàn ma kliòng nhà't thiè't phài sù dung dóng tién nuòc

ngoài. Sua dói bó xung Phàp lénh ngàn hàng và nàng lèn thành luàt. Quàn ly

chat che hoat dòng cùa càc ngàn hàng thuòng mai và càc chi nhành ngàn

hàng nuóc ngoài. Qui dinli rò qui mò và pham vi boat dòng cùa chi nhành

ngàn hàng nuóc ngoài tai Viét nam, phàt huy tàc dung tich cuc cùa chùng

trong dói mói còng nghé ngàn hàng. Ve ty già hói doài, trong thòi gian qua

Sù bié'n dòng ty già eó khàc nhau và khòng phù hgp vói dièn bié'n cùa càc

chi tièu kiiih te vi mò dugc coi là cò lièn quan chat che vói ty già nhu tò'c dò

làng GDP và chi tiéu dành già boat dòng xuà't nhàp Lhàu v.v... Trong thòi

gian tòi, vièc tiè'p tue thuc hièn ciunh sàch ón dinh ty già danh nghla se

113

khòng co Igi ma càn di vào thuc chat cùa ly già, tue là ón dinh ty già thuc tè.

Su ón dinh ty già thuc té' dòi hòi phài eó chinh sàch lình boat và nhay càm,

bién dò diéu chình càn xuàt phàt tu ty già danh nghla hièn tai và ty lè lam

phàt cùa dóng nói té (VND) và dóng ngoai té (chù yé'u là dóng USD). De' dat

dugc muc tiéu diéu chình trèn càn phài tàng cuòng và nàng cao hiéu qua

phò'i hgp càc chinh sàch, dàc biét là chinh sàch tài chình tién té. Ngoài ra

cùng càn chù y ràng trèn thuc tè', trong co che vàn hành ty già, thi càc mó'i

quan bè trén thi truàng tài chinh quó'c té và su vàn dòng cùa càc dÓng tién

chù chò't (USD, DM, YENv.v) eó ành huòng rat lón tói tinh hình phàt trié'n

kinh té' - tài chinh cùa mòi quò'c già. Ò Viét nam, càc mó'i quan he trèn chua

dugc nghièn cùu dùng mùc và cò bè thò'ng. Khi nghièn cùu thi truàng tài

chình quó'c té, diéu hé't sue quan trgng là thà'y dùgc xu huóng, dành già dùng

vai trò hién tai và tuong lai cùa càc dóng tién chù chò't. Diéu này lién quan

true tiè'p tói vièc lua chgn dóng tién thanh toàn trong càc hgp dóng thuòng

mai, chié'n lugc vay, tra ng và cuòi cùng là lua chgn, diéu chinh co càu du

trù ngoai bòi nhàm han che'rùi ro do bién dóng ty già gay ra.

Trong giai doan phàt trié'n tói, chùng ta càn thùc hién chinhsàch ty

già lình boat, là'y vièc ón dinh ty già thùc té làm muc tièu de' diéu chình ty

già danh nghla. Day là co so de' thuc hièn thành còng chié'n lugc mò cùa

kinh té, kich thich xuà't khàu, bào ve san xuà't nói dia, duy tri, già tàng toc dò

tàng truòng và phàt trié'n kinh té- xà bòi.

- Nàng cao nàng lue và hiéu qua quàn ly kinh tè' cùa nhà nuóc. Nhà

nuóc càn thirc hién tò't càc chùc nàng: dinh huóng su phàt trié'n, true tiè'p dàu

tu vào mot só lình vuc nhàm dàn dàt nén kinh té phàt trié'n theo dinh huóng

XHCN. Nhà nuóc càn thuc hièn dóng thòi mot càch càn dói hai chùc nàng:

chùc nàng kinh té'và chùc nàng xà hòi. Thiè't làp khuòn khó luàt phàp. xày

dimg he thò'ng chình sàch eó tinh nhàt quàn cao de' tao mói truòng ón dinh

và thuàn lgi cho càc don vi kinh té boat dòng cò hiéu qua, han che màt tiéu

14

cuc cùa co che' thi truàng, phàn phò'i và phàn phò'i lai thu nhàp quóc dàn,

quàn ly tài san còng còng và kiè'm ké, kié'm soàt toàn bò boat dòng cùa nén

kinh te' - xà bòi. Thuc hièn dùng chùc nàng quàn ly nhà nuóc ve kinh té, càc

bó và càc cà'p chinh quyén khòng can thiép vào chùc nàng quàn tri kinh

doanh và quyén tu chù hach toàn cùa càc don vi kinh tè.

3.2.2 Giài quyét vàn de viéc làm và chóng thàt nghiép

Chò'ng thàt nghiép và tao vièc làm trong chié'n lugc phàt trié'n kinh tè

chung chình là bién phàp co bàn làm co so cho giài quyé't vàn de thu nhàp

và mùc sò'ng cùa dàn cu. Hién nay, theo eàc con sÓ thò'ng ké dugc, ò Viét

nam eó khoàng gàn 40 triéu nguòi trong dò tuoi lao dòng, trong dó eó tói

khoàng 3,7 triéu nguòi làm vào tinh trang thà't nghiép và tói trén chuc trièu

nguòi là cò vièc làm khòng day dù.

Ve vàji de này chùng ta eó thè' thà'y, trong nén kinh té'thi truàng, chua

eó viéc làm hay làm vào tinh trang thà't nghiép là diéu khó eó thè' trành khòi.

Tuy nhién nhà nuóc phài cò nhùng chinh sàch và ké' hoach tao viéc làm, thu

hùt lao dòng, khóng che' và giàm ty lè thà't nghiép xuóng duói nguòng nguy

hiè'm, khóng gay ành huòng dè'n sii phàt trìé'n kinh té'và bà't ón dinh xà hòi.

Truóc tién là su dói mói nhàn thùc mot càch sàu sàc ve vièc làm và

còng tàc giài quyé't viéc lam. Tu chò giài quyé't viéc làm là tràch nhiém cùa

nhà nùóc và chi cò làm viéc trong co quan nhà nuóc mói dugc coi là co vièc

làm, chuyè'n sang nhàn thùc rnói: mgi boat dòng tao ra thu nhàp khòng bi

phàp luàt ngàn càm déu dugc thùa nhàn là viéc làm. Ngùòi lao dòng khòng

chò dgi nhà nùóc bò tri sàp xè'p viéc làm ma cò thè' chù dóng tim kié'm viéc

làm, tao ra viéc làm cho minh và cho cà nhùng nguòi khàc trong khuòn khó

phàp luàt nhà nuóc cho phép. Giài quyét vièc làm bào dàm cho moi nguòi

cò khà nàng lao dóng déu eó co hòi cò viéc làm là tràch nhiém cùa nhà nuóc

115

và cùa toàn xà bòi. Nhà nuóc thay vi bao càp trong giài quyé't viéc làm nhu

truóc day, hién nay, bang viéc ban hành co che', chình sàch, luàt phàp, nhà

nuóc bào dàm cho nguòi lao dòng tu do hành nghé, càc don vi san xuàt kinh

doanh dugc quyén tir do thué muón lao dòng.

Nhu ta dà bié't, viéc làm cò quan bé ty lè thuàn vói tàng truòng kinh

té, nhu vày eó thè' nói, càc chinh sàch huóng vào tàng truòng kinh tè sé phù

hgp vói càc chinh sàch toàn dung nhàn còng và giài quyé't viéc làm. Tuy

nhièn de' giài quyé't vàn de viéc làm ò Vièt nam, truóc hé't phài thà'y dugc

thuc trang cùa lue lugng lao dòng và thi truòng sue lao dòng:

- Lue lugng lao dòng hién nay phàn lòn dugc dào tao, tuyén dung

trong co che' eù, mot co che ma mgi nguòi khi dè'n mói lao dòng déu cò viéc

làm, do dó chat lugng lao dóng rat thàp, phó biè'n là khòng dugc dào tao mot

càch cò he thò'ng hoàc làm trai ngành trai nghé, khòng phàt huy dugc nhùng

kiè'n thùc dà dùgc trang bi và nàng lue so truòng cùa bàn thàn.

- Phàn bó dàn cu và lao dòng ò Vièt nam chua hgp ly. Phàn lón lue

lugng lao dóng (75%) là ò nòng thòn, làm viéc theo mùa vu, chi cò viéc làm

khoàng 30% dè'n 50% thòi gian. Chinh vi vày qua diéu tra thi thà'y con só

thà't nghiép toàn phàn ò nòng thòn rà't thà'p - chi khoàng 4%, nhung thà't

nghiép mot phàn lai rà't cao. Trong khi dò, ty le lao dòng ò thành phó chi

chié'm 30% lue lugng lao dòng cà nuóc nhung ty le thà't nghiép lai lèn tói

trén 5,69% ma da so lai là thanh nién.

- Che dò tién luong và tién còng con chua hgp ly nhà't là trong càc co

quan nhà nuóc, càc dòn vi hànli chình su nghiép. Tién luong trong càc co

quan và doanh nghiép ò khu vuc này rat thà'p so vói càc khoàn thu nhàp ma

nguòi lao dóng tu kié'm, diéu này làm giàm dòng lue cùa nguòi lao dòng.

- Tò'c dò tàng dàn só cùa Viét nam con cao (dén nàm 1997 khoàng

1,8%), hàng nàm eó klioàng 1,47 trièu nguòi dén tuoi lao dòng càn bó tri

116

viéc làm ( ma só nguòi hé't tuoi lao dóng chi khoàng 0,35 trièu), trong khi dó

khà nàng thu hùt lao dòng cùa nén kinh té chi dugc khoàng 50% - 60% tue

vào khoàng tu 700 de'n 800 nghin nguòi, sÓ con lai (650 - 750 nghin nguòi)

sé khòng tim dugc viéc làm. Co thè' du doàn trong giai doan 1996 - 2000 sÓ

nguòi dè'n tuÓi lao dóng ma chua eó viéc làm se tàng tói 6,5 triéu-7,0 triéu

nguòi.

Trong nén kinh té' thi truàng, su tón tai cùa thi truàng sue lao dòng là

mot tàt yé'u, do dó, mói nguòi eó sue lao dòng phài tu minh phàn dàu de' eó

viéc làm. Nhà nuóc khòng thè' lo viéc làm thay cho nguòi lao dòng nhu truóc

day, ma nhà nuóc chi huòng tói muc tiéu toàn dung nhàn còng, giàm ty lè

thàt nghiép xuóng tói mùc thàp nhàt chù khòng thè' xóa bò hoàn toàn tinh

trang thàt nghiép. Muón thuc hién dugc nhùng chù truòng trèn càn phài co

nhùng buóe di giài quyé't phù hgp trong tùng thòi ky, và diéu quan trgng là

phài làm cho dàn chùng hié'u rò ve thà't nghiép và chàp nhàn nò nhù mot

hièn tugng kinh té' xà bòi vò'n eó, giàì quyé't viéc làm là tràch nhiém cùa cà

còng dóng và cùng là tràch nhiém cùa mói thành vièn trong xà hòi.

Truóc hé't là mèi nguòi bay tu cùu là'y mình. Kinh nghièm cùa mot sÓ

nuóc trong nò lue giài quyé't viéc làm và nàng cao thu nhàp là khuyè'n khich

mòi nguòi tu giài quyé't vàn de cùa mình bang càch nr suy nghi xem tài san

cùa minh là gì và tim càch dua nò tham già vào tlii truàng. Tài san ò day bao

góm sue lao dóng, ky nàng lao dòng, dà't dai .v.v.

Tliù dén là nhà nuóc càn cò chinh sàch khuyèn khìch tao ra nhiéu

viéc làm de thu hùt lao dòng du thùa dàc biét là ò khu vuc nòng thón. Cu

thè', càc chình sàch càn phài huór;g vào nhùng nói dung sau:

- Phàt trié'n kinh té nòng thòn, tao ra co eà'u kinh té - lao dóng mói ò

nòng thòn, giàm dàn só ho làm nòng nghiép, dóng thòi bang càc chinh :,àch

kinh té tàp trung dòn móng dà't con sù dung chua hiéu qua vào nhùng ho cò

117

khà nàng san xuà't kinh doanh theo huóng kinh té' hàng hóa (tuyét dò'i khòng

de ho qua nghèo chuyén nhugng ruòng dà't vi nhu vày se bié'n nguòi nòng

dàn nghèo thành tà dién, gay hàu qua nghièm trong trong phàn hóa xà bòi).

Tó chùc eàc chuong trinh viéc làm tóng thè' gàn lao dóng vói dàt dai,

tài nguyén. Huóng uu tién chù yé'u là phù xanh dà't tróng dói nùi trge bang

càch tróng cày lày gÒ hoàc cày xuàt khàu, cày còng nghiép dai ngày.

Day manh chuong trinh tin dung nòng thòn. Chuong trinh này cho

vay tói bò già dinh nòng thón de' phàt trié'n kinh té già dinh. Khuyè'n khìch

phàt trié'n viéc làm phi nòng nghiép ò nòng thòn. Day là mot trong nhùng

chuoiig trinh co bàn vùa tao thèm vièc làm, vùa thay dÓi co càu lao dòng

trong nòng thòn, giài quyé't viéc làm tai chò. Phàt trié'n còng nghiép nhò

nòng thòn và còng nghiép già dinh gàn lién vói qua trinh dò thi hóa nhò,

hình thành eàc thi tran, trung tàm phue vu cho san xuàt nòng nghiép và che

bié'n nòng, bài san.

Khuyè'n khìch tu do dì chuyè'n lao dòng và hành nghé. Hién nay dang

cò dòng nguòi di chuyè'n tu nòng thòn ra thành phó, tu Bàc vào Nam. Day là

huóng ngày càng phàt trié'n cùng vói su phàt trié'n cùa thi tmòng sue lao

dòng. Nhà nuóc càn phài eó eàc chình sàch khuyè'n khich tu do di chuyè'n

lao dóng và hành nghé thòng qua luàt lao dòng, sua dói chinh sàch dàng ky

bó khàu và nhà ò.

- Day manh còng tàc giào due và dào tao de' khàc phue nguy co vùa

thié'u lao dòng cò tay nghé và trình dò cao, vùa thùa lao dòng cò trinh dò

thàp. Hièn nay cà nuóc eó khoàng 4 triéu lao dóng qua dào tao (chié'm 10%

lue lugng lao dóng). Mòi nàm chùng ta phài dào tao thém khoàng trèn 1

trièu lao dòng de' eó thè' dat tòi muc tiéu 22% - 25% lao dòng dugc dào tao

118

vào nàm 2000.

- Mò ròng hgp tàc quò'c té' trong lình vuc lao dòng và tao vièc làm

cho nguòi lao dóng ò thi tmòng nuóc ngoài. Tóng só lao dòng Vièt nam

dang làm viéc ò nuóc ngoài là trén 40.000 ngirói, trong dò làm viéc ò Lién

xó (cù) là 21.000, Còng hòa See và Xlovakia: 9400; Còng hóa Lién bang

Due: 10.700; Bungari: 200 nguòi. Tu nàm 1993 Vièt nam xùc tié'n mò ròng

thi tmòng lao dóng sang càc nuóc quanh vùng nhu Dai loan, Hàn quò'c, Nhàt

bàn, Philippines, Malaixia, Indonesia.v.\. Thj tmòng lao dòng Tmng dòng

và chàu Phi cùng dang dugc xùc tié'n thuc hièn. Vói mùc tàng tmòng du kiè'n

và khà nàng thu hùt lao dòng tham già vào dòi sò'ng kinh té, xuà't khàu lao

dòng là mot trong nhùng lình vuc kinh té quan trgng de giài quyé't vièc làm,

tàng thu nhàp và cài thién dòi só'ng nhàn dàn.

- Cùng cò, mò ròng quy quò'c già giài quyé't viéc làm. Nhò eó 1000 ty

dóng dugc cho vay trong 5 nàm qua, nhà nuóc dà tao ra dugc 1,8 trièu viéc

làm mài. Vói muc tièu giài quyé't viéc làm cho 6,5trìéu - 7,0 triéu lao dòng,

giàm ty lè thà't nghiép ò thành thi xuóng duói 5%, tàng thòi gian lao dóng ò

nòng thòn lèn trén 75%, du kiè'n kinh phi cho truòng trình này là 2.540 ty

dóng, trong dó riéng nàm 1998 càn 760 ty dóng.

Nhu vày giài quyé't và'n de viéc làm và chò'ng thà't nghiép là mot còng

viéc làu dai và cuc ky khó khan càn phài cò su phò'i hgp chat che giùa nhà

nuòc, càc tó chùc xà bòi và cùa mói cà nhàn. Phài cò su thò'ng nhàt và dóng

bò càc giài phàp nhàm dat tói mot két qua là toàn dung nhàn còng, làm co so

dàm bào thu nhàp và dòi song cùa toàn bó dàn cu.

5.2.3 Han che giàn càch thu nhàp và dàm bào còng bang xà hói

Chuyè'n sang kinli tè thi tmòng là cò sa cho tàng tmòng kinh tè và

tàng tnròng lai là tién de de giài quyé't vàn de thu nhàp và nàng cao mùc

só'ng. Nhung trong co che' thi truòng, su chénh léch ve thu nhàp và hièn

119

tugng bàt binh dàng là diéu khó eó thè trành dugc dò'i vói bà't ky quó'c già

nào trong tàng tmòng kinh té. Mot trong nhùng vàn de dugc tranh cài gay

gàt nhàt trong ly luàn và thuc hành kinh té thi tmòng eó diéu tié't hièn nay là

mói quan he giùa tang tmòng - chénh léch thu nhàp và còng bang xà bòi.

Thuc té cho thà'y, co che thi tmòng tao ra nhùng kich thich tich cuc làm tàng

tóng san phàm xà bòi, nhung dóng thòi cùng tao ra nhùng khoàng càch ngày

càng lón ve thu nhàp giùa càc nhóm nguòi, tu dó làm cho su bàt binh dàng

thém phàn sàu sàc và làm này sinh màu thuàn xà bòi giùa càc nhóm nguòi

giàu và nguòi nghèo.

Tiéu chi hàng dàu cùa còng bang xà bòi ò Vièt nam bién nay là xem

chùng ành huòng nhu thè'nào dò'i vói su phàt trié'n cùa dà't nuóc. Phài tim ra

mot co che ma trong dó khóng de hai màt: còng bang xà hòi và phàt trié'n

kinh té dói khàng nhau, loai bò nhau, ma làm sao de hai màt dó trò thành

tién de cùa nhau, hon nùa de cho màt này bao hàm eà màt kia ò mot mùc dò

hgp ly nhà't. Day là bài toàn eirc khó ma chùng ta vàn chua tim dugc lòi giài

tó'i uu.

Quan niém còng bang kinh té trong thu nhàp dòi hòi tuàn thù nguyén

tàc phàn phò'i thu nhàp theo càch: cùa cài xà bòi phài dugc phàn ehia cho

càc thành vién trong xà hói tuong ùng vói ty le dóng góp cùa mói nguòi

trong vièc tao ra già tri cùa cài dó cho dù su dóng góp dó là dùói hinh thùc

nào mién là hgp phàp. Uu dìé'm cùa càch phàn phói thu nhàp còng bang ve

kinh té là gàn lién khà nàng hùòng thu vói mùc dò dóng góp cùa mói thành

vién nén kich thich dugc mgi nguòi tìch cuc tham già vào qua trình san xuà't

xà bòi. Do dó, thuc hièn eóng bang ve Icinh té trong phàn phò'i là diéu kién

càn thiè't de tàng tmòng kinh té.

Cò nhiéu nguyén nhàn khié'n nhà nuóc phài can thiép vào qua trình

120

phàn phò'i thu nhàp trong xà bòi, trong dó co ly do là bè thóng phàn phòi

theo co che thi tmàng chua còng bang theo quan diè'm xà bòi cho dù nhùng

nguòi giàu eó thu nhàp cao hoàn toàn là hgp phàp và chình dàng. Nhà nuóc

cung càn thuc hién phàn phò'i lai thu nhàp xà bòi vi ly do viéc phàn phò'i

theo co che thi tmòng cùng chua còng bang theo quan dìé'm kinh té. Trong

diéu kién nén kinh té Vièt nam hién nay, khi vò'n con rà't thié'u so vói sue lao

dòng, duói tàc dóng cùa quy luàt cung càu, nhùng nguòi cò sue lao dòng nói

chung khòng dugc binh dàng vói nguóì cò vò'n và thuòng phài chàp nhàn

càc diéu kién bà't lgi khi tié'n hành thòa uóc lao dóng. Già tri sue lao dóng bi

dành già qua thàp so vói già tri dóng vò'n. Màt khàc, mgi nguòi vò'n khòng

dugc binh dàng vói nhau ve khà nàng tham già vào qua trinh san xuàt xà

hói, cho nén khòng thè khàng dinh viéc phàn phò'i theo co che thi truòng là

còng bang.

Nhà nuóc eó nhiéu bién phàp thuc hién phàn phòi lai thu nhàp nhàm

giàm khoàng càch ve thu nhàp giua eàc tàng lóp dàn cu trong xà hói, nhung

suy cho cùng, ve bàn chà't vàn là càch lày bót thu nhàp cùa nhùng nguòi eó

mùc thu nhàp cao de ho trgf cho nhung nguòi eó thu nhàp thàp thóng qua che

dò thué' thu nhàp, trg cà'p và nhiéu qui dinh khàc cùa nhà nuóc.

Vàn de là vi sao chinh sàch diéu tiét thu nhàp lai co thè ành huòng tói

tàng truòng kinh té' và bang càch nào giàm phàn hóa ve thu nhàp ma vàn

dàm bào toc dò tàng truòng cao.

Nói chung càc bién phàp diéu tié't thu nhàp déu làm thay dói già tri

thu nhàp tói han, cu thè là làm giàm già tri dó dò'i vói nliung nguòi co thu

nhàp cao, két qua là làm giàm dòng lue thùc day nhirng nguòi này tham già

vào dòi song xà hòi, làm giàm mùc dò dòng góp thuc té cùa ho vào qua trinh

san xuà't và két cuc là sé làm giàm già tri san phàm xà hói do nguòi dó tao

ra. Tuy nhién, khóng phài bao giò viéc giàm thu nhàp tói han cQng làm giàm

mùc dò hà'p dàn tham già vào dòi song kinh té cùa nhùng nguòi co thu nhàp

21

cao, diéu này dugc minh chùng qua hién tugng nhùng ngành eó lgi nhuàn

sièu ngach vàn phàt trié'n manh ngay cà khi thué suàt lgi nhuàn siéu ngach

rat cao. Thù nùa, tàng tmòng kinh té cùng khòng bj suy giàm né'u nhu nhùng

khoàn tién lày di cùa nhirng nguòi eó thu nhàp cao dugc dùng de bó trg cho

nhùng nguòi eó thu nhàp thàp mot càch hgp ly, kich thich và tàng nàng lue

dóng góp cùa nhùng nguòi dugc nhàn trg càp. Càc chinh sàch diéu tièt co

bàn cùa nhà nuóc nhàm làm giàm giàn càch thu nhàp trong xà bòi eó thè

thà'y là: chinh sàch thué, càc chinh sàch dàm bào xà bòi, qui dinh ve tién

luong tó'i thié'u, chình sàch trg già.v.v. Trong dó chinh sàch thué thu nhàp là

mot bién phàp diéu tié't true tiép cùa nhà nuóc nhàm làm giàm di su càch

biét ve thu nhàp giùa càc tàng lóp trong dàn cu.

Thué thu nhàp ra dòi nhàm góp phàn vào viéc thuc hièn chùc nàng

quan trgng cùa nhà nuóc là diéu hòa thu nhàp, dàm bào còng bang xà hòi.

Dóng thài nò cùng là mot nguón thu quan trgng cùa ngàn sàch nhà nuóc.

Dò'i tugng chiù thué cùa thué thu nhàp là tà't cà càc khoàn thu nhàp

cùa dói tugng nòp thué'. Khi xàc dinh thu nhàp chiù thué, càc nuóc thuòng

ehia càc khoàn thu nhàp thành hai loai chinh: thu nhàp tu kinh doanh dòi vói

còng ty hay thu nhàp tu lao dóng (tién còng) dò'i vói cà nhàn và thu nhàp tu

dàu tu. Ngoài ra càc nuòc con dành thuè' trén eàc thu nhàp phu. Riéng thu

nhàp tu dàu tu, do tinli chà't dàc bièt nén cò su khàc nhau ve phuong phàp

dành thué giùa càc nuóc. Thu nhàp tir dàu tu bao góm lai co phàn, lai tu tién

cho vay, v.v...

Thué thu nhàp ò Vièt nam hién nay dang tón tai duói hai hình thùc

vói hai tén ggi khàc nhau và dugc ban hành duói dang càc vàn bàn phàp qui

khàc nhau. Dó là thué thu nhàp doanh nghiép (qui dinh trong Luàt Thuè thu

nhàp doanh nghiép dugc Quó'c bòi thòng qua ngày 10/5/1997 và bài dàu co

hiéu lue tu 01/01/1999), và thù hai là Thué thu nhàp cao dugc qui dinh trong

122

Phàp lenh Thué thu nhàp dò'i vói nguòi eó thu nhàp cao ban hành ngày

19/5/1994 (dugc sua dói vào 18/02/1997).

Nhin chung, chinh sàch thué thu nhàp ò Viét nam dà eó tàc dung

phàn phò'i lai thu nhàp, khuyè'n khich dàu ur, dàm bào binh dàng ve mùc

thué cùng nhu thué suà't giùa càc thành phàn kinh té và eàc dò'i tugng phài

nòp thué, diéu tiét mot phàn thu nhàp cùa nguòi eó thu nhàp cao, giàm bót

su chènh lèeh thu nhàp trong dàn cu, góp phàn thuc hién còng bang xà bòi.

Luàt Thué thu nhàp doanh nghiép dà giài quyé't dugc nhùng han che

trong vàn bàn phàp qui ve Thué lgi tue (hién vàn con hiéu lue) àp dung cho

tó chùc, cà nhàn thuòc mgi thành phàn kinh té eó lgi tue tu càc boat Gòng

san xuàt - kinh doanh, tuy nhién trong luàt thué thu nhàp vàn con nói lén hai

vàn de sau: chua eó mùc thué suà't dàc biét àp dung cho càc doanh nghiép co

siéu lgi nhuàn (màc dù su thiéu khuyét này là cò tàc dung kich thich canh

tranh và phàt trién), thù hai là mùc thué suàt cùng nhu càc diéu kién và thòi

gian dugc huòng mùc thué uu dai chua dù sue kich thich càc don vi, tó chùc

và cà nhàn dàu tu vào càc vùng xa xòi beo lành de thùc day phàt trié'n kinh

té' - xà bòi và tàng thu nhàp, mùc song dàn cu ò nhùng vùng này.

Dò'i vói thué thu nhàp cà nhàn trong nhiing qui dinh tmóe day, dò'i

tugng nòp thué con han che' và thu nhàp cùa mói cà nhàn cùng chua dugc

tinh dù de dua vào khung chiù thuè'. Thuè' thu nhàp cao mòi chi dugc àp

dung cho tàng lòp lao dóng cò thu nhàp duói dang tién còng làm vièc trong

càc don vi doanh nghiép thuòc nhùng ngành nghé ma nhà nuóc quàn ly

dugc. Trong Phàp lénh thué thu nhàp cao con thié'u nhiéu loai thu nhàp chua

dugc dua vào dién phài nòp thué'.

Trong thòi gian tói, de eó thè phàt huy dugc hiéu qua trong tàc dung

diéu chình cùa thué thu nhàp, trong eàc qui dinh phàp qui, càn phài mò ròng

dién dành thué kè't hgp giàm thué suà't thuè thu nhàp, dòng thòi phài xày

123

dung dugc mot he thò'ng quàn ly chat che de eó thè thuc hién tinh dù dugc

mgi khoàn thu nhàp cùa càc eà nhàn, tó chùc, don vi kinh té. Thuc hién dugc

diéu này thi mot màt chùng ta tao dugc co so de thuc hièn còng bang, màt

khàc lai khòng làm ành huòng tói su hà'p dàn tham già vào qua trinh lao

dòng san xuà't và ành huòng tói toc dò tàng tmòng kinh té.

De dàm bào còng bang và giàm giàn càch ve thu nhàp, ngoài viéc sù

dung hiéu qua he thò'ng thué thu nhàp nói riéng cùng nhu còng cu thué nói

chung, nhà nuóc càn day manh còng tàc xóa dói giàm nghèo kè't hgp vói càc

chinh sàch ve giào due, y té và thuc hièn hoàn thién càc chinh sàch dàm bào

xà hòi sao cho bé thò'ng phùc lgi thuc su dén tói nguòi nghèo, nhùng nguòi

cò thu nhàp thà'p và cuòc sò'ng khó khan.

3.2.4 Day manh xóa dói giàm nghèo

Theo dành già cua Lién hgp quó'c, trong so gàn 6,0 ty nguòi trèn toàn

thè giói, bién eó 1,5 ty nguòi (chié'm 25,0% dàn sÓ toàn thè giói) thuòc dién

nghèo dói, trong dó 3/4 là nòng dàn và cò tói trén 800 triéu nguòi ma da sÓ

là phu nù và tré em ò trong tinh trang phài cùu dói khan cà'p.

Giài quyét vSii de nghèo dói là mot trong nhimg vàn de xà bòi vùa co

bàn làu dai, vùa càp bàch tmóe màt và là mot trong nhùng chinh sàch kinh

té' - xà bòi quan trgng cùa nhà nùóc. Song day là mot vàn de xà bòi hét sue

phùc tap và cuc ky nan giài, tinh phùc tap cùa nò thè hièn ò càc dìé'm co bàn

sau:

- Nghèo dói là mot trong nhùng và'n de mang tinh toàn càu ma hàu

hé't càc quòc già déu quan tàm, dàu tranh quyé't lièt song nhùng kè't qua thu

dugc con rat han che'.

- Nghèo dói là vàri de mang tinh xà bòi rat sàu sàc, nguyén nhàn cùa

nghèo dói lai rat da dang. trong dó nguyén nhàn chù yé'u co thè nói là tu

124

kinh té. Do dó giài phàp giài quyé't co bàn nhà't phài là àp dung càc bién

phàp kinh té. Nhung trong nén kinh té thi tmòng, né'u khòng cò giài phàp

hgp ly két hgp dóng bò cùng càc chinh sàch xà bòi thi màt trai cùa nò lai là

mot trong nhùng nguyén nhàn dàn tói phàn hóa giàu nghèo sàu sàc.

- Nghèo dói là vàn de xà bòi, phài dugc nhà nuóc, xà bòi và mgi

nguòi quan tàm vói tràch nhiém xà hói cao, song viéc giài quyé't nghèo dói

phài luòn gàn vói qua trình tàng tmòng, phàt trièn kinh té, khòng thè chi don

thuàn tién hành theo kiéu hành chinh và cùu té xà hòi.

0 nóng thòn Vièt nam, qua kliào sàt tai mot só dia phuong, nguòi

nghèo chù yé'u là nhimg nguòi lao dòng thuàn nòng, khòng cò nghé phu.

Trong càc bó thuàn nòng thi rnùc nghèo dói dièn ra theo vi tri dia ly tùng

noi.

Ò thành thi, theo diéu tra ò hai thành phó lón là thànb phó Ha nói và

thành phò Ho Chi Minh, nguyén nhàn co bàn cùa dói nghèo là do thà't

nghiép, vièc làm khòng ón dinh, trinh dò vàn hòa thà'p. Ò thành phÓ, trinh

dò vàn hóa là yé'u tÓ ành huòng khà manh. Càc nhóm bò nghèo ò thành phó

phàn dòng là càc già dinh còng nhàn làm viéc trong eàc doanh nghiép nhà

nuóc hién dang chao dào trong co che thi tmòng. Hàu hé't hg là nhùng ngùòi

eó mùc luong thàp, hoàc khi bi thàt nghiép thi khòng cò dù diéu kién de

thich nghi vói hoàn cành mói. Tuy nhièn nhóm xè'p vào dièn nghèo ò thành

phó chi là nghèo tuong dò'i so vói càc nhóm khàc ò thànb phÓ ma thòi.

Nghèo tuyét dò'i tuy vàn con tón tai nhimg ò mùc rà't thà'p.

Cò thè nói ràng: Chuòng trình Xóa dói giàm nghèo ò Viét nam khòi

dàu là mang tinh tir phàt và dugc bàt dàu tu càc boat dòng trg giùp thiét

thuc chù yé'u do càc dia phuong nhàn thùc dugc tàm quan trong cùa và'n de

này ma dùng ra tó chùc thuc hièn. Thành phó Ho Chi Minh là dia phuòng

mò dàu phong trào Xóa dói giàm nghèo (1992) và phong trào này nay dà lan

125

ròng trén khàp càc tmh, thành phó cùa cà nuóc. Qui Xóa dói giàm nghèo cùa

càc tinh xày dirng cho tói nay dà lèn tói 440 ty dóng trong dó nguón chù yèu

là tu ngàn sàch dia phuong và nhàn dàn dóng góp (né'u tinh eà su trg giùp và

dóng góp cùa càc doanh nghiép và tó chùc nuóc ngoài thi qui này dà lén tói

550 ty dóng), góp phàn làm giàm 2% só bò nghèo dói mói nàm (giai doan

1992 - 1996).

Tai Dai bòi dai bièu toàn quò'c làn thù Vili, Dàng ta dà dàt ra muc

tièu: giàm ty lè nghèo dói trong tóng só bò eà nuóc tu 20% - 25% (hièn nay,

nàm 1998 con 18%) xuóng con khoàng 10% vào nàm 2000. Trong 2 -3

nàm dàu cùa kè' hoach 5 nàm, tàp tmng xóa ve co bàn nan dói kinh nién. De

thuc hièn dugc muc tiéu này, chùng ta càn làm tòt nhùng còng vièc cu thè

sau:

- Tiép tue day manh, phàt trié'n boat dòng làp qui xóa dói giàm nghèo

trén pham vi toàn quò'c vói muc dich chù yé'u nhàm ho trg cho nhùng bò già

dinh gap rùi ro góp phàn giùp dò nhùng già dinh này khàc phue khó khan,

hói phue và phàt trié'n san xuà't.

Tranh thù nhiéu hon vièn trg quò'c té de xóa dói giàm nghèo. Hièn

nay eàc nuóc phàt trié'n và càc tó chùc quò'c té bàt dàu coi trgng vièn trg cho

eàc nuóc nghèo trong phàt trièn. Viét nam là mot trong nhùng nuóc eó ty lè

nghèo dói khà cao (theo tiéu chuàn cùa Ngàn hàng thè giói thi 51% dàn cu

Viét nam thuòc dièn nghèo dói) nén Vièt nam phài sù dung nhiéu con duòng

de tranh thù vièn trg ben ngoài de day manh còng cuòc xóa dói giàm nghèo.

Phài tàp trung tàng qui giùp dò ngùòi nghèo tu nguón này dóng thòi phài sù

dung mot càch cò hiéu qua.

- Càc chuong trinh xoà dói giàm nghèo càn phài huóng vào khu vuc

nòng thòn, 90% cùa 20% nhùng nguòi nghèo nhà't là song tiong khu vuc

nòng thòn trèn khàp càc inién cùa dàt nuòc. De thuc hièn xoà dòi giam

126

nghèo ò nOng thòn Vièt nam thi diéu càn thiét tmóe tién là phài tàng nàng

suà't lao dòng trong nòng nghiép và tàng thu nhàp tu san xuà't nòng nghiép,

thù dén là phài da dang boa thu nhàp tu càc hoat dóng phi nòng nghiép. Day

manh dàu tu còng còng vào càc co so ha tàng và dich vu ho tig nóng thòn.

Day manh chuong trinh tin dung nòng thòn gàn vói càc chuong trinh

dào tao huóng dàn càc bò già dinh nghèo dói càch thùc làm àn phàt trièn, cò

thè nói day là giài phàp hùu hiéu hon cà.

- Dàu tu thòa dàng vào giào due, y té' và phùc lgi cho nguòi nghèo,

dàc bièt chù y tói dò'i tugng phu nù và tre em. Day là còng tàc hét sue quan

trgng trong chié'n lugc xoà dói giàm nghèo, bòi vi chùng ta déu biét ràng:

nghèo dói và thà't hgc; sue khoè kém là mot vòng luàn quàn ma cài này vùa

là nguyén nhàn, vùa là kè't qua cùa cài kia. Muón xoà bò nghèo dói thi phài

phà vò cài vòng khép kin dó bang càch nàng cà'p chuong trinh giào due và

bào ve sue khoé cho nguòi nghèo.

- Dà'y manh còng tàc cùu trg xà bòi và ciiu dói khan càp dò'i vói

nhùng ho già dinh dàc bièt khó khan, neo nguòi. Ap dung che dò dàm bào

xà hòi dàc biét dò'i vói nhùng già dinh thuóc dièn chinh sàch, day manh

phong trào dén on dàp nghla.

- Nhà nuóc càn cò chièn lugc phàt trié'n kinh té vùng mot càch hgp ly

theo huóng tàng dàu tu, bó trg cho nhùng vùng nghèo dàc biét là càc vùng

mién nùi xa xòi beo lành. Phàt trié'n kinh té vùng càn kè't hgp chat che vói

còng tàc di dàn ò nhùng vùng nghèo ma diéu kién tu nhièn hé't sue khòng

thuàn lgi de mot màt vàn cò thè dàm bào cuòc sò'ng cho nguòi dàn ò nhùng

vùng dó; màt khàc, tàng tàp tmng dàu tu, trành dàu tu dàn trai.

Tom lai, xoà dói giàm nghèo là mot chuong trình lón và hé't sue phùc

tap. De co thè thirc hién dugc thành còng thi chuong trinh này phài dùgc tién

127

hành vói nhiéu bién phàp và phài thuc hién dóng bò vói càc chuong trinh

phàt trièn kinh té - xà bòi chung cùa cà nuóc. Càn phài chuyè'n càch ug giùp

nguòi nghèo theo kié'u phàn tàn duói dang cùu trg xà hòi sang tàp tmng trg

giùp de khai tbàc vùng nghèo mot càch dóng bó ve eà kinh té. xà bòi và sinh

thài, eó nhu vày thi mói eó thè vùa phàt trièn dugc san xuàt, vùa cò thè giài

quyé't dugc và'n de nghèo dói mot càch trièt de.

3.2.5 Càc giài phàp ve dàn so, giào due, y té và mói truòng.

Giùa dàn só, phàt trié'n và giài quyé't và'n de thu nhàp và mùc song cò

mó'i quan bé qua lai màt thiét. Dàn só qua thàp sé han che su phàn còng lao

dòng xà bòi, giàm khà nàng chuyén mòn bòa, hgp tàc hóa Uong tÓ chùc san"

xuà't. Né'u thié'u nhàn lue thi mgi qua trình phàt trié'n se màt dì dòng lue và

muc dich cùa nò. Dàn só tàng nhanh sé han che su tich lùy de tài san xuàt

trong pham vi tìmg già dinh cùng nhu toàn xà bòi. Trong già dinh, né'u tàng

quy tièu dùng se làm giàm tìch lùy. Trong pham vi toàn xà bòi, né'u tàng quy

phùc lgi trong diéu kièn tò'c dò tàng tmòng khòng dói tà't yéu làm giàm quy

tich lùy de mò ròng san xuà't, dàn tói làm giàm quy mò dàu tu cho mot chò

viéc làm, hàu qua là nàng suà't lao dóng tàng chàm hoàc khòng tàng, thu

nhàp tinh theo dàu nguòi, diéu kién song và só viéc làm se déu giàm. Dàn só

tàng nhanh cùng ành huòng xà'u tói mòi truàng. Dàn só già tàng se dàn tói

nan phà rùmg lày dà't ò và dà't canh tàc, là'y chà't dot, làm can kiét nhanh

chóng càc nguón tài nguyén dóng thòi làm già tàng chà't thài cùa qua trinh

san xuà't và sinh boat làm ò nhiém mòi tmòng. Dàn só tàng nhanh ành

huòng tói tò'c dò dò thi hóa, xà hói phài gành vàc nhùng chi phi lón ve nhà

ò, duòng sa, cung cà'p nuóc, luong thuc, y tè, giào due.v.v.

Ò Viét nam, dàn só khoàng trén 77 triéu nguòi. Màt dò dàn só cao,

khoàng 220 nguòi/km'. Dàn so nuóc ta co dàc dièm là phàn bó khòng déu,

tàp tmng chù yé'u ò khu vuc nòng thòn. Vièt nam là niróc co dàn só tre, tré

128

em duói 15 tuoi ehiém ty lè cao, khoàng 42,5%. Só nguòi ò dò tuoi tu 15 lói

59 ehiém 50,5%. Só nguòi trèn 60 Uióì là 7%. Tò'c dò tàng dàn so hién nay ò

mùc cao, khoàng 1,8%/nàm.

Chién lugc dàn só là mot bò phàn quan trgng cùa chié'n lugc phàt

trièn kinh té - xà bòi. Nò phài dugc thuc hièn dóng bò trèn cà ba màt: quy

mò dàn só, co càu dàn só, phàn bó dàn só. Còng tàc này phài dugc coi trgng

cà ve chà't lugng làn só lugng bòi ràng tinh trang dàn sÓ tàng nhanh khòng

kiè'm soàt dugc là nguyén nhàn cùa su giàm mùc song (diéu này dugc thè

hién rò ò càc nuóc dang phàt trié'n). Vi vày càn bang giùa toc dò tàng dàn só

vói khà nàng cùa càc nguón tài nguyén là co so de nàng cao thu nhàp và

mùc song cùa nhàn dàn. Trong nhimg nàm tói chié'n lugc dàn sÓ cùa Viét

nam càn dugc giàì quyé't theo huóng sau:

Duy tri mùc tàng dàn só thich hgp: khoàng tu 1,5%/nàm tói

1,7%/nàm. Vói mùc tàng dàn sÓ nhu bién nay thi 30 nàm nùa dàn sÓ Vièt

nam sé tàng lén gà'p dòi, tao mot sue ép lón dò'i vói vàn de viéc làm, thu

nhàp và mùc sò'ng.

Dà'y manh eóng tàc vàn dóng thuc bién ké hoach hóa già dinh, dua

chuong trinh này dè'n tói tùng già dinh trèn pham vi cà nùòc thóng qua càc

bién phàp tóng hgp nhu tmyén thóng, giào due, càc giài phàp ky thuàt và

thành tuu y bgc.

Giào due dào tao là yé'u tó quyé't dinh su phàt trié'n tiém nàng cùa con

nguòi. Nén kinh té thi tmòng chi eó thè phàt trié'n trén co so dàn tri dugc mò

mang và khòng ngùng dugc nàng cao.

Trong nhiéu thàp ky qua, Vièt nam dat dugc nhùng tièn bó dàng ké

trong phó càp giào due, dà thành làp dugc mot mang luòi toàn dièn càc co

so giào due trong cà nuóc và dal nén móng cho viéc phó càp giào due tièu

hgc trong cà nuóc bang viéc mò truòng lièu hgc ò lai cà càc xà. Do vày.

129

trong diéu kièn thu nhàp binh quàn dàu nguòi con thà'p, Viet nam dà dat

dugc ehi só phàt trièn giào due thuòc loai khà so vói mot sÓ nuóc Uén thè

giói và trong khu vuc. Nè'u tinh theo diè'm thi Viét nam dat 57,3 dièm, dùng

hàng thù 63 trong tóng sÓ 160 nuóc (theo diéu tra cùa UNESCO).

Tuy vày, nhùng thành tuu dat dugc trong nhiéu nàm qua dang bi de

dga nghièm trgng. Trong 10 nàm qua cò su giàm sùt lón trong eàc ehi sÓ ve

chat lugng và só lugng giào due. Bièu hién rò net nhà't là chat lugng dào tao

chua cao, co so eàc tmòng chua dù diéu kién dàm bào day và hgc, nhiéu noi

tmòng so bi xuóng càp nghièm trgng, chua dugc tu bó và bào duòng, dòi

ngù giào vièn chàm dugc dào tao và bòi duong lai. tinh hình dó dói hòi phài

nhanh chóng khàc phue bang nhiéu giài phàp dóng bò, truòc hé't là phài tao

nguón tài chình dàu tu phàt trié'n giào due và dào tao, thù dén là phài cò giài

phàp thuc té'de nguòi nghèo cò thè tiép càn dugc vói loai binh dich vu này.

Thuc té tu tmóe tói nay, nguón dàu tu tài chinh cho giào due dào tao chù

yé'u bang ngàn sàch nhà nuóc. Né'u nàm 1990 ngàn sàch nhà nuóc chi cho

giào due là 9.186 ty dóng (8% tóng chi) tbi nàm 1996 lén tói 70.000 ty dóng

(10,08%) và nàm 1997 con só này lén tói 80.000 ty dóng (11%). Nguón dàu

tu này tuy hàng nàm eó tàng ve già tri tuyét dói làn ty trgng chi ngàn sàch

nhung chi chié'm bang khoàng 51,4% trong tóng chi cho giào due dào tao

(con 48,6% là do càc nguón khàc: tu nguòi hgc và eóng dóng), thèm vào dó,

tóng dàu tu cho giào due và dào tao mói chi dàp ùng dugc khoàng 50% nhu

càu. Do dó càn phài eó chinh sàch và co che khuyè'n khìch phàt trièn da

dang càc nguón vò'n dàu tu cho giào due dào tao và dà'y nhanh tién trinh xà

bòi hóa trong còng tàc giào due dào tao, cu thè là:

- Khuyè'n khich phàt trié'n m.anh càc tmòng bàn còng, tmòng dàn làp,

truàng tu thuc ò tà't eà càc cà'p hgc.

30

- Dàu tu cho giào due dào tao tu ngàn sàch phài dugc tàng thém dóng

thòi vói xùc tién thành làp quy hÒ trg phàt trièn giào due de tàp tmng càc

nguón lue tài chinh phue vu su nghiép giào due.

- Sua dói che dò thu hgc phi, tié'n tói thu hgc phi dàm bào tra phàn

lóri luong cho giào vién. Tuy nhièn viéc thu hoc phi cùng phài dugc tinh

toàn dua trén nhùng càn cù xàc dàng theo thu nhàp nguòi dàn mòi vùng,

theo càc loai truàng, eàc loai ngành nghé. Sàp xè'p lai mang luói tmòng hoc

trong he thò'ng giào due quó'c dàn, càn phàn biét rò tmòng thuòc tmng uong

hay dia phuong quàn ly.

- Cuòi cùng, dàc bièt chù y dua nguòi nghèo tiè'p càn dugc vói bè

thò'ng giào due. Qua càc con só thò'ng kè ve ty lè nhàp hoc chung, chùng ta

khòng thà'y dugc nhùng chénh léch giùa càc nhóm thu nhàp. Giào due co so

dàc biét là cà'p tièu hoc và cà'p tmng bgc co so là mot lình vuc uu tién cho

su tham già cùa chinh phù vi nò cung càp nhùng lgi ich to lón cho xà hòi nói

chung, dàc biét là cho nguòi nghèo, bòi trg cà'p cùa chinh phù là nhàm ehia

sé bót nhùng chi phi tao diéu kièn de con em nhùng nguòi nghèo co thè

dugc di hgc.

Mot chién lugc phàt trié'n kinh tè - xà bòi se màt y nghla khi khóng

xem xét và'n de sue khòe và dinh duong nhu mot bò phàn cùa yé'u tó con

nguòi. Chi phi cho sue khòe khóng nhùng làm tàng chà't lugng nguón nhàn

lire ma con làm tàng so lugng nhò kéo dai tuoi thg, tàng thòi gian lao dòng.

Do nhàn thùc sàu sàc dugc vàn de này, trong nhùng nàm qua, Viét nam dà

phàt trièn dugc mot co so ha tàng róng lón, càc co so y té dal dugc mot mài

dò cung cà'p eàc dich vu y t éò làt cà càc cà'p bao góm càc bénh vién và tram

y té. Còng cuòc cài càch kinh té dà ành huòng tói toàn bò he thò'ng dich vu y

t éò Viét nam. Nhùng triéu chi'mg cùa su suy thoài bòc lo trong viéc sù dung

131

càc dich vu y tè dà giàm dàng kè, mot yéu tó cò thè là su sa sul trong chat

lùgng dich vu y té cùa chình phù là do nhùng càt giàm kinh phi còng còng

vào cuòi nhùng nàm 80. Mot phàn lón càc co so y té bi xuóng càp tói mùc

khòng thè sù dung dugc vi thié'u trang thiét bi y té. Dóng thòi tién luong cùa

nhàn vièn ngành y té qua thàp so vói thuc té cuòc song nén tinh thàn làm

viéc và két qua eóng viéc cùng thà'p. Mot yé'u tÓ khàc nùa dó là viéc tàng chi

phi tiép càn dich vu y té, tà't eà dà làm giàm só lugng nguòi dàn tim dén vói

loai hinh dich vu này. Trong nhùng nàm tói, de cò thè tàng vò'n dàu tu và

nàng cao bièu qua cùa còng tàc y té, Viét nam càn day manh thuc hién

nhiing eóng vièc sau:

- Ngàn sàch nlià nuóc càn tàp tmng dàu tu thòng qua càc chuong

trinh y té quò'c già de phòng chò'ng càc dich bénh eó nguy co lan tran. Hoat

dóng này eó tàc diing to lón dói vói phòng chóng bénh và chàm sóc sue

khòe cùa nhàn dàn, phàt hièn som và dàp tàt kip thòi càc dich bénh mói phàt

sinh. Dàu tu ngàn sàch theo phuong thùc này vùa tàp trung dugc nguón lue,

vùa tàng cuòng vai trò kié'm tra, giàm sàt nén cò hiéu qua cao.

- Huy dòng tó'i da càc nguón vò'n cho su nghiép phàt trié'n y té': vò'n

nuóc ngoài, vò'n huy dòng cùa còng dóng .v.v. và xày dung phuong thùc sù

dung càc nguón vò'n dó mot càch dùng muc dich và cò hiéu qua thiè't thuc.

- Sàp xè'p lai và da dang hóa mang luói khàm ehùa bénh cùa ngành y

té theo huóng tàng cuòng dàu tu cho càc tram y té cà'p xà, bòi ràng day là

cà'p y té ma nguòi dàn nghèo cò thè tiè'p càn dugc de dàng nhàt. Phàt trié'n

manh boat dòng y té tu nhàn de mò ròng boat dóng y té. Chuyè'n mot só co

so y té' nhà nuóc sang hình thùc bàn còng, dàn làp. Cho phép càc cà nhàn và

tó chùc y té nuóc ngoài dugc hành nghé y té tu nhàn ò Viét narn. Hình thành

càc trung tàm y té chuyén sàu cò trang thiét bi hién dai de cò khà nàng ehùa

dugc càc bénh hiè'm nghèo và cò diéu kién cung cà'p càc dich vu y té theo

yéu càu cùa nguòi bénh vói mùc thu vièn phi tuong ùng.

132

- Cung eó bao hiè'm y té nhàm huy dòng mgi dò'i tugng tham già bào

hiém y té tao diéu kién nàng cà'p bé thò'ng trang thiè't bi y té nhàm phue vu

cho su nghiep chàm sóc sue khòe cho nguòi dàn. DÓi vói mot sÓ dói tugng

thuòc dién chinh sàch, eàc già dinh nghèo, dàn toc it nguòi ò vùng cao, vùng

sàu, nhà nuóc càn phài eó chinh sàch mién giàm vièn phi mot càch thòa

dàng de càc dò'i tugng này dugc chàm sóc sue khòe và khàm ehùa bénh tai

càc co so y té cùa nhà nuóc.

Hién nay, cùng vói vièc tàng tmòng nhanh ve kinh té ibi hiém boa

dò'i vói mòi tmòng cùng thuc su dang dièn ra ò nhiéu nuòc, gay tàc hai

nghièm trgng làm suy giàm chat lugng cuòc song cùa con nguòi. Do dó, bào

ve mói tmòng dà và dang trò thành mot và'n de bue xùc khóng chi ò tùng

quò'c già ma con mang tinh chat quò'c té ròng lón. Bào ve mòi tmòng, giù

lày su song cùa chình chùng ta và càc thè he mai sau là mot vàn de mang

tinh thòi dai.

Mói buòc vào chàng dàu cùa con duòng còng nghiép hóa - hièn dai

hóa, Viét nam dà phài dò'i màt vói nhiéu và'n de eó lièn quan tói mòi tmòng

sò'ng: suy thoài và ò nhiém dà't, nuóc, suy thoài rùng và mà't rùng, suy thoài

tài nguyén, suy thoài và ó nhiém khòng khi, suy thoài và ò nhiém mòi

truòng bièn.v.v. dàc bièt là suy thoài và ò nhiém mòi tmòng ò eàc dò thi,

khu còng nghiép, mói tmòng lao dóng. Qua thuc, bào ve mòi tmòng khòng

phài là SII nghiep eó thè thuc hién trgn ven trong mot vài nàm, dàc bièt là

dò'i vói Vièt nam, mot nuóc co dièm xuà't phàt qua thà'p. Dó phài là cuòc

càch mang tu trong nhàn thùc dè'n hành dòng cùa toàn xà bòi, phài dinh

huóng rò và kién tri thuc hién trong mot thòi gian rà't dai.

De giài quyét tàn góc tinh trang suy thoài mòi truàng. hàu bèi càc

nuóc dang phàt trié'n déu tàp tmng vào càc còng viéc tmóe màt: dó là chàn

dùng su phàt trié'n dàn só và thuc hién xóa dói giàm nghèo. Dói vói Vièt

133

nam, ngoài vièc thuc hién hai bién phàp trèn, chùng ta càn phài cò mot he

thóng chình sàch dóng bò cà ò tàm vi mò và vi mò, eà chung trong xà bòi và

tùng ngành, cùng eó và xày dung mot co che tó chùc dù manh de diéu hành

toàn bó còng tàc bào ve mói truòng. Cu thè, trong nhùng nàm tmóe màt,

nhùng bién phàp càn làm ngay là:

- Hoàn thièn và tàng cuòng nàng lue, biéu lue, bièu qua cùa càc co

quan tu trung uong tói co so ve bào ve mòi tmòng.

- Xàc làp và phàn ngành kinh té mòi tmòng trong toàn bó he thóng

kinh té cà nuóc, tao diéu kién ve ké hoach, vón, vàt tu, con nguòi ky thuàt,

thò'ng ké, thòng tin.v.v. Thuc hién tài trg cùa nhà nuóc, tàp trung cho càc du

àn, chuong trinh sù ly chà't thài, bào ve rùng, nghièn cùu và ùng dung nhùng

ky thuàt tièn tié'n, còng nghé sach it ò nhiém.

- Xày dung khan tmong mang luói kiè'm soàt, cò thòng tin chinh xàc,

nhanh chóng và day dù nhàm dành già, thàm dinh và du bào mot càch khoa

bgc ve mòi tmòng. Day manh còng tàc thanh tra mòi tmòng, phò'i hgp vói

thanh tra bó, ngành, dia phuong tó chùc thanh tra mòi tmòng trén dién ròng

nhàm tùng buóe dua eàc co so san xuà't - kinh doanh thuc bién nghièm chình

Luàt bào ve mòi tmòng.

- Day manh còng tàc nghièn cùu, dào tao và giào due ve mòi tmòng.

Biè'n vàii de mòi tmòng trò thành su nghiép cò su bìé'u bié't và dóng góp cùa

tùng cà nhàn trong xà bòi thòng qua còng tàc thóng tin tuyén tmyén, nàng

cao nhàn thùc, y thùc ve mòi tmòng cho mói ngùòi dàn.

- Mò ròng hgp tàc quò'c té ve bào ve mòi tmòng, hoc hòi kinh nghièm

xày dimg và ky két càc dir àn dàu tu co bièu qua vói càc nuóc; tham già càc

còng uóc quóe té ve bào ve mòi tmòng.

34

Nhu vày, qua vièc nghièn ciru, khào sàt thuc trang nén kinh té và dòi

sò'ng kinh té - xà bòi ò Viét nam, chùng ta thà'y, de giài quyé't dugc vàn de

thu nhàp và mùc song cùa dàn cu, Viét nam càn àp dung dÓng bò nhiéu bién

phàp: day manh tàng truòng kinh té, giài quyét viéc làm và chò'ng thà't

nghiép, giàm giàn càch thu nhàp, thuc hién xóa dói giàm nghèo, giàm toc dò

tàng dàn só, day manh còng tàc giào due dào tao và phàt trièn y té, thùc day

còng tàc bào ve mòi tmòng, v.v... Diéu quan trgng là càc bién phàp dó phài

dugc tié'n hành mot càch dóng thòi. Càc chuong trinh kinh té - xà bòi phài

lòi cuón dugc su tham già cùa toàn xà bòi, và càc boat dòng dó phài dem lai

lgi ich cho mgi nguòi dàn. Cò dugc nhu vày thi thu nhàp cùa dàn cu chàc

chàn se dugc nàng cao, dòi song cùa nguòi dàn chàc chàn se dugc cài thién.

35

KÉT LUÀN

Thu nhàp và mùc song là pham trù kinh té - xà bòi mang tinh lich sù.

Cùng vài su phàt trién cùa nén kinh té - xà bòi, thu nhàp và mùc song cùa

con nguòi cùng ngày mot dugc nàng cao.

Và'n de thu nhàp và mùc j-óng ò mói quò'c già dugc quan tàm ò mùc

dò khàc nhau, và mói quóe già déu eó nhùng bién phàp riéng de giài quyé't

và'n de này. Qua vièc nghièn cùu càc nuóc trong tié'n trình phàt trién, chùng

ta nhàn thà'y ràng: de co thè dat dugc thành còng và giàm dugc tói mùc tói

thiéu nhùng tàc dòng phu trong viéc giài quyé't vàn de thu nhàp và mùc song,

diéu càn thiét là phài thuc hién thùc day tàng tmong kinh té két hgp dÓng

thòi vói phàt trìén he thò'ng phùc lgi xà bòi.

Viét nam bién nay vàn là mot nuóc nòng nghiép nghèo nàn và lac

bau, thu nhàp binh quàn dàu nguòi và dòi song nguòi dàn hién ò mùc rat

thà'p, tinh trang dó mot phàn là hàu qua cùa nhiéu nàm chié'n tranh, nhung

mot phàn cùng là do co che quàn ly và chién lugc phàt trièn kinh té - xà bòi

chua hgp ly lai dugc duy tri trong thòi gian qua dai. Chuyén sang kinh té' Ibi

tmòng là nói dung co bàn trong tié'n trình dói mòi, là buóe phàt trièn tà't yèu

và là mot diéu kién khòng thè thié'u de giài quyét và'n de thu nhàp và mùc

sò'ng cùa dàn cu ò Viét nam.

Sau hon 10 nàm dói mói, màc dù Viét nam thu dugc nhùng thành

còng dàng ké, thu nhàp và mùc sò'ng cùa ngùòi dàn Viét nam dà dugc nàng

lèn rò rèt, nhung vàn ò mùc rà't thà'p, khoàng càch ve thu nhàp và mùc song

cùa nguòi dàn Viét nam so vói càc nuóc trong vùng cùng nhu nhiéu nuóc

trèn thè giói con qua lón. So lugng dàn cu song trong càch nghèo dói con

cao trong khi muc tièu cùa nhà nuóc Viét nam de ra là nàng thu nhàp quóc

dàn binh quàn dàu nguòi tàng lén gà'p dòi so vói mùc cùa nàm 1990, và giàm

136

ty le nghèo dói xuóng con 10% vào nàm 2000 trong diéu kièn nén kinh te

•

KÉT LUÀN

Thu nhàp và mùc song là pham trù kinh té - xà bòi mang tinh lich sù.

Cùng vói su phàt trién cùa nén kinh té - xà bòi, thu nhàp và mùc song cùa

con nguòd cùng ngày mot dugc nàng cao.

Và'n de thu nhàp và mùc róng ò mòi quò'c già dugc quan tàm ò mùc

dò khàc nhau, và mòi quò'c già déu eó nhùng bién phàp riéng de giài quyé't

và'n de này. Qua vièc nghièn cùu eàc nuóc trong tié'n trình phàt trién, chung

ta nhàn thà'y ràng: de co thè dat dugc thành còng và giàm dugc tói mùc tói

thiéu nhùng tàc dòng phu trong viéc giài quyé't vàn de thu nhàp và mùc song,

diéu càn thiét là phài thuc bién thùc day tàng tmòng kinh té két hgp dÓng

thòi vói phàt trién he thò'ng phùc lgi xà bòi.

Viét nam bién nay vàn là mot nuóc nóng nghiép nghèo nàn và lac

bau, thu nhàp binh quàn dàu nguòi và dòi song nguòi dàn bién ò mùc rat

thà'p, tinh trang dó mot phàn là hàu qua cùa nhiéu nàm chié'n tranh, nhung

mot phàn cùng là do co che quàn ly và chién lugc phàt trièn kinh té - xà hòi

chua hgp ly lai dugc duy tri trong thài gian qua dai. Chuyén sang kinh té ibi

tmòng là nói dung co bàn trong tié'n trình dòi mòi, là buóe phàt trién tà't yé'u

và là mot diéu kién khóng the thié'u de giài quyét và'n de thu nhàp và mùc

só'ng cùa dàn cu ò Viét nam.

Sau hon 10 nàm dói mòi, màc dù Viét nam thu dugc nhùng thành

còng dàng ké, thu nhàp và móc só'ng cùa nguòi dàn Viét nam dà dugc nàng

lèn rò rèt, nhung vàn ò mùc rà't thà'p, khoàng càch ve thu nhàp và mùc song

cùa nguòi dàn Viét nam so vói càc nuóc trong vùng cùng nhu nhiéu nuóc

trèn the gioì con qua lón. Só lugng dàn cu song trong càch nghèo dói con

cao trong khi muc tièu cùa nhà nuóc Viét nam de ra )à nàng thu nhàp quóc

dàn binh quàn dàu nguòi tàng lèn gap dòi so vói mùc cùa nàm 1990, và giàm

136

ty lè nghèo dói xuóng con 10% vào nàm 2000 trong diéu kièn nén kmh tè

KÉT LUÀN

Thu nhàp và mùc song là pham trù kinh té - xà bòi mang tinh lich sù.

Cùng vói su phàt trién cùa nén kinh té - xà bòi, thu nhàp và mùc song cùa

con nguòi cùng ngày mot dugc nàng cao.

Và'n de thu nhàp và mùc song o mói quò'c già dugc quan tàm ò mùc

dò khàc nhau, và mói quóc già déu co nhùng bién phàp riéng de giài quyé't

và'n de này. Qua viéc nghièn cùu càc nuóc trong tién trình phàt trién, chùng

ta nhàn thà'y ràng: de eó thè dat dugc thành còng và giàm dugc tói mùc tói

thiéu nhùng tàc dòng phu trong viéc giài quyé't vàn de thu nhàp và mùc song,

diéu càn thiè't là phài thùc hién thùc day tàng tmòng kinh té két hgp dóng

thòi vói phàt trién he thò'ng phùc lgi xà bòi.

Viét nam bién nay vàn là mot nuóc nóng nghiép nghèo nàn và lac

bau, thu nhàp binh quàn dàu nguòi và dòi song nguòi dàn bién ò mùc rat

thà'p, tinh trang dó mot phàn là hàu qua cùa nhiéu nàm chié'n tranh, nhung

mot phàn cùng là do co che quàn ly và chièn lugc phàt trièn kinh té - xà bòi

chua hgp ly lai dugc duy tri trong thòi gian qua dai. Chuyén sang kinh té' thi

tmòng là nói dung co bàn trong tién trình dói mói, là buóe phàt trièn tà't yé'u

và là mot diéu kién khòng the thiéu de giài quyét và'n de thu nhàp và mùc

sò'ng cùa dàn cu ò Viét nam.

Sau hon 10 nàm dói mói, màc dù Viét nam thu dugc nhùng thành

còng dàng ké, thu nhàp và mùc só'ng cùa nguòi dàn Vièt nam dà dugc nàng

lèn rò rèt, nhung vàn ò mùc rà't thà'p, khoàng càch ve thu nhàp và mùc song

cùa nguòi dàn Vièt nam so vói càc nuóc trong vùng cùng nhù nhiéu nuóc

trèn thè giói con qua lón. Só lugng dàn cu song trong càch nghèo dói con

cao trong khi muc tiéu cùa nhà nuóc Viét nam de ra là nàng thu nhàp quóc

dàn binh quàn dàu nguòi tàng lén gà'p dói so vói mùc cùa nàm 1990, và giàm

136

ty lè nghèo dói xuóng con 10% vào nàm 2000 trong diéu kién nén kinh le

trong nuóc con gap nhiéu khó khan, nén kinh té khu vuc dang uong giai

doan suy thoài do làm vào tinh trang khùng hoàng tài chmh - tién té. Dó là

nhùng thàch thùc gay gàt dòi hòi Viét nam phài eó nhiéu nò lue hon nùa

trong vièc giài quyé't và'n de này.

Trong nhùng nàm tmóe màt, Vièt nam càn phài tiép tue day manh

tàng truàng kinh tè', tàng cuòng còng tàc xóa dói giàm nghèo, day manh xày

dung, hoàn thién bé thò'ng phùc lgi xà bòi. Day manh còng tàc bào ve mói

tmòng dàm bào co so cho phàt trién ben vùng. Tiép tue binh Ón và duy tri

tràt tu an ninh an toàn xà bòi. Phò'i hgp thuc hién càc bièn phàp trén mot

càch dóng bó chinh là tao co so de nàng cao thu nhàp và chat lugng cuòc

song cùa nguòi dàn. Cu thè, Viét nam càn thuc hièn tòt nhùng nhiém vu sau:

- Day manh chuyén dich co eà'u kinh té theo huóng còng nghiép hoà -

hién dai hoà.

-Day manh qua trình hình thànb va phàt trién nén kinh té thi tmòng

eó sir quàn ly cùa nhà nuóc theo dinli huóng XHCN.

- Tiép tue thuc hién còng tàc xoà dói giàm nghèo ma muc tièu tmóe

hét là huóng vào khu vuc nóng thòn. Dóng vièn càc nguón lue tu trong nuóc

kè't hgp tranh thù càc nguón vién trg cùa càc tó chùc quó'c té cùng nhu cùa

càc quó'c già khac de giai quyét vàn de nghèo dói ó Viét nam.

- Phàt trién bé thóng giào due và y té. Dàm bào diéu kién thuàn lgi

cho cho mgi nguòi dàn déu co thè tiép can dò'i vói hai loai hình này nhàm

tihig buòc nàng cao dàn tri và dàm bào sue khoé cùa cà eóng dóng.

- Tiè'p tue thuc hién và dìy manh càc chirong trình cung cà'p nuóc

sach và tróng rùng, phù xanh dàt trón,:. dói nùi troc cùng càc chuang trình

bào ve mòi tmòng.

13^

- Diy manh càc hoat dòng vàn hoà xà hói dóng thòi dàm bào tràt tu,

an ninh - an toàn trong toàn xà hòi.

Thuc hién tòt nhùng viéc trén day chinh là co so, diéu kièn de giài

quyét vàn de nàng cao thu nhàp và mùc song cùa nguòi dàn.

38

DANH MUC TÀI LIÈU THAM KHÀO:

Tài liéu tié'ng Vièt:

1. Vù Tuàn Anh, Nhimg tiéu chuan dành già mùc nghèo à nóng thón

Nghièn cùru Kinh té - Só 227 - 4/1997, T 28 - 39

2. ASEAN trong nén kinh té'the giài. Tap chi Tài chinh - 2/1997,T 49- 53.

3. Bào cào ve nén kinh té Vièt nam. Chuang trình phàt trièn cùa Lièn Hgp

Quò'c. Uy ban ké hoach nhà nuóc - 1990.

4. Cdnddu tu nhiéu hm cho giào due. Tap chi Kinh té - Xà bòi, 2/10/1997. T6.

5. Nguyén Vàn Chàu, Dói mòi chinh sàch và ca che'quàn ly tiéu dùng .xà hai

trong ngàn sàch nhà nuóc. Nhà xuà't bàn Chinh tri quóc già - 1995.

6. Co mot Vièt nam nhu the. Nhà xuà't bàn chinh tri quó'c già, 1995.

7. Nguyén Sinh Cuc, Chuyén dich co eà'u kinh té quóc dàn giai dogn 1996 -

2000, Tap chi còng san, Só 6/1996. T17-20.

8. David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dorubuseb, Kinh té hoc - tàp 1. Nhà

xuà't bàn Giào diie, 1992

9. David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dorubusch, Kinh té hoc -tàp 2. Nhà

xuà't bàn Giào due, 1992

10. Donald R. Snodgrass, Dwìgbt H. Perkins, Malcolim Gìllìs, Michael

Roemer, Kinh té hgc cùa su phàt trién -tapi. Vién nghièn cùu quàn ly kinh

té Tmng uong, 1990.

11. Donald R. Snodgrass, Dwight H. Perkins, Malcolim Gillis, Michael

Roemer, Kinh té hgc cùa su phàt trién - tàp 2. Vién nghièn cùu quàn ly kinh

té Trung uong, 1990.

12. Nguyén Hùu Dùng, Tgo vièc làm, tàng thu nhàp và giàm nghèo khó ò nóng

thón. Tap chi Thóng tin ly luàn, Só 4/1994. TI9 - 23.

13. Ma Khuang Duy, NhCmg và'n de và giài phàp cùa qua trình phàn phói thu

nhàp hién nay. Nhùng vàn de kinh té the gioì, Só 3 - thàng 6/1995. TI 3-18

39

14. Bùi Huy Dàp, Vàn de ruóng dà't à Viét nam: Giàm tó dén luàt dà't dai 1993.

Nhùng vàn de kinh té the giói, SÓ 4 - Thàng 8/1995. T48-55

15. Nguyén Thành Dàng, Cài càch nóng nghiép và nóng thón Trung quóc. Nhà

xuà't bàn Chinh tri quó'c già, 1994.

16. Dò Due Dinh, Cóng bang xà hói trong Cóng nghiép hoà ò Dóng À và Dóng

nam À. Nhùng và'n de kinh té thè giói - Só 1/1997. T3-9

17. Dò Due Dinh, Malaixia: Con duòng phia truóc. Nhùng và'n de kinh té thè

giói - Só 6 thàng/1994. T41-48.

18. Minh Due, Dành già tién luang - Dòi só'ng 5 nàm 1991 - 1995. Tap chi

Thóng tin Kinh té - Ké hoach, Só 7/1995.TI 8-22.

19. Tran Due, Trang trgi già dinh à Viét nam và trén thè giòi. Nhà xuà't bàn

Chình tri quò'c già, 1995.

20. Hai muòi kién nghi xoà dói giàm nghèo trong thòi ky chuyén dói nén kinh te

Trung quó'c. Nghièn cùu kinh tè', Só 223, 3/1997. T55-61

21. Mình Hanh, Su chènh léch ve thu nhàp tàc dóng tòi tàng truàng kinh te. Tap

chi thòng tin chién lugc phàt trién khoa hoc ky thuàt và kinh tè. Só 2, 1995.

T8-10.

22. Tran Dinh Hoan, Lè Manh Kha, Sic dung nguón lao dóng và giài quyét viéc

làm ò Viét nam. Nhà xuà't bàn Su thàt, 1991.

23. Joseph E.Stìglits, Kinh té hgc cóng cóng. Nhà xuàt bàn Khoa hoc ky thuat,

1995

24. Nguyén Thuòng Minli, Vice làm và thu nhàp cho nguòi nghèo. Tap chi Phàt

trièn kinh té, Só 30 - 1993. T8-9

25 Khào sàt mùc só'ng dàn cuViét nam 1992 -1993, UBKH Nhà nuóc, 1994

26. Hoàng Thi Thanh Nhàn, Nghèo khó và phàn cùc xà hói ó Viét nam - Thuc

trgng và giài phàp. NTiiing vàn de kinh tè thè giói. So 3- 6/1995. T37-41

27. Tmong Minh Nhut, Di tim giài phàp càn eò han cho ehumig trình xoà dói

giàm nghèo. Tap chi Xày dung Dàng, Só 2. 1992. T36-37

40

28. Nhiing quan diém ca bàn ve kinh te cùa dgi hói Vìi. Ban tu tuòng - Vàn hoà

Tmng uong, 1992.

29. NhOng vàn de ve thuc trgng ve kinh te - lao dóng - xà hói cùa hg già dinh

qua két qua diéu tra chgn màu vùng dòng bang song Hong. Bó lao dòng -

thuòng binh và xà bòi 1994.

30. Paul A.Samuelson, William D.Nordhans, Kinh te hgc -Tàp 1. Vién Quan he

quò'c té, 1989.

31. Paul A.Samuelson, William D.Nordhans, Kinh te hgc -Tàp 2. Vièn Quan bé

quó'c té, 1989.

32. Cao Due Phàt, Phàt trién nóng thón de xoà dói giàm nghèo. Tap ehi Kinh té

ké hoach, 7/1994. T32-35.

33. Phàn phói thu nhàp dói vói xà vièn và càn bó hgp tàc xà nóng nghiép. Ban

quàn ly hgp tàc xà nòng nghiép, 1987.

34. Tao Hùu Phùng, Tài chinh vi sU nghiép giào due giai dogn 1996-2000. Tap

chiTài chinh 12/1996. T6-8

35. Trinh Huy Quàcb, Bàn ve cóng bang trong thu nhàp và ành huòng cùa nò tài

tàng truàng kinh té. Nhùng và'n de kinh té thè giói, Só 4, 1996. TI 5-18.

36. Nguyén Quàn, Kinh te càc nuòc trèn thè'giòi. Nhà xuàt bàn Thóng kè, 1997.

37. Nguyén Tran Qué, Thàch thùc ve ngn nghèo khó trèn thè giòi. Nhùng và'n de

kinh té the giói. Só 6 ,1994. T8-11.

38. Phan Ngge Tàm, Lgm phàt và tàng truòng thu nhàp (GNP).Tap chi Ibi

truòng già cà, SÓ 3, 1993. TI6-17.

39. Lè Bà Thàng, Khuyèn nóng. IvJhà xuà't bàn Nòng nghiép, 1996.

40. Dò Thjnb, Giàm nghèo và giàm chènh léch giàu nghèo. Tap chi Lao dòng và

xàbòi. SÒ6, 1995.T22-23

41. Le Thu Thùy (Dich), Tàng trUòtig kinh té và phàn phói thu nhàp. Nhà xuà'l

bàn Khoa hoc xà bòi, 1993.

42. Nguyén Vàn Tiém, Giàu nghèo trong nóng thón hién nay. Nhà xuà! bàn

nòng nghiép, 1993.

43. Pham Hong Tién, Mot vài net ve kinh té eàc nuòc dang phàt trién. Nhùng

vàn de kinh té the giói. Se 6,12/1994.153-56

44. Tién hip - phàt trién nàng lue de xoà dói giàm nghèo à Vièt nam. Chuong

trình phàt trién Lién Hgp Quó'c, 1996.

45. Tun hiéu che dò tién luong mói. Bò lao dòng - thuòng binh và xà bòi, Nhà

xuàt bàn chinh tri quó'c già, 1993.

46. Luu Nggc Trinh, Nhàt bàn: 'Thién duòng phùc lgi"hay "dóng vàt trong

hang". Tap ehi Tài chùih 3/1997. T34-36.

47. Trung quóc thành tuu và trién vgng. Tmng tàm khoa hoc xà bòi và nhàn vàn

quó'c già. Nhà xuà't bàn Khoa hgc xà bòi, 1994.

48. Dào Thè Tuàn, Vàn de nghèo và cóng bang xà hói. Tap chi xà bòi hoc, Só 1,

1994.T8-13.

49. Vù Quò'c Tuà'n, Dói diéu ghi nhàn ve nén kinh te thi truòng xà hói cùa Due.

Nhùng và'n de kinh té thè giói, Só 1, 2/1996. TI 8-25.

50. Vai trò cùa nhà nuòc trong nén kinh te thi truòng xà hói. Hòi thào khoa hgc

tai Ha nói. Thàng 3/1993.

51. Vàn kièn dgi hói dgi biéu toàn quó'c làn thù VI. Nhà xuà't bàn Su thàt, 1987.

52. Vàn kièn dgi hói dgi biéu toàn quó'c làn thù VII. ì ^à xuà't bàn Su thàt, 1991.

53. Vàn kién dgi hói dgi biéu toàn quóc làn thù Vili. Nhà xuà't bàn Chinh tri

quò'c già, 1996.

54. Bach Hong Viét, Bà't binh dang ve thu nhàp và diéu tiét bang càc chinh sàch

kinh tévTmó. Tap chi Nghièn cùu kinh té, Só 6, 1994. T40-43

55. Walden Bello và Stephanie Rosenfeld, Màt trai cùa nhùng con róng.

Nhà xuà't bàn Chinh tri quó'c già, 1995.

56. Xoà dói giàm nghèo. Vàn pbòng chinh phù Viét nam, Chuong trình phàt

trién Lièn hgp quò'c, Ngàn hàng thè giói. Nhà xuà't bàn Ha nói, 1997.

Tài liéu tié'ng nuóc ngoài:

57. Heikichi Hasebe, Housing Policy in Japan. Publisher: Haseb Group, 1993.

Poverty Elimination in Vietnam, UNDP, UNFPA, UNICEF, 1995. 58.

Jakafusa Nakamura, The Post^A'ar Japan Economy. University of Tokyo 59.

Press, 1995

60. Vietnam Poverty Assessment and Strategy. The Wold Bank, 1995.

142