BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
PHẠM HUỲNH HẢI SƠN
THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH
NIÊN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 8 38 01 02
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2024
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học : TS. Nguyễn Tuấn Khanh
Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hà Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai
Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ,
Học viện Hành chính Quốc gia
Địa điểm: Phòng họp 501, Nhà E - Hội trường bảo vệ luận
văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia
Số 10 - Đường 3 Tháng 2 - Quận 10 – TP Hồ Chí Minh
Thời gian: vào hồi 08 giờ 13 tháng 07 năm 2024 Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Học viện Hành chính Quốc gia
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài:
Nhằm đảm bảo đủ nguồn nhân lực lao động cho hoạt động
kinh doanh sản xuất cũng như nhu cầu đảm bảo cuộc sống của lao
động chưa thành niên, theo quy định của pháp luật Việt Nam, người
đủ từ 15 tuổi trở lên có thể tham gia vào hầu hết các quan hệ lao động
mà pháp luật không cấm, có quyền tham gia vào quan hệ lao động
cũng như là một yếu tố trong quan hệ sản xuất. Trong mối quan hệ lao
động với người sử dụng lao động, người lao động chưa thành niên
luôn ở vị trí yếu thế, phụ thuộc, phải chịu sự quản lý, điều hành của
người sử dụng lao động và quyền lợi của họ dễ bị người sử dụng lao
động xâm phạm. Do vậy, bên cạnh việc đảm bảo việc làm, thu nhập
của người lao động chưa thành niên, pháp luật lao động còn dành
những quy định riêng dành cho đối tượng này nhằm mục đích đảm
bảo quyền lợi và sự phát triển bình thường về thể chất và tinh thần của
người lao động chưa thành niên. Tuy nhiên, các quy định của pháp
luật về lao động chưa thành niên chỉ thực sự đi vào cuộc sống thông
qua quá trình thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên của các
chủ thể pháp luật. Thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên
tạo cơ sở pháp lý quan trọng để Nhà nước thực hiện và bảo vệ quyền
lợi của người lao động chưa thành niên trong mối quan hệ pháp luật
lao động.
Thực tế hiện nay cho thấy tình trạng vi phạm pháp luật đối với
lao động chưa thành niên và đặc biệt là việc bóc lột lao động nhỏ tuổi
vẫn đang diễn ra phổ biến và là một vấn đề hết sức lo ngại. Vẫn còn
tình trạng người sử dụng lao động chậm chi trả hoặc nợ tiền lương, 1
bảo hiểm xã hội của người lao động chưa thành niên, bắt ép người lao
động chưa thành niên làm thêm giờ trái quy định của pháp luật, sử
dụng người lao động chưa thành niên làm những công việc không phù
hợp với sức khỏe và độ tuổi của họ. Điều này chứng tỏ việc thực hiện
pháp luật về lao động chưa thành niên còn nhiều tồn tại, hạn chế. Do
vậy, việc nghiên cứu thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên
là cần thiết và phù hợp với xu hướng của quốc tế trong việc đảm bảo
quyền con người mà đặc biệt là những người chưa phát triển hoàn
thiện về tâm sinh lý.
Với những lý do nêu trên tác giả chọn đề tài “Thực hiện pháp
luật về lao động chưa thành niên tại Thành Phố Hồ Chí Minh”
làm đề tài nghiên cứu của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài:
Hiện nay, đã có rất nhiều bài báo, bài viết, công trình khoa
học nghiên cứu về vấn đề lao động chưa thành niên, có kể đến một số
bài báo, bài viết, công trình nghiên cứu sau: Bài viết về vấn đề “Sử
dụng lao động là người chưa thành niên” của Luật sư Phan Thị Tuyết
- Văn phòng Luật sư Hoàn Kiếm đăng trên Tạp chí điện tử Luật sư
Việt Nam ngày 28/03/2021; Khóa luận tốt nghiệp của tác giả Bùi Thị
Mỹ Viện - Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh với tên đề
tài là “Pháp luật Việt Nam về sử dụng lao động chưa thành niên”; Bài
viết “Lao động trẻ em từ Luật đến thực tiễn” của tác giả Lê Minh Long
đăng trên báo Đại đoàn kết tháng 07/2019; Bài viết của tác giả Lê Anh
với nhan đề “Góc nhìn đại biểu: Giải quyết vấn đề lạm dụng sức lao
động trẻ em cần sự tham gia chủ động, tích cực của xã hội” đăng trên
Cổng thông tin điện tử Quốc hội Việt Nam ngày 07/04/2021; Bài viết
2
có nhan đề “Giảm thiểu lao động trẻ em: cần hành động thiết thực”
của tác giả Nguyễn Thị Nga - Phó Cục trưởng Cục Trẻ em, Bộ Lao
động - Thương binh và Xã hội đăng trên Tạp chí Xây dựng Đảng.
Tóm lại, đến nay đã nay đã có khá nhiều công trình nghiên
cứu dưới nhiều hình thức khác nhau về vấn đề người lao động chưa
thành niên hay lao động trẻ em nhưng các công trình này mang tính
toàn diện đầy đủ chưa cao, nhiều vấn đề còn bỏ ngõ chưa được nghiên
cứu. Do vậy, đề tài “Thực hiện pháp luật về lao động chưa thành
niên tại Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu về người
lao động chưa thành niên dưới góc độ pháp luật một cách tương đối
toàn diện và có hệ thống.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài:
3.1. Mục đích nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm sáng tỏ những vấn đề
lý luận về thực hiện pháp luật đối với lao động chưa thành niên; phân
tích và đánh giá thực trạng thực hiện các quy định của pháp luật về lao
động chưa thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh; từ đó đưa ra quan
điểm và các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định của
pháp luật về lao động chưa thành niên và nâng cao hiệu quả thực hiện
pháp luật về lao động chưa thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục đích nêu trên, luận văn sẽ tập trung giải
quyết những việc sau:
+ Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về thưc hiện pháp luật
đối với người lao động chưa thành niên.
3
+ Đánh giá về thực trạng thực hiện pháp luật về lao động chưa
thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh; chỉ ra những ưu điểm, kết quả
đạt được và những hạn chế, bất cập cần được khắc phục.
+ Đề xuất quan điểm, giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về
lao động chưa thành niên và bảo đảm thực hiện pháp luật về lao động
chưa thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các quy định của pháp luật
về lao động chưa thành niên trong Bộ luật Lao động năm 2019, các
văn bản hướng dẫn thi hành Bộ luật Lao động và các văn bản pháp
luật khác có liên quan. Ngoài ra, đối tượng nghiên cứu của đề tài còn
bao gồm tình hình lao động chưa thành niên và việc thực hiện pháp
luật về lao động chưa thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
4.2.1. Phạm vi về đối tượng nghiên cứu:
Luận văn không nghiên cứu tất cả các quy định pháp luật về
lao động mà chỉ tập trung nghiên cứu các quy định pháp luật dành
riêng cho người lao động chưa thành niên.
4.2.2. Phạm vi về không gian:
Luận văn tập trung nghiên cứu thực tiễn việc thực hiện pháp
luật về lao động chưa thành niên tại Thành Phố Hồ Chí Minh.
4.2.3. Phạm vi về thời gian:
Luận văn nghiên cứu thực tiễn việc thực hiện pháp luật về lao
động chưa thành niên tại Thành Phố Hồ Chí Minh từ năm 2019 đến
năm 2023.
4
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu:
5.1. Phương pháp luận:
Để đạt được mục đích nghiên cứu và giải quyết tốt các nhiệm
vụ nghiên cứu, luận văn lấy phép duy vật biện chứng và duy vật lịch
sử của triết học Mác – Lênin cũng như của lý luận chung về Nhà nước
và pháp luật làm cơ sở phương pháp luận. Đồng thời luận văn cũng
bám sát chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước về bảo vệ
người lao động chưa thành niên.
5.2. Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện đề tài này, tác giả sử dụng phối hợp nhiều
phương pháp nghiên cứu khoa học chuyên ngành. Bắt đầu từ việc xác
định mục tiêu nghiên cứu cũng như để nắm rõ và phân tích những nội
dung cần nghiên cứu tác giả sử dụng các phương pháp như thu thập số
liệu, thu thập thông tin, tổng hợp, quan sát. Sau đó để đi sâu vào đề tài
tác giả dung các phương pháp phân tích, thống kê, so sánh để hoàn
thành luận văn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn:
6.1. Ý nghĩa về mặt lý luận:
Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu giảng dạy ở bậc cao
học, đại học chuyên ngành luật lao động, vì mục đích và trách nhiệm
đối với thế hệ tương lai con em chúng ta.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn:
Nghiên cứu này giúp rà soát và đánh giá việc thực hiện các
quy định của pháp luật lao động về lao động chưa thành niên từ thực
tiễn thành phố Hồ Chí Minh, từ đó thấy được những kết quả đạt được
cũng như những điểm còn tồn tại, hạn chế góp phần xây dựng và hoàn
5
thiện hơn nữa hệ thống pháp luật và quá trình thực hiện pháp luật về
lao động chưa thành niên.
7. Cơ cấu của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục, luận văn có 3 chương.
Chương 1: Những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật đối
với lao động chưa thành niên.
Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về lao động chưa
thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Chương 3: Quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo
đảm thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên tại Thành phố
Hồ Chí Minh.
6
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN
1.1. Quan niệm, đặc điểm, nội dung pháp luật về lao động
chưa thành niên:
1.1.1. Quan niệm về lao động chưa thành thành niên:
Khái niệm “trẻ em”:
Luật Trẻ em năm 2016, sửa đổi bổ sung năm 2018 có quy
định: “Trẻ em là người dưới 16 tuổi”. Thông qua khái niệm này chúng
ta có thể hiểu là tất cả trẻ em dưới 16 tuổi, không phân biệt là công
dân Việt Nam hay người có quốc tịch, người không có quốc tịch ở
lãnh thổ Việt Nam đều nhận được sự bảo vệ, chăm sóc và giáo dục
như nhau.
Khái niệm “vị thành niên”:
Về mặt xã hội, vị thành niên là người chưa đến độ tuổi được
pháp luật coi là đủ khả năng để sử dụng quyền, làm nghĩa vụ và tự
chịu trách nhiệm. Về mặt luật pháp, vị thành niên là người dưới 18
tuổi. Tại Việt Nam, vị thành niên là lứa tuổi từ 10 đến 19 tuổi.
Khái niệm “người chưa thành niên”:
Người chưa thành niên là những người chưa hoàn toàn có sự
phát triển đầy đủ về nhân cách, chưa có đầy đủ quyền lợi và nghĩa vụ
của một công dân.
Khái niệm “lao động chưa thành niên”:
Dưới góc độ lý luận có thể hiểu lao động chưa thành niên là
người dưới 18 tuổi, có khả năng lao động, làm việc theo hợp đồng lao
động, được trả lương và chịu sự quản lý điều hành của người sử dụng
lao động.
7
1.1.2. Đặc điểm lao động chưa thành niên:
Thứ nhất, lao động chưa thành niên là người có độ tuổi dưới
18 tuổi, chưa có sự phát triển đầy đủ, toàn diện cả về mặt thể chất lẫn
tinh thần.
Thứ hai, người lao động chưa thành niên được pháp luật bảo
vệ ở mức độ cao hơn so với người lao động thành niên.
Thứ ba, người chưa thành niên là người có sự hạn chế năng
lực hành vi.
1.1.3. Quan niệm pháp luật về lao động chưa thành niên:
Người lao động chưa thành niên với tư cách là một chủ thể
pháp luật, các quan hệ xã hội về người lao động chưa thành niên cũng
là một trong những đối tượng điều chỉnh thuộc phạm vi đối tượng điều
chỉnh của các ngành luật thuộc hệ thống pháp luật nước ta.
1.1.4. Đặc điểm pháp luật về lao động chưa thành niên:
Thứ nhất, độ tuổi tối thiểu để người lao động chưa thành niên
tham gia vào quan hệ pháp luật lao động là 13 tuổi.
Thứ hai, giới hạn giờ làm việc dành cho người lao động chưa
thành niên.
Thứ ba, các loại công việc mà người lao động chưa thành niên
được phép tham gia lao động.
1.1.5. Nội dung pháp luật về lao động chưa thành niên:
1.1.5.1. Quyền và nghĩa vụ của người lao động chưa thành
niên:
Quyền và nghĩa vụ của người lao động chưa thành niên gắn
liền với tư cách chủ thể của họ trong quan hệ lao động. Vì là quyền và
và nghĩa vụ pháp lý nên nó chỉ xuất hiện trong những điều kiện, bối
8
cảnh pháp lý nhất định, không phải là những quyền có tính tự nhiên,
tất yếu.
1.1.5.2. Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động
chưa thành niên:
Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động chưa thành
niên được quy định cụ thể, rõ ràng trong Bộ luật Lao động năm 2019.
Các quyền của người sử dụng lao động được pháp luật quy định chủ
yếu gắn liền với quá trình của quan hệ lao động: xác lập - thực hiện -
chấm dứt và giải quyết xung đột, bất đồng. Còn các nghĩa vụ của người
sử dụng lao động lại gắn liền với các cam kết của họ trong quan hệ lao
động, trách nhiệm của họ với Nhà nước và trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp.
1.1.5.3. Việc làm, đào tạo nghề, ký kết, thực hiện hợp đồng
lao động, lương, thưởng, kỷ luật lao động, sa thải, bảo hiểm, trách
nhiệm vật chất:
Trong phần này, tác giả tập trung phân tích các quy định của
pháp luật, đặc biệt là các quy định của Bộ luật Lao động năm 2019
dành cho người lao động chưa thành niên trong các vấn đề: Việc làm,
đào tạo nghề, giao kết, thực hiện hợp đồng lao động, thời giờ làm việc,
thời giờ nghỉ ngơi, tiền lương, an toàn lao động, vệ sinh lao động, bảo
hiểm xã hội, kỷ luật lao động, trách nhiệm vật chất, giải quyết tranh
chấp lao động.
1.1.5.4. Quy định của pháp luật về quản lý nhà nước về lao
động chưa thành niên:
Một là, việc ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy
phạm pháp luật về lao động.
9
Hai là, chủ thể có thẩm quyền quản lý lao động chưa thành
niên.
Ba là, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm quy định pháp luật về
lao động chưa thành niên.
Bốn là, tuyên truyền, phổ biến pháp luật về lao động chưa
thành niên.
1.2. Khái niệm, đặc điểm, chủ thể, hình thức, nội dung
thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên:
1.2.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về lao động chưa
thành niên:
Thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên là một quá
trình hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật về
lao động chưa thành niên đi vào thực tế cuộc sống, trở thành những
hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật.
1.2.2. Đặc điểm thực hiện pháp luật về lao động chưa
thành niên:
Thứ nhất, thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên là
hành vi hợp pháp của các chủ thể pháp luật nhằm đảm bảo thực hiện
quyền và nghĩa vụ của người lao động chưa thành niên.
Thứ hai, thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên là
hoạt động đưa ra các quy phạm pháp luật về lao động chưa thành niên
được thực hiện trên thực tế.
Thứ ba, việc thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên
do nhiều chủ thể khác nhau tiến hành với nhiều cách thức khác nhau.
1.2.3. Chủ thể thực hiện pháp luật về lao động chưa thành
niên:
10
Thứ nhất, cơ quan Nhà nước bao gồm Quốc hội, Chính phủ,
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Ủy ban Nhân dân các cấp, Sở
Lao động - Thương Binh và Xã hội, cơ quan Thanh tra lao động, tổ
chức công đoàn.
Thứ hai, người sử dụng lao động chưa thành niên.
Thứ ba, người lao động chưa thành niên.
1.2.4. Hình thức thực hiện pháp luật về lao động chưa
thành niên:
Một là, tuân thủ pháp luật về lao động chưa thành niên.
Hai là, thi hành pháp luật về lao động chưa thành niên.
Ba là, sử dụng pháp luật về lao động chưa thành niên.
Bốn là, áp dụng pháp luật về lao động chưa thành niên.
1.2.5. Nội dung thực hiện pháp luật về lao động chưa thành
niên:
1.2.5.1. Thực hiện pháp luật về quyền và nghĩa vụ của
người lao động chưa thành niên:
Việc thực hiện pháp luật về quyền và nghĩa vụ của người lao
động chưa thành niên còn đòi hỏi phải có sự phối hợp đồng bộ giữa
cơ quan chức năng, doanh nghiệp, và các tổ chức xã hội.
1.2.5.2. Thực hiện pháp luật về việc làm, đào tạo nghề đối
với người lao động chưa thành niên:
Thực hiện pháp luật về việc làm đối với người lao động chưa
thành niên là quá trình áp dụng, thi hành các quy định pháp luật về
việc làm nhằm đảm bảo quyền và nghĩa vụ của người lao động chưa
thành niên và người sử dụng lao động chưa thành niên được thực hiện
đúng đắn và đầy đủ.
11
1.2.5.3. Thực hiện pháp luật về giao kết hợp đồng lao động
đối với người lao động chưa thành niên:
Người lao động chưa thành phải đáp ứng các yêu cầu về điều kiện giao kết hợp đồng lao động. Hợp đồng lao động giữa người sử dụng lao động chưa thành niên với người lao động chưa thành niên
cần ghi rõ thời hạn, có thể là hợp đồng xác định thời hạn hoặc không
xác định thời hạn, tùy theo thỏa thuận giữa hai bên.
1.2.5.4. Thực hiện pháp luật về tiền lương đối với người
lao động chưa thành niên:
Người sử dụng lao động phải thực hiện chi trả đầy đủ lương
thưởng và các khoản phụ cấp theo đúng những gì đã giao kết trong
hợp đồng lao động và theo đúng quy định của pháp luật.
1.2.5.5. Thực hiện pháp luật về thời giờ làm việc và thời
giờ nghỉ ngơi đối với người lao động chưa thành niên:
Người sử dụng lao động phải tuân thủ các các quy định của
pháp luật về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi dành cho người lao
động chưa thành niên, không được bắt ép người lao động chưa thành
niên làm thêm giờ trái với quy định của pháp luật.
1.2.5.6. Thực hiện pháp luật về an toàn lao động và vệ sinh
lao động đối với người lao động chưa thành niên:
Người sử dụng lao động cần tuân thủ, đảm bảo các điều kiện
về an toàn lao động, vệ sinh lao động dành cho người lao động chưa
thành niên tại nơi làm việc.
1.2.5.7. Thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với
người lao động chưa thành niên:
12
Người lao động chưa thành niên có trách nhiệm thực hiện
nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội và được hưởng các chế độ bảo hiểm
xã hội như với người lao động chưa thành niên.
1.2.5.8. Thực hiện pháp luật về kỷ luật lao động và trách
nhiệm vật chất đối với người lao động chưa thành niên:
Người sử dụng lao động có trách nhiệm ban hành nội quy lao
động tại nơi làm việc. Bản thân người lao động chưa thàn niên có nghĩa
vụ chấp hành kỷ luật lao động, nội quy lao động của người sử dụng
lao động.
1.2.5.9. Thực hiện pháp luật về thanh tra, xử lý vi phạm
trong lĩnh vực lao động đối với người lao động chưa thành niên:
Thanh tra lao động có thể được thực hiện định kỳ hoặc đột
xuất tại các doanh nghiệp sử dụng lao động chưa thành niên. Khi phát
hiện có vi phạm trong thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên,
thanh tra viên sẽ tiến hành xử phạt các hành vi vi phạm.
1.3. Các yếu tố tác động đến việc thực hiện pháp luật về
lao động chưa thành niên:
1.3.1. Yếu tố kinh tế - xã hội: Nền kinh tế - xã hội phát triển ổn định, bền vững sẽ tạo điều
kiện vô cùng thuận lợi cho hoạt động thực hiện pháp luật, đặc biệt là
thực hiện pháp luật về lao động chưa thành niên.
1.3.2. Hệ thống pháp luật về lao động:
Hệ thống các văn bản pháp luật lao động có vai trò quan trọng
đã góp phần vào việc định hướng chính sách, hướng dẫn hành động
và từng bước thiết lập kỷ cương trên thị trường lao động cũng như
trong hoạt động quản lý nhân.
13
1.3.3. Trách nhiệm của các chủ thể có thẩm quyền quản
lý, sử dụng lao động chưa thành niên:
Trách nhiệm của các cơ quan Trung ương: Các cơ quan Trung
ương có trách nhiệm quan trọng trong việc ổn định thị trường lao động
cũng như trong việc quản lý, sử dụng người lao động chưa thành niên.
Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương (Ủy
ban Nhân dân các cấp, Sở Lao động,…): Ủy ban Nhân dân các cấp,
Sở Lao động và các cơ quan khác có trách nhiệm phối hợp trong việc
tổ chức thực hiện, thực thi và đảm bảo thực hiện việc thực hiện các
văn bản pháp luật về lao động chưa thành niên.
Trách nhiệm của các tổ chức chính trị-xã hội (Liên đoàn lao
động, Hội phụ nữ, Thanh niên,…): Các tổ chức chính trị - xã hội có
trách phối hợp với nhau trong việc chăm lo cho đời sống của người
lao động chưa thành niên.
1.3.4. Ý thức, trách nhiệm của người sử dụng lao động:
Người sử dụng lao động có trách nhiệm quản lý và sử dụng
lao động chưa thành niên theo đúng những gì đã được ký kết trong
hợp đồng lao động cũng như tuân thủ theo các quy định của pháp luật.
1.3.5. Ý thức pháp luật của người lao động chưa thành
niên:
Khi ý thức pháp luật được nâng cao, đồng thời người lao động
chưa thành niên làm việc với thái độ nghiêm túc, chịu khó học hỏi,
nâng cao tay nghề, điều này không chỉ mang lại lợi ích cho doanh
nghiệp mà còn giúp lao động chưa thành niên nâng cao năng suất lao
động, tạo uy tín và nâng cao thu nhập cho mình.
14
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ
LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH
2.1. Khái quát về tình hình lao động và nhu cầu sử dụng
lao động chưa thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh:
Trong năm 2022 và đầu năm 2023 tình hình kinh tế đất nước
cũng như hoạt động sản xuất của nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất
gặp nhiều khó khăn dẫn tới việc phải cắt giảm số lao động làm việc
hoặc người lao động bị giảm giờ làm hoặc người lao động bị tạm
ngưng hợp đồng lao động. Để khắc phục và giải quyết có hiệu quả vấn
đề lao động, Thành phố đã ban hành và thực hiện một số chính sách
tích cực như cải thiện vấn đề nhà ở, chăm lo đời sống vật chất và tinh
thần người lao động ngày càng tốt hơn; hỗ trợ người lao động bị mất
việc làm; hỗ trợ các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất gặp khó khăn.
2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về lao động chưa
thành niên tại thành phố Hồ Chí Minh:
2.2.1. Thực trạng thực hiện pháp luật về quyền và nghĩa
vụ của người lao động chưa thành niên tại thành phố Hồ Chí
Minh:
Trong những năm gần đây, việc bảo đảm thực hiện các quyền
của trẻ em chưa thành niên đã được chú trọng và dành sự quan tâm
nhiều hơn. Các em có quyền lựa chọn nghề nghiệp, nơi làm việc phù
hợp với sức khỏe, độ tuổi, quyền được ký kết hợp đồng lao động,
quyền được nhận tiền lương, trợ cấp và hưởng các chế độ bảo hiểm xã
hội.
15
2.2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về việc làm, đào tạo
nghề đối với người lao động chưa thành niên tại Thành phố Hồ
Chí Minh:
Trong công tác giải quyết việc làm cho người lao động nói
riêng và người lao động chưa thành niên nói chung, Sở Lao động -
Thương binh và Xã hội Thành phố đã có sự chủ động, linh hoạt phối
hợp với các sở, ban ngành, đoàn thể chính trị xã hội để tổ chức các
hoạt động phổ biến tuyên truyền, giáo dục kiến thức pháp luật về lao
động, tiền lương, bảo hiểm xã hội.
Một điều đáng lưu ý nữa là thực trạng dạy nghề chưa thật sự
bám sát và đáp ứng yêu cầu của thực tế khi mà phần lớn trẻ em phải
lao động sớm bị hạn chế rất nhiều về cả trình độ văn hoá cũng như sức
khoẻ.
2.2.3. Thực trạng thực hiện pháp luật về giao kết hợp đồng
lao đồng đối với người lao động chưa thành niên tại Thành phố
Hồ Chí Minh: Thực tế hiện nay cho thấy trên địa bàn thành phố vẫn còn tồn
tại rất nhiều trường hợp người sử dụng lao động chưa thành niên không
ký kết hợp đồng lao động với người lao động thành niên.
2.2.4. Thực trạng thực hiện pháp luật về tiền lương đối với
người lao động chưa thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh:
Vi phạm quy định pháp luật về tiền lương đối với người lao
động chưa thành niên được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau
như chậm trả tiền lương cho người lao động chưa thành niên, trả mức
16
lương quá thấp, trả lương cao nhưng luôn tìm cách để khấu trừ bớt tiền
lương.
2.2.5. Thực trạng thực hiện pháp luật về thời giờ làm việc
và thời giờ nghỉ ngơi đối với người lao động chưa thành niên tại
Thành phố Hồ Chí Minh:
Vi phạm pháp luật về thời gian làm việc, thời giờ nghỉ ngơi
đối với người lao động chưa thành niên trên địa bàn thành phố diễn ra
thường xuyên trong những năm vừa qua.
2.2.6. Thực trạng thực hiện pháp luật về an toàn lao động
và vệ sinh lao động đối với người lao động chưa thành niên tại
thành phố Hồ Chí Minh:
Vấn đề an toàn lao động và vệ sinh lao động dành cho nhóm
đối tượng đặc biệt là người lao động chưa thành niên vẫn chưa nhận
được sự quan tâm đầy đủ và đúng mức.
2.2.7. Thực trạng thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội
đối với người lao động chưa thành niên tại thành phố Hồ Chí
Minh:
Một bộ phận không nhỏ các chủ doanh nghiệp, cơ sở sản xuất
trên địa bàn thành phố chỉ ký hợp đồng lao động theo mùa vụ đối với
người lao động chưa thành niên và lấy lí do những lao động này không
làm việc ổn định, lâu dài để trốn tránh thực hiện nghĩa vụ đóng bảo
hiểm xã hội cho người lao động chưa thành niên.
17
2.2.8. Thực trạng thực hiện pháp luật về kỷ luật lao động
và trách nhiệm vật chất đối với người lao động chưa thành niên
tại thành phố Hồ Chí Minh:
Hiện nay có một vấn đề đáng quan tâm đó là vấn đề không
ban hành nội quy lao động mà chỉ ban hành các quy chế quản lý xảy
ra tại một số doanh nghiệp, cơ sở sản xuất.
Nhiều chủ doanh nghiệp, cơ sở sản suất đã tự đặt ra thêm
nhiều hình thức kỷ luật lao động mới cũng như kết hợp với các hình
thức kỷ luật lao động được pháp luật lao động quy định để áp dụng
với người lao động chưa thành niên vi phạm.
2.2.9. Thực trạng thực hiện pháp luật về thanh tra, xử lý
vi phạm trong lĩnh vực lao động đối với người lao động chưa thành
niên tại Thành phố Hồ Chí Minh:
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả khả quan, tích cực trong
những năm gần đây, song công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử
lý vi phạm về sử dụng lao động chưa thành niên vẫn còn bộc lộ nhiều
hạn chế, bất cập.
2.3. Đánh giá chung về thực trạng thực hiện pháp luật lao
động chưa thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh:
2.3.1. Kết quả đạt được, ưu điểm, nguyên nhân:
Các cơ sở dạy nghề, đào tạo nghề trên địa bàn thành phố trong
những năm vừa qua đã dành sự chú trọng vào công tác giải quyết đào
tạo việc làm dành cho người lao động chưa thành niên sau khi kết thúc
quá trình đào tạo.
18
Bên cạnh đó, chính quyền Thành phố cũng đã tập trung thực
hiện việc cải cách thủ tục hành chính cũng như nâng cao thái độ làm
việc, thái độ phục vụ, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ cán
bộ, công chức thực hiện công tác chuyên môn.
2.3.2. Hạn chế, bất cập và nguyên nhân:
Việc hòa giải, đàm phán, thương lượng các tranh chấp, xung
đột xảy ra trong quá trình tham gia quan hệ lao động của lao động chưa
thành niên còn mang đậm tính chất mệnh lệnh, hành chính.
Việc tổ chức, quản lý và sử dụng lao động chưa thành niên
trong các cơ sở sản xuất kinh doanh, hộ kinh doanh gia đình còn tồn
tại nhiều hạn chế bất cập, đặc biệt là vấn đề bảo hiểm xã hội, an toàn
vệ sinh lao động.
Công tác tuyên truyền, phổ biến các văn bản quy phạm pháp
luật chưa được thực hiện đầy đủ, thường xuyên.
Sự liên kết và phối hợp giữa các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất
với những cơ sở đào tạo nghề, dạy nghề còn thiếu sự đồng bộ, chặt
chẽ.
Nguyên nhân của những hạn chế trên đến từ việc các văn bản
quy định và hướng dẫn thực hiện chính sách thường chậm, thiếu sự
đồng bộ, thống nhất.
19
CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP
LUẬT VÀ BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ LAO
ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH
3.1. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật về lao động
chưa thành niên tại thành phố Hồ Chí Minh:
Hiện nay, vấn đề bảo vệ người lao động chưa thành niên chưa
nhận được sự quan tâm đúng mức của chính quyền địa phương và xã
hội. Quá trình ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật về lao động
chưa thành niên hầu như chưa có sự khảo sát, đánh giá tình hình thực
tế, nhiều quy định pháp luật chỉ phù hợp với các nguyên tắc của pháp
luật lao động quốc tế, chưa được cập nhật, bổ sung kịp thời. Do vậy,
để bảo vệ người lao động chưa thành niên được hiệu quả và bền vững,
đòi hỏi cần phải có những giải pháp mang tính hữu hiệu, lâu dài để
khắc phục được những tồn tại trên.
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo đảm thực hiện
pháp luật về lao động chưa thành niên tại thành phố Hồ Chí Minh:
3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về lao động chưa
thành niên:
3.2.1.1. Trong lĩnh vực việc làm và học nghề:
Cần có thêm những quy định về giải quyết việc làm cho người
lao động chưa thành niên, đặc biệt phải chú trọng tới khía cạnh an
toàn, chất lượng và điều kiện môi trường làm việc của việc làm; quy
định nhằm cải thiện, nâng cao năng lực và chất lượng của các trung
tâm giới thiệu việc làm trong định hướng nghề nghiệp, đào tạo miễn
20
phí, tiếp cận thông tin về nhu cầu thị trường lao động cho người lao
động chưa thành niên.
Cần thiết phải xây dựng và phát triển một chính sách phát triển
kinh tế - xã hội mang tính bước ngoặt, đột phá để tạo ra nhiều việc làm
hơn dành cho người lao động chưa thành niên.
3.2.1.2. Về hợp đồng lao động:
Một là, cần bổ sung thêm quy định về điều kiện cần có của
người lao động chưa thành niên khi giao kết hợp đồng lao động với
người sử dụng lao động.
Hai là, quy định về thời hạn của hợp đồng lao động nên được
phân biệt và chia thành hai loại cụ thể đó là hợp đồng lao động xác
định thời hạn và hợp đồng lao động không xác định thời hạn.
3.2.1.3. Pháp luật về tiền lương cho người lao động chưa
thành niên:
Pháp luật nên có những quy định mang tính cụ thể để xác định
mức lương tối thiểu riêng dành cho người lao động chưa thành niên vì
nếu chỉ áp dụng một mức lương tối thiểu chung dành cho cả người lao
động chưa thành niên và người lao động thành niên thì sẽ không hợp
lý.
3.2.1.4. Pháp luật về kỷ luật lao động và trách nhiệm vật
chất:
Có thể xem xét miễn kỷ luật lao động, trách nhiệm vật chất
hoặc áp dụng các nguyên tắc giảm nhẹ dần mức kỷ luật lao động, trách
nhiệm vật chất đối với người lao động chưa thành niên ít tuổi.
Các hình thức xử lý kỷ luật cần phải được định nghĩa rõ ràng,
cụ thể và có giới hạn để làm cơ sở cho việc xây dựng và bổ sung thêm
21
mục các hình thức xử lý kỷ luật khác do doanh nghiệp quy định trong
nội quy lao động của doanh nghiệp.
3.2.1.5. Bổ sung thêm những quy định pháp luật mới về
bảo vệ quyền lợi cho người lao động chưa thành niên:
Thứ nhất, cần có sự bổ sung thêm danh mục các ngành nghề,
công việc cấm sử dụng lao động trẻ em như các ngành thuộc lĩnh vực
nông nghiệp. Đồng thời làm rõ phạm vi công việc “trên tàu đi biển”
bao gồm công việc đánh bắt hải sản và chế biến hải sản tại mục 35 Phụ
lục III ban hành kèm theo Thông tư 09/2020/TT-BLĐTBXH được Bộ
Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành ngày 12 tháng 11 năm
2020.
Thứ hai, cần bổ sung thêm quy định về thời giờ nghỉ ngơi
riêng dành cho người lao động chưa thành niên để đảm bảo các em có
đủ thời gian để phát triển thể lực, trí lực và tham gia hoạt động học
tập.
Thứ ba, cần bổ sung cơ sở pháp lý để làm cơ sở cho việc xác
định hành vi vi phạm liên quan đến lao động trẻ em nhằm áp dụng chế
tài hình sự đối với các tội liên quan đến lao động trẻ em.
3.2.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về lao động
chưa thành niên tại thành phố Hồ Chí Minh:
3.2.2.1. Giải pháp về nhận thức:
Cần nâng cao nhận thức của tổ chức đại diên người lao động
và người sử dụng lao động về vị trí, vai trò của việc giáo dục pháp luật
cho người lao động chưa thành niên thông qua các buổi hội thảo, tọa
đàm, tài liệu, cuộc đối thoại giữa các bên; qua các cuộc khảo sát, thanh
tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực lao động.
22
3.2.2.2. Tăng cường trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà
nước; thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong thực hiện pháp luật
về lao động chưa thành niên:
Nhà nước cần có những chiến lược phát triển đồng bộ, tập
trung, thống nhất và lâu dài để tiến tới chấm dứt và xóa bỏ hoàn toàn
lao động trẻ em trong đó giải pháp quan trọng là đẩy mạnh công tác
trợ giúp xã hội đối với các hộ nghèo, gia đình có hoàn cảnh khó khăn
cũng như tạo cơ giáo dục miễn phí và chất lượng cao cho trẻ em, điều
chỉnh hệ thống giáo dục bắt buộc đối với trẻ em dưới 16 tuổi.
3.2.2.3. Nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của người sử
dụng lao động:
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thông tin, giải thích pháp
luật để người sử dụng lao động hiểu rõ và đầy đủ nội dung của các văn
bản pháp luật, đặc biệt là các văn bản pháp luật về lao động chưa thành
niên.
3.2.2.4. Nâng cao ý thức của người lao động chưa thành
niên:
Các cơ quan quản lý lao động, báo chí, truyền thông, các
doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kết hợp với các tổ chức công đoàn cần
tiếp tục đầu tư, quan tâm tới việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật lao
động cho người lao động chưa thành niên. Tự bản thân mỗi người lao
động chưa thành niên trong mối quan hệ lao động với doanh nghiệp,
cơ sở sản xuất cần phải luôn rèn luyện, phấn đấu, nỗ lực và học hỏi
không ngừng để phát triển và hoàn thiện bản thân.
3.2.2.5. Tăng cường sự phối hợp của các tổ chức chính trị
- xã hội (Liên đoàn lao động, Hội phụ nữ, thanh niên…):
23
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội,
trong đó có Liên đoàn Lao động cần phải có sự tổ chức, phối hợp chặt
chẽ với nhau trong công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật
cho người lao động chưa thành niên, đồng thời chăm lo cho đời sống,
bảo vệ lợi ích thiết thực chính đáng, hợp pháp của người lao động chưa
thành niên.
3.2.2.6. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về
lao động nói chung và lao động chưa thành niên nói riêng:
Cần tập trung phát triển các hệ thống dịch vụ lao động trợ giúp
lao động trẻ em thông qua việc xây dựng các mô hình can thiệp tại địa
phương và thiết lập mạng lưới trợ giúp cộng đồng, đặc biệt là tại tuyến
cơ sở. Ngoài ra, cần có chế tài mạnh đối với những người sử dụng lao
động trẻ em vào các công việc độc hại, nguy hiểm đe dọa tới sức khỏe,
tính mạng của lao động trẻ em, thậm chí có truy cứu trách nhiệm hình
sự trong những trường hợp này.
3.2.2.7. Giải pháp về truyền thông:
Cần tổ chức các chiến dịch truyền thông, sử dụng các phương
tiện truyền thông đại chúng như truyền hình, radio, báo chí, và mạng
xã hội để nâng cao nhận thức về quyền và bảo vệ lao động chưa thành
niên.
3.2.2.8. Giải pháp hỗ trợ pháp lý và hỗ trợ giáo dục, đào
tạo nghề:
Cần xem xét đến việc thiết lập các trung tâm tư vấn pháp lý
dành cho người lao động chưa thành niên trên địa bàn thành phố.
Ngoài ra, cần xây dựng phát triển các chương trình đào tạo nghề phù
hợp với lứa tuổi và năng lực của lao động chưa thành niên.
