T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
119
THỰC TRẠNG NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI HIẾN MÁU
VỀ GIÁ TRỊ, QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG GIẤY CHỨNG NHẬN
HIẾN MÁU TÌNH NGUYỆN NĂM 2023
Triệu Thị Biển1, Nguyễn Thị Thu Trang1, Nguyễn Duy Đông1,
Phạm Thị Thắm1, Phạm Anh Tuấn1, Trần Thị Huệ1,
Trịnh Lan Anh1, Trần Ngọc Quế1
TÓM TẮT14
Mục tiêu: Khảo sát thực trạng nhận thức của
ngưi hiến máu về giá trị, quản lý và sử dụng
giấy chứng nhận hiến máu tình nguyện tại Viện
Huyết học – Truyền máu Trung ương năm 2023.
Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang có phân
tích chọn mẫu ngẫu nhiên phân tầng ở 2.843
ngưi hiến máu tình nguyện trong tháng 6,
7/2023. Kết quả: 17% đối tưng nghiên cứu
(ĐTNC) có nhận thức đầy đủ về giấy chứng nhận
(GCN) hiến máu tình nguyện (HMTN), 83% có
nhận thức chưa đầy đủ; Tuổi từ 18 – 35, là cán
bộ/nhân viên, đã hiến máu ≥2 lần và hiến máu tại
các điểm HMCĐ có tỷ lệ nhận thức đầy đủ cao
hơn các nhóm cn lại (p<0,05). Kết luận: Nhận
thức của ngưi hiến máu về giá trị, quản lý và sử
dụng GCN HMTN còn hạn chế; Các yếu tố độ
tuổi, số lần hiến máu, nghề nghiệp, địa điểm hiến
máu có ảnh hưởng đến mức độ nhận thức của
ngưi hiến máu.
Từ khóa: giấy chứng nhận hiến máu, bồi
hoàn máu, quyền li hiến máu.
1Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương
Chịu trách nhiệm chính: Triệu Thị Biển
SĐT: 0979238975
Email: trieubien@gmail.com
Ngày nhận bài: 15/07/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/08/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
SUMMARY
THE CURRENT STATE OF BLOOD
DONORS’ AWARENESS OF VALUE,
MANAGEMENT AND USE OF
VOLUNTARY BLOOD DONATION
CERTIFICATE IN 2023
Objective: Survey the current state of blood
donors' awareness of value, management and use
of voluntary blood donation certificate at the
National Institute of Hematology and Blood
Transfusion in 2023. Method: Cross-sectional
description with analysis of 2.843 voluntary
blood donors during June and July 2023.
Results: 17% of research participants were fully
aware of voluntary blood donation certificate,
83% had inadequate awareness; Research
participants who are from 18 – 35 years old,
staff, donated blood for 2 times or more at fixed
blood donation sites had higher rate of full
awareness than other groups (p<0.05).
Conclusion: Blood donors' awareness of the
value, management and use of blood donation
certificates is still limited. Factors such as age,
number of blood donations, and blood donation
sites influence the donor's level of awareness.
Keywords: voluntary blood donation
certificate, blood reimbursement, blood donation
benefits.
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
120
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhằm thúc đẩy hành động hiến máu
thưng xuyên, nhiều quốc gia trên thế giới
thực hiện chính sách truyền máu miễn phí
cho ngưi bệnh đã từng HMTN, tặng những
món quà lưu niệm nhỏ hoặc các dịch vụ y tế
[1, 2]. Tại Việt Nam, quyền li của ngưi
hiến máu đưc quy định tại Thông tư số
182/2009/TT-BTC hướng dẫn nội dung và
mức chi cho công tác tuyên truyền, vận động
hiến máu tình nguyện của Bộ Tài chính [3]
và Thông tư 26/2013/TT-BYT hướng dẫn
hoạt động truyền máu của Bộ Y tế [4], ngoài
chế độ suất ăn, quà tặng, kinh phí hỗ tr đi
lại, ngưi hiến máu đưc nhận giấy chứng
nhận hiến máu tình nguyện có giá trị tôn vinh
và bồi hoàn máu [5].
Qua nhiều năm, Viện huyết học – Truyền
máu TW tiếp nhận nhiều ý kiến phản ánh
liên quan đến công tác quản lý và sử dụng
GCN hiến máu: xin xác nhận số lần hiến máu
(do mất GCN), thủ tục bồi hoàn máu, sử
dụng GCN cho ngưi thân…[6]. Nhằm thực
thi hiệu quả chính sách của Nhà nước, đồng
thi nâng cao nhận thức của ngưi hiến máu
về quyền li, trách nhiệm khi tham gia hiến
máu, đáp ứng đưc phần nào mong muốn
của họ đối với vấn đề GCN HMTN, chúng
tôi tiến hành đề tài nghiên cứu với mục tiêu:
1. Khảo sát thực trạng nhận thức của
ngưi hiến máu về giá trị, quản lý và sử dụng
giấy chứng nhận hiến máu tình nguyện tại
Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương
năm 2023.
2. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến
mức độ nhận thức của ngưi hiến máu về giá
trị, quản lý và sử dụng giấy chứng nhận hiến
máu tình nguyện.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
❖ Đối tưng nghiên cứu: Ngưi HMTN
thành công trong tháng 6 – 7/2023 tại các
điểm hiến máu của Viện.
❖ Tiêu chuẩn chọn mẫu: Ngưi hiến
máu tình nguyện thành công (ngưi hiến
máu hình thức tình nguyện, đưc tiếp nhận
máu thành công và đã đưc nhận GCN
HMTN), đồng ý tham gia nghiên cứu.
❖ Tiêu chuẩn loại trừ: Ngưi hiến máu
không nhận GCN (hiến máu hình thức có
nhận tiền bồi dưỡng, đến hiến máu nhưng bị
loại do không đảm bảo yêu cầu hoặc hiến
máu nhưng không đủ thể tích cấp GCN).
❖ Thi gian và địa điểm nghiên cứu:
− Thi gian: Từ tháng 01/6/2023 đến
31/7/2023;
− Địa điểm: Các điểm hiến máu do Viện
tổ chức tiếp nhận.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
❖ Thiết kế nghiên cứu: Cắt ngang;
❖ Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu
ngẫu nhiên phân tầng;
❖ Cỡ mẫu nghiên cứu: Áp dụng công
thức tính mẫu ước lưng một tỷ lệ:
Với các tham số: α = 0,05, Z =1,96, d =
0,02, p = 0,45 (nghiên cứu của tác giả Ngô
Mạnh Quân (2015): tỷ lệ ngưi hiến máu có
nhận thức đầy đủ về HMTN đạt 45,1% [8])
và dự trù 10% từ chối khảo sát, cỡ mẫu cần
là 2.620 mẫu. Nhóm nghiên cứu thu thập
đưc 2.843 mẫu hp lệ và đưa vào phân tch.
❖ Cách chọn mẫu: Căn cứ lưng máu
tiếp nhận hàng năm, phân bổ cỡ mẫu thành
các nhóm: nhóm các điểm hiến máu tại Hà
Nội chiếm 60% và nhóm điểm hiến máu tại
các tỉnh chiếm 40%. Nhóm điểm hiến máu
tại Hà Nội gồm: 06 điểm hiến máu cố định
(20%), các điểm hiến máu lưu động tại Hà
Nội (20%, trong đó, điểm hiến máu tại nội
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
121
thành chiếm 10%, điểm hiến máu ở ngoại
thành chiếm 10%); Nhóm điểm hiến máu lưu
động phân bổ cỡ mẫu đều cho 10 tỉnh phía
Bắc mà Viện thưng xuyên tiếp nhận máu,
có tổ chức chương trnh Hành trnh đỏ 2023
gồm: Bắc Ninh, Bắc Giang, Hà Nam, Nam
Định, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên,
Tuyên Quang, Hà Giang, Lào Cai, mỗi tỉnh
phân bổ 4% cỡ mẫu.
Đối với các điểm hiến máu lưu động tại
Hà Nội tiến hành phỏng vấn trực tiếp ngưi
hiến máu ở quy trình nghỉ sau hiến máu,
phỏng vấn ngẫu nhiên cho đến khi đủ cỡ mẫu
của điểm đó; Đối với các điểm hiến máu cố
định và các điểm hiến máu ngoại tỉnh, lọc
danh sách ngưi hiến máu có email, sử dụng
hàm random trong excel để lọc danh sách
ngẫu nhiên ngưi hiến máu, thực hiện gửi
email khảo sát ngưi hiến máu đến khi đủ cỡ
mẫu của mỗi điểm.
❖ Đánh giá mức độ nhận thức: Xây dựng
bộ 15 câu hỏi về nhận thức, trong đó, từ câu
1 – câu 6 là câu hỏi nhận thức về quy định về
cấp GCN, từ câu 7 – câu 8 là câu hỏi nhận
thức về giá trị của GCN, từ câu 9 – câu 15 là
câu hỏi nhận thức về sử dụng GCN. Mỗi câu
trả li đúng đưc 01 điểm, câu trả li sai
đưc 0 điểm. Đạt từ 10 – 15 điểm đưc đánh
giá là có nhận thức đầy đủ, đạt từ 0 – 9 điểm
đưc đánh giá là có nhận thức chưa đầy đủ
[7].
2.3. Xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm
SPSS 20.0 và các thuật toán thống kê thông
dụng.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.1: Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm
Số lượng (n)
Tỷ lệ (%)
Giới tính
Nam
1.504
52,9
Nữ
1.339
47,1
Tuổi
18 - 35
1.709
60,1
≥36 tuổi
1.134
39,9
Nghề nghiệp
Học sinh, sinh viên
483
17,0
Cán bộ, nhân viên
1.748
61,5
Khác
612
21,5
Số lần hiến máu
Lần đầu
150
5,3
2 – 9 lần
1.936
68,1
≥10 lần
757
26,6
Địa điểm hiến máu
Hiến máu tại Hà Nội
1.596
56,1
Hiến máu tại các tỉnh khác
1.247
43,9
Nam giới chiếm tỷ lệ 52,9%, nữ giới chiếm 47,1%; độ tuổi từ 18 – 35 chiếm 60,1%;
61,5% là cán bộ, nhân viên; hiến máu từ 2 - 9 lần chiếm 68,1%; 56,1% hiến máu tại Hà Nội.
3.2. Nhận thức của đối tượng nghiên cứu về giá trị, quản lý và sử dụng giấy chứng
nhận hiến máu tình nguyện
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
122
Bảng 3.2: Nhận thức của người hiến máu về quản lý giấy chứng nhận hiến máu tình
nguyn
STT
Câu hỏi về nhận thức
Trả lời đúng
1
Mỗi lần hiến máu đưc cấp 01 GCN
2
Phát hiện GCN hiến máu viết sai thông tin cần báo lại ngay cho
đơn vị cấp GCN
3
Hiến máu nhận tiền bồi dưỡng không đưc cấp GCN
4
GCN bị mất/hỏng/rách nát không đưc cấp lại
5
Ban chỉ đạo HMTN tỉnh/ thành phố có thẩm quyền cấp GCN
6
GCN HMTN đưc ban hành tại Việt Nam từ năm 2004
Một số câu hỏi có tỷ lệ trả li đúng thấp: Quy định về cấp, quản lý, sử dụng GCN
(14,4%), đơn vị có thẩm quyền cấp GCN (19,0%), GCN mất/hỏng/rách nát không đưc cấp
lại (20,1%), hiến máu nhận tiền bồi dưỡng không đưc cấp GCN (29,7%).
Biểu đồ 3.1: Nhận thức của người hiến máu về giá trị
của giấy chứng nhận hiến máu tình nguyn
89,7% ngưi hiến máu nhận thức đúng GCN HMTN vừa có giá trị ghi nhận, tôn vinh
nghĩa cử hiến máu, vừa có giá trị để đưc truyền máu miễn phí khi bản thân ngưi hiến máu
có nhu cầu truyền máu. 41,6% nhận thức đúng GCN chỉ có giá trị với chnh ngưi hiến máu,
ngưi thân không đưc hưởng quyền li truyền máu miễn phí từ GCN.
Bảng 3.3: Nhận thức của người hiến máu về sử dụng giấy chứng nhận hiến máu tình
nguyn
STT
Câu hỏi về nhận thức
Trả lời đúng
n
%
9
GCN đã sử dụng bồi hoàn 01 lần thì không sử dụng lại
2.321
81,6
10
Lưng máu đưc bồi hoàn bằng lưng máu ghi trên GCN
2.096
73,7
11
Ngưi hiến máu cần xuất trình GCN gốc khi cần truyền máu
1.765
62,1
12
Nếu không tham gia bảo hiểm y tế thì bệnh viện điều trị có trách
1.203
42,3
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
123
nhiệm bồi hoàn máu cho ngưi hiến máu
13
GCN chỉ sử dụng tại các cơ sở y tế công lập trên toàn quốc
1.016
35,7
14
Cơ quan Bảo hiểm y tế chi trả 100% giá đơn vị máu
991
34,9
15
GCN đưc ghi cả số lưng máu đã truyền thì không sử dụng đưc
khi cần bồi hoàn máu
276
9,7
Một số câu hỏi có tỷ lệ trả li đúng thấp:
GCN đã đưc ghi lưng máu đã truyền ở
phần xác nhận của cơ sở truyền máu thì
không sử dụng đưc (9,7%), cơ quan Bảo
hiểm y tế chi trả 100% giá đơn vị máu
(34,9%), GCN chỉ sử dụng tại các cơ sở y tế
công lập trên toàn quốc (35,7%), nếu ngưi
hiến máu không tham gia bảo hiểm y tế thì
bệnh viện nơi ngưi hiến máu điều trị có
trách nhiệm bồi hoàn máu cho ngưi hiến
máu (42,3%).
Biểu đồ 3.2: Nhận thức chung của người hiến máu về giá trị, quản lý và sử dụng giấy
chứng nhận hiến máu tình nguyn
Tỷ lệ ngưi hiến máu có nhận thức đầy đủ về giá trị, quản lý và sử dụng GCN HMTN đạt
17%, tỷ lệ nhận thức hạn chế chiếm tới 83%.
3.3. Một số yếu tố liên quan đến mức độ nhận thức của đối tượng nghiên cứu về giá
trị, quản lý và sử dụng giấy chứng nhận hiến máu tình nguyện
Bảng 3.4: Một số yếu tố liên quan đến mức độ nhận thức của người hiến máu về giá
trị, quản lý và sử dụng giấy chứng nhận hiến máu tình nguyn
Đặc điểm
Nhận thức đầy đủ
Nhận thức hạn chế
OR (95%CI)
p
n
%
n
%
Giới
Nam
254
8,9
1.250
44,0
0,985
(0,810 – 1,198)
0,881
Nữ
229
8,1
1.110
39,0
Tuổi
18 – 35 tuổi
317
11,2
1.392
49,0
1,328
(1,082 - 1,630)
0,007
≥36 tuổi
166
5,8
968
34,0
Nghề
nghiệp
Học sinh, sinh viên
117
4,1
366
12,9
0,000
Cán bộ/ nhân viên
270
9,5
1.478
52,0
Khác
96
3,4
516
18,1