TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾ | HNKHT 2018
26
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH Ở HƯƠNG TRÀ
(THỪA THIÊN HUẾ) VÀ ĐỀ XUẤT ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
ĐỖ TRỌNG THIÊN SƠN
Học viên Cao học, Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế
Email: thiensondhsp@gmail.com
Tóm tắt: Thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế có nhiều điều kiện để phát triển
ngành du lịch. Tuy nhiên, hoạt động khai thác các điểm du lịch trên địa bàn Hương
Trà trong những năm qua vẫn còn nhiều hạn chế, chưa phát huy hết giá trị và tiềm
năng sẵn có. Để nâng cao hiệu quả khai thác du lịch tại Hương Trà, bài nghiên cứu
này đề xuất một số định hướng chủ yếu nhằm hướng đến sự phát triển bền vững
của ngành du lịch ở một địa phương có nhiều tiềm năng.
Từ khóa: Hương Trà, du lịch, khai thác, lịch sử, văn hóa, lưu trú, dịch vụ.
1. MỞ ĐẦU
Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước xác định du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp quan
trọng có tính liên ngành, liên vùng và xã hội hóa cao với mục tiêu phát triển du lịch thực sự
trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn, một hướng chiến lược quan trọng trong đường lối phát
triển kinh tế - xã hội nhằm góp phần thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước [3; tr. 1]. Trong xu hướng chung đó, Hương Trà cũng đang dần chuyển mình bằng cách
tận dụng tối đa tiềm năng hiện có của địa phương và đa dạng hóa các loại hình du lịch nhằm
làm tăng thêm giá trị và sức hút của ngành kinh tế quan trọng này. Tuy nhiên, kết quả đạt
được chưa như mong đợi, bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Một vấn đề đặt ra đối với các cấp
lãnh đạo và nhân dân thị xã Hương Trà là cần phải nhận thức đầy đủ thế mạnh và hạn chế về
tiềm năng, đánh giá đúng thực trạng, chỉ rõ nguyên nhân của những hạn chế và quan trọng
hơn là đề xuất một định hướng cho sự phát triển bền vững ngành du lịch ở Hương Trà trong
thời gian đến.
2. NỘI DUNG
2.1. Tiềm năng phát triển du lịch của Hương Trà
Hương Trà có diện tích tự nhiên 40.274,57ha, chia thành 3 vùng rõ rệt: vùng gò đồi -
miền núi, vùng đồng bằng bán sơn địa, vùng đầm phá ven biển cùng khí hậu nhiệt đới gió
mùa đã mang đến cho Hương Trà những tạo vật của thiên nhiên, những danh lam, thắng cảnh
tuyệt đẹp. Bên cạnh đó, Hương Trà là nơi có lưu giữ nhiều công trình kiến trúc, di tích lịch
sử - văn hóa, những làng nghề tiểu thủ công, những sản vật do bàn tay tài hoa của con người
tạo ra [1; tr. 25]. Do nằm ở vị trí được bao bọc bởi hai con sông lớn là sông Bồ và sông
Hương, nối liền vùng rừng núi Trường Sơn với phá Tam Giang nên giao thông đường thủy
thuận lợi, tạo điều kiện cho sự thông thương, phát triển kinh tế, văn hóa giữa các vùng trong
huyện cũng như giữa thị xã với thành phố Huế và các huyện lân cận. Những yếu tố tự nhiên
đó tạo nên những cảnh quan rất thuận lợi cho việc phát triển du lịch, như: Núi Kim Phụng
(Hương Thọ), Khe Lạnh (Bình Điền), Rú Chá (Hương Phong), 7km bờ biển và 739ha mặt
nước đầm phá (Hải Dương, Hương Phong)...
Qua quá trình xây dựng và phát triển, Hương Trà cũng là một vùng đất có nhiều di tích
lịch sử - văn hóa như: lăng Gia Long, lăng Minh Mạng, điện Hòn Chén, Văn miếu triều Nguyễn
(Hương Hồ), các đình chùa khá nổi tiếng như chùa Thiên Mụ, Huyền Không và Huyền Không
KỶ YẾU HỘI NGHỊ KHOA HỌC TRẺ 2018 | 11/2018
27
Sơn thượng, đình và chùa La Chữ, đình làng Văn Xá, phố cổ Bao Vinh, cảng cổ Thanh Hà
(Hương Vinh)...
Không những thế, Hương Trà còn là một vùng đất với những sản vật từ vườn và sản phẩm
từ các ngành nghề thủ công truyền thống khá phong phú. Các sản vật từ vườn nổi tiếng như
quýt Hương Cần, thanh trà Lại Bằng, củ kiệu La Chữ, chè Hải Cát... Cùng với đó là các lễ hội
dân gian truyền thống, như lễ hội điện Hòn Chén, Cầu ngư… Tất cả những thuận lợi từ thiên
nhiên và nhân tạo mang lại cùng với đặc thù nằm liền kề thành phố Huế, trên trục giao thông
xuyên Á, tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây, trên trục phát triển đô thị chủ đạo của tỉnh, cụm
du lịch trọng điểm Huế và vùng phụ cận, nên Hương Trà rất có tiềm năng phát triển mạnh về
du lịch - dịch vụ.
Có thể khẳng định với tiềm năng như trên, thị xã Hương Trà hiện nay có thể phát triển
nhiều loại hình du lịch như du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng; du lịch tâm linh; du lịch tham quan,
tìm hiểu văn hóa - lịch sử; du lịch ẩm thực…
2.2. Tình hình hoạt động du lịch tại Hương Trà và những hạn chế còn tồn tại
Tại địa bàn Hương Trà, lượng khách du lịch vẫn rất lẻ tẻ, manh mún. Tuy hoạt động dịch
vụ - du lịch có phát triển hơn so với trước, nhưng vẫn còn mang tính tự phát, phân tán, quy mô
nhỏ, chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế của địa phương. Bên cạnh đó, nguồn vốn đầu tư vào
lĩnh vực này còn hạn chế.
Năm 2017, tổng lượt khách đến tham quan tại thị xã Hương Trà đạt khoảng 254.000
người. Trong đó, có khoảng 100.000 lượt khách quốc tế, khách lưu trú gần như không đáng kể
[9; tr.1]. Trong khi đó, cũng trong năm 2017, khách du lịch đến Huế đạt 3.800.012 lượt, trong
đó khách quốc tế đạt 1.501.226 lượt, khách lưu trú đạt 1.847.880 lượt [7; tr.1]. Như vậy có thể
thấy, lượng khách đến với Hương Trà chỉ chiếm gần 1/15 so với tổng lượng khách đến với tỉnh
Thừa Thiên Huế. Những con số đó cho thấy, với những tiềm năng mà Hương Trà có được, sức
hút và hiệu quả từ ngành du lịch của Hương Trà mang lại còn quá thấp.
Sơ đồ thể hiện tương quan lượng khách du lịch đến Hương Trà và tỉnh Thừa Thiên Huế
trong năm 2017.
Các địa điểm, cảnh quan thiên nhiên có tiềm năng phát triển dịch vụ du lịch chủ yếu hình
thành tự phát, do người dân tạo ra, không có sự đồng bộ, thiếu tính tổ chức. Những địa điểm như
0
500000
1000000
1500000
2000000
2500000
3000000
3500000
4000000
Hương Trà Tỉnh Thừa Thiên Huế
Khách Nội địa
Khách Quốc tế
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾ | HNKHT 2018
28
Khe Lạnh, Rú Chá,... đều chỉ được biết đến thông qua truyền miệng, vẫn còn rất hoang sơ, khách
du lịch chủ yếu ghé đến để tắm hoặc chụp ảnh tự phát, không hề có những dịch vụ đi kèm. Công
tác tuyên truyền giữ gìn vệ sinh tại các địa điểm du lịch cũng không được đảm bảo dẫn đến khá
nhiều cảnh quan thiên nhiên giảm chất lượng trong mắt khách du lịch.
Bên cạnh đó, các công trình như lăng Gia Long, lăng Minh Mạng, điện Hòn Chén, chùa
Thiên Mụ mặc dù đã đưa vào khai thác theo hệ thống, tuy nhiên hiệu quả đem lại là chưa cao,
những dịch vụ vận tải, lưu trú đi kèm là quá yếu kém. Khách thường xuyên chỉ theo tour ghé
đến tham quan rồi trở lại thành phố Huế hoặc vào lưu trú tại Đà Nẵng, Hội An chứ chưa thể sử
dụng dịch vụ vận tải và lưu trú tại địa phương.
Các địa điểm và di tích còn lại như Văn miếu triều Nguyễn (Hương Hồ), phố cổ Bao
Vinh, cảng cổ Thanh Hà (Hương Vinh), địa đạo Khe Trái (Hương Vân), các hồ chứa nước thủy
lợi (Hương Xuân, Hương Hồ, Hương Thọ); hồ thủy điện (Hương Vân, Bình Điền) cùng nhiều
đình, chùa, di tích lịch sử cách mạng cùng các cảnh quan thiên nhiên đặc sắc khác gần như
không được chú trọng, công tác trùng tu, phục trạng di tích gần như lẻ tẻ, không đảm bảo chất
lượng, đồng nghĩa với tình trạng xuống cấp. Theo số liệu khảo sát thực tế, có đến hơn 50% các
di tích đang bị hư hại [4; tr.9]. Công tác đầu tư quảng bá và xây dựng các dịch vụ đi kèm hầu
như không có. Các dự án du lịch sinh thái tại các hồ thủy lợi như tại hồ Thọ Sơn, Rú Chá gần
như chỉ nằm trên giấy, bị bỏ ngõ và chậm được xúc tiến. Là vùng đất có nhiều lễ hội cũng như
làng nghề đặc trưng nổi tiếng, tuy nhiên việc khai thác đồng bộ và phát huy các giá trị nhân văn
trong văn hóa địa phương của Hương Trà vẫn chưa có bước đột phá.
Việc tận dụng thế mạnh về du lịch biển và du lịch đầm phá còn nhiều hạn chế. Chưa hình
thành và liên kết có hệ thống sự đóng góp của cộng đồng địa phương trong việc triển khai các
mô hình du lịch sinh thái, du lịch ẩm thực, du lịch khám phá trên tiềm năng bờ biển và mặt
nước đầm phá tại 2 xã Hải Dương và Hương Phong.
2.3. Nguyên nhân của tình trạng trên
Việc phát triển của ngành du lịch Hương Trà vẫn còn những hạn chế, chủ yếu là do các
nguyên nhân sau:
- Việc quản lý, khai thác các địa điểm du lịch còn hạn chế, thiếu vốn và thiếu chiến lược
đầu tư đồng bộ, hiệu quả; dịch vụ lưu trú còn chưa được quan tâm, chú trọng thực sự.
- Có thể thấy rằng việc nằm cạnh trung tâm du lịch như Huế cũng là lợi thế khi thu hút
được khách nhưng đồng thời cũng là hạn chế bởi du khách chỉ quan tâm đến Huế và thường sẽ
lưu trú và sử dụng dịch vụ tại Huế có nhiều sức hấp dẫn hơn.
- Hệ thống điểm du lịch ở Hương Trà phong phú, đa dạng, lại phân bố trên địa bàn khá rộng,
nhiều di tích bị hư hại nặng nề do hậu quả chiến tranh, yếu tố thời gian, thiên tai. Vì vậy, cần nguồn
vốn rất lớn ban đầu để trùng tu, tạo cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng du lịch. Tuy nhiên, việc huy động
nguồn vốn đầu tư còn nhiều khó khăn và không đủ kinh phí để thực hiện.
Hiện nay, việc khai thác phát triển du lịch Hương Trà cần nguồn vốn để xây dựng, đầu
tư, trùng tu, tôn tạo cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng du lịch rất lớn; tuy nhiên, việc huy động nguồn
vốn đầu tư còn nhiều khó khăn, không đủ kinh phí để thực hiện.
2.4. Đề xuất định hướng phát triển du lịch của Hương Trà
Để khắc phục những hạn chế nêu trên, đồng thời phát huy hơn nữa hiệu quả khai thác các
địa điểm, cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử - văn hóa đảm bảo sự phát triển ổn định và lâu dài
của ngành du lịch, việc định hướng cần quan tâm đến các khía cạnh sẽ được trình bày dưới đây.
KỶ YẾU HỘI NGHỊ KHOA HỌC TRẺ 2018 | 11/2018
29
2.4.1. Định hướng kinh doanh
Cần mở rộng thị trường khách du lịch, trong đó tập trung khai thác các thị trường quốc tế
từ Tây Âu, Bắc Mỹ, Đông Bắc Á và Đông Nam Á, vì đây là những thị trường có nhu cầu lớn
đối với các loại hình du lịch; đồng thời, chú trọng khai thác thị trường nội địa ở phía Bắc như
Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh và phía Nam chủ yếu là TP Hồ Chí Minh.
Việc khai thác các địa điểm phục vụ mục đích du lịch phải gắn liền với công tác vệ sinh
môi trường, bảo tồn để giữ gìn giá trị của các địa điểm du lịch đó. Xây dựng các tuyến, điểm
du lịch trên cơ sở các địa điểm với các loại hình du lịch như du lịch sinh thái, du lịch ẩm thực,
du lịch trải nghiệm khám phá, du lịch hoài niệm, du lịch tôn giáo, tham quan nghiên cứu,...
nhằm đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, làm tăng sự hấp dẫn đối với khách du lịch. Bên cạnh
đó, cần tăng cường công tác tiếp thị, quảng bá bằng nhiều hình thức đến các thị trường trọng
điểm; tham gia đầy đủ các hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước để giới thiệu hình ảnh du lịch
Hương Trà với hệ thống các điểm tham quan nổi bật, đặc sắc.
2.3.2. Định hướng đầu tư
Hương Trà cần có chủ trương đầu tư trọng tâm, tập trung vào từng điểm và cụm di tích
cụ thể để hoàn thiện cả công trình kiến trúc, cơ sở hạ tầng, cảnh quan xung quanh để khi đưa
vào sử dụng sẽ tạo ra hiệu quả khai thác cao hơn.
Về việc xây dựng hay trùng tu, tôn tạo các điểm du lịch, chủ yếu tập trung ở những điểm
du lịch có lợi thế nổi bật về tiềm năng, nhằm phát triển du lịch trước mắt cũng như lâu dài. Bên
cạnh đó, đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật về điện, cấp thoát nước, vệ sinh, cảnh quan
môi trường,... tại các điểm di tích đáp ứng nhu cầu phục vụ khách du lịch. Cụ thể:
- Đầu tư phát triển du lịch tham quan di tích lịch sử, văn hóa, tâm linh, các giá trị văn hóa
vật thể, phi vật thể trên địa bàn gắn với thành phố Huế, thị xã Hương Thủy gồm: quần thể lăng
Minh Mạng, lăng Gia Long; điện Hòn Chén, phố cổ Bao Vinh, cảng cổ Thanh Hà, Văn Miếu,
di tích lịch sử cách mạng địa đạo Khu ủy Trị Thiên, nhà thờ danh nhân Đặng Huy Trứ, khu di
tích Chăm Pa - tháp đôi Liễu Cốc…
- Phát triển du lịch sinh thái biển, đầm phá: cụm du lịch sinh thái biển ở xã Hải Dương và
khu du lịch đầm phá (xã Hương Phong). Du lịch sinh thái cảnh quan núi rừng: các hồ thủy điện
Hương Điền, Bình Điền, khu dịch vụ du lịch sinh thái hồ Thọ Sơn và cảnh núi rừng thác Ông,
thác Mệ (xã Hương Thọ), khu du lịch sinh thái Về Nguồn (xã Hương Hồ).
- Hình thành khu lịch sinh thái, nghỉ dưỡng kết hợp chữa bệnh, vui chơi giải trí cao cấp:
Khu dịch vụ du lịch sinh thái - nghỉ dưỡng Thanh Phước (xã Hương Phong), khu du lịch Rú
Chá - Cồn Tè (Hương Phong), khu dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng ven sông Bồ.
- Thu hút đầu tư hình thành các điểm vui chơi giải trí văn hóa, thể dục – thể thao tại hồ
nước trung tâm thị xã, khu Động Kiều - Hương Hồ, khu km9 Hương Chữ…
2.3.3. Định hướng đối với cộng đồng
Đối với cộng đồng, Hương Trà cần xây dựng, ban hành các cơ chế khuyến khích sự tham
gia của cộng đồng dân cư vào hoạt động du lịch, góp phần tạo thêm việc làm, tăng thu nhập,
cải thiện đời sống; từ đó, nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ môi trường, di tích và
trật tự xã hội. Đồng thời, Hương Trà cần chủ trương tăng cường phối hợp với cộng đồng địa
phương trong công tác khoanh vùng bảo vệ các di tích.
Chú trọng phát triển du lịch cộng đồng nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập cho dân cư. Khôi
phục và phát triển các làng nghề truyền thống, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ phục vụ du lịch
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾ | HNKHT 2018
30
như chạm khảm Địa Linh, mộc mỹ nghệ Xước Dũ, trầm mỹ nghệ Thanh Phước, đan lát Lai
Thành, các làng hoa cây cảnh…; tổ chức các tuyến du lịch cộng đồng trên cơ sở kết hợp nhiều
loại hình du lịch như tham quan di tích lịch sử - văn hóa, các làng nghề, nhà-vườn, tắm biển,
ẩm thực...
Một vấn đề nữa đó là tạo ra cơ chế rộng mở, thuận lợi cho các tập đoàn, doanh nghiệp
muốn đầu tư vào phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch sinh thái, du lịch ẩm thực...
Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về những nét đẹp hoang sơ của tạo hóa ban
tặng hay những giá trị văn hóa truyền thống của các di tích nhằm nâng cao nhận thức cho cộng
đồng trong việc quản lý, sử dụng và khai thác các địa điểm du lịch. Đây là một hoạt động hết
sức cần thiết.
Mặt khác, cần đào tạo và bồi dưỡng một nguồn nhân lực chuyên nghiệp phục vụ du lịch
theo hướng chất lượng cao, một cộng đồng dân cư hiểu biết văn hóa du lịch. Đây cũng là một
nhân tố cực kỳ quan trọng cho sự phát triển ngành du lịch ở Hương Trà theo hướng phát triển
bền vững.
3. KẾT LUẬN
Có thể nói, với điều kiện tự nhiên cùng những cảnh quan, danh thắng và hệ thống các di
tích lịch sử - văn hóa, Hương Trà có tiềm năng để phát triển theo nhiều loại hình du lịch, đáp
ứng nhu cầu của du khách trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, trong những năm qua, việc khai
thác và phát huy các thế mạnh, tiềm năng của du lịch tại địa phương vẫn còn nhiều bất cập,
chưa mang lại hiệu quả cao do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan. Để góp phần phát
triển kinh tế - xã hội Hương Trà theo hướng công nghiệp hóa và hiện đại hóa, vấn đề khai thác
và phát triển du lịch Hương Trà cần được chú trọng, đẩy mạnh hơn nữa nhằm đáp ứng yêu cầu
phát triển nhanh và lâu dài của ngành du lịch Hương Trà nói riêng và của tỉnh Thừa Thiên Huế
nói chung. Đồng thời, cần phải đề ra những định hướng phù hợp cho sự phát triển bền vững
trong hoạt động du lịch ở thị xã Hương Trà trong thời gian đến.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Hương Trà (2012). Lịch sử Đảng bộ huyện Hương Trà (1975-
2005), NXB Thuận Hóa.
[2] Bùi Thị Hải Yến (chủ biên, 2007). Tài nguyên du lịch, NXB Giáo dục, Hà Nội.
[3] Bộ Chính trị (2017). Nghị quyết số 08-NQ/TW – Về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế
mũi nhọn, (16-01-2017).
[4] Huyện ủy Hương Trà (2010). Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Hương Trà lần thứ XII.
Lưu trữ tại Văn phòng Huyện ủy Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế.
[5] Nguyễn Minh Tuệ và nhiều tác giả (2010). Địa lý du lịch Việt Nam, NXB Giáo dục Việt Nam.
[6] Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thừa Thiên – Huế (2011). Danh mục các di tích được công
nhận cấp Quốc gia, cấp Tỉnh ở Thừa Thiên – Huế.
[7] Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thừa Thiên – Huế (2018). Báo cáo tình hình hoạt động kinh
doanh du lịch năm 2017.
[8] Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế (2009). Điều chỉnh quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị
di tích Cố đô Huế 2010 – 2020.
[9] UBND Thị xã Hương Trà, Báo cáo kết quả triển khai thực hiện nhiệm vụ phát triển du lịch năm
2017, phương hướng nhiệm vụ năm 2018.