TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
439
THỰC TRẠNG STRESS NGHỀ NGHIỆP
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA ĐIỀU DƯỠNG
TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN NGHỆ AN NĂM 2024
Trần Ngọc Bình1, Trương Bình Trọng1, Ngô Trí Hiệp1
TÓM TẮT66
Mục tiêu: Mô tả thực trạng stress nghề
nghiệp của điều dưỡng tại bệnh viện Y học cổ
truyền Nghệ An và phân tích một số yếu tố liên
quan. Phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang
có phân tích được thực hiện từ 11/2023 đến hết
tháng 04/2024 tại bệnh viện Y học cổ truyền Nghệ
An. Đối tượng nghiên cứu là 134 điều dưỡng đang
làm việc tại các khoa lâm sàng và cận lâm sàng
của bệnh viện, đồng ý tham gia nghiên cứu trên
tinh thần tự nguyện, có thời gian công tác > 6
tháng. Kết quả: Tỷ lệ stress chung của đối tượng
nghiên cứu là 26,1%, trong đó mức độ stress trung
bình chiếm 24,6% và mức độ stress cao chiếm
1,5%. Mức độ nguy cơ stress của các điều dưỡng
viên ở mức độ thấp. Hai yếu tố có mức độ stress
trung bình là chứng kiến sự đau đớn của người
bệnh (2,04 ± 0,992), bệnh nhân đưa ra những yêu
cầu vô lý (2,00 ± 0,901). Có mối liên quan giữa 09
nhóm tác nhân gây stress và yếu tố cường độ công
việc có nguy cơ lây nhiễm với stress của ĐD (p <
0,05). Kết luận: Tỷ lệ stress chung của đối tượng
nghiên cứu là 26,1%, trong đó mức độ stress
trung bình 24,6% và mức độ stress cao chiếm
1,5%. Mức độ nguy cơ stress của các ĐD có mức
độ thấp. Có sự liên quan giữa yếu tố cường độ
công việc, 09 nhóm yếu tố có nguy cơ lây nhiễm
với stress của điều dưỡng (p < 0,05).
Từ khoá: Stress nghề nghiệp, điều dưỡng.
1Trường Đại học Y khoa vinh
Chịu trách nhiệm chính: Ngô Trí Hiệp
SĐT: 0978596726
Email: trihiep@vmu.edu.vn
Ngày nhận bài: 31/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 20/9/2024
Ngày duyệt bài: 02/10/2024
SUMMARY
CURRENT SITUATION OF
OCCUPATIONAL STRESS AND SOME
ASSOCIATED FACTORS AMONG NURSES
AT NGHE AN TRADITIONAL MEDICINE
HOSPITAL IN 2024
Objective: To describe the current situation
and identify stress-related factors among nurses
at Nghe An Traditional Medicine Hospital and
analyze some factors related to the stress of
nurses. Method: A analytical cross-sectional
descriptive study was conducted from November
2023 to the end of April 2024 at Nghe An
Traditional Medicine Hospital. The study
included 134 nurses working in clinical and
paraclinical departments who voluntarily agreed
to participate and had been employed for more
than 6 months. Results: The overall stress rate
among participants was 26.1%, with 24.6%
experiencing moderate stress and 1.5%
experiencing high stress. The risk level of stress
among nurses was low. The factors contributing
to moderate stress included witnessing patient
pain (2.04 ± 0.992) and unreasonable patient
demands (2.00 ± 0.901). There was a significant
association between nine stressors and factors
related to workload and infection risk with
nurses' stress levels (p < 0.05). Conclusion: The
overall stress rate among the study participants
was 26.1%, with 24.6% experiencing moderate
stress and 1.5% experiencing high stress. The
risk level of stress among nurses was low. There
was a correlation between workload factors, nine
stressor groups, and infection risk factors with
nurses' stress levels (p < 0.05).
Keywords: Occupational stress, nurses
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
440
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Stress nghề nghiệp là “những phản ứng có
hại về thể chất và tinh thần xảy ra khi yêu cầu
của công việc không phù hợp với khả năng,
nguồn lực hoặc nhu cầu của người lao động”
[1]. Nghề đầu tiên trong số 30 nghề nghiệp
gây stress nhất ở Hoa Kỳ được Hiệp hội
Chuyên gia An toàn Quốc gia xác định là điều
dưỡng [2]. Nghề điều dưỡng là nghề có mức
độ stress cao và có tỷ lệ đau khổ tâm lý cao
hơn nhiều nghề khác. Điều dưỡng phải đối
mặt với một số yếu tố gây stress, từ tình trạng
quá tải công việc, áp lực thời gian, đảm nhận
nhiều việc không thuộc công việc của điều
dưỡng, cho đến việc tiếp xúc với các bệnh
truyền nhiễm và những bệnh nhân khó khăn,
ốm đau, bất lực. Những yếu tố gây stress như
vậy có thể dẫn đến các triệu chứng về thể chất
và tâm lý, tình trạng đau ốm, nghỉ việc, luân
chuyển công việc và sai sót y khoa [1].
Trên thế giới, tỷ lệ stress nghề nghiệp của
điều dưỡng (2017 – 2021) trong khoảng
14,4% - 99,7% [3-7]. Tại Phía Tây Uganda
(2022) có 95,6% và Ethiopia (2023) có
47,8% điều dưỡng bị stress nghề nghiệp [8,
9]. Việt Nam (2023) có tỷ lệ bị stress nghề
nghiệp của điều dưỡng trong khoảng 54,6% -
77,4%, cụ thể là Hà Nội 66,7%, Lạng Sơn
54,6%, Lâm Đồng 77,4% [10-12].
Hiện nay trên thế giới và Việt Nam đã có
nhiều nghiên cứu về stress nghề nghiệp của
điều dưỡng công tác tại các bệnh viện tây y,
nhưng rất ít nghiên cứu về stress nghề nghiệp
của điều dưỡng công tác tại bệnh viện y học
cổ truyền. Trên cơ sở đó chúng tôi tiến hành
nghiên cứu đề tài “Thực trạng Stress nghề
nghiệp và một số yếu tố liên quan của điều
dưỡng tại bệnh viện Y học cổ truyền Nghệ
An năm 2024”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tiêu chuẩn lựa chọn: ĐD làm việc tại các
khoa lâm sàng và cận lâm sàng của Bệnh viện
YHCT Nghệ An có thời gian làm việc tối thiểu
là 6 tháng tính đến thời điểm nghiên cứu.
Tiêu chuẩn loại trừ: Không đồng ý tham
gia nghiên cứu. Nghỉ phép, nghỉ ốm hoặc vắng
mặt trong thời gian tham gia nghiên cứu.
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
− Thời gian: 11/2023 đến 04/2024.
− Địa điểm: Bệnh viện YHCT Nghệ An
2.3. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang có phân tích.
2.4. Mẫu và phương pháp chọn mẫu
Chọn mẫu toàn bộ. Tổng cộng 134 ĐD
đủ điều kiện tham gia nghiên cứu.
2.5. Công cụ nghiên cứu và phương
pháp thu thập thông tin
Bộ câu hỏi về ENSS của tác giả Susan
Elizabeth French được xây dựng vào năm 2000,
phát triển từ thang đo NSS, dùng để lượng giá
mức độ SNN của ĐD dựa trên hai khía cạnh,
bao gồm phản ứng tâm lý khi gặp phải các vấn
đề trong công việc và giao tiếp [5].
Điểm trung bình
Mức độ stress
Tình trạng stress
1 - < 2
Thấp
Không
2 – 3
Trung bình
Có
> 3 – 4
Cao
Có
Phương pháp thu thập số liệu: Phát vấn
bằng bộ câu hỏi chuẩn bị sẵn. Số liệu được
phân tích và xử lý bằng phần mềm SPSS
16.0. Kết quả xử lý và phân tích số liệu thống
kê mô tả được lập bảng phân bố tần số và tỷ
lệ phần trăm các biến số. Khi bình phương,
tỷ suất chênh OR và khoảng tin cậy 95% để
xác định yếu tố liên quan.
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
441
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Một số đặc điểm chung về đối tượng nghiên cứu
Trong tổng số 134 điều dưỡng đã tham gia nghiên cứu, trong đó: ĐD nữ (87,3%); Nhóm
tuổi ≥ 35 chiếm đa số là 48,5%, nhóm 25 – 35 tuổi chiếm 45,5% và thấp nhất là nhóm < 25
tuổi chiếm 6,0%; ĐD có trình độ Cao đẳng chiếm 60,4%, đại học/trên đại học chiếm 39,6%.
ĐD có con nhỏ dưới năm tuổi (26,9%); ĐD có mức lương ≥ 10 triệu là 59,7%, mức lương <
10 triệu là 40,3%; cường độ công việc bình thường (73,9%).
3.2. Thực trạng stress của Điều dưỡng viên
Bảng 1. Mức độ stress của điều dưỡng theo từng nhóm yếu tố
Nhóm yếu tố gây stress
X ± SD
Mức độ stress
A. Tử vong và hấp hối
1,77 ± 0,827
Thấp
B. Mâu thuẫn với đồng nghiệp
1,64 ± 0,555
Thấp
C. Thiếu sự chuẩn bị tâm lý
1,86 ± 0,772
Thấp
D. Các vấn đề với đồng nghiệp
1,78 ± 0,703
Thấp
E. Các vấn đề với người giám sát/cấp trên
1,71 ± 0,690
Thấp
F. Khối lượng công việc
1,82 ± 0,653
Thấp
G. Thiếu chắc chắn trong quá trình điều trị
1,66 ± 0,624
Thấp
H. Người bệnh và gia đình người bệnh
1,87 ± 0,679
Thấp
I. Sự phân biệt đối xử
1,39 ± 0,814
Thấp
9/9 nhóm yếu tố đều có mức độ stress thấp. Điểm trung bình cao nhất là nhóm yếu tố
người bệnh và gia đình người bệnh (1,87 ± 0,679) và thấp nhất là nhóm sự phân biệt đối xử
(1,39 ± 0,814).
Bảng 2. Các yếu tố gây stress nhiều nhất của điều dưỡng
Các yếu tố gây stress nhiều nhất
X ±SD
Mức độ stress
Chứng kiến sự đau đớn
2,04 ± 0,992
Trung bình
Bệnh nhân đưa ra những yêu cầu vô lý
2,00 ± 0,901
Trung bình
Hai yếu tố gây stress nhiều nhất có mức độ stress trung bình. Cao nhất chứng kiến sự đau
đớn (2,04 ± 0,992), tiếp đến là bệnh nhân đưa ra những yêu cầu vô lý (2,00 ± 0,901).
Hình 1: Biểu đồ phân bố của điều dưỡng theo tình trạng stress
Hơn 1/4 ĐD tại bệnh viện có stress ở mức độ khác nhau chiếm 26% và 74% là không SNN.
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
442
3.3. Một số yếu tố liên quan đến thực trạng stress của điều dưỡng
Bảng 3. Mối liên quan giữa stress và đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm chung
OR
(95%CI)
p
Có stress
Không stress
n
%
n
%
Giới
Nam
6
35,3
11
64,7
1,66
(0,6 - 4,9)
0,382
Nữ
29
24,8
88
75,2
Cường độ
làm việc
Bình thường
18
18,2
81
81,8
0,24
(0,1 - 0,5)
0,001
Nhanh
17
48,6
18
51,4
Cường độ công việc có mối liên quan có ý nghĩa thống kê với tình trạng SNN của ĐD (p
≤ 0,05). Cụ thể, ĐD làm việc với cường độ nhanh có nguy cơ SNN cao gấp 0,24 lần.
Bảng 4. Mối liên quan giữa stress và 9 nhóm yếu tố của đối tượng nghiên cứu
9 nhóm yếu tố
Stress
OR (95%CI)
p
Có stress
Không stress
N
%
n
%
Tử vong và hấp hối
Liên quan đến cái chết
Có
29
59,2
20
40,8
19,09
(7,0 - 52,2)
0,000
Không
6
7,1
79
92,9
Mâu thuẫn với đồng
nghiệp
Sắp xếp công việc của
bác sĩ
Có
29
43,3
38
56,7
7,76
(3,0 - 20,4)
0,000
Không
6
9,0
61
91,0
Thiếu sự chuẩn bị
tâm lý
Không có câu trả lời thỏa
đáng
Có
34
41,5
48
58,5
36,13
(4,8 - 247,3)
0,000
Không
1
1,9
51
98,1
Các vấn đề với đồng
nghiệp
Thiếu cơ hội chia sẻ về
cảm giác tiêu cực
Có
31
41,3
44
58,7
9,69
(3,2 - 29,5)
0,000
Không
4
6,8
55
93,2
Các vấn đề với người
giám sát/cấp trên
Thiếu sự hỗ trợ từ ĐD
quản lý
Có
33
48,5
35
51,5
30,17
(6,83 - 133,3)
0,000
Không
2
3,0
64
97,0
Khối lượng công việc
Hệ thống phân loại người
bệnh phức tạp
Có
31
43,1
41
56,9
10,96
(3,6 - 33,5)
0,000
Không
4
6,5
58
93,5
Thiếu chắc chắn trong
quá trình điều trị
Đảm nhận công việc
chưa có đủ kinh nghiệm
Có
33
45,8
39
54,2
25,39
(5,8 - 111,9)
0,000
Không
2
3,2
60
96,8
Người bệnh và gia
đình người bệnh
Bị đổ lỗi cho sai sót nào
đó
Có
34
40,0
51
60,0
32,00
(4,2 – 243,0)
0,000
Không
1
2,0
48
98,0
Sự phân biệt đối xử
Bị quấy rối tình dục
Có
20
64,5
11
35,5
10,67
(4,3 - 26,7)
0,000
Không
15
14,6
88
85,4
Có mối liên quan giữa SNN và 09 nhóm
yếu tố. Liên quan đến cái chết có nguy cơ
SNN cao gấp 19,09 lần với ĐTNC. Phải sắp
xếp công việc của bác sĩ có nguy cơ SNN
cao gấp 7,76 lần. Không có câu trả lời thỏa
đáng có nguy cơ SNN cao gấp 36,13 lần.
Thiếu cơ hội chia sẻ về cảm giác tiêu cực có
nguy cơ SNN cao gấp 9,69 lần. Thiếu sự hỗ
trợ từ ĐD quản lý có nguy cơ SNN cao gấp
30,17 lần. Hệ thống phân loại người bệnh
phức tạp có nguy cơ SNN cao gấp 10,96 lần.
Đảm nhận công việc chưa có đủ kinh nghiêm
có nguy cơ SNN cao gấp 25,39 lần. Bị đổ lỗi
cho sai sót nào đó có nguy cơ SNN cao gấp
32 lần. Bị quấy rối tình dục có nguy cơ SNN
cao gấp 10,67 lần.
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
443
IV. BÀN LUẬN
4.1. Thông tin chung của đối tượng
nghiên cứu
Nghiên cứu phát vấn 134 điều dưỡng tại
bệnh viện YHCT Nghệ An, trong đó ĐD nữ
chiếm 87,3%. Kết quả nghiên cứu của chúng
tôi khá tương đồng so với kết quả nghiên cứu
của Hoàng Thị Thanh Huyền và các cộng sự
(2021) với 88,14% ĐTNC là nữ [6]. Về nhóm
tuổi chiếm đa số là nhóm tuổi ≥ 35 chiếm đa
số là 48,5%, nhóm 25 – 35 tuổi chiếm 45,5%.
Kết quả nghiên cứu này của chúng tôi khá
tương đồng với kết quả nghiên cứu của Trần
Thị Phương Hà và các cộng sự (2020) với
nhóm 25-35 tuổi (52%) [7]. Về trình độ
chuyên môn, ĐTNC có trình độ cao đẳng
chiếm 60,4%, đại học/trên đại học chiếm
39,6%. Kết quả nghiên cứu này của chúng tôi
khá tương đồng với kết quả nghiên cứu của
Hoàng Thị Thanh Huyền và các cộng sự
(2021) với trình độ chuyên môn đại học trở
lên chiếm 40,68% [6]. Trình độ chuyên môn
đã không có hệ trung cấp như đa số nghiên
cứu trước đây như nghiên cứu của Tăng Thị
Hảo và các cộng sự (2019) với trình độ trung
cấp chiếm 15,2%, Trần Thị Phương Hà và các
cộng sự (2020) với trình độ trung cấp chiếm
đa số với 43,8% [15, 16]. Sự khác biệt này là
do theo thông tư số 26/2015/TTLT-BNV, từ
năm 2021 ngành y sẽ hủy bỏ và chấm dứt
tuyển nhân viên y tế trình độ trung cấp.
Nghiên cứu của chúng tôi có khoảng 1/3 ĐD
có con nhỏ dưới năm tuổi (26,9%). Kết quả
nghiên cứu của chúng tôi khá tương đồng so
với kết quả nghiên cứu của Hoàng Thị Thanh
Huyền và các cộng sự (2021) với ĐD viên
chăm sóc con nhỏ chiếm 28,81% [6]. Về tổng
thu nhập TB/tháng của ĐTNC là thu nhập <
10 triệu chiếm 40,3%. Kết quả nghiên cứu
này của chúng tôi khá tương đồng với nghiên
cứu của Hoàng Thị Thanh Huyền và các cộng
sự (2021) với 47,46% thu nhập dưới 10 triệu
đồng/ tháng [6].
4.2. Thực trạng stress của điều dưỡng
Tỷ lệ SNN của ĐD là 26,1%. Phân theo
mức độ stress thì có 74% stress thấp, 24,6%
stress TB chiếm và 1,5% stress cao. Kết quả
nghiên cứu này của chúng tôi khá tương
đồng với kết quả nghiên cứu của Vũ Văn
Thành và các cộng sự (2023) có 20,3% ĐD
mắc stress [6].
09/09 nhóm yếu tố có mức độ stress thấp.
Điểm trung bình cao nhất ở nhóm yếu tố
người bệnh và gia đình người bệnh (1,87 ±
0,679) và thấp nhất ở nhóm sự phân biệt đối
xử (1,39 ± 0,814). Kết quả nghiên cứu này
của chúng tôi khá tương đồng với kết quả
nghiên cứu của Tăng Thị Hảo và các cộng sự
(2019) các ĐD viên trong nhóm nghiên cứu
có mức độ stress thấp (08/08) [8]. Nhưng kết
quả của chúng tôi thấp hơn so với 2 nghiên
cứu của Hoàng Thị Thanh Huyền và các
cộng sự (2021) có 02/8 nhóm vấn đề có mức
độ stress trung bình: Chưa có sự chuẩn bị về
mặt cảm xúc (2,11 ± 0,67) và người bệnh và
gia đình người bệnh (2,03 ± 0,52) [6]. Sở dĩ
kết quả trong nghiên cứu của chúng tôi có sự
khác biệt so với các nghiên cứu khác vì các
nghiên cứu điều sử dụng bộ câu hỏi ENSS,
nhưng các nghiên cứu trên đều chỉ xét trên
08 nhóm yếu tố, bỏ qua nhóm phân biệt đối
xử, bệnh viện YHCT Nghệ An là bệnh viện
đông y có tính chất đặc thù công việc tiếp với
với các ca bệnh mạn tính đa số, rất ít các ca
bệnh nặng cấp cứu nên nhóm vấn tiếp xúc
với tử vong và hấp hối rất ít gặp, song song
đó với quy mô nhân lực đầy đủ, khối lượng
công việc cũng được phân bổ hợp lý nên có
sự khác biệt trên.
Hai yếu tố có mức độ stress trung bình là
chứng kiến sự đau đớn của người bệnh (2,04
± 0,992) và bệnh nhân đưa ra những yêu cầu
vô lý (2,00 ± 0,901). Kết quả này khá tương
đồng với nghiên cứu của Tăng Thị Hảo và
các cộng sự (2019) [8]. Đa phần đều là vấn
đề giao tiếp ứng xử với người nhà và người
bệnh, gánh nặng của ngành y khi tiếp xúc với
môi trường đặc thù, với thiên chức lương y