THUÛNG DAÏ DAØY SÔ SINH: PHAÂN TÍCH 21 TRÖÔØNG HÔÏP
Huyønh thò Phöông Anh*, Ñaëng Thò Thanh Thuùy*, Huyønh Coâng Tieán*, Ñaøo Trung Hieáu*
TOÙM TAÉT
Muïc tieâu: Hoài cöùu kinh nghieäm trong ñieàu trò 21 tröôøng hôïp thuûng daï daøy sô sinh trong 4 naêm.
Phöông phaùp: Hoài cöùu 21 tröôøng hôïp thuûng daï daøy vaø ghi nhaän veà giôùi tính, troïng löôïng tuoåi thai,
tuoåi nhaäp vieän, dò taät phoái hôïp, vò trí loã thuûng.
Keát quaûû: Coù 14 nam, 7 nöõ, caân naëng trung bình 2405g, tuoåi nhaäp vieän trung bình 3,75 ngaøy. 9 tröôøng hôïp coù dò taät phoái hôïp. Thuûng bôø cong lôùn: 11, maët tröôùc: 5, bôø cong nhoû: 3, maët sau: 1, hoaïi töû: 1. Taát caû beänh nhaân ñeàu ñöôïc khaâu daï daøy vaø daån löu. Töû vong 8 tröôøng hôïp.
Keát luaän: thuûng daï daøy sô sinh laø beänh lyù hieám gaëp. Ñeå caûi thieän tæ leä soáng caàn phaûi coù söï phoái hôïp
chaët cheõ giöõa phaãu thuaät vieân, noäi nhi sô sinh vaø eâ kíp ñieàu döôõng thuaàn thuïc.
SUMMARY
Huynh Thi Phuong Anh, Dang Thi Thanh Thuy, Huynh Cong Tien, Dao Trung Hieu *
Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 72 – 74
NEONATAL GASTRIC PERFORATION: CLINICAL ANALYSIS OF 21 CASES
Purpose: To review our experience of treating 21 neonates with gastric perforation over the past 4
years.
Methods: the records of all 21 patients were reviewed, noting gender, weight, gestational age, age at
admission, associated anomalies, site of perforation and clinical outcome
Results:There were 14 boys and 7 girls, with a mean body weight of 2405g. The mean age at admission was 3,75 days. Nine cases had associated anomalies. Perforation occurred in the greater curvature in 11, anterior wall in 5, lesser curvature in 3, posterior wall in 1, necrosis in 1. All of patients were treated with gastrorrhaphy and drainage. Mortality was 8.
Conclusion: Neonatal gastric perforation is rare. For improving the survival, co-operation among
pediatric surgeons, neonatologist and nursing staff is essential.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Muïc ñích cuûa nghieân cöùu naøy nhaèm trình baøy nhöõng nhaän ñònh veà ñieàu trò cuõng nhö thaûo luaän veà beänh nguyeân cuûa thuûng daï daøy sô sinh.
SOÁ LIEÄU VAØ PHÖÔNGPHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
* Khoa Ngoaïi - Bệnh Viện Nhi Đồng I - TP.HCM
Chuùng toâi hoài cöùu taát caû nhöõng tröôøng hôïp thuûng daï daøy sô sinh ñaõ ñöôïc ñieàu trò töø 01/2001 ñeán 06/2004 vaø ghi nhaän caùc döõ kieän nhö: giôùi tính, tuoåi nhaäp vieän, kích thöôùc vaø vò trí loã thuûng, phöông phaùp phaãu thuaät, dò taät phoái hôïp, caùc yeáu toá goùp phaàn vaø keát quaû ñieàu trò. Thuûng daï daøy ôû sô sinh laø beänh lyù hieám gaëp chieám tæ leä 1/2900 treû môùi sinh. Hieän nay, vôùi söï phaùt trieån cuûa gaây meâ hoài söùc ñaõ caûi thieän ñaùng keå tình hình töû vong. Tuy nhieân döï haäu cuûa beänh vaãn coøn deø daët vaø ñaëc bieät hôn nöõa vaãn coøn nhieàu tranh luaän veà beänh nguyeân cho loaïi dò taät naøy. Tröôùc ñaây, ña soá caùc taùc giaû ñeàu cho raèng thuûng daï daøy sô sinh ñeàu laø “töï nhieân”, khoâng tìm ñöôïc nguyeân nhaân, nhöng gaàn ñaây nhieàu baùo caùo ghi nhaän coù nhieàu yeáu toá goùp phaàn daãn ñeán beänh lyù naøy.
Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønhi
72
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005
Nghieân cöùu Y hoïc
KEÁT QUAÛ
Naêm 1825, Siebold laø ngöôøi moâtaû ñaàu tieân, tuy nhieân hôn moät theá kyû sau vieäc ñieàu trò vaãn beá taéc. Naêm 1950, Stern ñieàu trò thaønh coâng thuûng daï daøy sô sinh vaø cuõng töø ñaây môû ra moät höôùng môùi trong nghieân cöùu beänh lyù naøy vôùi tæ leä töû vong ngaøy caøng giaûm(1,2).
Coù 21 tröôøng hôïp thuûng daï daøy ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò taïi khoa Ngoaïi Beänh vieän Nhi Ñoàng I trong thôøi gian töø 01/2001 ñeán 06/2004 trong ñoù coùù nam 14, nöõ 7. Caân naëng trung bình 2.405g (nhoû nhaát 1.800g vaø lôùn nhaát 3.605g). Coù 10 tröôøng hôïp sinh thieáu thaùng vôùi tuoåi thai töø 32 ñeán 35 tuaàn (trung bình 34 tuaàn). Dieãn tieán beänh lyù xuaát hieän töø ngaøy thöù 1 ñeán ngaøy thöù 6 sau khi sinh (trung bình 3,25 ngaøy). Tuoåi nhaäp vieän trung bình laø 3,25 ngaøy (thaáp nhaát laø 1 ngaøy cao nhaát laø 7 ngaøy). Trieäu chöùng thöôøng gaëp laø oùi ra dòch naâu 18/21 tröôøng hôïp, chöôùng buïng 21/21 tröôøng hôïp.
Caùc dò taät phoái hôïp baogoàm: teo hoãng traøng type I: 1, teo ta ùtraøng keøm theo tuî nhaån: 2, thoaùt vò hoaønh theå coù tuùi: 1, beänh Hirschprung vôùi ñoaïn voâ haïch daøi: 1, ruoät xoay baát toaøn: 2, böôùu maùu thaønh daï daøy: 1, hoäi chöùng Down: 1.
- Chaån ñoaùn hình aûnh vôùi X quang buïng khoâng
söûa soaïn: hôi töï do 21/21 tröôøng hôïp.
- Sieâu aâm: 10/21 tröôøng hôïp ghi nhaän coù dòch töï
do, daïng dòch khoâng thuaàn nhaát 10/10 tröôøng hôïp.
- Caùc yeáu toá nguy cô: 8 tröôøng hôïp ghi nhaän ngaït sau sinh vaø 12 tröôøng hôïp coù hoài söùc hoâ haáp tröôùc khi nhaäp vieän.
- Giaûi phaãu beänh lyù: 7 tröôøng hôïp coù thieåu döôõng
lôùp cô daï daøy
- Moâ taû thöông toån vaø caùch xöû trí:
. Vò trí thöông toån: bôø cong lôùn: 11, bôø cong nhoû:3, maët tröôùc daï daøy: 5, maët sau daï daøy: 1, hoaïi töû daï daøy: 1.
. Chieàu daøi thöông toån: Daøi nhaát 8cm, ngaén nhaát Trong nhieàu naêm qua, baèng nhöõng chöùng côù laâm saøng vaø thöïc nghieäm, nhieàu taùc giaû ñaõ ñeà ra nhöõng thuyeát nhaèm giaûi thích beänh sinh cuûa thuûng daï daøy sô sinh. Theo Paddy A. Dewan nhöõng beänh lyù nhö teo moân vò, teo taù traøng, xoaén ruoät gaây taéc ñöôøng ra cuûa daï daøy laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây thuûngdaï daøy sô sinh(4). Trong loâ nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù 6 tröôøng hôïp dò taät baãm sinh (teo) ñöôøng tieâu hoaù keát hôïp treân beänh lyù thuûng daï daøy. Theo Leoyd vaø Corday(5) cho raèng ngaït sau sinh cuõng laø nguyeân nhaân gaây ra thuûng bôûi leõ quaù trình ngaït seõ daãn ñeán giaûm töôùi maùu ôû moâ vaø khaû naêng hoaïi töû thuûng laø hoaøn toaøn coù theå xaûy ra nhaát laø ôû treû sinh non. Chuùng toâi ghi nhaän 8 tröôøng hôïp ngaït sau sinh vaø coù khaû naêng ñaây laø yeáu toá thuaän lôïi ñeå daãn ñeán thuûng daï daøy. Theo Rosser, Leone, Krasna, Herbut khi nhaän ñònh veà ñaïi theå vaø quan saùt döôùi vi theå thì khaúng ñònh raèng: ñoái vôùi thuûng daï daøy sô sinh lôùp nieâm vaø döôùi nieâm maïc hoaøn toaøn bình thöôøng, tuy nhieân coù söï kieám khuyeát cuûa lôùp cô vaø chính ñieàu naày seõ laø nguyeân nhaân gaây ra thuûng, vôõ khi aùp löïc daï daøy taêng. 7 tröôøng hôïp trong loâ nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù ghi nhaän thaønh daï daøy moûng vaø thieåu döôõng lôùp cô. Ñeå giaûi thích vaán ñeà treân qua thöïc nghieäm Silbergleit nhaän thaáy lôùp thanh cô deã bò thöông toån khi ñöôïc sinh qua ngaõ aâm ñaïo trong luùc daï daøy chöùa nhieàu dòch oái nhaát laø coù keøm theo dò taät taéc ñöôøng ra cuûa daï daøy. Theo Akram J. Jawad vaø coäng söï nhöõng yeáu toá veà giaûi phaãu, sinh lyù coù theå daån ñeán thuûng daï daøy sô sinh: 1cm (trung bình 4cm)
. Xöû trí: Taát caû caùc tröôøng hôïp ñeàu ñöôïc xeùn bôø loã
thuûng, khaâu daï daøy vaø daãn löu. - Treû bình thöôøng coù theå nuoát moät löôïng lôùn hôi khi cho aên baèng ñöôøng mieäng trong tö theá naèm ngöõa daån ñeán daï daøy bò caêng chöôùng.
- Daï daøy ôû sô sinh coù nhu ñoäng baát thöôøng vaø khaû
naêng laøm roång thaáp - Keát quaû: 8 tröôøng hôïp töû vong trong beänh caûnh nhieãm truøng huyeát. Caùc tröôøng hôïp coøn laïi ñöôïc hoài söùc vaø xuaát vieän toát. - Tröôùc 3 thaùng tuoåi hoaït ñoäng cuûa daï daøy coù
BAØN LUAÄN
nhieàu baát thöôøng. Thuûng daï daøy sô sinh laø moät beänh lyù hieám gaëp.
73
chuùng toâi coù 8 tröôøng hôïp dò taät ñöôøng tieâu hoaù bao goàm: teo taù traøng, teo hoång traøng, thoaùt vò hoaønh, ruoät xoay baát toaøn, beänh Hirschsprung, böôùu maùu. 7 tröôøng hôïp thieåu döôõng lôùp cô ôû daï daøy qua söï nhaän ñònh cuûa giaûi phaãu beänh ly.ù
- Lôùp thanh cô thaønh daï daøy ôû vò trí ñaùy vò vaø taâm vò thöôøng moûng hôn moân vò(1). Vì vaäy Houck vaø Griffin cho raèng söï thieáu kieåm soaùt veà thaàn kinh ñaëc bieät laø treû sinh non seõ khoâng phoái hôïp ñoàng boä khi daï daøy caêng chöôùng vôùi trieäu chöùng noân vaø haäu quaû seõ laøm taêng aùp löïc daï daøy thöôøng xuyeân. Do ñoù thuûng, vôõ daï daøy seõ deã daøng xaûy ra hôn(5).
Nhö vaäy thuûng daï daøy ôû treû sô sinh coù phaûi “töï nhieân” thaät söï hay khoâng? Chuùng toâi nghó raèng caàn phaûi coù nhieàu nghieân cöùu hôn nöõa ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy.
Garland vaø coäng söï (1985) cho raèng hoå trôï hoâ haáp baèng caùch thôû O2 qua muõi hay maët naï ôû nhöõng treû sinh non hoaëc sinh ngaït ñeàu coù khaû naêng laøm taêng aùp löïc trong daï daøy thöôøng xuyeân laøm aûnh höôûng ñeán söï töôùi maùu ôû moâ daãn ñeán hoaïi töû vaø gaây thuûng(2,3)
Maëc duø thuûng daï daøy thöôøng xaûy ra ôû treû ñuû thaùng keøm vôùi nhöõng tieán boä cuûa gaây meâ hoài söùc, phaãu thuaät nhöng tæ leä töû vong coøn cao 50% - 80% tuyø theo caùc taùc giaû(1,2,3,5). Trong loâ nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù 8/21 tröôøng hôïp töû vong. Ñoàng quan ñieåm vôùi caùc taùc giaû khaùc(4,5), chuùng toâi nhaän thaáy raèng nhaäp vieän treã laøm taêng caùc yeáu toá nguy cô töû vong vaø nhieãm truøng huyeát laø nguyeân nhaân chính.
KEÁT LUAÄN
Thuûng daï daøy sô sinh laø beänh lyù hieám gaëp, nguyeân nhaân coøn nhieàu baøn luaän, tæ leä töû vong cao. Ñeå caûi thieän töû vong caàn phaûi phoái hôïp chaët cheõ giöõa phaãu thuaät vieân vôùi chuyeân gia veà hoài söùc sô sinh trong moät moâi tröôøng trang thieát bò phuø hôïp vaø eâ kíp ñieàu döôõng thuaàn thuïc. Theo ñònh luaät vaät lyù cuûa Laplace: trong moät vaät theå hình truï, söùc caêng lôùn nhaát ôû nôi coù ñöôøng kính lôùn nhaát. Do vaäy vò trí thuûng daï daøy sô sinh thöôøng xaûy ra ôû ñaùy vò(5). Trong loâ nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù 16 tröôøng hôïp thuûng vôõ ôû bôø cong lôùn vaø maët tröôùc daï daøy vôùi chieàu daøi thay ñoåi töø 5cm ñeán 8cm. Theo Cem Sultan Kara vaø coäng söï ghi nhaän qua 13 tröôøng hôïp thuûng daï daøy thöôøng xaûy ra ôû bôø cong nhoû (7/15)(2). Tuy nhieân ña soá caùc taùc giaû thoáng nhaát raèng chieàu daøi loã thuûng vôõ thöôøng lôùn hôn 2cm vaø khoâng phaùt hieän beänh lyù neàn taïi vò trí naày(1,2,3,4,5). Ñieàu naøy coù yù nghóa khaùc bieät raát roû neùt so vôùi thuûng daï daøy ôû treû lôùn hoaëc ngöôøi lôùn.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1.
2.
Akram J Jaward: Spontaneous neonatal gastric perforation, Pediatr Surg Int (2002) 18: 396-399. Cem Sultan Kara: Neonatal gastric perforation. Review of 23 years experience. J Pediatr Surg.(2004); 34: 243-245.
3. Kuremu RT: Neonatal gastric perforation, Afr Med J
4.
5.
(2004) Jan; 81(1): 56 -8. Leone RJ JR: “ Spontaneous” neonatal gastric perforation is it realy spontaneous ? J Pediatr Surg (2000 Jul) 35(7): 1006 – 9. Ozturk H: Gastric perforation in neonates: analysis of five cases, Acta Gastroenterol Belg (2003) Oct – Dec:66(4): 271 – 3.
Trong nhieàu naêm qua, thuûng daï daøy ôû treû sô sinh thöôøng cho raèng khoâng coù nguyeân nhaân, laø “töï nhieân”(4). Nhöõng naêm gaàn ñaây döïa vaøo nhöõng chöùng côù laâm saøng, kinh nghieäm, thöïc nghieäm caùc taùc giaû ñaõ thay ñoåi quan nieäm veà beänh nguyeân cuûa thuûng daï daøy sô sinh. Theo Leone RJ Jr, Krasna IH, thoâng baùo 7 tröôøng hôïp trong ñoù coù 4 tröôøng hôïp coù nguyeân nhaân (bao goàm: vieâm ruoät hoaïi töû sô sinh 2, doø khí- thöïc quaûn 1, hoäi chöùng nuùt phaân su 1)(4). Caùc taùc giaû khaùc nhö Kuremu RT, Cem Sultan Kara, Akram J, Jaward(1,2,3) cuõng xaùc ñònh 30% - 40% nguyeân nhaân trong thuûng daï daøy sô sinh. Trong loâ nghieân cöùu cuûa
