!
!
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
Đỗ Thị Minh Hạnh
XÂY DỰNG CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ VÀ CHỈ TIÊU KINH
TẾ KỸ THUẬT ĐỂ ĐẢM BẢO HOẠT ĐỘNG BỀN VỮNG
CỦA NHÀ MÁY XỬ LÝ NƯỚC THẢI ĐÔ THỊ
Chuyên ngành: Công nghệ môi trường nước và nước thải
Mã số: 9520320-2
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ
Hà Nội - Năm 2019
!
!
Công trình được hoàn thành tại
Người hướng dẫn khoa học 1: PGS.TS.Trần Đức Hạ
Người hướng dẫn khoa học 2: TS.Phạm Tuấn Hùng
Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Hồng Tiến
Phản biện 2: TS. Lê Văn Long
Phản biện 3: PGS.TS Đỗ Khắc Uẩn
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp
trường họp tại Trường Đại học Xây dựng
Vào hồi giờ ngày tháng năm
Có thể tìm hiểu thêm luận án tại thư viện Trường Đại học Xây Dựng
1
!
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Việt Nam có dân số đô thị lớn thứ sáu trong khu vực Đông Á [25]. Tốc
độ đô thị hóa tại Việt Nam đang diễn ra một cách nhanh chóng, với dự
báo mỗi năm thêm một triệu cư dân đô thị mới. Tính đến hết ngày
4/12/2018, cả nước có 819 đô thị, bao gồm: 2 đô thị loại đặc biệt là Hà
Nội và Thành phố (ThP) Hồ Chí Minh, 19 đô thị loại I, 26 đô thị loại II,
46 đô thị loại III, 83 đô thị loại IV, 645 đô thị loại V. Ước tính đến năm
2020, dân số đô thị khoảng 44 triệu người, chiếm 45% dân số đô thị cả
nước, năm 2025, tổng số đô thị cả nước khoảng 1000 đô thị, trong đó,
đô thị từ loại I đến đặc biệt là 17 đô thị, đô thị loại II là 20 đô thị; đô thị
loại III là 81 đô thị; đô thị loại IV là 122 đô thị còn lại là các đô thị loại
V[30].
Trong khi đó hệ thống thoát nước (HTTN) và vệ sinh đô thị ở nước ta
với cơ sở vật chất kỹ thuật không đảm bảo về số lượng và chất lượng
nên phạm vi phục vụ rất hạn chế. Hệ thống cống thoát nước mới chỉ đáp
ứng 50-60% dân số đô thị ở các thành phố lớn và 30-40% ở các thành
phố vừa và nhỏ. Số lượng các nhà máy xử lý nước thải (NMXLNT) đã
xây dựng rất ít và hoạt động không hiệu quả nên lượng nước thải đô thị
xử lý đảm bảo các tiêu chuẩn môi trường không đáng kể. Theo Hội Cấp
thoát nước Việt Nam (2019), 37/63 địa phương có NMXLNT và 5 địa
phương đang xây dựng nhà máy xử lý nước thải (NMXLNT) sinh hoạt
tập trung [16]. Tuy nhiên, phần lớn, các NMXLNT đang hoạt động dưới
50% công suất thiết kế và xây dựng. Thậm chí có NMXLNT đã xây
xong nhưng đến nay vẫn không có nước thải để xử lý. Một trong những
nguyên nhân của sự bất cập này là các dự án thoát nước và xử lý nước
thải (XLNT) tập trung có chung các khó khăn trong lựa chọn công nghệ
và đấu nối nước thải [11].
Hiện nay, ở các đô thị Việt Nam, doanh thu từ các hoạt động nước thải
được tạo ra bằng cách áp dụng một khoản phần trăm thu phí đối trên tất
cả khách hàng tiêu thụ nước dựa vào Nghị Định 154/2016/NĐ-CP hoặc
giá dịch vụ thoát nước theo Nghị Định 80/2014/NĐ-CP. Theo Nghị định
154/2016/NĐ-CP về phí bảo vệ môi trường quy định phí bảo vệ môi
trường đối với nước thải sinh hoạt là 10% giá nước sạch là không đáp
ứng được nhu cầu quản lý và vận hành HTTN. Cũng đã có một số đô thị
hiện đã áp dụng giá dịch vụ thoát nước theo Nghị Định 80/2014/NĐ-CP
để huy động sự đóng góp của người sử dụng dịch vụ, giảm áp lực cho
ngân sách Nhà nước. Mức giá dịch vụ thoát nước các đô thị đang áp
dụng cho hộ gia đình cao hơn mức phí môi trường và dao động từ
2
!
khoảng 1.000 đồng – 2.600 đồng [34]. Giá dịch vụ thoát nước dù có cao
nhưng hiện vẫn thấp hơn mức giá thành XLNT khá nhiều.
Chi phí thực tế của hoạt động cần được trợ cấp từ ngân sách địa phương
do phí thu gom nước thải không thể đáp ứng chi phí vận hành và bảo
dưỡng (O&M). Thực tế hiện nay kinh phí cho công tác quản lý vận hành
HTTN chủ yếu phụ thuộc vào kinh phí hàng năm do UBND tỉnh/ thành
phố cấp qua sở Tài chính và phân bổ về sở Xây dựng. Doanh thu của
công ty cấp nước nằm trong hóa đơn của khách hàng tiêu thụ nước, với
doanh thu thường được tổ chức bởi cấp ThP hoặc cấp tỉnh để phân phối
lại tới các doanh nghiệp nước thải dựa vào ngân sách phê duyệt hàng
năm.
Ở các đô thị Việt Nam chỉ mới có 46 nhà máy XLNT (tính đến cuối năm
2019) nhưng nhiều nhà máy hoạt động không ổn định và không hiệu quả
(mặc dù phần lớn mới được xây dựng gần 10 năm trở lại đây) do nhiều
nguyên nhân khác nhau. Các nghiên cứu và đánh giá về tình trạng này
còn rất hạn chế và chưa đầy đủ. Vì vậy cần thiết phải phải xây dựng các
tiêu chí đánh giá sự hoạt động bền vững của các nhà máy đó. Căn cứ
vào các tiêu chí đánh giá và để giúp cho việc đưa ra giải pháp đảm bảo
cho các nhà máy XLNT hoạt động bền vững thì cần thiết phải xây dựng
các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật (KT-KT).
NMXLNT ThP Bắc Ninh được xây dựng theo nguồn vốn vay KFW
(CHLB Đức) và đưa vào vận hành vào năm 2013. Sau 5 năm hoạt động,
nhà máy đã góp phần lớn trong việc XLNT và cải thiện môi trường
nước ThP Bắc Ninh. Để đảm bảo độ tin cậy và khả năng ứng dụng, các
số liệu thu thập về quản lý và vận hành NMXLNT ThP Bắc Ninh được
đánh giá theo các tiêu chí và chỉ tiêu KT-KT đề xuất.
2. Mục đích nghiên cứu
-!Xây dựng các tiêu chí để đánh giá sự hoạt động bền vững của
NMXLNT đô thị.
-!Xây dựng các chỉ tiêu KT-KT để đảm bảo sự hoạt động bền
vững cho NMXLNT đô thị.
-!Áp dụng các tiêu chí để đánh giá và chỉ tiêu KT –KT để đảm
bảo sự bền vững trong hoạt động đối với NMXLNT ThP Bắc Ninh.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
-!Đối tượng nghiên cứu: Quản lý, vận hành và bảo dưỡng
NMXLNT đô thị
-!Phạm vi nghiên cứu: Các NMXLNT đô thị ở Việt Nam
4. Cơ sở khoa học của luận án:
3
!
Thông qua nghiên cứu lý thuyết về tính bền vững của NMXLNT; thu
thập, phân tích số liệu, tham vấn chuyên gia về hoạt động của
NMXLNT đô thị từ đó đề xuất các tiêu chí đánh giá sự hoạt động bền
vững của NMXLNT đô thị. Trên cơ sở các tiêu chí và tầm quan trọng
của từng tiêu chí đó, xây dựng các chỉ tiêu KT-KT để đảm bảo cho sự
hoạt động bền vững của các NMXLNT đô thị. Chỉ tiêu KT-KT giúp cho
các nhà vận hành xây dựng các giải pháp để đảm bảo cho NMXLNT
hoạt động bền vững là ý nghĩa thực tiễn của luận án.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở mục tiêu đề ra, luận án đã áp dụng các phương pháp nghiên
cứu sau:
-!Điều tra, thu thập các số liệu, tài liệu về các chỉ tiêu kinh tế kỹ
thuật khi lập dự án đầu tư và tình hình quản lý vận hành các NMXLNT
đô thị hiện nay tại Việt Nam;
-!Phân tích và đánh giá các tiêu chí kinh tế kỹ thuật của
NMXLNT đô thị;
-!Xây dựng bộ câu hỏi và tham vấn ý kiến các chuyên gia, các
cán bộ kỹ thuật trong lĩnh vực chuyên môn XLNT đô thị;
-!Áp dụng phương pháp phân tích thứ bậc (Analytic Hierarchy
Process-AHP) kết hợp với tham vấn chuyên gia để phân tích các tiêu
chí đánh giá và xây dựng các chỉ tiêu KT-KT đảm bảo sự hoạt động bền
vững của NMXLNT đô thị.
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu đề ra, nội dung và phương pháp mà
nghiên cứu sinh thực hiện được tóm tắt trên Hình 0.1.