Tiểu luận: Những cuộc phát kiến địa lý Châu Âu thời trung đại

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Tr

ng Đ i H c S Ph m Thành Ph H Chí Minh

ườ

ạ ọ ư ạ

ố ồ

ử

Khoa L ch S ị 

ữ

ế ị

ộ

ề Nh ng cu c phát ki n đ a lý Đ tài: châu Âu th i trung đ i ạ ờ

ế ị

GVHG: TS. Tr nhTi nThu n ậ ị SVTH: Tr n Bích D u- sp S 2B ử ầ MSSV: K37.602.022

1

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

2

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

L I M Đ U Ờ Ở Ầ

i

Văn minh là s k t h p đ y đ các y u t tiên ti n t i th i đi m xét đ n đ ự ế ợ ế ố ủ ầ ế ạ ể ế ờ ể

ườ . Các y u t

c a văn minh có h i loài ng ộ t o nên, duy trì, v n hành và ti n hoá xã ạ ế ậ ế ố ủ

th hi u g n l i là di ể ể ọ ạ s nả tích lu tri th c, tinh th n và v t ch t c a con ng ấ ủ ứ ầ ậ ỹ ườ ể ừ i k t

khi loài ng i hình thành cho đ n th i đi m xét đ n. ườ ế ể ế ờ

(Theo “Văn minh”-Bách khoa toàn th m ) ư ở

Nh v y i i qua ư ậ , L ch s văn minh th gi ế ớ là l ch s phát tri n c a loài ng ể ủ ử ử ị ị ườ

nhi u th k , t khi con ng ế ỷ ừ ề ườ ắ i xu t hi n đ u tiên trên Trái Đ t cho đ n nay. B t ệ ế ấ ầ ấ

nh ng ho t đ ng s khai nh săn b t, hái l m b ng các công c thô s , thì đ u t ầ ừ ạ ộ ượ ữ ư ụ ắ ằ ơ ơ

con ng i, nh vào trí tu và s c sáng t o c a mình, đã tìm tòi và t o ra nhi u th ườ ạ ủ ứ ệ ề ạ ờ ứ

t cho cu c s ng c a h .Vì v y, cũng có th nói r ng, l ch s nh ng n n văn c n thi ầ ế ử ữ ủ ọ ộ ố ể ề ậ ằ ị

minh th gi i v y. ế ớ i chính là l ch s c a trí tu và s c sáng t o c a loài ng ệ ạ ủ ử ủ ứ ị ườ ậ

Chúng ta đã bi i qua các bài gi ng c a giáo ế ế t đ n v l ch s văn minh th gi ử ế ớ ề ị ủ ả

i loài ng i đó xã viên. Trong m i th i đ i, xã h ỗ ờ ạ ộ ườ n i lên m t s vùng, mà ộ ố ổ ở h iộ cư

dân ở ể đi m t p h p đ ậ ợ ượ c các giá tr tiên ti n v ị ế ượ ộ t tr i trong nhi u lĩnh v c - hình ề ự

ổ ạ có tám n n văn minh l n đ ề

thành n n văn minh ề . Riêng th i ờ C Đ i ớ ượ ồ c th ng kê g m: ố

n n văề n minh Hy L p, n n văn minh La Mã,n n văn minh Tây Á, n n văn minh n Đ ề Ấ ề ề ạ

, n n văn minh trung Hoa, n n văn minh Maya và n n văn minh Andes , Tuy ộ ề ề ề

nhiên,nói đ n l ch s văn minh th gi góp ế ị ế ớ ử i,chúng ta cũng ph i nh c đ n s đóng ả ế ự ắ

ộ quan tr ng c nh ng cu c phát ki n đ a lý châu Âu th i trung đ i. Qua nh ng cu c ủ ữ ữ ế ạ ộ ọ ờ ị

i đã b t đ u m r ng vã v thêm vào b n đ th gi phát ki n đ a lý, con ng ị ế ườ ồ ế ớ i ắ ầ ở ộ ẽ ả

nh ng vùng đ t m i, nh ng mi n đ t h a. Và cũng t đó,con ng ấ ứ ữ ữ ề ấ ớ ừ ườ i đã b t đ u chinh ắ ầ

ph c th gi i t i nh ng mi n đ t xa xôi, và k t qu xu t hi n giai c p t s n và vô ế ớ ớ ụ ấ ư ả ữ ề ế ệ ấ ả ấ

ờ s n. Nh v y, nh ng cu c phát ki n này là m t trong nh ng ti n đ cho s ra đ i ả ư ậ ữ ữ ự ế ề ề ộ ộ

b n.V y, nh ng ti n đ c a các Phát ki n l n v đ a lý, quá trình c a ch nghĩa t ủ ủ ư ả ế ớ ề ủ ề ị ữ ề ậ

phát ki n đ a lý, và h u qu c a nó ra sao? ậ ả ủ ế ị

Thông qua bài ti u lu n “ ậ Nh ng cu c phát ki n đ a lý châu Âu th i trung ữ ộ ờ ế ể ị

Trang 3

i thi u và làm rõ h n v v n đ này. đ iạ ”, tôi s gi ẽ ớ ơ ề ấ ệ ề

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

PH N N I DUNG Ộ

Ầ

ạ

1. B i c nh l ch s th gi ị Ch đ phong ki n lâm vào tình tr ng kh ng ho ng suy vong và quan h t

i vào th i gian h u kỳ trung đ i ậ ủ

ả

ố ả ế ộ

ế ớ ề ị ộ ạ

ệ b n ư ả cượ m đ u b ng các cu c phát ki n l n v đ a lý. B i vì đ ở ủ ng cho s ra đ i c a CNTB và m đ u cho s ra đ i c a ch ở ầ ự ờ ủ ở ầ ự

ờ ạ ằ ờ ủ

ử ế ớ ế n y sinh.Giai đo n này ả phát ki n đ a lý m đ ở ườ ị nghĩa th c dân c n đ i. ạ

ế ự ậ

c xây d ng m t s ờ ế ượ ự ở ộ ố

n ướ ề ồ

ế ẳ ấ ạ

s n đã hình thành t ữ ạ

Ðây cũng là th i kỳ chính quy n quân ch chuyên ch đ ủ c ( Anh , Pháp, Tây ban nha, B đào nha,....) Lúc này là giai đo n quá đ , khi mà các đ ng c p phong ki n cũ đã suy thóai và ộ t ng l p th dân trung đ i, và khi mà gi a hai bên đ i ố ấ ư ả ừ ầ ờ ư ả b n ư ị ấ ắ ộ

ừ

giai c p t ớ đ ch nhau ch a bên nào th ng bên nào, lúc y qúi t c phong ki n b t tay v i t ế ắ ị đ tiêu tr phong ki n cát c và phong trào nông dân đang lên m nh. ạ ể t Ðây cũng là th i kỳ b t đ u nh ng cu c cách m ng v t ề ư ưở ứ ắ ầ ế ờ ữ ạ ộ

ữ ả ộ ứ ệ ư ả ng và văn hóa sâu ộ s n ti n b ), ế

s c ( đ u tranh gi a hai ý th c h tôn giáo ph n đ ng và ý th c h t ắ bi u hi n qua các phong trào c i cách tôn giáo, văn hóa ph c h ng. ể ứ ệ ả ấ ệ

ạ Trong giai đo n này, do tác đ ng c a nh ng đi u ki n kinh t ộ - xã h i và t ộ ữ ế

ớ ề ấ ế ổ ụ ư ệ ạ

ủ ự ự ẽ ủ ế ộ ớ

ng quy n. ư ủ ộ t ng m i, pnong trào c a nông dân và th dân n ra r t m nh m , bi n thành cu c ị ưở chi n tranh nông dân th c s , mang tính ch t hoàn toàn m i là th tiêu ch đ phong ấ ế ki n và v ế ề

ươ ấ ả ữ ế ỷ

ị ạ ử ở ế ạ

ọ ề c đó (th k XI-XV), cũng nh v i các th k ti p theo c a ch nghĩa t ướ ề ặ ệ ế ỷ ế ỷ ế ư ớ

ế ỷ ữ ậ

T t c nh ng đi u đó đã làm cho giai đ an các th k XVI - XVII, tr thành t trong l ch s , khác v ch t v i giai đo n phong ki n phát ấ ớ ư ủ ấ ấ ế t y u ẩ ng s n xu t đã bi u hi n r t rõ ràng và đ y ủ ệ ả ệ ấ ể ả ấ ợ

m t giai đo n đ c bi ộ tri n tr ể b n công nghi p ( th k XVIII - XIX ). Qui lu t nh ng quan h s n xu t t ả ph i phù h p v i tính ch t c a l c l ấ ủ ự ượ ả nhanh s tan rã c a ch đ phong ki n. ế ộ ự ế

ệ ớ ủ 1. Phát ki nế Phát ki n là tìm ra nh ng gì còn xa l t t ầ i đ ph c v cho nhu c u ụ ế ớ ể ch a bi ư ữ ế ạ

khám phá khoa h c,l i ích kinh tê, tìm hi u văn hóa, tôn giáo , ho t đ ng chính tr . ị ể ụ ạ ộ

3. Phát ki n đ a lý Phát ki n đ a lý là tìm ra nh ng vùng đ t m i,ch a t ng có con ng ớ

Trang 4

i, m c bi ọ ợ ế ị ị ế ch a đ đ n hay xa l ạ ư ượ ế ườ ặ ư ừ ữ t t i, đ ph c v cho nhu c u khám phá th gi ế ớ ầ ế ớ ấ ụ ụ i đ t chân ở ể

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

, trao đ i văn hóa gi a nh ng n n văn minh ph ị ườ ng, giao l u qu c t ư ữ ữ ổ

ng Tây. Và t ươ ng i ta cũng b sung ,hoàn ch nh vào b n đ đ a lý ươ ố ế đó,ng ừ ề ỉ ồ ị ườ ả ổ

r ng th tr ộ Đông và ph th gi i. ế ớ

II. Nguyên nhân và đi u ki n c a nh ng cu c phát ki n đ a lý

ệ ủ

ữ

ộ

ế

ề

ị

ở

ờ Châu Âu th i

Trung đ iạ .

Trong th i kì c đ i và s kì trung đ i, ng i châu Âu v n ch a giám v t qua các ổ ạ ạ ờ ơ ườ ư ẫ ượ

ng. Nh ng n i mà th ng nhân, và các nhà hàng h i châu Âu quen thu c ch đ i d ạ ươ ữ ơ ươ ả ộ ỉ

là nh ng b bi n quen thu c quanh châu Âu và Đ a Trung H i. Nh ng t n a sau ờ ể ữ ư ả ộ ị ừ ử

th k XV tr đi, ng i châu Âu đã t t đ i d ế ỉ ở ườ ổ ứ ch c nhi u cu c thám hi m v ộ ề ể ượ ạ ươ ng

ng bi n sang ph ng Đông. Trong s nh ng cu c thám v i m c đích tìm ra con đ ớ ụ ườ ể ươ ố ữ ộ

ẫ hi m này có 3 cu c thám hi m đ a l n nh t vào cu i th k XV, đ u th k XVI d n ấ ị ớ ế ỉ ế ỉ ể ể ầ ộ ố

ố đ n ba phát ki n đ a lí l ng danh “ Cu c hám hi m tìm ra châu Mĩ (1942) Crixt p ế ừ ế ể ộ ị

i n Đ (1497-1498) c a Vaxcô đ Côlômbô, cu c thám hi m vòng qua châu Phi t ể ộ ớ Ấ ủ ộ ơ

Gama và cu c thám hi m vòng quanh th gi ể ế ớ ộ ữ i (1519-1522) c a Magianlăng. Nh ng ủ

phát ki n đ a lí trên đã làm đ o l n quan đi m v trái đ t th i dó. Không đ y 50 năm ể ả ộ ế ề ấ ầ ờ ị

sau loài ng i đã bi t đ n h u h t các bi n các mi n đ t l ườ ế ế ầ ế ấ ạ ể ề

Hoàn c nh xã h i : Văn hoá Tây Âu th k V - X d a trên n n t ng n n kinh t ề ả ế ỉ ự ề ả ộ ế

cung t t ự ự ấ ể c p, s giao l u trao đ i r t h n ch , văn hoá vì v y cũng phát tri n ổ ấ ạ ự ư ế ậ

không đáng k .ể

công th ng các thành th , quan h T i th k XIV, v i s phát tri n kinh t ớ ự ế ỉ ể ớ ế ươ ở ị ệ

b n ch nghĩa d n d n hình thành và ngày càng l n m nh. Các nhà t s n xu t t ả ấ ư ả ủ ầ ạ ầ ớ ư

ng c a giai c p t t ưở ấ ư ả s n không còn ch u ch p nh n nh ng giáo lí phong ki n l ậ ế ỗ i ủ ữ ấ ị

i s huy hoàng c a văn hoá Tây Âu th i c đ i. H th i, h v n đ ng khôi ph c l ộ ọ ậ ụ ạ ự ờ ổ ạ ủ ờ ọ

tìm th y trong n n văn hoá c đ i nh ng y u t i cho mình ổ ạ ế ố ữ ề ấ phù h p v i mình, có l ớ ợ ợ

B c vào th i kỳ quá đ t ờ

ướ

ộ ừ ế ộ

ch đ phong ki n sang ch nghĩa t ế

ủ

ư ả

b n, xã h i Tây Âu ộ

, xã h i. M t m t, do s phát tri n c a s n xu t nên

n y sinh nhi u mâu thu n v kinh t ả

ề

ề

ẫ

ế

ể ủ ả

ự

ấ

ặ

ộ

ộ

nhu c u v nguyên li u, vàng b c ngày m t tăng.Các n

ề

ệ

ầ

ạ

ộ

ướ

ở ộ c Tây Âu đòi h i ph i m r ng ỏ

ả

th tr

ng đ trao đ i mua bán v i các vùng trên th gi

i.Th i gian này th tr

ị ườ

ế ớ

ể

ổ

ớ

ị ườ

ờ

ng c a giai ủ

Trang 5

đ đ u tranh ch ng l ể ấ ố ạ i nh ng trói bu c c a n n văn hoá trung c . ổ ộ ủ ề ữ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

s n Tây Âu ch trong ph m vi Châu Âu và thông qua vùng ph c n v i Ph

c p t ấ ư ả

ụ ậ

ạ

ớ

ỉ

ươ ng

Đông. Vi c buôn bán v i ph

ng Đông mà ng

ệ

ớ

ươ

ườ

i Châu Âu m i ti n hành còn r t h n ch . ế

ớ ế

ấ ạ

Các t ng l p vua chúa, quý t ầ ớ ộc t ng l p giàu có lúc b y gi ầ ấ ớ ờ ề cũng mong có nhi u

ti n, vàng đ ăn ch i hoang phí, và nhu c u v các m t hàng đ c s n, cao c p có ầ ặ ả ề ể ề ặ ấ ơ

ngu n g c t ng Đông nh tiêu, qu , tr m h ng, l a t ph ố ừ ươ ồ ế ầ ư ươ ụ ơ ằ t m (dâu t m t ), ngà ằ ơ

voi... tăng v t h n lên. Ph ng Đông trong trí t ng t ng c a h đ ọ ẳ ươ ưở ượ ủ ọ ượ c tô v thành ẽ

m t th gi i th n tiên giàu có trong các cu n truy n Ngàn l m t đêm, Cu n sách ế ớ ộ ệ ầ ố ẻ ộ ố

nh ng chuy n kì l .Vàng và gia v là đông c ch y u c a vi c tìm đu ng sang ữ ệ ạ ủ ế ủ ệ ơ ờ ị

M c khác,

các th

ng l

sang ph

ng Đông g p nh ng tr ng i khó khăn không tài

ặ

ượ

ộ

ươ

ữ

ặ

ạ

ở

c . M t trong nh ng con đ

nào kh c ph c đ ắ

ụ

ượ

ữ

ộ

ườ

ớ ng buôn bán ch y u c a châu Âu v i

ủ ế

ủ

ph

ng Đông là con đ

chinh n m trong tay

ươ

ườ

ng qua Đ a Trung H i , sau cu c Th p t ả

ậ ự

ộ

ị

ằ

ng

i Italia. M t s thành th Italia đã đ t đ

c c d ph n th nh trên th

ng l

này, Tuy

ườ

ộ ố

ạ ượ ơ ở

ồ

ị

ị

ượ

ộ

nhiên h v n ph a nh vào s mô gi

i c a ng

ọ ẫ

ự

ờ

ỉ

ớ ủ

ườ

i A R p, vì ng ậ

ườ

i A R p đã ki m soát toàn ể

ậ

ng buôn bán sang n Đ ho c là đi qua Ai C p và H ng H i , ho c là theo con

b con đ ộ

ườ

Ấ

ặ

ậ

ả

ặ

ộ

ồ

đ

ng sông Tig r và ph rát đ n v nh Ga T . Ng

i A R p l p nên hàng rào b t kh

ườ

ơ ơ Ơ ơ

ư

ế

ị

ườ

ậ ậ

ấ

ả

c phép

xâm ph m gi a n Đ va châu Âu , khi n cho không m t tàu buôn châu Âu nào đ ế

ữ Ấ

ạ

ộ

ộ

ượ

ng nhân châu Âu nào đ

c qua đó .

b neo trên H ng H i, Cũng nh không m t th ỏ

ư

ả

ồ

ộ

ươ

ượ

Ng

i lũng đo n hàng hóa n Đ , ng

ườ

i a R p tr thành ng ở

ậ

ườ

Ấ

ạ

ộ

ườ

i châu Âu ph i mua hàng ả

8-10 l n

hóa đó v i giá đ t t ớ

ắ ừ

ầ

M t con đ

ộ

ườ

ế ng buôn bán xuyên qua l c đ a châu Á đ n trung Qu c cũng đã mát h t

ụ ị

ế

ố

tác d ng do dân du m c c a các n

c Ápganistan thay nhau chi m gi

, Tuy nhiên trong

ụ ủ

ụ

ướ

ế

ữ

vi c buôn bán v i ph

ng Đông , nguy c b t c ch y u v n là do ng

i Th Nhĩ Kì

ệ

ớ

ươ

ơ ế ắ

ủ ế

ẫ

ườ

ổ

ng qua h c H i , v nh Ba T . Năm 1453 , khi đ qu c Badantium

chi m m t con đ ấ

ế

ườ

ư

ế

ắ

ả

ố

ị

ế chi m Côngxtăngtinôp r i chi m luôn Ti u Á và bán đ o Bancăng .Năm 1475 h chi m

ế

ế

ể

ả

ồ

ọ

Crimê. H c h i tr thành bi n c a h .T đó v sau h c h i và nh ng vùng đ t ng

i Th

ể ủ ọ ừ

ắ ả ở

ắ ả

ữ

ề

ấ

ườ

ổ

nên kh c li

t do chính sách kinh t

tàn b o c a ng

Nhĩ Kì chi m toàn tr ế

ở

ố

ệ

ế

ủ

ạ

ườ

i Th . H ổ

ọ

p đo t hàng hóa c a th

ng nhân m cách vô lí, khi n cho con đ

c ướ

ủ

ạ

ươ

ế

ộ

ườ

ủ ng buôn bán c a

ng

i châu Âu tr nên tuy t v ng

.Vi c tìm ra con đ

ng bi n sang Ph

ươ

ệ ọ

ở

ệ

ườ

ể

ươ

ộ ng Đông là m t

nhu c u c p bách c a ng

i Châu Âu.

ầ ấ

ủ

ườ

Ph ng Đông, khám phá nh ng vùng đ t m i. ươ ữ ấ ớ

Lúc đó ng i Tây Âu đã có nhi u ng i tin vào gi ườ ề ườ ả ầ thuy t Trái Đ t hình c u. ế ấ

Trang 6

H cũng đã đóng đ ọ ượ c nh ng con tàu bu m đáy nh n, thành cao, có kh năng v ọ ữ ả ồ ượ t

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

i đ u có la bàn và th c ph ng v , đi u đó đã tăng thêm s đ i d ạ ươ ng, m i tàu l ỗ ạ ề ướ ươ ề ị ự

ả Vào th i gian y, khoa h c –k thu t có nh ng ti n b đáng k . Các nhà hàng h i

ữ

ế

ể

ấ

ậ

ờ

ọ

ộ

ỹ

ng gió, b

c đ u hi u bi

b t đ u nghiên c u các dòng h i l u và h ắ ầ

ả ư

ứ

ướ

ướ

ể

ầ

ế ị

ạ t đ a lí c a các đ i ủ

d

ươ

ữ ng. S ti n b v ki n th c đ a lý, thiên văn, và k thu t hàng h i đã t o ra nh ng

ộ ề ế

ự ế

ứ

ậ

ả

ạ

ỹ

ị

đi u ki n đ m b o cho nh ng chuy n đi dài ngày trên bi n.Ng

i ta đã xác đ nh đ

ữ

ề

ệ

ế

ể

ả

ả

ườ

ị

ượ c

h

ng con tàu không ch b ng cách quan sát chi u gió, h i l u, màu n

ướ

ả ư

ỉ ằ

ề

ướ

ể c ho c chim bi n

ặ

mà còn b ng bi n pháp xác đ nh v trí c a tàu không c n v t chu n. La bàn cùng v i máy

ủ

ệ

ằ

ầ

ậ

ẩ

ớ

ị

ị

đo góc thiên văn đ

c s d ng trong vi c đ nh h

ng gi a các đ i d

ng bao la. Tr

ượ ử ụ

ệ

ị

ướ

ạ ươ

ữ

ướ c

kia ng

i ta ch đóng thuy n nh ,thành th p đáy b ng đ đi sông và ven bi n, nay cũng đã

ườ

ề

ể

ể

ấ

ằ

ỏ

ỉ

v đ ẽ ượ

c nh ng b n đ và h i đ có ghi các b n c ng. K thu t đóng tàu có nh ng b ế

ả ồ

ữ

ữ

ả

ả

ậ

ồ

ỹ

ướ c

ti n m i: tàu có bánh lái, có h th ng bu m l n, có sàn và boong đ có th đ t đ i bác.

ể ặ ạ

ệ ố

ế

ể

ớ

ồ

ớ

Nh ng ki u tàu m i đã xu t hi n. Ca-ra-ven tr

ữ

ể

ệ

ấ

ớ

ở

thành lo i tàu v ạ

t đ i d ượ ạ ươ

ng đ u tiên ầ

trong l ch s th gi

i.

ử ế ớ

ị

Nh ng cu c hành trình c a ng

i Châu Âu sang ph

ng Đông và tài li u ghi chép

ủ

ữ

ộ

ườ

ươ

ệ

i đi tr

c (nh Mác-cô Pô-lô, ng

i I-ta-li-a) cũng giúp cho các cu c phát

c a m t s ng ủ

ộ ố

ườ

ướ

ư

ườ

ộ

ki n đ a lí

các th k XV – XVI có đi u ki n d dàng h n.

ế

ị

ở

ế ỉ

ề

ệ

ễ

ơ

Tây Ban Nha và B Đào Nha đ u

c c tây nam Châu Âu ti p giáp v i Đ i Tây

ề ở ự

ế

ạ

ồ

ớ

D ng, và b bi n có nhi u th y th gan d và m t t ng l p quý t c th ủ

ờ ể

ộ ầ

ươ

ủ

ề

ạ

ớ

ộ

ượ

ế ng võ, hi u

chi n đã đ

ế

ượ

c rèn luy n.H n n a trong khi các n ữ

ệ

ơ

ướ

ộ c Tây âu còn đang b n r n trong cu c

ậ ộ

ộ n i chi n, khôi ph c chi n tranh thì B Đào Nha và Tây Ban Nha đã hoàn thành công cu c ộ

ụ

ế

ế

ồ

khôi ph c và có kì v ng phát tri n thành m t c

c này

ộ ườ

ụ

ể

ọ

ng qu c.Giai c p th ng tr các n ấ

ố

ố

ị

ướ

ng h nh ng chuy n đi tìm đ t m i mong chi m đ

ủ

ữ

ế

ế

ấ

ộ

ớ

ựợ

c nhi u c a c i đ tr thành giàu ủ ả ể ở

ề

có, h còn đ a ra l

i h a h n s phong v

ng và ban th

ng cho nh ng ai có nhi u công

ư

ọ

ờ ứ ẹ ẽ

ươ

ưở

ữ

ề

tr ng trong các chuy n v

ế ượ

ạ

t bi n. ể

quy t tâm cho nh ng thu th dũng c m. ỷ ủ ữ ế ả

II. Ti n trình phát ki n đ a lý

ế

ế Cho đ n tr

c th k XV, ng i châu Âu ch bi ế

ị ế ỷ

ướ ườ ỉ ế ố t có 3 đ i l c : Âu, Á, Phi n i ạ ụ

t c a ng li n nhau, chung quanh là bi n. Nh ng đ n th k XV nh ng hi u bi ư ế ỷ ữ ề ể ế ể ế ủ ườ i

châu Âu đ ượ c b sung b ng thuy t q a đ t hình tròn, nh v y mà h bi ấ ế ủ ờ ậ ọ ế ằ t r ng ằ ổ

mu n sang n đ thì có th đi b ng hai cách : Vòng châu Phi ho c v t đ i d ng đi Ấ ộ ặ ượ ạ ươ ể ằ ố

Trang 7

v phía Tây. ề

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

ả L ch s phát ki n đ a lí là l ch s c a hàng lo t ho t đ ng thám hi m dũng c m ạ ộ ử ủ ử ế ể ạ ị ị ị

i nh ng thành t u to l n. Nh i B Đào Nha, Tây Ban Nha n m trong s đ a l ư ạ ữ ự ớ ườ ằ ồ ố

nh ng ng i đ u tiên và tích c c nh t tham giai vào các ho t đ ng thám hi m , Vì ữ ườ ầ ạ ộ ự ể ấ

B Đào Nha và Tây Ban Nha có v trí thu n l ậ ợ ồ ị ạ i . Trong th i kì di n ra nh ng ho t ữ ễ ờ

hàng hóa c a 2 n c này khá phát tri n nh t là các đ ng thám hi m , n n kinh t ể ộ ề ế ủ ướ ể ấ

ấ thành th ven bi n . B dào Nha, Tây Ban Nha có nh ng h m đ i l n nh t lúc b y ộ ớ ữ ể ạ ấ ồ ị

gi c này ti n hành cu c đ u tranh m y trăm ờ i , v i nh ng th th y gan d . Hai n ủ ủ ữ ạ ớ ướ ế ấ ấ ộ

năm v i nh ớ ườ ủ i A R p , đ ng th i ph i đ u tranh ch ng s lũng đo n buôn bán c a ả ấ ự ạ ậ ồ ờ ố

ng i Italia . Cu c đ u tranh đó đã sinh ra các t ng l p quý t c th ườ ầ ấ ộ ớ ộ ượ ế ng võ, hi u

chi n. T ng l p này tham gia vào nh ng ho t đ ng thám hi m nh m b c u cho s ạ ộ ổ ứ ữ ế ể ằ ầ ớ ự

nghi p kinh t ệ ế đã lubg lay c a h rong cu c chi n tranh lâu dài gây nên. ộ ủ ọ ế

Nh ng cu c phát ki n đ a lí l n nh t do ng ế ữ ấ ộ ớ ị ườ ồ ậ i B Đào Nha, và Tây Ban Nha l p

nên , dĩ nhiên h k th a nh ng thành qu c a nhi u cu c thám hi m tr c đó . ọ ế ừ ả ủ ữ ể ề ộ ướ

Nhung ch nh ng phát ki n đ i lí c a ng ỉ ữ ủ ế ạ ườ ồ ế i B Đào Nha, Tây Ban Nha m i d n đ n ớ ẫ

l n nh t . h u qu kinh t ả ậ ế ớ ấ

1. Các chuy n đi c a hoàng t HENRI ủ ế ử

1.1. Ti u sể ử

Henri – Nhà hàng h iả (1393-1460)

Trong kho ng các năm t 1385 t i năm 1435, n c B Đào Nha có Vua John I ả ừ ớ ướ ồ

Trang 8

cai tr . Hoàng t k v nên đã t ị ử Henri d'Aviz th y mình đ ng th ba trong th t ứ ự ế ị ứ ứ ấ ừ ỏ b

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

ả Chính Tr mà quay sang lãnh v c Khoa H c và Thám Hi m. Henri đã đ t c s kh o ọ ặ ơ ở ự ể ị

ơ c u trên m m c c nam c a x B Đào Nha và m m đ t này nh th m t bao l n ứ ủ ứ ồ ư ể ộ ự ấ ỏ ỏ

nhìn ra ngoài đ i d ng bát ngát ạ ươ

Năm 1415 Henri thành l p tr ng hàng h i t i Sagres, mi n Nam Portugal. Ông ậ ườ ả ạ ề

đã t t p chung quanh mình m t s h c gi i đi bi n.Nh ng ng ụ ậ ộ ố ọ ả và nh ng ng ữ ườ ữ ể ườ i

này đã giúp ông chu n b nh ng cu c thám hi m b ng cách thành l p các toán chuyên ị ữ ể ằ ậ ẩ ộ

v hàng h i, thiên văn và h a đ đ a lý. Ông đã cho v ra nh ng b n đ m i. Henri ề ồ ớ ồ ị ữ ẽ ả ả ọ

Ông còn cho m i nhi u nhà bác h c A R p,và Do Thái t

còn cho xây c t m t đài thiên văn đ giúp các nhà th y th lái tàu b ng cách xác đ nh ủ ủ ể ằ ấ ộ ị

i làm v trí nh các vì sao. ị ờ ề ậ ọ ờ ớ

16, m i năm ông đ u cho đoàn thám hi m tìm hi u đ i d vi cệ T 14ừ ạ ươ ề ể ể ỗ ấ ng, phát xu t

Sagres đi v h ng Nam. t ừ ề ướ

Các con t u c a Hoàng T t ph ng đông tr v đã ch t đ y v i l a, h ầ ủ ử ừ ươ ấ ầ ả ụ ở ề ươ ng

li u, còn n u t châu Phi, mang theo vàng, ngà voi và các nô l da đen. Nh ng m c dù ế ừ ệ ệ ư ặ

c Hoàng T a thích b ng các bài r t đ t ti n, các hàng hóa k trên đ u không đ ấ ắ ề ể ề ượ ử ư ằ

ng trình v nh ng mi n đ t ch a quen bi t và v các vùng bi n ch a t ng có t ườ ữ ư ề ề ấ ế ư ừ ể ề

thuy n bè nào lui t i. Hoàng T Henri còn t ng nhi u ti n th ề ớ ử ề ề ặ ưở ứ ng cho nh ng tin t c ữ

liên quan t i b bi n phía tây c a châu Phi, t ng gió và các lu ng n ớ ờ ể ủ i h ớ ướ ồ ướ ả c ch y

trên Đ i Tây D ng. Ông chính là ng i đã m đ u nh ng chuy n đi c a ng ươ ạ ườ ở ầ ữ ủ ế ườ ồ i B

Đào Nha.

"Henri, nhà Hàng H i" m c dù có bi ặ ả ệ ư t hi u c a ông nh v y nh ng ông ch a ư ậ ệ ủ ư

t ng đi tàu m c dù ông có tinh th n c a m t nhà hàng h i. ừ ầ ủ ả ặ ộ

Trang 9

2. Cu c hành trình các con tàu c a Hoàng t Henri ủ ộ ử

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

• Ng

Cu c hành trình các con tàu c a Hoàng t Henri ủ ộ ử

• Ng

i B Đào Nha khám phá Châu Phi ườ ồ

• Ng

i B Đào Nha xuôi thuy n h ng v Châu Á ườ ồ ề ướ ề

i B Đào Nha đ n sinh s ng t i Brésil, Nam M ườ ồ ố ế ạ ỹ

Năm 1415, ng i B đã chi m đ c pháo đài Ceuta trên b bi n châu Phi, t ườ ồ ế ượ ờ ế ừ đó

h u nh năm nào h cũng t ầ ư ọ ổ ứ ch c nh ng đoàn thám hi m đi v phía Nam d c theo ể ữ ề ọ

b bi n châu Phi. ờ ể

Khi tìm đ ườ ả ng đi sang n Đ , các th y th B đã khám phá ra các nhóm đ o ủ ồ Ấ ủ ộ

Canaries, Madeira, Azores. M t thuy n tr ng c a Hoàng T ề ộ ưở ử Henri đã t ủ ớ ả i hòn đ o

i nh ng dòng n l n Canaries r i tr v B Đào Nha và mô t ớ ồ ở ề ồ l ả ạ ữ ướ c ch y m nh chung ạ ả

quanh đ o. S vi c này khi n cho Hoàng T Henri c Goncalo Velho, m t hi p sĩ ự ệ ử ử ế ệ ả ộ

quý phái, đi "tìm nguyên nhân c a dòng n c". Nh v y "Henri, nhà Hàng H i" là ủ ướ ư ậ ả

ng i đ u tiên tìm hi u các gi ng. ườ ầ ể i h n c a đ i d ớ ạ ủ ạ ươ

Năm 1419, h chi m đ c hòn đ o Porto Xanto do ng i Ý tìm ra tr c kia và ế ọ ượ ả ườ ướ

bi n đ o này thành thu c đ a. ị 1432 phát hi n ra qu n đ o Axo,1434 h đi qua ệ ế ả ầ ả ộ ọ

Pôatooc. Nh ng Henri không đ c ch ng ki n m t phát hi n l n lao nào đã t ng làm ư ượ ệ ớ ứ ừ ế ộ

cho đ t n c l6ng - B Đào Nha- tr thành b t t . Năm 1460 ông m t ng i B Đào ấ ướ ấ ử ồ ở ấ ườ ồ

Nha ch a đ t đ c nh ng phát hi n l n lao nào trên lĩnh v c đ a lí. Sau Henri ng ư ạ ượ ệ ớ ự ị ữ ườ i

Trang 10

B Đào Nha còn ti n hành nhi u cuoc5 thám hi m n a. ữ ể ế ề ồ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Năm 1445, h đ n đ c Cap Vert (mũi Xanh). ọ ế ượ

Năm 1472, h đ n V nh Guinée, ọ ế ị ể n i t n cùng c a vùng đ t châu Phi nhô ra bi n ơ ậ ủ ấ

và b t đ u khai thác nh ng l p đ t có vàng, sau đó h bi n n i n y thành n i buôn ắ ầ ọ ế ơ ầ ữ ấ ớ ơ

bán ngà voi, vàng , nô l và m t ph n gia v . H đem áo dài v i gai, h t c m vũ khí ệ ạ ườ ả ầ ộ ọ ị

và r u bán cho ng i da đen ượ ườ ở đây. Khi đ n v nh Guinée, h t ị ọ ưở ế ự ng đây là mõm c c

Đ nế

nam c a châu Phi, nên năm 1482 h cho xây d ng đây đ n Mina đ c p bóc. ự ở ủ ọ ể ướ ồ

1884 h đ n đ c c a sông CôngGô ọ ế ượ ử

Henri đã dùng nh ng đi u hi u bi ữ ề ể ế ồ ớ t do các th y th đem v đ v b n đ , v i ề ể ẽ ả ủ ủ

ứ m c đích s d ng trong các cu c thám hi m sau. Đ ng th i v i nh ng ki n th c ờ ớ ử ụ ụ ữ ể ế ộ ồ

ngày m t nhi u, cách đóng t u thuy n cũng ti n b . M t th t u bi n m i đ c ch ứ ầ ớ ượ ề ế ể ề ầ ộ ộ ộ ế

c. t o có tên là Caravelle, đã cho phép các th y th B Đào Nha có th đi xa h n tr ạ ủ ồ ủ ể ơ ướ

Tàu Caravelle

T năm 1416, m i năm đ u có m t đoàn thám hi m ra đi nh ng m i đoàn ch đi ừ ư ề ể ỗ ộ ỗ ỉ

đ c m t quãng ng n r i quay tr v .Năm sau, trên c s k t qu đã thu đ ượ ắ ồ ộ ở ề ơ ở ế ả ượ c,

Trang 11

đoàn khác l i B Đào Nha ạ i đi xa h n m t ít.Nh ng ti n b đó th t ch m ch p, Ng ế ữ ậ ạ ậ ơ ộ ộ ườ ồ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

ph i m t t i 82 năm m i đ n đ c n Đ (1416-1498).Trong các chuy n đi đó có ấ ớ ả ớ ế ượ Ấ ế ộ

hai cu c thám hi m l n là c a B.Dias (1450-1500) và Vasco da Gama(1469-1524). ủ ể ớ ộ

2. Các chuy n đi c a ủ Bartolomeu Dias(1450 - 1500) ế

a. Gi ớ i thi u ệ

Bartolomeu Dias (1450 - 1500), nhà hàng h i B Đào Nha. Năm 1457, Bartolomeu ả ồ

Dias đ c sinh ra B Đào Nha.Bartolomeu Dias đ n t m t gia đình quý t c B ượ ở ồ ế ừ ộ ộ ồ

i ta tin r ng Dias đ n t Đào Nha và cha c a ủ ông tham d tòa án B Đào Nha.Ng ự ồ ườ ế ừ ằ

m t gia đình c a các th y th và nhà thám hi m bao g m Joao Dias ng ủ ủ ủ ể ộ ồ ườ ề i đi thuy n

quanh Cape Bojador năm 1434 và Diniz Dias ng i phát hi n ra các qu n đ o Cape ườ ệ ầ ả

Verde.

Bartolomeu Dias đã đ c giáo d c t t nh t và v i trình đ c a mình Ông đã có ượ ụ ố ộ ủ ấ ớ

th đ ể ượ ạ c d y m t s ngôn ng , v t lý, hình h c, toán h c và thiên văn h c ọ ữ ậ ộ ố ọ ọ

Ông là thành viên c a tòa án B Đào Nha hoàng gia và t ủ ồ ổ ề ủ ch c tiêu đ c a ứ

Sailing Master c a con ng i c a cu c chi n Sao Cristovao B Đào Nha (San ủ ườ ủ ế ồ ộ

Christovao).

Bartolomeu Dias b. Cu c hành trình c a ủ ộ

Ngày10 tháng 10 Năm 1486: Vua John II c a B Đào Nha b nhi m Bartolomeu ủ ệ ồ ổ

Dias vao m t đoàn thám hi m đ lãnh đ o đ đi thuy n vòng quanh mũi phía nam ạ ề ể ể ể ộ ̀

ng th c a châu Phi v i hy v ng tìm ra m t tuy n đ ọ ủ ế ớ ộ ườ ươ ộ ng m i sang n Đ . Ấ ạ

Bartholomeu Dias, ng i đã t ng trông coi các kho c a hoàng gia Lisbon và đã đi ườ ủ ừ ở

m t chuy n tàu caravel xu ng b bi n châu Phi. Sau m i tháng chu n b lâu ngày, ờ ể ườ ế ẩ ố ộ ị

t ch c k l ổ ứ ỹ ưỡ ng, v i v n đ u t ớ ố ầ ư ớ ớ l n vào tháng b y ho c đ u tháng Tám, 1487, v i ặ ầ ả

hai caravels vũ trang, m i caravels năm m i t n và m t ươ ấ ộ tàu cung c pấ Dias chu n bẩ ỗ ị

r iờ Lisbon.Dias mang theo sáu ng ườ i châu Phi đã t ng có m t trong các chuy n thám ặ ừ ế

hi m B Đào Nha tr c đây. Dias cho h ăn u ng t , cho m c đ theo ki u ng ể ồ ướ ọ ố t ử ế ặ ồ ể ườ i

Âu, r i r i h ồ ả ọ ở ộ ố ơ ọ m t s n i d c b bi n, cùng v i nh ng m u hàng hóa nh vàng, ớ ờ ể ữ ư ẫ

b c, gia v và các s n ph m châu Phi khác, đ h dùng ki u "buôn bán câm" ch cho ạ ể ọ ể ả ẩ ỉ ị

nh ng ng i b n x bi t ng i B Đào Nha c n nh ng lo i hàng hóa nào. Sau khi ữ ườ ả ứ ế ườ ữ ạ ầ ồ

Trang 12

đã r i h t nh ng s gi ả ế ứ ả ữ châu Phi này, các con tàu c a Dias g p ph i m t c n bão ủ ộ ơ ặ ả

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

chuy n thành m t cu ng phong d d i. Nh ng con tàu ph i h bu m ch y tr ả ạ ữ ộ ữ ể ạ ộ ồ ồ ướ ơ c c n

ố gió b c trên bi n sóng l n trong 13 ngày và b gió đ a đi xa ra ngoài kh i r i xu ng ơ ồ ư ể ắ ớ ị

ạ phía nam c a bi n c . Đoàn th y th v a m i b s c nóng thiêu đ t c a xích đ o, ớ ị ứ ố ủ ủ ừ ủ ủ ể ả

gi ờ ạ đây tr thành ho ng lo n. "Và vì các tàu khá nh và bi n thì càng lúc càng l nh ể ả ạ ở ỏ

h n và không gi ng nh lúc h còn ơ ư ố ọ ở ế Guinea,... h ch n m trên tàu ch ch t". ỉ ằ ọ ờ

Nh ng c n bão đã qua đi và Dias căng t t c các cánh bu m và quay v phía đông, ư ơ ấ ả ề ồ

nh ng sau nhi u ngày v n không th y đ t đâu c . Quay lên phía b c 150 h i lý, ông ư ề ấ ấ ả ắ ả ẫ

v nh Mossel, b t ng th y nh ng dãy núi cao. Ngày 3 tháng 2, 1488, ông b neo ấ ờ ấ ữ ỏ ở ị

ờ n m vào kho ng 30 d m phía đông ch ngày nay g i là Mũi Town. Có v do ý tr i, ằ ẻ ả ặ ỗ ọ

c n bão đã th c hi n đ ơ ệ ượ ự c đi u mà không m t k ho ch nào có th th c hi n, vì nó ạ ể ự ộ ế ề ệ

đã đ a Dias vòng qua mũi c c nam c a châu Phi. Khi đoàn ng ự ư ủ ườ ờ i thám hi m lên b , ể

h b dân b n x ném đá đu i đi, Dias dùng cung b n ch t m t ng ọ ị ả ứ ế ắ ổ ộ ườ ả ế i b n x khi n ứ

h ph i b đi. Ông đi theo b bi n, đi thêm ba trăm d m n a đ n c a c a Great Fish ọ ữ ế ử ủ ờ ể ả ỏ ặ

River và vào v nh Algoa. ị

ề Dias mu n đi ti p vào n Đ D ng, đ hoàn thành ni m mong đ i c a nhi u ể ộ ươ ợ ủ Ấ ế ề ố

ể ả ữ ộ th k , nh ng đoàn th y th không mu n. "M t m i và kinh hoàng vì bi n c d d i ế ỷ ư ủ ủ ệ ố ỏ

mà h đã đi qua, t t c đ u cùng nhau b t đ u l m b m kêu ca và yêu c u không ọ ấ ả ề ắ ầ ẩ ẩ ầ

đ c đi xa thêm n a". L v tàu ượ ữ ươ ng th c còn r t ít và ch có cách quay nhanh tr ỉ ự ấ ở ề

xa tít phía sau. Sau khi h i ý v i các thuy n tr ng và m i ng l ươ ng th c còn ự ở ề ộ ớ ưở ọ ườ i

đ u ký vào quy t đ nh quay tr v , Dias đã đ ng ý. ề ở ề ế ị ồ

Trên đ ng v , h tr l ng th c mà h đã đ l i cách đây chín ườ ề ọ ở ạ i chi c tàu l ế ươ ể ạ ự ọ

i trên tàu. Ch còn ba ng i s ng sót và m t trong ba ng i này "quá tháng v i 9 ng ớ ườ ỉ ườ ố ộ ườ

vui khi g p l ặ ạ ệ i các b n nên đã ch t m t cách đ t ng t, vì đã quá đu i s c vì b nh ộ ố ứ ế ạ ộ ộ

t". Ng chi c tàu l ng th c r i đ t b nó, ch còn hai con tàu t ậ ườ i ta d hàng t ỡ ừ ế ươ ự ồ ố ỏ ỉ

ườ caravel quay v B Đào Nha vào tháng 12 năm 1488, sau m i sáu tháng và m i ề ồ ườ

t v t b y ngày lênh đênh trên bi n.Khi hai chi c tàu caravel tan nát vì th i ti ả ờ ế ề ớ ả i c ng ể ế

Lisbon, Christopher Colômbô đã có m t ặ ở ạ ấ đó đ đ i đoàn thám hi m. D o y ể ợ ể

Christopher Colômbô ch a có ti ng tăm gì. Ông r t quan tâm đ n k t qu chuy n đi ư ế ế ế ế ấ ả

c a Dias. Tháng12 năm 1488, Dias tr v ủ ể ệ ở ề Lisbon.Sau khi v ng m t,Ông đã th hi n ắ ặ

Trang 13

đ c cách đ ượ ể Vasco da Gamma ông năm 1497 mà đi kèm, nh ng ư ở ộ ị ấ m t v trí c p

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

i, nh xa nh là Cape Verde Islands, Vi c phát hi n ra các đo n xung quanh châu d ướ ư ư ệ ệ ạ

i châu Âu có th th Phi là quan tr ng b i vì, l n đ u tiên, ng ở ầ ầ ọ ườ ể ươ ớ ng m i tr c ti p v i ạ ự ế

n Đ và các ph n khác c a châu Á, b qua các tuy n đ ng b qua Trung Đông. Ấ ế ườ ủ ầ ộ ỏ ộ

Dias ban đ u đ c đ t tên là ầ ượ ặ Mũi H o V ng ả ọ là "Mũi bão" (Cabo das

Tormentas). Sau đó nó đ c đ i tên thành b i vua John II c a B Đào Nha đ n Cape ượ ổ ở ủ ồ ế

ế of Good Hope (Cabo da Boa Esperança) b i vì nó đ i di n cho vi c m m t tuy n ở ở ộ ệ ệ ạ

đ ng phía đông. và v i các thông tin vô giá cho chuy n đi thăm dò t ng lai c a B ườ ế ớ ươ ủ ồ

Đào Nha. Nh ng cu c thám hi m B Đào Nha đã đ c lãnh đ o b i ữ ể ộ ồ ượ ở Christopher ạ

Columbus , Vasco da Gama và Pedro Alvares Cabral t i s d ng các ấ ả t c nh ng ng ữ ườ ử ụ

b ng x p h ng do Bartolomeu Dias.S d ng kinh nghi m c a mình v i du l ch thám ả ử ụ ủ ệ ế ạ ớ ị

hiêm, Dias đã giúp trong vi c xây d ng các ự ệ Gabriel São và tàu anh em c aủ ̉

mình, Rafael Sao đã đ c s d ng b i ượ ử ụ ế ụ ở Vasco da Gama đi vòng quanh Cape và ti p t c

con đ ườ ng đ n n Đ . ế Ấ ộ Dias ch tham gia vào chân đ u tiên c a chuy n đi da Gama, ầ ủ ế ỉ

. Sau đó ông b m t trong các thuy n tr cho đ nế qu n đ o Cape Verde ả ầ ị ộ ề ưở ủ ng c a

chuy n thám hi m n Đ th hai, đ ng đ u là ể Ấ ộ ứ ứ ế ầ ạ Pedro Alvares Cabral . Đ i tàu này đ t ộ

c b bi n c a t i tr ớ ướ ờ ể ế ụ ủ Brazil , có tính s h u c a nó trong 1500, và sau đó ti p t c ở ữ ủ

ng v phía đông t i n Đ . t m ng g n Cape of Good Hope r ng ông h ướ ề ớ Ấ ộ Dias thi ệ ạ ằ ầ

presciently có tên là Cape c a bão. ủ B n tàu g p ph i m t c n bão l n đi mũi và b ộ ơ ả ặ ớ ố ị

m t, bao g m c Dias, ngày ngày 29 tháng 5 năm 1500. Dias không bao gi c vua ấ ả ồ đ ờ ượ

th ng công x ng đáng và ông tr thành con ng ưở ứ ở ườ ủ ủ i c a K Nguyên Khám Phá c a ỷ

B Đào Nha b quên lãng. Ông có trông coi vi c đóng nh ng tàu cho Vasco da Gama, ữ ệ ồ ị

nh ng không d ph n trong chuy n hành trình cao đi m c a Gama t ế ự ầ ư ủ ể ớ Ấ i n Đ . ộ

Ng i ta đã trông ch công trình thám hi m c a Dias đ c ti p n i mau chóng, ườ ủ ể ờ ượ ế ố

nh ng nó đã b trì hoãn do nh ng v n đ n i b B Đào Nha, do vi c k v ngôi ề ộ ộ ở ồ ế ị ữ ư ệ ấ ị

vua b gián đo n và nh t là do cu c tranh giành x y ra khi n B Đào Nha và Tây Ban ế ả ạ ấ ồ ộ ị

Nha đang đ ng bên b c a m t cu c chi n. ờ ủ ứ ế ộ ộ

Trang 14

3. Vasco da Gama (1460-1524)

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

c th nh t c a Vidigueira , là m t nhà thám hi m ng Vasco da Gama là bá t

(http://nhantai.vn/nhantai/158/TalentId/191/Nhan_tai_Vasco_da_Gama.aspx) ứ ấ ủ

ướ ể ộ ườ i

B Đào Nha, m t trong nh ng nhà hàng h i châu Âu thành công nh t c a K nguyên ả ấ ủ ữ ộ ồ ỷ

khám phá và là thuy n tr ng h m đ i đ u tiên đi th ng t ề ưở ộ ầ ẳ ạ ừ châu Âu đ n n Đ . ộ ế Ấ

3.1. Ti u sể ử

Vasco da Gama sinh kho ng năm 1460[1] ho c 1469[2] t i Sines b bi n phía Tây ặ ả ạ ở ờ ể

Nam c a B Đào Nha, có l là trong m t ngôi nhà g n nhà th Nossa Senhora das Salas. ủ ồ ẽ ầ ờ ộ

ủ Cha c a Vasco da Gama là Estêvão da Gama, m t k sĩ trong đ i gia binh c a ộ ỵ ủ ộ

Công t ướ ứ c x Viseu, Dom Fernando vào kho ng nh ng năm 1460. Dom Fernando c ả ữ ử

ông làm Alcaide-Mór (th hi n) x Sines và cho phép ông gi ủ ế ứ l ữ ạ i m t ph n thu thu ầ ế ộ

vi c làm xà phòng t ừ ệ ở Estremoz. Estêvão da Gama k t hôn v i Quý cô Isabel Sodré, ế ớ

con gái c a João Sodré. ủ

Ng i ta bi t r t ít cu c đ i Vasco da Gama khi còn nh , có gi thi ườ ế ấ ộ ờ ỏ ả ế ằ t cho r ng

ông h c trong m t th tr n trên đ t li n Évora, đó có l ông đã h c Toán h c và ấ ề ở ị ấ ộ ọ ở ẽ ọ ọ

ngh hàng h i, ng i ta cũng bi t r ng da Gama hi u bi t sâu v Thiên văn h c là ề ả ườ ế ằ ể ế ề ọ

nh đ c h c t nhà thiên văn n i ti ng Abraham Zacuto. ờ ượ ọ ừ ổ ế

i c ng Setúbal, phía Nam Năm 1492 vua João II c a B Đào Nha phái ông t ủ ồ ớ ả

Lisbon, và t i Algarve, t nh c c Nam c a B Đào Nha đ chi m l y nh ng con tàu ớ ữ ủ ự ể ế ấ ồ ỉ

p bóc tàu thuy n B Đào Nha trong th i bình, Vasco da Pháp nh m tr đũa vi c c ả ệ ướ ằ ề ờ ồ

Gama đã hoàn thành r t nhanh chóng và hi u qu công vi c đ c giao. ệ ượ ệ ả ấ

Trang 15

3.2. B i c nh ố ả

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

ẩ Năm 1460, Hoàng T Henri qua đ i. S ki n này đã làm tiêu tan đ ng l c thúc đ y ờ ự ệ ử ự ộ

các nhà thám hi m B . Nh ng vi c tìm hi u các mi n đ t m i đã không ng ng l ư ừ ể ể ề ệ ấ ồ ớ ạ i.

Đ ng Xích Đ o đ c Lopo Goncalves băng qua vào năm 1473 mà không m t th y th ạ ượ ườ ộ ủ ủ

nào b cháy thành than! Các thám hi m v n ti p t c nh ng s l ế ụ ố ượ ư ể ẫ ị ng vàng b c mang v ạ ề

c nhi u nh tr c, ng i th i đó đành hy v ng các h x không đ ứ ượ ư ướ ề ườ ờ ọ ở ươ ỏ ng li u. Câu h i ệ

c n Đ và mu n v y, châu Phi ph i là m t l c đ a tròn i đ đ t ra cho h là làm sao t ọ ặ ớ ượ Ấ ộ ụ ị ố ậ ả ộ

trong khi b bi n c a l c đ a này v n ti p t c tr i dài h ng v phía nam. ờ ể ủ ụ ị ẫ ế ụ ả ướ ề

Sau B Đào Nha, n c Tây Ban Nha b t đ u chi m đ c m t s h i c ng trên ồ ướ ắ ầ ế ượ ộ ố ả ả

c lân bang này. các mi n b bi n châu Phi. Đã x y ra m t s tranh ch p gi a hai n ả ờ ể ộ ố ữ ề ấ ướ

Đ dành riêng châu Phi cho mình và gi i quy t m i tranh ch p, n ể ả ế ấ ọ ướ ậ c B đã trông c y ồ

ủ vào v Giáo Hoàng. Trong nhi u th k , giáo h i Thiên Chúa đã t ng là tr ng tài c a ế ỷ ừ ề ọ ộ ị

các qu c gia theo Thiên Chúa giáo, nh ng nh h ư ả ố ưở ầ ng c a Giáo Hoàng đã b kém d n. ủ ị

Tuy th , t năm 1455, n c B Đào Nha đã nh n đ ế ừ ướ ậ ồ ượ ố ủ c m t lo t các công b c a ạ ộ

Giáo Hoàng cho h t t c các h i đ o và mi n đ t phía nam Cape Bojador. Năm ọ ấ ả ả ả ề ấ

ng qu c Aragon và Castile, đã 1478, Vua Ferdinand và N Hoàng Isabella c a các v ữ ủ ươ ố

xin Giáo Hoàng đ c quy n buôn bán v i x Guinea và đã b t ch i trong khi tàu buôn ớ ứ ị ừ ố ề ặ

Tây Ban Nha v n ti p t c đáp vào v nh Guinea đ tìm b t nô l ế ụ ể ắ ẫ ị ệ ả . T i b n c ng ạ ế

Seville, các con t u mang v dân nô l ề ầ ệ ứ da đen là nh ng hình nh quen thu c, ch ng ả ữ ộ

các ho t đ ng thám hi m c a ng i Tây Ban Nha t t ỏ ạ ộ ủ ể ườ ớ i các mi n đ t c a châu Phi. ấ ủ ề

Sau đó, n c Anh cũng xin phép Giáo Hoàng đ c quy n t i châu Phi và buôn ướ ượ ề ớ

bán. Tr c nh ng c nh tranh c a các qu c gia khác nhau, Vua B Đào Nha John II ướ ữ ủ ạ ố ồ

ng đi t bèn ra l nh cho Diego Cao th c hi n m t lo t các thám hi m đ tìm đ ệ ự ệ ể ể ạ ộ ườ ớ Ấ i n

Đ . Các t u vi n du c a Diego Cao đ ủ ễ ầ ộ ượ c cung c p các c t m c b ng đá, có ghi rõ ố ằ ấ ộ

b ng ti ng La Tinh, ti ng B và ti ng ằ ế Ả ậ ậ R p đ đánh d u nh ng n i tìm ra và nh n ữ ế ế ể ấ ồ ơ

ch quy n v cho n c B Đào Nha. Diego Cao đã đóng m t c t đá t i c a sông ủ ề ề ướ ộ ộ ồ ạ ử

Congo vào năm 1483 và m t c t khác t ộ ộ ạ ạ i Cape Cross, 22 đ phía nam c a Xích Đ o. ủ ộ

Nhà thám hi m Cao đã đi d c b bi n đ c 1,500 d m, t Cape St. Catherine t ờ ể ể ọ ượ ặ ừ ớ i

Cape Cross nh ng l c đ a châu Phi v n ti p t c tr i dài vô t n v phía nam. ẫ ế ụ ụ ị ư ề ả ậ

Năm 1487, Vua John l i phái Bartolomeu Dias v i ba t ạ ớ àu bi n, ch đích đi vòng ủ ể

Trang 16

l c đ a châu Phi và n u có th thì b t liên l c v i Vua Giáo Sĩ Prester John. K t qu ụ ị ạ ớ ế ế ể ắ ả

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

c gi kín nh tr c kia và sau này, ng c a các l n đi thám hi m c a Dias v n đ ủ ẫ ượ ủ ể ầ ữ ư ướ ườ i

ta đ c bi t r ng Bartolomeu Dias đã t c đ a đi m mà ngày nay là Luderitz, 520 i đ ượ ế ằ ớ ượ ị ể

ổ d m v phía tây b c c a Mũi H o V ng (Cape of Good Hope). M t tr n bão đã th i ặ ắ ủ ộ ậ ề ả ọ

con t u c a Dias vòng qua Mũi H o V ng và khi c n gió d u đi, Dias đã tìm n i trú ầ ủ ả ọ ơ ơ ị

n trong v nh Mossel r i sau đó, d i đ a đi m có tên hi n nay là Port ẩ ồ ị ươ ng bu m t ồ ớ ị ể ệ

Alfred. Trên đ ườ ấ ủ ng v , nhà thám hi m đã g i mũi đ t nhô ra bi n nhi u nh t c a ề ể ể ề ấ ọ

ph n phía nam c a châu Phi là Mũi Phong Ba (Cape of Storms) và v sau, Vua John đã ủ ề ầ

ng l t đ p. i t đ i tên là Mũi H o V ng, v i hy v ng ổ ả ọ ớ ọ t ở ươ ạ ố ẹ

T i lúc này, Xích Đ o đã đ c các t u bi n B Đào Nha v t qua nhi u l n và ạ ớ ượ ể ầ ồ ượ ề ầ

ể không m t th y th nào b đ t cháy thành than. Các truy n thuy t c v nh ng hi m ế ổ ề ữ ị ố ủ ủ ề ộ

nguy đã b bác b và đã có t u bi n vòng qua đ c m m c c nam c a châu Phi. ể ầ ỏ ị ượ ự ủ ỏ

Ng i Tây ph ng khi b ườ ươ ướ ạ c lên b , thám hi m các mi n đ t m i, đã g p các lo i ề ể ấ ặ ờ ớ

ạ th dân khác nhau. H a l c, g m giáo và áo giáp c a h đã cho phép h chi m đo t ủ ọ ỏ ự ươ ế ổ ọ

b t k món hàng nào mà h mu n có, ngay c khi th dân thù ngh ch, ch ng c . ự ấ ể ả ọ ố ổ ố ị

Cũng vào năm 1487 khi sai Dias đi thám hi m mi n bi n c c nam c a châu Phi, Vua ể ể ự ủ ề

John c a B Đào Nha còn g i đi hai phái đoàn cùng t i Aden theo đ ủ ồ ử ớ ườ ớ ng b , m t đoàn v i ộ ộ

ch đích tìm ra con đ ng đông, đoàn kia tìm cách ủ ườ ng d n đ n các n i giàu có c a ph ơ ẫ ế ủ ươ

c l nh đi qua Arabia đ t b t liên l c v i Vua Giáo Sĩ Prester John. Peroda Covilha đ ắ ạ ớ ượ ệ ể ớ i

n Đ . Ông này đã tìm th y con đ ng bi n mà các con t u H i giáo th ng chuyên ch Ấ ầ ộ ườ ể ầ ồ ườ ở

ng li u v t qua n Đ D ng đ t h ươ ệ ượ ộ ươ ể ớ Ấ i châu Phi. Nhà thám hi m th hai cũng thông ể ứ

th o ti ng ạ ế Ả ậ ụ ị R p nh Covilha, là Afonso de Paiva. Đoàn thám hi m này đi sâu vào l c đ a ư ể

châu Phi t phía đông b c, l c tìm t i x Ethopia ngày nay. ừ ắ ụ ạ ứ

Cũng gi ng nh các đi u tìm th y c a Bartolomeu Dias, khám phá c a hai đoàn thám ấ ủ ư ủ ề ố

c gi kín. Covilha đã t hi m k trên đ ể ể ượ ữ ớ i Calicut, là m t thành ph ộ ố ở ủ ứ Ấ phía tây c a x n

Đ (Calcuta ộ ở ề phía đông). T i n i này, các con thuy n g c a Trung Hoa và c a mi n ạ ơ ỗ ủ ủ ề

đông n Đ chuyên ch t i nào h ng li u, vàng b c, nào t l a và đ s ... Các m t hàng Ấ ộ ở ớ ươ ệ ạ ơ ụ ồ ứ ặ

quý giá này sau đó đ c chuy n t ượ ể ớ ị i v nh Ba T và t i mi n đông c a châu Phi. ề ư ủ ớ

Covilha th c ra không ph i là ng i châu Âu đ u tiên t ự ả ườ ầ i đ ớ ượ ộ c x n Đ . ứ Ấ

Tr c đó đã có các th ng nhân t Cairo đi theo bi n H ng H i, r i còn có nh ng lái ướ ươ ừ ả ồ ữ ể ồ

Trang 17

buôn khác t các thành ph Venice, Genoa..., t các x Pháp và Hòa Lan. Covilha sau ừ ố ừ ứ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

đó đã đi ng c v v nh Ba T và t ượ ề ị ư ớ ạ i Sofala, phía nam c a Beira thu c châu Phi. T i ủ ộ

ươ n i này, ông ta đã nghiên c u th y r ng n Đ D ng ti p n i v i Đ i Tây D ng ơ ấ ằ Ấ ộ ươ ố ớ ứ ế ạ

và nh v y, t châu Âu có th dùng đ ng bi n đ đi vòng phía d i châu Phi t ư ậ ừ ể ườ ể ể ướ ớ Ấ i n

Đ .ộ

Khi t i Cairo vào năm 1490, Covilha m i bi ớ ớ ế ệ t tin nhà thám hi m Paiva đã ch t. L nh ế ể

c a Vua John II b t ông ph i đ m nhi m s m ng c a Paiva b d . Covilha tìm ủ ứ ạ ả ả ỏ ở ủ ệ ắ

đ ng t c tri u đình c a vua x Ethopia và đã th y rõ không có v Vua Giáo Sĩ ườ i đ ớ ượ ứ ủ ề ấ ị

nào là Prester John c . Năm 1520 có m t phái đoàn khác c a tri u đình B Đào Nha ủ ề ả ồ ộ

c x Ethopia và đã g p l i đ i ông Covilha già nua t i tri u đình c a x này vì t ớ ượ ứ ặ ạ ạ ủ ứ ề

ủ Vua Ethopia đã không cho phép ông ta ra đi, nh ng ch c ch n là các báo cáo c a ư ắ ắ

Covilha cũng đã t i đ ớ ượ c tay c a Vua John II c a B Đào Nha. Sau khi v vua này ồ ủ ủ ị

ch t năm 1495, vua k ti p là Manuel v n ti p t c chính sách m đ ng t ế ụ ế ế ở ườ ế ẫ ớ Ấ i n Đ . ộ

Khi de Gama đ ượ ả ụ ể c 10 tu i, k ho ch trên b t đ u cho nh ng k t qu c th . ắ ầ ữ ế ế ạ ổ

Bartolomeu Dias đã quay tr l i sau khi đi vòng quanh Mũi H o V ng (Cape of Good ở ạ ả ọ

Hope), ông cũng thám hi m sông Rio do Infante (nay là sông Fish Nam Phi) và xác ể ở

ng b bi n ch a đ c bi ng Đông B c. đ nh r ng đ ằ ị ườ ờ ể ư ượ t t ế ớ i ch y th ng v h ẳ ề ướ ạ ắ

Nh ng cu c thám hi m trên b trong th i kì tr vì c a vua João II c a B Đào ờ ữ ủ ủ ể ộ ồ ộ ị

Nha cũng c ng c thêm lý thuy t cho r ng có th đi t i n Đ b ng đ ng bi n t ủ ế ể ằ ố ớ Ấ ộ ằ ườ ể ừ

Đ i Tây D ng. Pero da Covilhã và Afonso de Paiva đã đi theo tuy n đ ng t ươ ế ạ ườ ừ

Barcelona, qua Naples, Rhodes đ n Alexandria, và t đó đ n Aden, Hormuz và n Đ ế ừ Ấ ế ộ

tin vào lý thuy t này. ế

Vi c còn l ệ ạ i cho các nhà thám hi m là ph i xác nh n đ ể ậ ả ượ ệ ữ c m i liên h gi a ố

ế ố nh ng phát hi n c a Dias và nh ng ch ng c c a da Covilhã và de Paiva, và k t n i ệ ủ ớ ủ ữ ữ ứ

đ c nh ng đo n r i r c c a con đ ng th ng m i đ y ti m năng v i n Đ ượ ạ ờ ạ ủ ữ ườ ươ ạ ầ ớ Ấ ề ộ

c giao cho cha c a Vasco da Gama, sau đó đã D ng. Nhi m v này đ u tiên đ ụ ươ ệ ầ ượ ủ

đ c vua Manuel I c a B Đào Nha giao cho da Gama nh nh ng thành tích c a ông ượ ờ ữ ủ ủ ồ

trong vi c b o v nh ng tr m giao d ch d c b bi n châu Phi kh i s c ọ ờ ể ỏ ự ướ ệ ữ ệ ả ạ ị ủ p phá c a

ng i Pháp. ườ

3.3 Chuy n du hành đ u tiên ế ầ

Trang 18

H i trình chuy n du hành đ u tiên c a Vasco da Gama (1497 - 1499) ủ ế ầ ả

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

i s ch huy Ngày 8 tháng 7 năm 1497 h m đ i 4 kho ng 160 th th y đ t d ộ ủ ủ ạ ướ ự ỉ ạ ả

c a Gama, lúc y m i 28 tu i. Tàu c a Vasco da Gama r i c ng Lisbon đi vào mũi ủ ờ ả ủ ấ ớ ổ

h o v ng . 4 tàu bao g m: ả ồ ọ

1. Chi c São Gabriel : do đích thân Vasco da Gama làm thuy n tr ế ề ưở ế ng, m t chi c ộ

carrack n ng 178 t n, dài 27 mét, r ng 8,5 mét, bu m r ng 372 mét vuông, 150 th y th ủ ặ ấ ộ ồ ộ ủ

2. Chi c São Rafael ế ề : do Paulo da Gama anh trai c a Vasco da Gama làm thuy n ủ

tr ng; kích th ng t chi c São Gabriel. ưở c t ướ ươ ự ế

3. Chi c caravel Berrio : nh h n m t chút so v i hai chi c đ u, do Nicolau ế ỏ ơ ế ầ ộ ớ

Coelho làm thuy n tr ng. ề ưở

4. M t chi c tàu d tr không rõ tên : do Gonçalo Nunes làm thuy n tr ng, sau ự ữ ế ộ ề ưở

đó m t tích g n v nh São Brás, d c b bi n phía Đông châu Phi. ọ ờ ể ấ ầ ị

Có l do l ẽ ờ ủ i khuyên c a Dias, h i trình kỳ này đã không theo sát b bi n c a ờ ể ủ ả

mi n tây châu Phi mà vòng ra xa đ tránh các giòng n c không thu n ti n và các bãi ề ể ướ ệ ậ

i d ng đ c lu ng gió mùa và sau ba tháng, v t h n 4,000 đ t ng m. Da Gama đã l ấ ầ ợ ụ ượ ồ ượ ơ

c b bi n châu Phi t i v nh St. Helena, phía b c c a Cape d m, đoàn t u đã t ặ ầ i đ ớ ượ ờ ể ạ ị ắ ủ

Town. Sau đó đoàn thám hi m ti p t c đi qua Cape Agulhas, t i v nh Mossel. T i v nh ế ụ ể ớ ị ạ ị

này, Da Gama cho đóng m t c t ghi d u r i l i ti p t c d ấ ồ ạ ế ụ ộ ộ ươ ng bu m v h ồ ề ướ ng

đông. Trên đ ng đi, Da Gama đã đ t tên cho các đ a đi m nh Natal v i ý nghĩa là ườ ư ể ặ ớ ị

Ngày Sinh c a Chúa, hay giòng sông "Các Đi m Lành" (the River of Good Omens). ủ ề

Khi t i h i c ng Mozambique, Da Gama đã g p các th ớ ả ả ặ ươ ị ng nhân có hình dáng kỳ d ,

các ng i ườ Ả ậ R p và th dân buôn bán trên b n c ng. Sau đó, đoàn thám hi m t ế ể ả ổ ớ i

Mombasa, m t h i c ng R p s m u t r i t ộ ả ả Ả ậ ầ ấ ồ ớ ồ i Malindi, n i đã có m t c ng đ ng ộ ộ ơ

ng i n Đ c ng . M t s ng i theo Thiên Chúa giáo t i n i này đã khi n cho ườ Ấ ộ ố ộ ư ụ ườ ạ ơ ế

Da Gama tin r ng Vua Giáo Sĩ Prester John không xa đó, sâu vào trong đ t li n. ằ ở ấ ề

3.3.1 Vòng qua mũi H o V ng ọ ả

Ngày 16 tháng 12 năm 1497, h m đ i v t qua sông White (Nam Phi) n i Dias ộ ượ ạ ơ

đã quay tr l i, h ti p t c đi vào m t vùng n c ng i châu Âu ch a h bi t t i. Vì ở ạ ọ ế ụ ộ ướ ườ ư ề ế ớ

g n đ n L Giáng sinh, h đ t tên cho b bi n này cái tên Natal. ầ ờ ể ọ ặ ế ễ

Nh ng vùng đ t do ng i Ng r p ki m soát n m trên b bi n phía Đông ữ ấ ườ i ườ Ả ậ ờ ể ể ằ

Trang 19

châu Phi là m t ph n c a con đ ng th ầ ủ ộ ườ ươ ữ ng m i trên n Đ D ng. Lo s nh ng ộ ươ Ấ ạ ợ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

ng i đ a ph ng có th s căm ghét ng i theo đ o Thiên chúa giáo, da Gama đã ườ ị ươ ể ẽ ườ ạ

gi làm m t ng i H i giáo đ ti p ki n Sultan c a Mozambique. Ch mang theo ả ộ ườ ể ế ủ ế ồ ỉ

nh ng hàng hóa t m th ng, Vasco da Gama đã không th chu n b đ ữ ầ ườ ị ượ ố ậ c c ng v t ể ẩ

t và ng i dân đ a ph c n thi ầ ế ườ ị ươ ộ ng b t đ u nh n ra trò l a b p c a da Gama. B bu c ừ ị ủ ắ ầ ậ ị

ph i r i kh i Mozambique, da Gama r i kh i c ng và b n đ i bác vào thành ph đ ỏ ả ả ờ ố ể ắ ạ ỏ ờ

tr đũa. ả

3.3.2 Mombasa

Khi t c Kenya ngày nay, đoàn thám hi m ph i dùng t ớ ầ i g n đ a ph n n ị ậ ướ ể ả ớ ệ i bi n

pháp c p bóc nh ng tàu buôn r p v n ít khi đ c trang b đ i bác. H tr thành ướ ữ Ả ậ ố ượ ọ ở ị ạ

nh ng ng i châu Âu đ u tiên đ t chân đ n c ng Mombasa nh ng l i g p ph i s ữ ườ ư ế ả ặ ầ ạ ặ ả ự

ng và ph i nhanh chóng r i b n. căm ghét c a dân đ a ph ủ ị ươ ờ ế ả

3.3.3 Malindi

Tháng 2 năm 1498, Vasco da Gama ti p t c đi theo h ế ụ ướ ộ ủ ng B c, h m đ i c a ạ ắ

i dân ông ghé vào c ng Malindi, ng ả ườ ở đây có v thân thi n h n vì h đang có xung ơ ẻ ệ ọ

đây l n đ u tiên đoàn thám hi m ghi nh n đ đ t v i Mombasa và ộ ớ ở ể ầ ậ ầ ượ ự ặ c s có m t

i c a nh ng nhà buôn n Đ . H thuê m t nhà hàng h i và v b n đ ng ủ ẽ ả Ấ ữ ả ọ ộ ồ ộ ườ Ả ậ r p

t v gió mùa, ng i này đã giúp h m đ i đi n t ph n đ ng còn l hi u bi ể ế ề ườ ạ ầ ộ ố ườ ạ ế i đ n

Calicut (nay là Kozhikode) ở ờ ể b bi n phía Tây Nam n Đ . ộ Ấ

Vasco da Gama đ t chân đ n Calicut ngày 20 tháng 5 năm 1498 ế ặ

3.3.4 Calicut, India

Đoàn thám hi m đ n Calicut ngày 20 tháng 5 năm 1498. Đôi khi h ph i đ ng đ d ả ụ ộ ữ ể ế ọ

r p đ có th th ng l d i v i nh ng nhà buôn ng ộ ớ ữ i ườ Ả ậ ể ươ ể ượ ị ng v i nhà c m quy n đ a ầ ề ớ

ph ng. Cu i cùng thì da Gama cũng có th ki m đ c m t lá th nh ươ ể ế ố ượ ư ộ ượ ề ng quy n

ầ trao đ i hàng hóa, nh ng ngay sau đó ông cùng h m đ i ph i r i b n vì nhà c m ả ờ ế ư ạ ổ ộ

quy n cho r ng hàng hóa trên tàu c a da Gama là đ ph m pháp. Vasco da Gama gi ủ ề ạ ằ ồ ữ

đ c hàng hóa c a mình nh ng ph i đ l i vài ng i B Đào Nha v i m c đích m ượ ả ể ạ ủ ư ườ ồ ụ ớ ở

m t đi m giao d ch. ể ộ ị

3.3.5 Tr vở ề

Ngày 30 tháng 9 năm 1498, Vasco da Gama quy t đ nh cho đoàn t u r i Calicut , ầ ờ ế ị

Trang 20

và b t đ u nă đ n và đ i bác váo thành ph này.. D c đ ắ ầ ọ ườ ạ ạ ố ng tr v ng ở ề ườ i B Đào ồ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Nha c i n Đ gi t s ch nh ng ng i rên thuy n ướ ạ p s ch thuy n bè c a ng ề ủ ườ Ấ ộ ế ạ ữ ườ ề để

tr v B Đào Nha. H i trình qua n Đ D ng kéo dài 89 ngày và nhi u th y th ở ề ồ ộ ươ Ấ ả ủ ề ủ

đã m c b nh ho i huy t. Vì không đ ng ủ ệ ế ắ ạ ườ ầ i, Da Gama đành ph i h y b con t u ả ủ ỏ

Ngày 10-3 1499 Sao Raphael g n Mombasa, r i cu c tr v đã không g p khó khăn. ộ ở ề ặ ầ ồ

và cu i cùng ngày 18 t h v t ọ ề ớ i mũi H o V ng ả ọ ố ủ háng 9 năm 1499, đoàn t u c a ầ

Vasco da Gama đã v t i b n c ng Lisbon sau h n hai năm đi bi n, v t qua đ ề ớ ế ể ả ơ ượ ượ c

ng i đã ra đi. Đoàn 24,000 h i lý v i 44 th y th s ng sót trong s ủ ủ ố ố kho ng 160 ả ả ớ ườ

thám hi m đã đem v m t s l ng hành hóa nh giai v , t l a, đá quý, ngà voi… tr ề ộ ố ượ ể ị ơ ụ ư ị

giá g p 60 l n ti n dùng cho cu c vi n chinh. ề ễ ấ ầ ộ

Paulo da Gama ch t trên đ ng v vùng Azores còn Vasco da Gama đã quay ế ườ ề ở

c B Đào Nha vào tháng 9 năm 1499 , ông đ c th l i đ ạ ượ ồ ượ ưở ờ ệ ng h u hĩnh nh vi c ậ

hoàn thành t m b n đ mà nh ng nhà thám hi m B đã ph i v trong 80 năm. da ả ẽ ữ ể ấ ả ồ ồ

Gama đ c phong "Đô đ c n Đ D ng" (Admiral of the Indian Ocean) và đ ượ ộ ươ ố Ấ ượ c

quy n cai qu n vùng Sines. Vua Manuel I cũng ban t ề ả ướ ễ c Quý ngài (Dom) vĩnh vi n

cho da Gama, các anh ch em c a ông và t t c con cháu. Ông tr thành bá t ủ ị ấ ả ở ướ ủ c c a

Vidigueira, ng i B Đào Nha đ u tiên không mang dòng máu hoàng t c đ c phong ườ ồ ộ ượ ầ

ch c này. ứ

ủ Chuy n du hành c a Vasco da Gama cho th y rõ r ng b bi n phía Đông c a ờ ể ủ ế ấ ằ

châu Phi, vùng Contra Costa là c c kì quan tr ng cho l ự ọ ợ i ích sau này c a B Đào Nha, ủ ồ

vùng này cung c p n c ng t, l ng th c d tr , b n tàu và x các h i c ng ả ả ở ấ ướ ọ ươ ự ự ữ ế ưở ng

m c đ s a ch a thuy n, và n i trú chân khi th i ti t không thu n l ộ ể ử ờ ế ữ ề ơ ậ ợ ệ i. Ngoài ra, vi c

trao đ i h ng li u cũng s đóng góp ch y u cho kinh t c a B Đào Nha. ổ ươ ủ ế ệ ẽ ế ủ ồ

Th là gi c m phát hi n ra đ ơ ệ ế ấ ườ ng bi n sang n Đ nh th n tho i, cu i cùng ộ ư ầ Ấ ể ạ ố

đã đ c th c hi n. Sau đò ng ượ ự ệ ườ ồ i B Đào Nha gi a đ c quy n con đ ữ ộ ề ườ ng bi n này ể

trong g n 1 th k , đã t t đ ế ấ ổ ch c nhi u cu c hàng h i m i . Năm 1517 h bi ả ọ ế ế ứ ề ộ ớ

Trung Qu c năm 1542 h bi t đ n Nh t B n ọ ế ế ậ ả ố

3.4 Chuy n du hành th hai ứ ế

Ngày 12 tháng 2 năm 1502, m t l n n a da Gama cùng h m ộ ầ ạ đ i tàu chi n 20 ữ ế ộ

chi c kh i hành. Pedro Álvares Cabral đã đ c phái đ n n Đ hai năm tr c đó và ế ở ượ ế Ấ ộ ướ

Trang 21

i B đ c da Gama g i l i đã b gi t ch t, b n thân phát hi n ra r ng nh ng ng ằ ữ ệ ườ ồ ượ ử ạ ị ế ế ả

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Cabral cũng b t n công và ông ta ph i b n phá Calicut tr ả ắ ị ấ ướ c khi kh i hành t ở ớ i

Cochin, m t v ộ ươ ng qu c nh đã đón ti n Cabral r t n ng h u. ế ấ ồ ậ ỏ ố

Khi quay tr v vào tháng 9 năm 1503, da Gama đ c trao thêm quy n qu n lý ở ề ượ ề ả

c Vidigueira và Vila dos Frades. ả

3.5 Chuy n du hành th ba ứ ế

Vasco da Gama đ ượ c phái đ n n Đ l n th ba vào năm 1524 đ gi ứ ế Ấ ộ ầ ể ả ế i quy t

nh ng khó khăn c a ng i B Đào Nha c ch đ nh đ ữ ủ ườ ồ ở đây. Ban đ u da Gama đ ầ ượ ỉ ị ể

thay th Eduardo de Menezes trong vai trò ng i đ i di n c a thu c đ a B Đào Nha ế ườ ạ ệ ủ ộ ị ồ

trên đ t n Đ , nh ng ông đã m c b nh s t rét không lâu sau khi đ n Goa và ch t ắ ệ ấ Ấ ế ở ư ế ộ ố

Cochin vào đêm Giáng sinh năm 1524.

Đ u tiên, da Gama đ c chôn ầ ượ ở ố nhà th St. Francis thu c Kochi, sau đó hài c t ộ ờ

c a ông đ ủ ượ c chuy n v B Đào Nha và c i táng trong m t ngôi m l n ả ộ ớ ở ề ồ ể ộ

Vidigueira.

i n Đ Đ ng t ườ ớ Ấ ộ

3.6.Thành

qu ả

Vasco da

Gama là ng i đã ườ

đ u "k kh i ở ầ ỷ

nguyên vàng" cho

ả B Đào Nha H i ồ

c ng Vasco da ả

Gama Goa đ c đ t theo tên c a ông, tên ông cũng đ ở ượ ủ ặ ượ c đ t cho m t mi ng núi ộ ệ ặ

i 3 câu l c b bóng đá Brazil (trong đó có Club de l a l n trên M t Trăng. Có t ặ ử ớ ớ ạ ộ ở

Goa cũng Regatas Vasco da Gama) mang tên c a ông, câu l c b Vasco Sports Club ủ ạ ộ ở

đ c l y theo tên nhà hàng h i này. ượ ấ ả

Da Gama đ c x p th 86 trong danh sách 100 nhân v t nh h ng nh t c a l ch ượ ế ậ ả ứ ưở ấ ủ ị

Trang 22

s .ử

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Thành qu c a Vasco da Gama trong chuy n đi vòng qua phía nam c a châu Phi ả ủ ủ ế

i n Đ đã khi n cho nhà hàng h i này đ c x p hàng đ u trong các nhà thám đ t ể ớ Ấ ế ả ộ ượ ế ầ

hi m c a m i th i đ i . Các khó khăn g p ph i và các may r i đòi h i t i lòng cam ờ ạ ỏ ớ ủ ủ ể ặ ả ọ

ng đã khi n cho Vasco da Gama đ đ m và tài năng c a m t thuy n tr ủ ả ề ộ ưở ế ượ ụ c ca t ng

ng đ ng v i Christopher Columbus. t ươ ươ ớ

Vasco da Gama đã mang l i cho ng i châu Âu các quan ni m m i v th gi ạ ườ ớ ề ế ớ ệ ộ i, m t

i h n b i b n l c đ a. Th Gi i t nay đã đ n i không còn b gi ơ ị ớ ạ ở ố ụ ị ế ớ ừ ượ ề c m r ng cho nhi u ở ộ

ng c này tr thành m t trong nh ng đ qu c đ u tiên . ườ i khác thám hi m và khai thác n ể ướ ế ố ầ ữ ộ ở

4.Các chuy n đi c a Christopher Colombus(1451-1506) ủ ế

4.1 Ti u sể ử

Christopher columbus (1451-1506) là m t nhà hàng h i l n ng i Ý. Ông đã ả ớ ộ ườ

B Đào Nha, h c t p và nghiên c u nhi u ki n th c v đ a lí và s ng nhi u năm ề ố ở ồ ứ ề ị ọ ậ ứ ề ế

hàng h i.Christopher Columbus đ c bi t đ n nh m t nhà thám hi m vĩ đ i c a th ả ượ ế ế ư ộ ạ ủ ể ế

i đ u tiên phát hi n ra châu k XV. Cho đ n nay Columbus v n đ ỷ ẫ ượ ế c coi nh là ng ư ườ ầ ệ

M .ỹ Công cu c thám hi m b ng đ ể ằ ộ ườ ổ ế ng bi n, chuy n đi quan tr ng nh t và n i ti ng ế ể ấ ọ

nh t c a Christopher Columbus,đ c th c hi n vào năm 1492. ấ ủ ượ ự ệ

Cho đ n cu i th k 15,các h c gi ế ỷ ế ố ọ ả ề ộ v môn đ a d đ u cho r ng n u b ng m t ị ư ề ế ằ ằ

ng tây ,ng i ta có th t con t u bi n đi v h ể ề ướ ầ ườ i đ ể ớ ượ ậ c các x Trung Hoa và Nh t ứ

B n .Ng i th i đó ch a bi t r ng sau Đ i Tây D ng còn có l c đ a châu M và ả ườ ư ờ ế ằ ụ ị ươ ạ ỹ

m t đ i d ng bao la là Thái Bình D ng. ộ ạ ươ ươ

Sáng s m ngày 12 tháng 10 năm 1492, nhà hàng h i Christopher Columbus đã ả ớ

c lên b m t hòn đ o thu c châu m , m t mi n đ t ch a ai đ c bi t đ n.Đây b ướ ờ ộ ư ề ấ ả ộ ộ ỹ ượ ế ế

ể là m t s ki n l ch s ,đã m đ u m t s ki n l ch s , đã m đ u cho vi c tìm hi u ộ ự ệ ị ộ ự ệ ị ở ầ ở ầ ử ử ệ

Tân Th Gi i và d n t i vi c ph bi n n n văn minh tây ph ế ớ ẫ ớ ổ ế ề ệ ươ ng trên l c đ a này. ụ ị

Ông là con c a m t ng i th d t Giênôva (Italia). Lúc nh Christopher cùng ủ ộ ườ ợ ệ ở ỏ

em trai ph giúp cha trong vi c ch i len. ụ ệ ả ề Khi còn ít tu i Côlômbô đã tham giai nhi u ổ

chuy n đi bi n Đ a Trung H i. Năm 1476 ông đ n B Đào Nha v i t ể ở ị ớ ư ế ế ả ồ ộ cách là m t

nhà buôn . sau đó có vài l n ông đ n thu c đ a c a B Đào Nha . Ch ng h nh nh ộ ị ủ ế ẳ ạ ầ ồ ư

Trang 23

châu Phi ông đã có vài năm đ o Madâyra và Poóctoxăngta. Ông đã t ở ả ớ ậ i Anh, c n

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

đ ng, Ginê và nhi u n i khác trong nh t kí c a ông có gi đ đi bi n 23 năm và đã ọ ủ ề ể ậ ả ơ

nhìn t Đông sang Tây, ông dày công nghiên c u toán h c, thiên văn, đ h a . B ừ ồ ọ Ở ồ ứ ọ

Đào Nha ông gia nh p h i các th y th , tham gia các ho t đ ng thám hi m và làm ạ ộ ủ ủ ể ậ ộ

ngh v b n đ . Vào th i kì này ng i B Đào Nha đã thám hi m và trinh ph c toàn ề ẽ ả ồ ờ ườ ồ ụ ể

Tây Phi cho t i mũi H o V ng. Côlômbô n y ra ý đ nh đi t i các b các b bi n ộ ờ ể ở ớ ả ả ọ ị ớ

Ông xây d ng k ho ch và đ trình ế

vùng bi n phía Đông châu Á qua Đ i Tây D ng. ươ ể ạ ự ệ ạ

lên qu c v ng B Đào Nha nh ng không đ c ch p thu n, li n sang Tây Ban Nha ố ươ ư ồ ượ ề ấ ậ

i bi t nhìn xa trông r ng l Là m t ng ộ ườ ế ộ ạ i có nhi u kinh nghi m hàng h i nh các ệ ề ả ờ

chuy n vi n du.Sau nhi u năm nghiên c u v i các d n ch ng t và t ứ ứ ế ễ ề ẫ ớ ừ các h c gi ọ ả ừ

nh ng ng i đi bi n danh ti ng, 1485 Christopher columbus nh m t s b n bè có ữ ườ ể ế ờ ộ ố ạ

th l c đ trình k ho ch thám hi m c a mình lên Vua Ferdinand và N Hoàng ủ ế ự ữ ệ ế ể ạ

Isabella.Lúc b y gi ng th l c c a mình nên Vua và N Hoàng ấ ờ ,do mu n tăng c ố ườ ế ự ủ ữ

Tây Ban Nha đã ch p thu n yêu c u giúp đ c a columbus đi tìm vùng đ t m i . ỡ ủ ầ ấ ấ ậ ớ

ẫ Theo kí k t c a 2 bên, Côlômbô ph i gánh vác 1/8 t n phí c a chuy n đi và d n ế ủ ủ ế ả ổ

ng và quan toàn quy n đ t đai đ u chuy n đi này . Nh ng ông s tr thành Phó v ư ầ ẽ ở ế ươ ề ở ấ

m i khám phá. Sau khi ông ch t quy n đó đ c giao l i cho con cháu ông . Ôn cũng ế ề ớ ượ ạ

đ ng 1/10 s c a c i thu đ c h ượ ưở ố ủ ả ượ c sau chuy n đi c a vùng đ t m i ủ ế ấ ớ

Sau khi giành đ c s h tr c a các qu c v ng Tây Ban Nha ,nhà Vua và N ượ ự ỗ ợ ủ ố ươ ữ

Hoàng , Columbus là ng c v trên h i đ ườ ầ i đ u tiên thám hi m vùng bi n ch a đ ể ư ượ ẽ ả ồ ể

ấ v phía tây.Trong b n chuy n hành trình c a ông, ông đã phát hi n ra các vùng đ t ề ủ ế ệ ố

Bahamas,Hispaniola,Cuba,Dominica,Jamaica,Trung M và Nam M . Ông đã tìm đ ỹ ỹ ượ c

đ ng đi sang ph ng đông theo h ng tây. ườ ươ ướ

4.2 Hành trình c a ủ h i Christopher Columbus ả

Cu c thám hi m đ u tiên c a Columbus là vào ngày 3 tháng 8 năm 1492,đoàn ủ ể ầ ộ

th y th tham d bu i l c u nguy n r i columbus b c lên tàu Santa Maria.Lên ổ ễ ầ ệ ồ ự ủ ủ ướ

đ ườ ng sang phía tây v i ba chi c thuy n l n cùng 90 th y th ế ề ớ ủ ớ ủ r i c ng Panôt đi v ờ ả ề

.Sau h n 70 ngày lênh đênh trên m t bi n bao la tinh th n c a các th y th đ o Cana ả ầ ủ ủ ể ặ ơ ủ

trên t u d n b suy s p, đã đòi h i Christopher Columbus quay tr v nh ng vào lúc 2 ở ề ư ụ ầ ầ ỏ ị

gi sáng ngày 12 tháng 10, h đã th y đ c vùng đ t m i, Christopher Columbus và ờ ấ ọ ượ ấ ớ

Trang 24

i châu Âu đ u tiên đ t chân lên qu n đ o Caribe và hòn các th y th là nh ng ng ủ ủ ữ ườ ầ ặ ầ ả

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Còn th dâ đây g là đ o này là đ o Walting, thu c Bahama c a Salvador ả ủ ả ộ ổ ở ọ

i các hòn đ o mà ông đ t tên là Goanakhani.Sau đó ti p t c ra kh i và đã d ng l ế ụ ừ ơ i t ạ ạ ả ặ

Santa Maria de la Conception, Fernandina và Isabella…Ở phía nam đ o Goanakhani có ả

m t hòn đ o t ng đ i l n ông đ t tên là Phécđinan. Th dân đó có trình đ cao ả ươ ộ ố ớ ặ ổ ở ộ

đ o Goanakhani . H có nhà và bi h n th dân ổ ơ ở ả ọ ở ế ạ t dùng v i thô làm qu n áo . T i ả ầ

c vào thăm nhà c a th dân đây l n đ u tiên th y th Tây Abn Nha đ ủ ủ ầ ầ ượ ủ ổ

ấ Trên các đ o c a qu n đ o Bahama Côlômbô và các th y th c a ông th y ủ ủ ủ ủ ả ả ầ

nhi u trái cây l . Nh ng lo i trái cây này đi u đ ề ạ ề ượ ữ ạ c ông cho l y m u mang v ề ẫ ấ

Ngày 28-10-1942, ô lôm bô đ n m t hòn đ o r t l n ả ấ ớ ở ế ộ phía Nam đ o Ixabenla- ả

hòn đ o cuoi1 cùng c a qu n đ o Baham . Dó là Cuba nh ng Cô lôm bô l m dó là ư ủ ầ ả ả ầ

đ t đai thu c phía Đông châu Á. ấ ộ Ở ố ầ đây Cô lôm bô không tìm th y các thành ph s m ấ

ng li u. Ông th y làm là là không m t th dân nào bi t ti ng A u t, vàng và h ấ ươ ệ ấ ộ ổ ế ế

R p , m t th tioe6ng1 ma Cô lôm bô cho r ng ph bi n ổ ế ở ứ ằ ậ ộ châu Á. Th dân da đ ổ ỏ ở

đây là ng trong làng m c có nhi u nhà l n . H bi t tr ng ngô và ườ i da đ . H ỏ ọ ở ọ ế ồ ề ạ ớ

khoai tây . Đàn bà bi t d t v i bông, ế ệ ả ộ đàn bà và đàn ông hút thu c qu n b ng m t ấ ằ ố

thu c lá ố

Cô lôm bô đi xa h n n a v phía tây B c d c b bi n c a Cu Ba . Ông tin đây là ắ ọ ờ ể ủ ơ ữ ề

t c a ông , phía b bi n nghèo nàn cùa Trung Qu c. Theo tinh toán và hoe6u3 bi ờ ể ố ế ủ

Đông Trung Quóc là nh ng hòn đ o giàu có c a Nh t B n . Vì th ông ti p t c thám ậ ả ế ụ ủ ữ ế ả

hi m v phía Đông và phát hi n ra hòn đ o l n khác là Haiti có nhi u núi cao mà ông ả ớ ề ể ệ ề

đây nhi u vàng h n các hòn đ o khác. Vào g i là Hisolipala Cô lôm bô tìm th y ọ ấ ở ề ả ơ

ngày 6-12-1492, đoàn t u d ng l i b bi n phía b c c a đ o Hispaniola. i t ầ ừ ạ ạ ờ ể ắ ủ ả

Vào ngày 4-1-1493,Christopher Columbus đã quy t đ nh cho t u quay tr v .Hai ở ề ế ị ầ

con t u Nina và Pita ch t đ y ph m v t quý vàng b c, n trang, cùng nhi u th dân ấ ầ ữ ề ẩ ậ ạ ầ ổ

b b t cóc.Đ n ngày 15-3-1493, c hai con t u cùng c p c ng Palos. Christopher ị ắ ế ả ậ ả ầ

Columbus đ c Vua và N Hoàng Tây Ban Nha đón ti p t i tri u đình Barcelona. ượ ế ạ ữ ề

Columbus đã mô t v vài hòn đ o nh n m ngoài kh i mà ông cho r ng vào ả ề ỏ ằ ằ ả ơ

sâu bên trong là n ướ c Trung Hoa. Do v y Vua và N Hoàng Tây Ban Nha đã đ ng ý ữ ậ ồ

c Columbus đi thám hi m m t l n n a đ c g ng ti p xúc v i tri u đình Đ i Hãn. ử ộ ầ ữ ể ố ắ ề ể ế ạ ớ

Trang 25

Sau này, Columbus còn t ch c 3 cu c thám hi m n a.Vào tháng 9 năm 1493, ổ ứ ữ ể ộ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Christopher Columbus ra đi l n th hai và sau 21 ngày lênh đênh trên bi n, ông đã t ứ ể ầ ớ i

đ c phía b c c a qu n đ o Windward mà ông đ t tên là Dominica.Sau đó đi theo ượ ắ ủ ặ ả ầ

con đ ng vòng cung c a các đ o Leeward t i t n Puerto Rico và đ t tên các đ o là ườ ủ ả ớ ậ ặ ả

Santa Maria de Guadalupe, Santa Maria de Monserrate, Santa Cruz, ngoài ra còn khám

phá ra đ o Jamaica.Vào mùa xuân năm 1496, đoàn t u c a Christopher Columbus tr ầ ủ ả ở

v Tây Ban Nha và nhà hàng h i v n thuy t ph c Vua Tây Ban Nha r ng x Trung ề ả ẫ ụ ứ ế ằ

Hoa s p ắ ở trong t m thám hi m.Chính vì v y, tháng 5 năm 1498, Christopher ậ ể ầ

Columbus l i r i Tây Ban Nha, ra đi l n th ba,đi v h ng nam.L n này,h đã t ạ ờ ề ướ ứ ầ ầ ọ ớ i

ặ đ o Trinidad và đây là m t khám phá đ a d m i.Vài ngày sau, đoàn thám hi m đ t ả ị ư ớ ể ộ

ộ ụ chân lên đ ng b ng Orinoco, ti n hành kh o sát V nh Paria và nh n ra đây là m t l c ả ế ậ ằ ồ ị

i vùng b bi n c a Nam M .Mùa hè năm đ a l n. Christopher Columbus đã t ị ớ ớ ủ ể ờ ỹ

1502,Christopher Columbus t i Honduras mà ông t ng l m là bán đ o Mã Lai. Đ ớ ưở ầ ả ể

tranh đua v i Vasco da Gama c a B Đào Nha khi đó đã tìm th y n Đ , nhà hàng ấ Ấ ủ ớ ồ ộ

i Nicaragua và Costa Rica h i Columbus cho t u v phía nam, t ả ề ầ ớ , Panama và v nhị

Đarien Đi t i đây Cô lôm bô m i v l không có eo bi n đi sang n Đ D ng ớ ớ ỡ ẽ ộ ươ . Ấ ể

Trong cu c thám hi m l n này ,Columbus đã g p th t b i trong vi c tìm đ ấ ạ ể ệ ặ ầ ộ ườch t,ế

ng qu c v ươ ố qua châu Á, trong cu c đ nh c trên đ o Hispaniola và t ộ ị ư ả ạ i các n i khác. ơ

Côlômbô chán n n quay tr v Tây Ban Nha 7-10-1504 . Cũng th i gian này ả ở ề ờ

hoành h u Ixabenla ch t, v ng qu c Phécđinăng đ i s v i ông r t t i t . Ngày 29- ế ươ ậ ố ử ớ ấ ồ ệ ố

i cùng th i đã ch a đánh giá 5-1506 ông qua đ i rong c nh nghèo đói . Nh ng ng ả ữ ờ ườ ư ờ

h t s nghi p vĩ đ i c a ông. Th m chí đ i l c m i mà ông phát hi n không mang ế ự ạ ủ ạ ụ ệ ệ ậ ớ

tên ông, mà mang tên America, theo tên m nhà hàng h i Italia Merigô Vexpuxi. ả ộ ở

Amerigô t ng thám hi m châu Mĩ theo l i ông t i 4 l n vào năm ừ ể ờ ớ ầ

1497,1499,1501,1503. Ông nghiên c u mô t ứ ổ ộ ạ ụ châu Mĩ và kh ng đ nh đó là m t đ i l c ị ẳ

m i . Chính s phát hi n này c a Amerigô mà các l c đ a m i mang tên ông . T ự ủ ụ ệ ớ ớ ị ừ

1520 t t c cácb n đ trên th gi ấ ả ề ớ ả ồ i đi u s d ng đ a danh Merica.9 ị ề ử ụ

Trang 26

5. Chuy n đi c a ế ủ Amerigo Vespucci ( 9/ 3/1454- 22/2/1512)

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Amerigo Vespucci

Amerigo Vespucci (sinh 9/ 3/1454-m tấ 22/2/1512) là m t nhà buôn, nhà thám ộ

hi m và ng i v b n đ ng i Ý . Ông gi ể ườ ẽ ả ồ ườ ữ ể vai trò chính trong hai cu c thám hi m ộ

vùng b bi n phía đông c a Nam M t ờ ể ỹ ừ ủ ể 1499 đ n 1502. Trong chuy n thám hi m ế ế

ứ th hai, ông phát hi n ra r ng Nam M m r ng v phía nam h n là nh ng ki n th c ỹ ở ộ ứ ữ ế ề ệ ằ ơ

ng i châu Âu đã bi ườ ế ớ t. Đi u đó làm ông tin r ng vùng đ t này là m t l c đ a m i, ộ ụ ị ừ ề ấ

m t lu n đi m dũng c m vào th i đi m đó, khi các nhà thám hi m châu Âu. v t qua ể ể ể ậ ả ộ ờ ượ

Đ i Tây D ng đ u cho r ng h đã t ề ươ ạ ằ ọ i đ ớ ượ ọ ủ c châu Á (hay n Đ , theo cách g i c a ộ Ấ

ng i th i đó). Nh ng chuy n thám hi m c a Vespucci đ c bi t đ n r ng rãi ườ ữ ủ ể ế ờ ượ ế ế ộ ở

châu Âu sau khi hai báo cáo đ c xem là c a ông đ c xu t b n t ượ ủ ượ ấ ả ừ ế năm 1502 đ n

1504. Năm 1507, Martin Waldseemuller h c gi ng i Đ c v m t b n đ th gi ọ ả ườ ứ ẽ ộ ả ồ ế ớ i,

ủ trong đó ông đ t tên cho l c đ a m i là "America" (châu M ), l y theo tên c a ụ ấ ặ ớ ỹ ị

ế Vespucci là Amerigo.T m b n đ tr thành m t công trình l ch s , m ra nh ng ki n ồ ở ử ữ ả ấ ộ ở ị

th c m i v th gi i. H n th n a, vi c cái tên America l n đ u tiên xu t hi n t ớ ề ế ớ ứ ế ữ ệ ừ ệ ầ ấ ầ ơ

500 năm tr i ph i ng ngàng. Ngoài vi c đ t tên theo ướ c cũng khi n c th gi ế ả ế ớ ệ ặ ả ỡ

Amerigo Vespucci, cái tên America còn đ c xem là m t l ượ ộ ố i ch i ch v i nhi u ý ữ ớ ề ơ

nghĩa khác nhau nh “m i sinh” hay “mi n đ t không xác đ nh”. ư ề ấ ớ ị

M t câu h i đáng chú ý là t ỏ ộ ạ ụ i sao Christopher Columbus tìm ra Châu M mà l c ỹ

i mang tên America? Câu h i này đã đ c l ch s tr l đ a này l ị ạ ỏ ượ ị ử ả ờ ữ i. Vào gi a nh ng ữ

i Ý mang tên năm 1499 và 1502, m t nhà buôn đ ng th i cũng là nhà thám hi m ng ồ ể ộ ờ ườ

Trang 27

Amerigo Vespucci đã th c hi n hai cu c thám hi m vùng bi n phía đông c a Nam ủ ự ể ệ ể ộ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

ế M Châu. Ông Vespucci đã đi xu ng phía nam xa h n b t kỳ nhà thám hi m nào đ n ể ấ ố ơ ỹ

tr c ông. Khác v i Columbus, ông không nghĩ r ng vùng đ t mà ông đang thám ướ ấ ằ ớ

hi m là Á Châu, mà tin r ng đây chính là m t vùng đ t m i đang đ c khám phá. S ể ấ ằ ộ ớ ượ ự

khám phá ra tân th gi i c a ông đã đ c gi i báo chí t ế ớ ủ ượ ớ ườ ng thu t khi n ông tr nên ế ậ ở

i đ c v l n i ti ng kh p Âu Châu. Vào năm 1507, b n đ th gi ổ ế ồ ế ớ ượ ả ắ ẽ ạ ớ i và in ra v i

ph n đ t Châu M đ c đ t tên là America, l y t tên Amerigo c a ông. Tên ỹ ượ ấ ầ ấ ừ ặ ủ

America sau đó gây nhi u tranh lu n và nghi v n v câu h i ai m i th t s là ng ậ ự ề ề ấ ậ ớ ỏ ườ i

đ u tiên tìm ra Châu M ; Christopher Columbus tuy tìm ra Châu M vào năm 1492 ầ ỹ ỹ

nh ng vì nh m t ư ầ ưở ớ ng là Á Châu nên ông đã không tin là đã tìm ra m t l c đ a m i, ộ ụ ị

trong khi Amerigo Vespucci tuy đ n sau, nh ng là ng i kh ng đ nh đó là m t vùng ư ế ườ ẳ ộ ị

đ t m i. Dù sao đi n a, n u không có cu c thám hi m c a Christopher Columbus thì ộ ấ ữ ủ ể ế ớ

ch c ch c Amerigo Vespucci s không có c h i đ k t lu n là Châu M đã đ ơ ộ ể ế ẽ ậ ắ ắ ỹ ượ c

tìm ra và ng i Âu Châu s không có c h i đ khai phá tân th gi i. ườ ơ ộ ể ế ớ ẽ

Đã có r t nhi u ý ki n cho r ng Amerigo Vespucci “c ế ề ằ ấ ướ p công” c a Columbus ủ

khi l c đ a m i đ ị ớ ượ ụ ế c g i là America. Nh ng chính Columbus không ng h ý ki n ư ủ ọ ộ

này. Ông nói r ng “Vespucci x ng đáng nh n đ ng đó nh công s c lao ậ ượ ứ ằ c ph n th ầ ưở ứ ờ

đ ng c a mình”. ủ ộ

ư Vespucci đ t chân lên “America” đúng 10 năm sau Columbus (năm 1502), nh ng ặ

“công s c” c a ông l i vô cùng quan tr ng: trong khi Columbus h t coi đây là Trung ủ ứ ạ ế ọ

Qu c l i đ n Nh t B n, thì Amerigo Vespucci kh ng đ nh nó là m t l c đ a m i, và ố ạ ế ộ ụ ị ậ ả ẳ ớ ị

là ng i đ u tiên g i nó là Novus Mundus, Tân Th Gi i. ườ ầ ế ớ ọ

L ch s th c m t l c đ a, m t khái ni m, m t hàm s hay ử ườ ị ng nh th . Tr ư ế ướ ộ ụ ệ ộ ộ ố ị

m t phân t i đ u tiên tìm ra th ng không t nh táo b ng nh ng ng ộ ử , nh ng ng ữ ườ ầ ườ ữ ằ ỉ ườ i

c. Và chính nh ng ng i k th a y m i là k trao cho th đ c tìm ra v n i b ố ướ ữ ườ ế ừ ấ ứ ượ ẻ ớ ị

th đích th c c a nó trong l ch s . ử ự ủ ế ị

6. Cu c hành trình c a Fernand de Magellan ủ ộ

6.1 Ti u sể ử

ầ Fernand de Magellan - nhà hàng h i n i ti ng, th c hi n chuy n thám hi m đ u ả ổ ế ự ệ ế ể

Trang 28

tiên vòng quanh trái đ t (1519 - 1522). ấ Ông đã tham gia nhi u chuy n đi bi n men ề ể ế

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

theo b bi n Tây Phi và Đông Phi. Ông luôn có hoài b o v t trùng d ờ ể ả ượ ươ ế ng, đ n

nh ng chân tr i xa l . ữ ờ ạ

Magellan sinh vào kho ng năm 1480 t i Trás-os- ả ạ Sabrosa, g n ầ Vila Real, t nh ỉ

Montes, mi n b c B Đào Nha. Cha ông là Rui de Magalhães (ông n i là Pedro ề ắ ồ ộ

Afonso de Magalhães và bà n i Quinta de Sousa) và m Alda de Mesquita, gia đình ẹ ộ

ông có các anh em Duarte de Sousa, Diogo de Sousa và Isabel de Magalhães. Sau khi ba

m m t vào năm ông lên m i, ông tr thành c u bé giúp vi c cho ẹ ấ ườ ệ ậ ở Hoàng h u Leonor ậ

trong tri u đình Hoàng gia B Đào Nha theo truy n th ng c a gia đình. ủ ề ề ồ ố

6.2.Hành trình c a ủ Magellan

Sau phát ki n đ a lí c a Cô lôm bô ng i Tây Ban Nha càng b c n khát vàng làm ủ ế ị ườ ị ơ

ữ cho kích đ ng, h ti p c lao vào cu c tìm ki m vùng đ t m i. M t trong nh ng ọ ế ụ ế ấ ộ ộ ớ ộ

ng i chu n b đi u ki n cho cu c thám hi m vòng quanh th gi i là Magienlăng và ườ ế ớ ề ệ ể ẩ ộ ị

Banboa . Ông là ng i Tây Ban Nha b ch n sang châu Nĩ . Tháng 9-1513 Bboa t ườ ỏ ố ổ

ng trinh n i ti ng qua eo bi n Panama v i m c đích làm giàu . ch c m t cu c tr ộ ứ ộ ườ ổ ế ụ ể ớ

Cùng đi v i ông có 200 ng i Tây Ban Nha và 1000 ng ớ ườ ườ ế i th dân Anhđiêng . Đ n ổ

ngày th 25 Boboa t m t đ nh núi cao đã th y m t bi n n c mênh mông c a thái ứ ừ ộ ỉ ể ấ ộ ướ ủ

Bình D ng. Ông là ng ươ ườ ươ i châu Âu đ u tiên có vinh d nhìn th y Thái Bình D ng ự ầ ấ

mà khi đó g i là Nam H i . Sau đó ông t ả ọ ổ ứ ươ ch c m t cu c thám hi m Tái Bình D ng ể ộ ộ

c Pêru th n bí nco1 r t nhi u vàng nh try n thuy t c a ng đ tìm ra n ể ướ ế ủ ư ề ề ấ ầ ườ i

AnhĐiêng. Song b nghi ng là m u ph n ông b v ng qu c Tây Ban Nha s t ị ươ ư ả ờ ị ử ử ố

Nh ng phát hi n c a Boboan có nh h ệ ủ ữ ả ưở ng m nh m , tr c ti p đ n cu c thám ự ế ẽ ế ạ ộ

hi m l ng danh c a Magienlăng , cu c hành trình vòng quanh th gi i (1519- ừ ủ ể ế ộ ớ

1522).Magienlăng là ng i thu c quý t c dòng dõi B Đào Nha va đ c giáo d c khá ườ ộ ộ ồ ượ ụ

nhi u. ề Vào tháng 3, 1505, ở ổ ứ tu i 25, Magellan gia nh p h m đ i g m 22 tàu, đ ng ộ ồ ậ ạ

đ u là ầ Francisco de Almeida ,Phó V ng đ u tiên c a n Đ thu c B Đào Nha. ầ ủ Ấ ươ ộ ộ ồ

c tìm th y trong biên niên s các cu c chi n tranh M c dù tên c a ông không đ ủ ặ ượ ử ế ấ ộ ở

n Đ , nh ng đi u còn l i ng i ta bi t v ông là ông đã tr i qua tám năm Goa, Ấ ữ ề ộ ạ ườ ế ề ả ở

Cochin và Quilon. Ông đã tham d m t vài tr n đánh, bao g m năm ự ộ ồ tr n Cannanore ậ ậ

1506, n i ông đã b th ng. Năm 1509, ông d ị ươ ơ ự tr n đánh Diu ậ và sau đó đi cùng th yủ

Trang 29

th đoàn c a cách S th n đ u tiên c a B Đào Nha ủ Diogo Lopes de Sequeira v i t ớ ư ủ ứ ầ ủ ầ ồ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

i anh em h đ n ế Malacca. Trong th y th đoàn còn có b n ông và có th là ng ủ ủ ể ạ ườ ọ

Francisco Serrão. Tháng 9, sau khi đ n Malacca, chuy n đi tr thành th m h a khi h ế ế ả ọ ở ọ

r i vào m t âm m u t n công và ph i rút lui. Trong d p này Magellan đóng m t vai trò ơ ư ấ ả ộ ộ ị

then ch t giúp không cho đoàn h i hành không b tiêu di t hoàn toàn, ông đã c nh báo ả ố ị ệ ả

Sequeira và chi n đ u dũng c m c u Francisco Serrão, ng i v n đã lên b tr ứ ế ả ấ ườ ố ờ ướ c

cu c t n công. Sau đó, ông đ c chú ý t i và thăng ch c. ộ ấ ượ ớ ứ

Trong các năm 1505-1512 ông tham gia các chuy n h i hành c a B Đào Nha ủ ế ả ồ

n Đ D ng Malaysia) trong các năm 1509 và 1511. đ n ế Ấ ộ ươ , 2 l n đ n Malacca (nay là ế ầ

Thi t l p d án b i b ng con đ ế ậ ơ ằ ự ườ ộ ng phía Tây đ n qu n đ o Molucca (nay thu c ế ả ầ

Indonesia), nh ng ông b lo i b i vua B Đào Nha, do chuy n h i hành c a ị ạ ở ủ Vasco da ư ế ả ồ

ng phía đông g n h n đã đ c l p nên. Gama, m t con đ ộ ườ ầ ơ ượ ậ

Năm 1517, Magienlan đ n thành ph Sêvila (Tây Ban Nha) đ c hoàng đ Tây ế ố ượ ế

Ban Nha u ái giúp đ . Năm 1518, ông c i con gái nhà quý t c quy n th Tây Ban ư ỡ ướ ế ề ộ

ủ Nha. Hoàng đ Tây Ban Nha trích công qu chi phí cho chuy n thám hi m c a? ể ế ế ỹ

Magienlan nh mua s m tàu bè, vũ khí, chiêu m th y th ... ộ ủ ư ủ ắ

Và vào ngày 20 tháng 9 năm 1519, 5 chi c tàu v i h i đoàn 265 ng i d i s ớ ả ế ườ ướ ự

lãnh đ o c a c ng San Lucar de Barrameda đi tìm eo bi n Tây ạ ủ Magellan kh i hành t ở ừ ả ể

Nam t ừ Đ i Tây D ng ươ đ n,ế đ u tiên đoàn thám hi m đi ti7i Can sau đó g theo ể ầ ạ ọ

đ ng tây Nam đi t i b bi n Braxin . Cu i tháng 11 -1519 đoàn thám hi m t i Nam ườ ớ ờ ể ể ố ớ

Mĩ, trung tu n tháng 1-1520 t ầ ớ ấ i Laplata. T i gian đi d c b bi n Đông Nam Mĩ xu t ọ ờ ể ờ

hi n m t s khó khăn , m t m t t nh ng khó khăn gian kh th c s c a đoàn thám ộ ố ặ ừ ữ ổ ự ự ủ ệ ộ

ộ hi m, m t m t o mâu thu n n i b , nh ng hoài nghi v s thành công c a cu c ữ ộ ộ ề ự ủ ể ẫ ặ ộ

iớ có th ch n áp đ

thám hi m đ d n đ n n i lo n c a m t s thuy n tr ế ổ ạ ủ ộ ố ả ẫ ề ể ưở ng va th y th . Magian lăng ủ ủ

đã ph i ả s d ng bi n pháp khéo léo m ệ ử ụ ể ấ ượ c cu c n i lo n. Đ ổ ạ ộ ể

cu c thám hi m có th ti p t c. ể ế ụ ể ộ

8-1520 đoàn thám hi m t ể ớ ể i sông Xantacu c đ n 18-10-1520 đi d c v phía Nam bi n ố ế ọ ề

Patagôn. Ngày 21-10-1520 m t eo bi n b t ng đ c khám phá , eo bi n này v a dài ờ ượ ể ấ ộ ừ ể

v a h p ngăn cách đ i l c và đ o v sau đ ạ ụ ừ ẹ ề ả ượ c g i là eo bi n Magienlăng, ể ọ

Đoàn tàu c a ủ Magellan g m nh ng tàu sau: ữ ồ

Trang 30

Trinidad (t i tr ng 110 t n, 55 ng i) d ả ọ ấ ườ ướ ự ề i s đi u khi n c a Magalhães; ể ủ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

San Antonio (120 t n, 60 ng i) d i s đi u khi n c a Juan de Cartegena; ấ ườ ướ ự ề ể ủ

Concepción (90 t n, 45 ng i) d i s đi u khi n c a Gomez; ấ ườ ướ ự ề ể ủ

Victoria (85 t n, 42 ng i) d i s đi u khi n c a Gaspar de Quesada; và ấ ườ ướ ự ề ể ủ

Santiago (75 t n, 32 ng i) d i s đi u khi n c a ấ ườ ướ ự ề ể ủ Luis de Mendoza.

Ti p theo, 28-10-1520 đoàn thám hi m đi vào m t đ i d ng trong c nh b ế ộ ạ ươ ể ả ể

ớ l ng sóng yên. Magienlan đ t tên là Thái Bình D ng. Thái Bình D ng r ng l n ặ ươ ươ ặ ộ

i quay h n Đ i Tây D ng nhi u. ơ ề h đi v phía B c d c theo b Tây Nam Mĩ r i l ắ ọ ồ ạ ươ ề ạ ọ ờ

i qu n đ o Môluých. H đi trong vòng 3 tháng 20 ngay sóng êm v phía tây đ t ề ể ớ ả ầ ọ

bi n l ng . Các h y th đã dũng c m ch u đói ch u rét , cu i cùng 16-3- 1520 đã t ị ể ặ ủ ủ ả ố ị ớ i

ộ qu n đ o Philippin . T i đây ngày 27-4-1521 Magienlăng đã b ch t rên đ o trong m t ị ế ả ả ầ ạ

tr n đ ng đ v i th dân ộ ớ ậ ụ ổ

ế U9Sau khi Ma gienlăng ch t . En Canô ti p t c ch huy con thuy n Victoria ti p ế ụ ề ế ỉ

i đ o Môluých . Ngày 8-10-1521 h t t c cu c hành trình t ụ ộ ớ ả ọ ớ ả ộ ả i đ o Tiđore m t đ o

c Hoa Tiêu Mã Lai d n đ ng , h l n thu c đ o Môluých. Cu i tháng 1-1522đ ớ ả ố ộ ượ ẫ ườ ọ

ng di t ớ ả i đ o Timo , đ n ngày 13-2-1522 r i đ o Timo v mũi H o V ng. Trên đ ờ ả ề ế ả ọ ườ

máu . Cu i cùng 6-9-1522 ch còn 1 thuy n và 18 h kh d vì đói và b nh ho i t ọ ổ ở ạ ử ệ ề ố ỉ

ng ườ ề i vô cùng m t m i tr v Tây Ban Nha , tuy nhiên đoàn cũng mang v nhi u ỏ ở ề ề ệ

vàng va h ươ ệ ng li u

Chuy n h i hành trong kho ng th i gian 1519–1522 c a Magellan đã đi vào l ch s ế ả ủ ả ờ ị ử

nh là chuy n đi đ u tiên b ng đ ng bi n c a con ng i t ư ế ầ ằ ườ ể ủ ườ ừ Đ i Tây D ng ươ đ n ế Thái ạ

Bình D ngươ (cái tên có nghĩa "bi n bình yên" này đ ể ượ ặ ở ờ ơ c đ t b i Magellan; đ ng th i n i ồ

ng đ c mang tên Eo bi n Magellan ), và là chuy n đi đ u tiên băng n i gi a hai Đ i d ố ữ ạ ươ ượ ể ế ầ

qua Thái Bình D ng. Chuy n đi này cũng đánh d u s ki n con ng ấ ự ệ ươ ế ườ ầ i l n đ u tiên đi ầ

vòng quanh Trái Đ tấ thành công, m c dù chính b n thân Magellan cũng không hoàn thành ả ặ

chuy n đi c a ông do b gi t trong Philippines. Tuy nhiên, do ị ế ủ ế Tr n chi n Mactan ế ậ ở

ng đông đ n trong m t chuy n h i hành Magellan đã t ng đi theo h ừ ướ ế Bán đ o Mã Lai ả ế ả ộ

tr c đó, nên ông tr thành nhà thám hi m đ u tiên đi qua t ng kinh tuy n ướ ể ầ ở ấ ả đ t c ườ ế c aủ

Trang 31

qu đ a c u. ả ị ầ Cu c thám hi m cũng đã kh ng đ nh là Trái Đ t hình tròn. ể ẳ ấ ộ ị

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

c ông là Magellan cũng đ t tên mình cho ặ Chim cánh c t Magellan ụ , v n đ ố ượ

ng i châu Âu đ u tiên ghi chép l i,và Đám mây Magellan. ườ ầ ạ

7.Các cu c phát ki n đ a lý khác ế ị ộ

1- Ibn Buttuta (1303-1365):

Ng R p sinh i Morrocan, ông đã đi t ườ Ả ậ ở ừ ầ Châu Phi, Châu Á và nhi u ph n ề

khác c a Châu Âu trong chuy n thám hi m th gi R p 29 năm c a ông. Các i ế ớ Ả ậ ủ ủ ế ể

chuy n đi c a ông đ t b ng ti ng R p và đ ủ ế ượ c ghi trong m t cu n sách vi ộ ố ế ằ ế Ả ậ ượ ư c l u

truy n trong th gi i Đ o H i (Muslim world). ế ớ ề ạ ồ

2- John Cabot (1450-1499):

M t nhà hàng h i ng Anh và đ c a nhà vua ả ộ ườ i Italy đ nh c ị ư ở c s h tr ượ ự ỗ ợ ủ

Henri VII. Ông đã ch y tàu t i B c M tìm ki m đ ng ch y theo h ng phía tây ạ ớ ế ắ ỹ ườ ạ ướ

sang ph ươ ắ ng đông. Nh ng chuy n thám hi m c a ông đã phát hi n ra ph n l n B c ủ ầ ớ ữ ể ệ ế

M cho n c Anh. ỹ ướ

3- Sebastian Cabot (1476-1557):

Con trai c a John Cabot và là m t trong nh ng ng i chuyên v b n đ k ủ ữ ộ ườ ẽ ả ồ ỹ

ng nh t th i đó. Ông là ng i thám hi m tìm ki m đ ng đi theo h l ưỡ ấ ờ ườ ể ế ườ ướ ắ ng tây b c

i ph ng đông. Ông đã ch y tàu t Tây Ban Nha và thám hi m nhi u ph n Nam t ớ ươ ạ ừ ề ể ầ

Mỹ

4- Juan de Cartegena:

ng tàu San Antonia, m t trong nh ng con tàu ch y vào năm 1519 Thuy n tr ề ưở ữ ạ ộ

cùng v i Magellan. Ông đã m u toan gi ư ớ ế ể t Magellen và ti p t c chuy n thám hi m. ế ụ ế

Ông là ng i c m đ u cu c âm m u binh bi n. ườ ầ ế Magellan đã b Juan de Cartegena trên ư ầ ộ ỏ

hoang đ o Patagania năm 1520. ả

5- Jacques Cartier (1491-1557):

Nhà hàng h i chính phát hi n ra dòng sông St. Lawrence và đã thám hi m vùng ể ệ ả

ng tây b c. đ t mà ngày nay là Montreal, và tìm ki m ra tuy n đ ấ ế ườ ế ắ

6- Samuel de Champlain (1570-1635):

Nhà thám hi m, hàng h i ng ể ả ườ ỹ i Pháp và nhà đ a lý v b n đ vùng B c M . ẽ ả ắ ồ ị

Trang 32

Ông là ng ườ i sáng l p ra Quebec, thu c đ a vĩnh vi n c a Pháp ộ ễ ủ ậ ị ở ắ B c M vào năm ỹ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

1608. Ông đã thám hi m d c b New England. Ông phát hi n ra H Champlain. Các ể ệ ọ ờ ồ

bài vi ế t và b n đ c a ông là nh ng h s chính xác v đ a lý vùng B c M . ỹ ồ ủ ồ ơ ề ị ữ ắ ả

7- Charles I (Charles V) (1500-1558):

Hoàng đ Đ ch La Mã Th n thánh (Charles V) t ế ế ế ầ ừ năm 1519 đ n 1556. Ông là ế

nhà vua Tây Bay Nha t 1516 đ n 1556. Ông đã tr vì Th gi ừ ế ớ ế ị ấ i Cũ và nh ng vùng đ t ữ

m i phát hi n ra ng tây. Ông là nhà vua đ u tiên tr vì m t n c Tây Ban Nha ệ ớ ph ở ươ ộ ướ ầ ị

th ng nh t. ấ ố

8- Đô đ c Cheng Ho (Zheng He) (1371-1434?): ố

Ng i Trung Qu c ch huy Đ i tàu Kho Báu (Treasure Fleet) c a tri u Dragon ườ ủ ề ố ộ ỉ

Throne (t g c Hán là gì? có ph i Càn Long?). Ng i m r ng quy n l c Trung ừ ố ả ườ ề ự ở ộ

Qu c trên Thái Bình D ng t năm 1405 t i 1433. ươ ố ừ ớ

9- James Cook (1728-1779):

ệ S quan h i quân, nhá giám đ nh và thám hi m. Năm 1768, ông th c hi n ự ể ả ỹ ị

chuy n đi đ u tiên n i ti ng c a ông quan sát hi n t ổ ế ệ ượ ủ ế ầ ng nh t th c c a Sao Kim ự ủ ậ

(Venus) và quy t đ nh s t n t i c a l c đ a ph ng nam. Năm 1772, ông ch y tàu ự ồ ạ ủ ụ ị ế ị ươ ạ

chuy n th hai tìm ki m l c đ a ph ng nam đ ứ ụ ế ế ị ươ ượ c k trong truy n thuy t, và ông ề ế ể

ủ phát hi n ra các qu n đ o Thái Bình D ng. Trong chuy n hành trình cu i cùng c a ươ ế ệ ả ầ ố

ông năm 1776, ông đã ch y trong Thái Bình D ng, v h i đ b bi n B c M t ẽ ả ồ ờ ể ươ ỹ ừ ắ ạ

Oregon t i Eo bi n Bering, và tìm ra tuy n đ ng tây b c vĩ đ cao. Ông b gi ớ ế ườ ể ắ ở ị ế ạ i t t ộ

Hawaii năm 1779. Ông là thuy n tr ề ưở ng đi bi n đ u tiên ch ng l ầ ể ố ạ ự ề ủ i s lan truy n c a

b nh co rút sco-vy (b nh thi u vitamin C) và nh ng b nh khác trên tàu. Ông là ng ệ ữ ệ ệ ế ườ i

đ u tiên mang th i k (chronometer) và vì th đã giúp ông xác đ nh v trí chính xác ầ ờ ế ế ị ị

trên b m t trái đ t. ề ặ ấ

10- Francis Drake (1540 ho c 1542-1569): ặ

Nhà thám hi m th hai đi vòng quanh th gi i. Ông là ng p bi n thành ế ớ ứ ể i c ườ ướ ể

công giúp vi c phá v s đ c quy n các tuy n đi bi n chính c a Tây Ban Nha và B ỡ ự ộ ủ ế ế ệ ể ồ

Đào Nha. Là ng i Anh đ u tiên thám hi m Thái Bình D ng. Ông ch t vì b nh l ườ ươ ể ế ệ ầ ị

i b bi n Panama. t ạ ờ ể

Trang 33

11- Sebastian del Cano (or Elcano) (1476-1526):

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Ông là ng i d n tàu Victoria tr i Tây Ban Nha năm 1522 và ch t theo ườ ẫ l ở ạ ế

ư Magellan. Ông c v n/giúp đ cho Cartergena trong vi c âm m u b o lo n nh ng ố ấ ư ệ ạ ạ ỡ

không b x lý vì Magellan c n k năng đi bi n c a ông. ể ủ ầ ỹ ị ử

12- Eric the Red (950-1001):

Th lĩnh ng i Na-uy phát hi n ra đ o Greenland năm 982 và d n m t nhóm ủ ườ ệ ẫ ả ộ

ng i đi khai hoang năm 986. Khu dân c t n t ườ ư ồ ạ ố i b n ho c 5 th k . ế ỷ ặ

13- Leifr Eiriksson (980-1020):

Nhà phát ki n ng ế ườ i Na-Uy phát hi n ra Châu M . Con trai c a Eric the Red. Có ỹ ủ ệ

ông là ng i đã b gió làm l c h l ẽ ườ ạ ướ ị ặ ng và đ t chân lên vùng đ t Newfoundland ho c ấ ặ

New England ngày nay vào năm 1000.

14- Heriolf (không rõ năm sinh năm m t):ấ

M t trong nh ng ng ữ ộ ườ ả i di c tham gia cùng v i Eric the Red khai hoang đ o ư ớ

Greenland năm 986 A.D.

15- Biarni Heriolfsson (không rõ năm sinh năm m t):ấ

i đã b l c đ Con trai c a Heriolf ng ủ ườ ị ạ ườ ớ ng trên chuy n hành trình tham gia v i ế

i đ o Greenland. Ông phát hi n ra vùng đ t ch a bi t tên (có l là b phía đông b t ố ớ ả ư ệ ấ ế ẽ ờ

Canada). Ông nói v i Leif Ericsson ông đã tìm ra vùng đ t m i nh th nào. Ericsson ư ế ấ ớ ớ

i theo h ng c a Biarni và tìm ra vùng đ t Newfoundland ngày nay. đã ch y tr l ạ ở ạ ướ ủ ấ

16- Henri Hudson (không rõ năm sinh-1611):

Nhà hàng h i và thám hi m ng i Anh th c hi n b n chuy n hành trình trong ể ả ườ ự ế ệ ố

su t đ i ông. Ông tìm ta đ ng đi theo h ố ờ ườ ướ ng tây b c và phát hi n ra V nh Hudson và ệ ắ ị

ủ Sông Hudson. Nh ng c g ng c a ông đã d n đ n vi c thành l p cu i cùng c a ố ắ ủ ữ ế ệ ẫ ậ ố

ố thành ph New Amsterdam (sau này g i là New York). Trong chuy n hành trình cu i ế ố ọ

cùng c a ông vào năm 1610, nh ng ng i n i lo n đã b t đ c Hudson, con trai ông, ủ ữ ườ ổ ắ ượ ạ

i khác, và th trôi h trên chi c thuy n nh không l ng th c. và b y ng ả ườ ế ề ả ỏ ọ ươ ự H không ọ

bao gi tr l i n a. ờ ở ạ ử

18- Sieur de La Salle (1643-1687):

Nhà thám hi m ng ể ườ i Pháp thám hi m B c M . ể ỹ Ông phát hi n ra c a Sông ệ ử ắ

Trang 34

Mississippi. Ông dành quy n vùng đ t và đ t tên Louisiana sau nhà vua Louis XIV. Ông b ặ ề ấ ị

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

quân phi n lo n b n ch t g n song Brazos ạ ắ ế ầ ế ở ữ vùng Texas ngày nay vào năm 1687. Nh ng

phát hi n c a ông đã thành l p lên yêu sách v lãnh th c a Pháp ệ ủ ổ ủ ề ậ ở ắ B c M . ỹ

19- Luis de Mendoza (không rõ năm sinh năm m t):ấ

ng tàu Victoria, chi c tàu duy nh t tr v hoàn thành chuy n hành Thuy n tr ề ưở ấ ở ề ế ế

trình vòng quanh th gi i đ u tiên. Ông có âm m u gi t Magellan và tham gia vào ế ớ ầ ư ế

i nh ng nhà thám hi m. Ông đã giúp Cartegena trong âm nh ng cu c n i d y ch ng l ộ ổ ậ ữ ố ạ ữ ể

m u thâu tóm đoàn thám hi m. Ông có l i âm m u làm ph n. ư ể b x t ẽ ị ử ộ ư ả

20- Antonio Pigafetta (1491-1534):

M t trong s ít ng i s ng sót trong chuy n hành trình vòng quanh th gi ố ộ ườ ố ế ớ ầ i đ u ế

tiên. Ông là ng i hâm m Magellan mãnh li ườ ộ ệ ổ t. Bài báo v chuy n hành trình n i ế ế

ti ng c a ông đã đ c xu t b n sau này. ủ ế ượ ấ ả

(Theo H i Âu(S u t m và l c d ch) http://www.vinamaso.net Lê Thanh Long @ ư ầ ả ượ ị

11:07 05/09/2009)

3.H QU C A VI C PHÁT KI N Đ A LÍ Ả Ủ Ế Ệ Ệ Ị

c coi nh m t “cu c cách m ng th c s ” trong lĩnh v c giao Phát ki n đ a lí đ ế ị ượ ự ự ư ộ ự ạ ộ

thông và tri th c:T o ra thay đ i l n trong t ng, tri th c c a xã h i loài ng ổ ớ ứ ạ t ư ưở ứ ủ ộ ườ i

i hình dung đ l n đ u tiên con ng ầ ầ ườ ượ ề ề ộ c hình nh chính xác v hành tinh, v b r ng ề ả

và hình thái Trái Đ t.Các nhà thám hi m b ng nh ng chuy n đi th c t đ y dũng ự ế ầ ữ ể ế ằ ấ

c m c a mình đã ch ng minh cho gi ả ủ ứ ả thuy t Trái Đ t hình c u. H còn cung c p cho ầ ế ấ ấ ọ

các nhà khoa h c r t nhi u hi u bi ọ ấ ể ề ế ậ ọ t m i v đ a lí, thiên văn, hàng h i , sinh v t h c . ớ ề ị ả

Phát ki n đ a lí còn M ra th i kỳ phát tri n c a công th ủ ể ế ở ờ ị ươ ạ ng nghi p châu Âu t o ệ

i cho cu c “cách m ng giá c ” trong đó s nh y v t v giá c hàng hoá ch có l ự ọ ề ả ả ả ạ ộ ỉ ợ

th ng nhân và các nhà s n xu t hàng hoá ,còn qu n chúng nhân dân nh t là nông dân ươ ầ ấ ả ấ

kích thích quá trình tích b b n cùng hoá nhanh chóng. Đ ng th i nó cũng là nhân t ị ầ ờ ồ ố

lũy t b n ban đ u và thúc đ y s n xu t phát tri n, đ y nhanh s tan rã c a ch đ ư ả ẩ ả ế ộ ự ủ ể ẩ ấ ầ

phong ki n.ế

Phát ki n đ a lí còn đóng góp quy t đ nh v lí lu n cũng nh th c ti n cho s ư ự ế ị ễ ế ề ậ ị ự

phát hi n ra loài ng m i n i trên th gi i ệ ườ ở ọ ơ ế ớ ề ế i đ u gi ng nhau. Nh v y, phát ki n ư ậ ố

i cho loài ng i nh ng hi u bi đ a lí đã đem l ị ạ ườ ữ ể ế ề t v nh ng con đ ữ ườ ữ ng m i, nh ng ớ

Trang 35

vùng đ t m i, nh ng dân t c m i. M t n n văn hoá th gi i b t đ u hình thành do ộ ề ế ớ ắ ầ ữ ấ ộ ớ ớ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

vi c xu t b n và truy n bá c a các lo i sách, các t p du kí và b n đ đ a lí gi a các ấ ả ồ ị ủ ữ ệ ề ạ ậ ả

châu l c. M ra th i kỳ giao l u văn hoá, kinh t ư ụ ở ờ ế ữ Đông - Tây,đó là s ti p xúc gi a ự ế

ộ ự ế nhi u n n văn hoá và văn minh khác nhau sau nh ng cu c phát ki n này, m t s ti p ữ ề ế ề ộ

xúc gi a các n n văn hóa trên th gi i di n ra do các cá nhân có ngu n g c văn hóa ế ớ ữ ề ễ ồ ố

khác nhau nh các giáo sĩ, nhà buôn, nh ng ng ư ữ ườ i khai phá vùng đ t m i, nh ng quân ấ ữ ớ

nhân...

Phát ki n đ a lí còn đem v cho t ng l p th ng nhân châu Âu nh ng nguyên ế ề ầ ớ ị ươ ữ

li u quý giá vô t n, nh ng kho vàng b c, châu báu kh ng l mà chúng c p đ ữ ệ ạ ậ ổ ồ ướ ượ ở c

châu Mĩ, châu Á và châu Phi. Nó cũng thúc đ y n n th ng nghi p châu Âu phát ề ẩ ươ ệ ở

tri n, làm cho đ i s ng thành th ờ ố ể ị ở khu v c này tr nên ph n vinh. ở ự ồ

ậ Tuy nhiên, bên c nh đó nh ng cu c phát ki n đ a lí này cũng gây ra không ít h u ữ ế ạ ộ ị

p bóc thu c đ a, buôn bán nô l da đen và sau này là ch đ qu tiêu c c nh n n c ự ư ạ ướ ả ộ ị ệ ế ộ

th c dân,gây nhi u đau kh cho nhân dân các n c thu c đ a. ự ề ổ ướ ộ ị

Nh ng phát ki n đ a lý vào cu i th k XV đ u th k XVI đã gây nên h u qu ế ỷ ế ỉ ữ ế ầ ậ ố ị ả

kinh t l n lao không ch đ i v i Tây Ban Nha, B Đào Nha mà còn v i c Châu Âu ế ớ ỉ ố ớ ớ ả ồ

và th gi i. ế ớ

Tr c vi c phát ki n đ a lý này d n đ n s m r ng ph m vi buôn bán trên th ướ ế ự ở ộ ệ ế ẫ ạ ị ế

gi i và s phát tri n nhanh chóng c a công nghi p và th ng nghi p. Tr c phát ớ ự ủ ể ệ ươ ệ ướ

ki n đ a lí, th tr ng buôn bán c a châu Âu còn h n ch , vi c buôn bán v i các ị ườ ế ị ủ ế ệ ạ ớ

c ph i c a ng i A R p. Sau phát ki n đ a lí n ướ ươ ng Đông còn h i qua s mô gi ả ự ớ ủ ườ ế ậ ị

châu Âu tìm đ c con đ ng sang ph ng đông , châu Phi và châu Mĩ, đ t c s ượ ườ ươ ặ ơ ở

tru7c5 ti p cho vi c trao đ i hàng hóa v i các khu v c này . Vì th ph m vi liên két ự ế ệ ế ạ ổ ớ

kinh t đã tăng lên 5 l n tr c dó, t đó tr đi chau Âu có đ ế ầ ướ ừ ở ượ ạ ộ c lĩnh v c ho t đ ng ự

bao la.

S m r ng ph m vi buôn bán th hi n s tăng nhanh c a các m t hàng hóa , ự ở ộ ể ệ ở ự ủ ặ ạ

nhi u n ph m tr c đây ch a h đ n Tây Âu cũng đã giai nh p ph m vi l u thông ề ả ẩ ướ ư ề ế ư ậ ạ

hàng hóa nh thu c lá, cà phê, ca cao, chè lá và nhi u lo i hành hóa khác. B n thân ư ề ạ ả ố

tính ch t th ng nghi p c ng thay đ i ph m vi l u buôn bán qu c t . Các tung tâm ấ ươ ệ ủ ổ ở ạ ố ế ư

th châu Âu xu t hi n. M i thành ph châu Âu đ u có s giao d ch ươ ng nghi p m i ệ ớ ở ệ ề ấ ỗ ố ở ị

Trang 36

dành cho th ng nhân ươ

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

Tr c đây vi c buôn bán giũa ph ng Đông và ph ướ ệ ươ ươ ng Tây ch y u thông qua ủ ế

Đ a Trung H i, nh ng lúc này Đ i Tây D ng, n Đ D ng và c Thái Bình ộ ươ ươ Ấ ư ạ ả ả ị

D ng đã giành l y vai trò đó . Trung tâm kinh t ng m i Tây Âu vì th cũng ươ ấ th ế ươ ế ạ

thay đ i . Các thành th c a Italia t ng s m u t m t th i nay đã sa sút , trái l i các ị ủ ừ ấ ầ ổ ờ ộ ạ

thành th c a B Đào Nha, Tây Ban Nha, Nêđéclan….tr nên ph n th nh ch a t ng có ư ừ ị ủ ồ ở ồ ị

. Vào th k th XVI thành ph Anvecpen (Hà Lan) tr thành trung tâm th ế ỉ ứ ố ở ươ ng

nghi p l n nh t châu Âu , đ n th k th XVII thành ph Amxtecđam tr nên tr ế ỉ ứ ệ ớ ế ấ ố ở ở

i thành th đô th ủ ươ ng nghi p c a th gi ệ ủ ế ớ

ạ Nh ng h u qu l n nh t c a cu c phát ki n đ a lí là t o nên cu c cách m ng ấ ủ ả ớ ữ ế ạ ậ ộ ộ ị

i h t . Tây Ban giá c . Nó di n ra do vàng và ch y vào châu Âu nhanh h n bao gi ạ ễ ả ơ ờ ế

Nha là n c có nhi u thu c đ a nh t do khia thác và c p bóc đ châu Mĩ, vàng ướ ộ ị ề ấ ướ c ượ ở

c tung ra đ mua hàng hóa khan hi m do giá c tăng vùn v t . Anh, b c đã đ ạ ượ ụ Ở ể ế ả

Pháp , Đ c giá c tăng t 2 đ n 2,5 l n . ứ ả ừ ầ Ở ế Tây Ban Nha giá c tăng cao nh t là t ả ấ ừ 4

i cho th đ n 5 l n s cao v t c a giá c hành hóa ch có l ế ầ ự ọ ủ ả ỉ ợ ươ ả ng nhân và các nhà s n

xu t hành hóa, còn nhâ dân thì b b n cùng hóa nhanh chóng. Đ ng th i nó c ng là ị ầ ủ ấ ờ ồ

nhân t kích thích quá trình tích lũy t ố ư ả b n ban đ u và thúc đ y s n xu t ấ ẩ ả ầ

CH

NG III K T LU

ƯƠ

Ế

ẬN

Nh ng cu c phát ki n đ a lý châu Âu th i trung đ i. ấ ạ Phát ki n đ a lí đã đánh d u ị ữ ế ế ộ ờ ị

ạ m t m c quan tr ng trong ti n trình phát tri n l ch s châu Âu th i kỳ h u trung đ i ế ị ử ế ậ ố ọ ộ ờ

và l ch s văn minh th gi ế ớ ử ị ớ i .Nh ng cu c phát ki n đ a lý đã m ra n n tri th c m i ữ ứ ế ề ở ộ ị

cho con ng ườ ậ i, nh ng chân tr i m i nh trong các lĩnh v c v khoa hoc k thu t, ữ ư ự ề ờ ớ ỹ

c ph ng Tây tích lu đ c ngu n t thiên văn h c, đ a lý, hàng h i... ị ả T đó, các n ừ ọ ướ ươ ỹ ượ ồ ư

b n nguyên thu , thúc đ y nhanh s tan rã c a ch đ phong ki n,t o đi u ki n ra ả ế ạ ế ộ ự ủ ệ ề ẩ ỷ

Trang 37

b n. đ i c a ch nghĩa t ờ ủ ủ ư ả

L CH S VĂN MINH TH GI

TR N BÍCH D U

I Ế Ớ

Ử

Ị

Ầ

Ị

TÀI LI U THAM KH O

Ả

Ệ

1. Lê Ph ng Hoàng(2000) ,

2. PGS.TS.Hoàng th Minh Hoa, TS. Đinh Th Lan(2004),

L ch s văn minh th gi i, ụ ế ớ nxb giáo d cụ ử ị

L ch s văn minh th ị ị ử ị ế

gi iớ , Đ i hoc s ph m Hu . ế ư ạ ạ

ủ ươ ế ớ ử ủ ị

ễ ầ ị

ạ ớ

i , nxb giáo d c 3. Vũ D ng Ninh ch biên ( ch biên), l ch s văn minh th gi ụ ử ế 5..Ngy n Gia Phu, Nguy n Văn Ánh, Đ Dình Hãng, Tr n Văn La , L ch s th ỗ ễ i trung đ i, nxb giáo d c gi ụ 6.Trang tài li u:tailieu.vn ệ

3.http://tailieu.vn/tag/tai-lieu/ki%E1%BA%BFn%20th%E1%BB

%A9c%20%C4%91%E1%BB%8Ba%20l%C3%BD%2012.ht

5.http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%E1%BB%AFng_kh

%C3%A1m_ph%C3%A1_l%E1%BB%9Bn_v%E1%BB%81_

%C4%91%E1%BB%8Ba_l%C3%BD

(http://nhantai.vn/nhantai/158/TalentId/191/Nhan_tai_Vasco_da_Gama.aspx1.

http://vi.wikipedia.org/wiki

Trang 38

2. http://edu.go.vn/pages/hoc-truc-tuyen