ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
Ờ Ở Ầ L I M Đ U
ể ầ ộ ộ ộ ộ ủ ằ "Dân t c chúng tôi hi u đ y đ r ng: dân t c mình là m t dân t c
ấ ướ ể ở ứ ể ấ ộ nghèo, m t đ t n c đang phát tri n m c th p… Chúng tôi hi u rõ
ữ ề ả ế ủ ề ế ủ kho ng cách gi a n n kinh t c a chúng tôi và n n kinh t ữ c a nh ng
ướ ế ớ ể ể ệ ọ n c phát tri n trên th gi i. Chúng tôi hi u rõ khoa h c công ngh trong
ế ỷ ữ ướ ế ổ ồ ệ ư ưở ự ẽ th k 21 s có nh ng b c ti n kh ng l . Th c hi n t t ạ ủ ng vĩ đ i c a
ủ ị ồ ấ ứ ả ch t ch H Chính Minh: , chúng tôi ph iả L y s c ta mà gi i phóng cho ta
ế ụ ứ ứ ứ ả ộ tri th c hoá Đ ng, tri th c hoá dân t c, ti p t c tri th c hóa công nông, c ả
ướ ộ ọ ậ ữ ề ộ ố ớ n c là m t xã h i h c t p, phát huy truy n th ng nh ng ngày m i giành
ượ ộ ậ ả ướ ữ ả ướ ọ ệ ả ướ ặ đ c đ c l p 45, c n c h c ch , c n c di ố t gi c d t, c n c di ệ t
ả ắ ư ấ ặ ắ ấ ọ ờ ọ ọ ờ gi c đói… Ph i n m l y ng n c khoa h c nh đã n m l y ng n c dân
ộ ố ộ ộ ộ ộ ế " (Lê ộ t c. ộ M t dân t c d t, m t dân t c đói nghèo là m t dân t c y u
ả ấ ổ ươ ả ả ư Kh Phiêu T ng bí th ban ch p hành trung ộ ng Đ ng c ng s n Vi ệ t
ể ạ ố ế ạ ộ ệ ế ỷ Nam Phát bi u t ả i h i th o qu c t t i Vi t Nam trong th k 20).
ấ ị ế ả ộ ộ Không, dân t c chúng ta nh t đ nh không ph i là dân t c y u. Chúng ta đã
ự ế ề ắ ắ ọ ố ỹ ợ ừ t ng chi n th ng b n th c dân Pháp và đ qu c M . Th ng l ắ i đó là th ng
ệ ệ ố ớ ự ượ ắ l ợ ủ ự ượ i c a l c l ng trí tu Vi t Nam đ i v i l c l ng s t thép và đô la
ồ ủ ườ ệ ượ ữ ổ kh ng l ỹ c a M . Con ng i Vi t Nam đã làm đ c nh ng đi u t ề ưở ng
ư ể ượ ườ ệ nh không th làm đ ằ c và tôi tin r ng, con ng i Vi t Nam trong giai
ớ ẫ ẽ ớ ớ ữ ạ ượ ữ ử đo n m i v i nh ng th thách m i v n s làm đ ỳ ệ ề c nh ng đi u k di u
ư ế ấ ướ ệ ẽ ượ ớ ườ nh th . Đ t n c Vi t Nam s sánh vai đ c v i các c ố ng qu c năm
ặ ấ ệ ề ấ ề ự ố châu cho dù hi n nay chúng ta g p r t nhi u khó khăn, r t nhi u s đ i
đ u.ầ
ấ ệ ề ọ ề Chính vì ni m tin b t di t đó mà tôi ch n đ tài: ồ ạ "Đào t o ngu n
1
ườ ồ ưỡ ể ậ ấ ướ " cho ti u lu n tri ế t ự l c con ng i và b i d ng nhân tài cho đ t n c
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ế ứ ỏ ạ ọ ủ h c c a mình. Bi ế t đâu, trong chút ki n th c bé nh này l ậ ề i có đi u gì th t
2
ự ữ s h u ích.
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ộ B. N i dung
Ậ
Ề
ƯỜ
I. LÝ LU N V CON NG
I
ề ệ ườ 1. Khái ni m chung v con ng i
ầ ẫ ộ ườ ớ ộ ộ Trong xã h i không m t ai nh m l n con ng ậ i v i loài đ ng v t,
ả ỏ ườ ị ở ơ ế song không ph i vì th mà câu h i "con ng ả i là gì" b tr thành đ n gi n,
ự ỏ ỉ ườ ỏ ả ả vì câu h i ch là chân th c khi con ng i có kh năng tách ra kh i b n thân
ớ ư ứ ể ậ ệ ố ậ ộ mình đ nh n th c mình v i t cách là h th ng trong quá trình v n đ ng,
ừ ờ ổ ạ ế ề ấ ườ ữ ộ ị sinh thành. T th i c đ i đ n nay v n đ con ng i luôn gi m t v trí
ế ọ ọ ế ọ ế ọ quan tr ng trong các h c thuy t tri t h c. Các nhà tri ấ ư t h c đ a ra r t
ề ể ề ườ ư nhi u các quan đi m khác nhau v con ng i nh ng nhìn chung các quan
ể ế ọ ườ ừ ượ ộ đi m tri ề t h c nói trên đ u xem xét con ng i m t cách tr u t ng, do đó
ế ả ự ế ệ ữ đã đi đ n nh ng cách lý gi i c c đoan phi n di n.
ế ừ ặ ạ ụ ữ ủ ế ắ Ch nghĩa Mác đã k th a và kh c ph c nh ng m t h n ch và
ế ề ữ ể ệ ạ ờ ườ ồ đ ng th i phát tri n nh ng quan ni m h n ch v con ng i đã có trong
ế ướ ọ ữ ể ế ệ ề ườ các h c thuy t tr c đây đ đi đ n nh ng quan ni m v con ng ệ i hi n
ự ườ ự ễ ả ạ ự ạ ộ ớ ư ộ th c, con ng i ho t đ ng th c ti n c i t o t nhiên và xã h i. V i t cách
ườ ệ ườ ừ ủ ự ả ẩ là con ng ự i hi n th c, con ng i v a là s n ph m c a t ộ nhiên và xã h i,
ủ ể ả ạ ự ờ ừ ộ ồ đ ng th i v a là ch th c i t o t nhiên và xã h i. Hay nói cách khác ch ủ
ườ ư ộ ự ọ ộ nghĩa Mác xem xét con ng ể i nh m t th c th sinh h c xã h i.
ườ ự ộ ọ ộ 2. Con ng ể i là m t th c th sinh h c xã h i.
ườ ủ ự ả ẩ ế Con ng i là s n ph m c a t ế ả ủ nhiên, là k t qu c a quá trình ti n
ủ ớ ữ ườ hóa lâu dài c a gi i h u sinh. Con ng ườ ự i t nhiên là con ng ọ i sinh h c
ọ ọ ườ ị mang tính sinh h c. Tính sinh h c trong con ng ự i quy đ nh s hình thành
ệ ượ ữ ườ ề ệ nh ng hi n t ng và quá trình tâm lý trong con ng ế i là đi u ki n quy t
3
ự ồ ạ ủ ườ ườ ả ộ ị đ nh s t n t i c a con ng i. Song con ng ậ i không ph i là đ ng v t
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ộ ộ ư ầ ậ ậ ấ ộ ộ thu n túy nh các đ ng v t khác mà là m t đ ng v t có tính ch t xã h i
ử ủ ườ ủ ả ẩ ộ ị ớ ộ v i n i dung văn hoá l ch s c a nó. Con ng i là s n ph m c a xã h i, là
ườ ả ộ ộ ườ ỉ con ng i xã h i mang b n tích xã h i. Con ng i ch có th t n t ể ồ ạ ượ c i đ
ộ ườ ế ủ ả ậ ả ấ ộ m t khi con ng ỏ ấ i ti n hành lao đ ng s n xu t ra c a c i v t ch t th a
ọ ủ ế ố ầ ả ấ ộ mãn nhu c u sinh h c c a minh. Lao đ ng s n xu t là y u t ế ị quy t đ nh s ự
ườ ứ ả ấ ộ ị hình thành con ng ộ i và ý th c. Chính lao đ ng đã quy đ nh b n ch t xã h i
ườ ộ ủ ị ườ ộ ạ ị ủ c a con ng i, quy đ nh cái xã h i c a con ng i và xã h i l i quy đ nh s ự
ườ ủ ự ả ẩ hình thành cá nhân và nhân cách. Vì con ng i là s n ph m c a t nhiên và
ộ ườ ố ủ ị ự ườ ự xã h i nên con ng i ch u s chi ph i c a môi tr ng t ộ nhiên và xã h i
ổ ủ ế ậ cùng các quy lu t bi n đ i c a chúng.
ớ ư ườ ộ ườ ạ ộ ự V i t cách là con ng i xã h i, là con ng ễ i ho t đ ng th c ti n,
ườ ả ủ ả ậ ấ ấ ộ ự ệ con ng i s n xu t ra c a c i v t ch t tác đ ng vào t nhi n đ c i t o t ể ả ạ ự
ườ ủ ể ả ạ ự ườ ả nhiên, con ng i chính là ch th c i t o t nhiên. Con ng ẩ i là s n ph m
ườ ị ự ế ế ắ ắ ủ ự c a t nhiên song con ng ể ố i có th th ng tr t nhiên n u bi t n m b t và
ậ ủ ả ườ ỉ tuân theo các quy lu t c a b n thân gi ớ ự i t nhiên. Con ng i không ch là
ủ ể ả ạ ủ ẩ ằ ộ ộ ạ ộ ả s n ph m c a xã h i mà còn là ch th c i t o xã h i. B ng ho t đ ng
ườ ộ ề ạ ậ ấ ấ ả s n xu t con ng ầ i snág t o ra toàn b n n văn hóa v t ch t và tinh th n.
ặ ự ộ ề ậ ậ ộ M c dù t ư nhiên và xã h i đ u v n đ ng theo quy lu t khách quan, nh ng
ạ ộ ườ ấ ừ trong quá trình ho t đ ng, con ng i luôn luôn xu t phát t ộ ầ nhu c u đ ng
ấ ị ữ ứ ổ ụ ơ c và h ng thú, theo đu i nh ng m c đích nh t đ nh và do đó đã tìm cách
ở ộ ủ ế ạ ạ ậ ợ ớ ụ h n ch hay m r ng ph m vi tác d ng c a quy lu t cho phù h p v i nhu
ụ ủ ầ c u và m c đích c a mình.
ư ậ ườ ủ ự ả ẩ ộ ừ Nh v y con ng i là s n ph m c a t nhiên và xã h i v a và ch ủ
ể ả ạ ự ộ ườ ể ố ự ấ th c i t o t nhiên và xã h i. Con ng ọ i là th c th th ng nh t sinh h c
xã h i.ộ
ệ ả ấ ườ ự ủ 3. Trong tính hi n th c c a nó, b n ch t con ng ổ i là t ng hoà
4
ữ ộ ố ệ nh ng m i quan h xã h i.
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ấ ừ ườ ự ệ ấ ộ Xu t phát t con ng ậ i hi n th c, Mác đã nh n th y lao đ ng đóng
ế ị ệ ớ ữ ườ vai trò quy t đ nh trong vi c phân chia ranh gi i gi a con ng ộ i và đ ng
ạ ộ ọ ự ộ ộ ệ ữ ậ v t. Vì lao đ ng là ho t đ ng xã h i nên m i s khác bi t gi a con ng ườ i
ộ ố ậ ề ả ủ ế ộ ườ và đ ng v t đ u là k t qu c a cu c s ng con ng ộ i trong xã h i. Cá nhân
ự ể ả ấ ộ ườ ử ụ ể ề ị là th c th xã h i và b n ch t con ng i có tính l ch s c th . Đi u đó
ự ủ ị ườ ờ ạ ự quy đ nh s khác nhau c a con ng i trong các th i đ i khác nhau, s khác
ộ ự ự ộ ổ ệ ể ủ nhau này tùy thu c vào s phát tri n c a xã h i, s thay đ i các quan h xã
ế ả ấ ườ ệ ổ ố ậ và giao ti p. Vì v y, b n ch t con ng i là t ng hoà các m i quan h xã
ệ ạ ỉ ổ ệ ố ả ộ h i, không ch t ng hoà các m i quan h trong hi n t i mà c trong quá
kh .ứ
ạ ấ ủ ả ấ ấ ắ ườ Tóm l i, b n ch t chung nh t, sâu s c nh t c a con ng ổ i là t ng
ệ ữ ố ườ ườ ộ hoà các m i quan h gi a ng i và ng ệ ễ i trong xã h i di n ra trong hi n
ạ ủ ả ườ ố ị ả t ứ ả i và c trong quá kh . B n thân c a con ng ấ i không ph i là c đ nh, b t
ử ụ ể ể ể ế ả ấ ị bi n mà có tính l ch s c th . Chúng ta không th hi u b n ch t con
ườ ệ ữ ố ộ ng i bên ngoài m i quan h gi a cá nhân và xã h i.
Ồ
Ự
Ấ
Ạ
Ề
ƯỜ
Ự
II. V N Đ ĐÀO T O NGU N L C CON NG
Ệ I TRONG S NGHI P
Ể
PHÁT TRI N KINH DOANH XÃ H I
Ộ Ở ƯỚ N
C TA
ấ ướ ệ ế ạ ệ 1. Th nào là công nghi p hóa, hi n đ i hoá đ t n c.
ớ ề ừ ệ ệ ể ạ ổ ủ ạ ộ T quan đi m đ i m i v công nghi p hóa hi n đ i hóa c a đ i h i
ầ ả ừ ự ế ớ ễ ệ ứ Đ ng l n th VII rút ra t th c ti n công nghi p hóa trên th gi i và ở
ướ ể ư ệ ệ ạ ị n c ta, có th đ a ra đ nh nghĩa: Công nghi p hóa, hi n đ i hóa là quá
ạ ộ ệ ể ả ả ấ ổ trình chuy n đ i căn b n, toàn di n các ho t đ ng s n xu t, kinh doanh,
ụ ả ế ộ ừ ử ụ ủ ộ ị d ch v và qu n lý kinh t , xã h i t s d ng lao đ ng th công là chính
ổ ế ứ ử ụ ệ ộ ộ ớ sang s d ng m t cách ph bi n s c lao đ ng cùng v i công ngh , ph ươ ng
ệ ươ ự ủ ế ệ ể ạ ti n và ph ự ng pháp tiên ti n, hi n đ i, d a trên s phát tri n c a công
5
ệ ạ ệ ế ấ ộ ọ ộ nghi p và ti n b khoa h c công ngh , t o ra năng su t xã h i cao.
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ự ồ ườ ự ệ ệ 2. Ngu n nhân l c con ng i trong s nghi p công nghi p hóa,
ệ ạ hi n đ i hóa ở ướ n c ta:
ố ớ ấ ướ ế ượ ấ ượ Đ i v i đ t n c ta khi chi n l ể c phát tri n đ t đ ị c xác đ nh là
ấ ướ ệ ệ ạ ẩ ạ ị ướ “đ y m nh công nghi p hoá hi n đ i hoá đ t n c” theo đ nh h ng xã
ủ ụ ằ ướ ạ ộ h i ch nghĩa nh m m c tiêu “dân giàu n ằ ộ c m nh xã h i công b ng
ữ ề ệ ấ ả ộ ị ồ ự minh”, thì v n đ xác đ nh dúng và huy đ ng có hi u qu nh ng ngu n l c
ể ạ ế ể ở ọ ố v n có và có th t o ra trong ti n trình phát tri n càng tr nên quan tr ng.
ế ượ ị ấ ướ ệ ạ Khi xác đ nh chi n l ể c phát tri n đ t n c trong giai đo n hi n nay,
ồ ự ơ ở ự ữ ệ ệ ả ỉ Đ ng ta đã ch rõ nh ng ngu n l c làm c s cho vi c th c hi n thành
ấ ướ ự ệ ệ ạ ồ ự ệ công s nghi p công nghi p hoá hi n đ i hoá đ t n c là : ngu n l c con
ườ ệ ồ ự ự ị ị ng i Vi t Nam, ngu n l c t ệ nhiên (tài nguyên thi n nhiên , v trí đ a lý),
ấ ề ồ ự ậ ố ự ọ ơ ở ậ c s v t ch t ti m l c khoa h ckĩ thu t v n có các ngu n l c ngoài
ướ ệ ả n c và kinh nghi m qu n lý.
ủ ử ể ộ ị ườ ị L ch s phát tri n chân chính c a xã h i loài ng ể ử i là l ch s phát tri n
ườ ườ ườ ườ ủ c a con ng i, do con ng i ,vì con ng i. Con ng ử ủ ị i làm ra l ch s c a
ủ ị ử ự ẳ ộ ị chính mình và là đ ng l c c a l ch s đó. Khi kh ng đ nh chân lý vĩnh
ủ ậ ồ ờ ỉ ằ h ng đó, các nhà sáng l p ch nghĩa MácLêNin đã đ ng th i ch rõ, xu
ướ ể ị ử ượ ủ ế ở ự ị h ng chung c a ti n trình phát tri n l ch s đ c quy đ nh b i s phát
ủ ự ượ ể ả ườ ụ ả ữ tri n c a l c l ấ ng s n xu t do con ng ấ i và nh ng công c s n xu t,
ồ ườ ữ ấ ườ ạ bao g m con ng ụ ả i và nh ng công c s n xu t do con ng i t o ra.
ể ủ ự ượ ự ả ấ ả ộ S phát tri n c a l c l ể ủ ng s n xu t ph n ánh trình đ phát tri n c a
ệ ộ ườ ồ ự ự ể xã h i qua vi c con ng ử ụ i khai thác và s d ng ngu n l c t nhiên đ xây
ơ ở ậ ể ủ ấ ỹ ạ ộ ậ ồ ự d ng c s v t ch tk thu t cho ho t đ ng sinh t n, phát tri n c a chính
ườ ệ ủ ế ị ườ ớ ườ con ng i và quy t đ nh quan h c a con ng i v i con ng ả i trong s n
xu t.ấ
ự ố ớ ủ ể ầ ọ ồ Vai trò và t m quan tr ng c a ngu n nhân l c đ i v i phát tri n và
ưở ượ ẳ ấ ả tăng tr ng ngày càng đ ị c kh ng đ nh, trong t ố t c các qu c gia trên th ế
6
ớ ệ ở ệ ự ồ ượ gi ặ i và đ c bi t là Vi t Nam. ở ướ n c ta, ngu n nhân l c còn đ ấ c nh n
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ế ố ộ ự ấ ể ấ ướ ự ạ ọ m nh là y u t n i l c quan tr ng nh t đ xây d ng đ t n c. Tuy nhiên,
ộ ự ủ ạ ồ ạ ị ố ở ấ ế ố ề ứ s c m nh c a ngu n n i l c này l i b chi ph i b i r t nhi u y u t khác
ự ủ ướ
ự
ạ
ồ 3Th c tr ng ngu n nhân l c c a n
ệ c ta hi n nay.
ế ị ụ ạ ầ nhau, trong đó giáo d c đào t o đóng vai trò quy t đ nh hàng đ u.
ố ướ ố ộ ố ẻ ạ ộ ồ Dân s n ố ế c ta thu c lo i dân s tr và t c đ tăng ngu n dân s đ n
ề ấ ộ ế ể ạ ư ộ ổ đ tu i lao đ ng là r t cao, trong khi n n kinh t ch a phát tri n l ấ i m t
ề ả ấ ấ ố ọ ộ cân đ i ngiêm tr ng làm n y sinh hai v n đ : tăng năng su t lao đ ngvà
ả ữ ế ệ ườ ế ứ ứ ộ ở gi i quy t vi c làm cho nh ng ng i lao đ ng tr nên h t s c b c thi ế t.
ả ả ấ ạ ủ ế ệ ế Trong khi đó, kh năng gi ậ i quy t vi c làm c a ta còn r t h n ch . Vì v y,
ề ố ượ ẫ ầ ự ấ ớ ứ ồ mâu thu n cung c u v s l ng ngu n nhân l c r t l n, gây s c ép ngày
ề ề ữ ệ ặ ộ ộ càng n ng n v lao đ ng vi c làm. Đây là m t trong nh ng nguyên nhân
ư ế ề ề ạ ộ ộ ườ ẫ d n đ n tình tr ng di c , gây nhi u xáo tr n v xã h i, môi tr ng, tác
ế ợ ơ ấ ủ ự ề ế ồ ộ đ ng nhi u đ n c c u vùng c a ngu n nhân l c. K t h p vào đó là s ự
ứ ế ế ả ườ ự ượ ế thi u qu n lý, thi u ki n th c nên ng i di dân là l c l ừ ng phá r ng, gây
ễ ườ ở ả ọ ế ọ ờ ô nhi m môi tr ng ạ ề c vùng h r i đi và nhi u vùng h đ n. Tình tr ng
ụ ủ ế ườ ệ ề ấ ộ ộ thi u h t kĩ năng c a ng i lao đ ng r t rõ r t. Lao đ ng có tay ngh cao,
ầ ư ế ỹ ụ ậ công nhân k thu t thi u do đ u t ư ủ ơ ấ ạ cho giáo d c đào t o ch a đ , c c u
ơ ở ị ư ợ ế ạ ướ ấ ừ đào t o ch a h p lý, thi u c s đ nh h ng, không xu t phát t ầ nhu c u
ị ườ ấ ượ ồ ượ th tr ộ ng lao đ ng. Ch t l ự ng ngu n nhân l c nhìn chung đã đ ả c c I
ấ ượ ư ề ề ệ ứ ể ẫ ượ thi n nhi u nh ng cung v ch t l ng v n không th đáp ng đ ầ c c u
ậ ủ ự ượ ể ự ự ỹ ộ ề ặ v m t th l c, trí l c và trình đ chuyên môn k thu t c a l c l ng lao
ự ủ ồ ệ ộ đ ng, ngu n nhân l c c a Vi t Nam.
ấ ượ ư ậ ạ ế ợ Ch t l ng thì nh v y, l ổ ử ụ ệ i k t h p thêm vi c phân b , s d ng
ự ấ ậ ế ẫ ồ ồ ộ ngu n nhân l c b t c p, thi u đ ng b càng làm tăng thêm mâu thu n v ề
ự ả ề ố ượ ầ ồ ấ ượ ở cung c u ngu n nhân l c c v s l ng và ch t l ng. ề các vùng mi n
ừ ư ả ộ ơ ạ ế núi, vùng sâu vùng xa th a lao đ ng gi n đ n nh ng l i thi u nghiêm
7
ề ệ ể ấ ọ ộ ộ tr ng lao đ ng có trình đ , gây r t nhi u khó khăn cho vi c phát tri n v ề
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ặ ở ề ơ ầ ữ ữ ơ nhi u m t các vùng này. Nh ng n i c n thì không có, còn nh ng n i đã
ư ở ố ớ ạ ề ồ có nhi u r i nh các thành ph l n thì l ề i ngày càng nhi u thêm gây ra
ộ ự ấ ớ ộ m t s lãng phí r t l n cho xã h i.
ủ ướ ể ạ ố ườ ế ữ ề ớ Đi m m nh c a n c ta là s ng i bi t ch cao so v i nhi u n ướ c
ướ ự ướ ể ồ ự trong khu v c hay các n c đang phát tri n khác. Ngu n nhân l c n c ta
ự ạ ậ ố ộ ự ể có đ ng l c h c t p t t, thông minh, t tin cao, khéo léo, có th thành gi ỏ i
ượ ạ ố ụ ế ủ ướ ể ề ế n u đ c giáo d c đào t o t t. Đi m y u c a n ự ồ c ta v ngu n nhân l c
ệ ụ ủ ế ứ ế ả ị ch y u là tri th c, nghi p v kinh doanh, ti p th , buôn bán, qu n lý và tri
ậ ậ ủ ứ ế ạ ậ ọ ồ ỹ ự ữ th c khoa h c k thu t c p nh t. Nh ng h n ch đó c a ngu n nhân l c
ướ ế ị ườ ế ộ ể n ơ c ta trong c ch th tr ấ ầ ậ ng và xu th h i nh p phát tri n r t c n
ượ ụ ắ ớ ố ằ ệ ả ọ ố đ c kh c ph c càng s m càng t t b ng m i bi n pháp, kh năng v n có
ủ ướ c a n c ta.
ự
ụ
ạ
ồ
ườ
ự
ệ
ệ
3Giáo d c đào t o ngu n nhân l c con ng
i trong s nghi p công nghi p hoá
ệ
ạ hi n đ i hoá
ở ướ n
c ta.
ự ủ ướ ự ạ ồ ề Đó là th c tr ng v ngu n nhân l c c a n ệ c ta hi n nay.
ể ệ ử ủ ặ ạ ộ ị ầ Do m t trong ba m t th hi n vai trò sáng t o ra l ch s c a qu n
ủ ả ậ ấ ậ ạ ộ ả ấ ủ ấ chúng nhân dân là: ho tđ ng s n xu t ra c a c i v t ch t v t ch t c a
ơ ở ồ ạ ự ế ầ ộ qu n chúng nhân dân, tr c ti p là nhân dân lao đ ng, là c s t n t i và
ơ ả ủ ủ ệ ể ộ ộ ệ phát tri n c a xã h i. Do n i dung c b n c a công nghi p hoá và hi n
ạ đ i hoá là:
ị ỹ ệ ướ ệ ạ ậ Trang b k thu t và công ngh theo h ng hi n đ i trong các ngành
ế ố ượ ể ệ ủ ề c a n n kinh t ộ qu c dân. N i dung này đ c th hi n qua hai cách:
ơ ở ậ ự ế ậ ạ ỹ ấ ọ Ti n hành cách m ng khoa h c k thu t, xây d ng c s v t ch t
ậ ể ự ị ỹ k thu t đ t trang b .
ệ ệ ị ỹ ạ ượ ệ ự ậ Vi c trang b k thu t và công ngh hi n đ i đ ệ c th c hi n thông
ệ ớ ừ ể ướ ế qua nhân chuy n giao công ngh m i t các n c tiên ti n .
8
ơ ấ ự ế ợ ạ ộ ộ Xây d ng c c u kinh t h p lý và phân công l i lao đ ng xã h i.
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ự ủ ự ề ạ ố ồ ướ ể Mu n rõ th c tr ng v ngu n nhân l c c a n c ta đ phát huy
ụ ữ ữ ư ể ế ế ể ạ ắ ạ nh ng đI m m nh, kh c ph c và h n ch nh ng đi m y u và đ a ra
ượ ố ớ ụ ự ữ ầ ạ đ ộ c nh ng yêu c u đ i v i giáo d c và đào t o nguoòn nhân l c. M t
ế ặ ả ề ấ ượ ế ấ ự ề ồ ả ự m t ph i tr c ti p gi i quy t v n đ ch t l ng ngu n nhân l c, v trình
ậ ả ộ ờ ồ ỹ ả ộ đ văn hoá và trình đ chuyên môn k thu t và đ ng th i ph i gi ế i quy t
ể ự ề ườ ố ượ ộ ồ ấ v n đ nâng cao th l c ng i lao đ ng và s l ự ng ngu n nhân l c.
ế ừ ầ ự ừ ế ụ ữ ả Trong trình t ự ả gi i quy t v a ph i đi tu n t ti p t c xoá mù ch , ph t ổ
ứ ơ ả ữ ể ạ ọ ị ế ậ c p ti u h c, trang b nh ng ki n th c c b n, đào t o ngh t ề ừ ơ ấ s c p
ả ế ợ ạ ộ ộ ư ậ ậ ơ ườ ế đ n các b c cao h n nh ng ph i k t h p t o ra m t b ph n ng i lao
ấ ượ ố ượ ả ạ ư ớ ộ đ ng có ch t l ng cao, s l ng không l n nh ng ph i đ t các tiêu
ế ớ ự ủ ẩ ậ ộ ỹ ứ ữ chu n c a lao đ ng k thu t khu v c và th gi i, đáp ng nh ng ngành
ệ ệ ớ công nghi p m i, các khu công nghi p và các khu kinh t ế ở m .
ướ ấ ầ ở ộ ụ ệ ạ Tr c tiên, vi c m r ng quy mô giáo d c đào t o là r t c n thi ế t.
ạ ủ ướ ố ắ ở ộ ụ ữ ẫ Nh ng c g ng m r ng quy mô giáo d c đào t o c a n c ta v n không
ị ượ ố ộ ố theo k p đ c t c đ gia tăng dân s .
ư ứ ệ ề ậ ọ ọ ọ Quy mô m i ngành h c, b c h c hi n nay đ u ch a đáp ng đ ượ c
ọ ủ ọ ứ ố ọ ố ườ ầ ổ yêu c u theo h c c a m i l a tu i. Nhìn chung, s h c sinh và s tr ng,
ọ ừ ẫ ấ ổ ọ ớ ở ọ l p m i ngành h c t m u giáo, các c p ph thông, trung h c chuyên
ố ớ ệ ố ạ ọ ệ ề ẳ ạ nghi p, cao đ ng, đ i h c đ u tăng. Riêng đ i v i h th ng đào t o ngh ề
ệ ố ủ ế ệ ề ạ thì quy mô v a h th ng trung tâm xúc ti n vi c làm và d y ngh , trung
ợ ỹ ướ ơ ở ạ ệ ề ầ ậ ổ tâm k thu t t ng h p, h ng nghi p và g n 1000 c s d y ngh bán
ậ ư ụ ể ế ạ ờ công, dân l p, t th c…Quy mô đào t o có chuy n bi n nh tăng c ườ ng
ứ ạ ắ ạ hình th c đào t o ng n h n.
ụ ự ấ ơ ấ ả ắ ố ọ ậ ọ ủ Ph i kh c ph c s m t cân đ i trong c c u ngành h c, b c h c c a
ụ ụ ạ ầ ầ ặ ọ ệ ứ giáo d c đào t o. Giáo d c m m non có t m quan tr ng đ c bi t đ ng t ừ
ả ề ể ự ị ề ả ự ẩ ộ ồ ự góc đ chu n b n n t ng c v th l c và trí l c cho ngu n nhân l c.
ụ ặ ệ ụ ủ ệ ọ ổ Giáo d c ph thông, đ c bi t là giáo d c h c, theo kinh nghi m c a các
9
ướ ế ố ữ ể ộ ấ ọ n c đang phát tri n, là m t trong nh ng y u t ế quan tr ng nh t quy t
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ưở ế ụ ạ ơ ộ ị đ nh các c h i và tăng tr ng kinh t . Giáo d c đào t o chuyên môn
ụ ỹ ệ ậ ớ ưở ế ặ nghi p v k thu t ngoài ý nghĩa v i tăng tr ng kinh t còn đ c bi ệ t
ơ ụ ậ ệ ể ắ ả ọ quan tr ng trong vi c phát tri n đón b t, gi m nguy c t t h u. Tuy nhiên,
ấ ậ ữ ữ ữ ậ ạ ạ ọ nh ng b t c p gi a các lo i ngành đào t o, gi a các b c h c đã gây khó
ộ ố ự ể ượ ọ khăn không ít cho s phát tri n. M t s ngành thì đ c h c sinh, sinh viên
ự ề ế ọ ờ ị ỉ ệ ẽ theo h c. N u không có s đI u ch nh k p th i, Vi t Nam s nhanh chóng
ề ộ ỹ ư ư ở ả ậ ỹ ặ g p ph i khó khăn v đ i ngũ k s , công nhân k thu t nh ề nhi u
ướ ủ ấ n c Asean, nh t là c a Thái Lan.
ạ ở ố ồ ệ ể ề ằ ụ Giáo d c đào t o ơ thành ph , đ ng b ng có đi u ki n phát tri n h n
ở ơ ở ệ ể nông thôn, vùng sâu ki n phát tri n h n nông thôn, vùng núi, vùng sâu
ữ ể ề ề ấ ậ ả ữ vùng xa.Vì v y, v n đ kho ng cách phát tri n gi a các vùng, mi n, gi a
ề ự ệ ằ ấ ộ ị ở thành th và nông thôn, v n đ th c hi n công b ng xã h i cũng tr nên
ứ ạ ộ ủ ự ở ố ơ ồ ph c t p h n. Mu n nâng cao trình đ c a ngu n nhân l c các vùng
ề ấ ổ ọ ả nông thôn, vùng sâu, vùng xa, mi n núi, chính sách c p h c b ng, gi m
ư ọ ượ ệ ơ ả ề ầ ọ h c phí, u tiên các h c sinh nghèo v t khó là đi u ki n c b n đ u tiên
ự ụ ồ ạ ơ ộ ượ t o c h i đ ạ c giáo d c đào t o ngu n nhân l c.
ế ố ế ị ấ ượ ấ ọ ự ồ Y u t quan tr ng nh t quy t đ nh ch t l ng ngu n nhân l c có đáp
ứ ượ ụ ể ầ ổ ớ ộ ng đ c yêu c u phát tri n hay không đó là đ i m i m c tiêu, n i dung,
ươ ươ ụ ệ ậ ạ ộ ch ng trình và ph ạ ng pháp giáo d c đào t o. Vi c h i nh p và c nh
ế ố ế ể ẩ ỏ tranh kinh t ả ạ đòi h i hàng hoá ph i đ t tiêu chu n qu c t đ tăng thêm
ị ườ ạ ả ế ớ ừ ả ầ kh năng c nh tranh trên th tr ng th gi i, t đó n y sinh yêu c u v ề
ộ ử ụ ệ ệ ộ trình đ công ngh và trình đ s d ng các công ngh đó cũng ngày càng
ả ượ ụ ph i đ ệ ạ c nâng cao. Ngoài giáo d c đào t o văn hoá, chuyên môn, nghi p
ế ầ ự ứ ụ ụ ề ặ v v m t lý thuy t, c n chú ý đén khâu th c hành, ng d ng, giáo d c k ụ ỹ
ứ ệ ậ ộ ỹ ủ ệ thu t, tác phong lao đ ng công nghi p, rèn luy n k năng thích ng c a
ườ ủ ề ữ ể ộ ớ ng ặ i lao đ ng v i nh ng đ c đI m c a n n kinh t ế ị ườ th tr ế ợ ng. K t h p
10
ố ứ ụ ụ ế ề ấ ẻ ớ v i các c n đ giáo d c đó là giáo d c liên quan đ n dân s , s c kho ,
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ớ ấ ượ ể ố ớ ự ứ ồ gi i tính đ nâng cao ch t l ả ng ngu n nhân l c, gi m s c ép đ i v i quy
ấ ượ ụ mô và ch t l ng giáo d c.
ệ ủ ệ ệ ạ ầ ề Trong đi u ki n c a Vi t Nam ta hi n nay, yêu c u đa d ng hoá các
ạ ấ ầ ụ ạ ế ể ừ ệ ả ổ lo i hình giáo d c đào t o r t c n thi ệ t đ v a b xung, c i thi n hi n
ấ ợ ụ ữ ự ề ạ ắ ồ ổ ồ tr ng ngu n nhân l c, kh c ph c nh ng b t h p lý v phân b ngu n
ữ ự ề ề ấ ồ ự nhân l c, nh ng khó khăn v ngu n l c, nh t là v tài chính, nâng cao
ầ ư ệ ụ ượ ụ ụ ạ ờ ồ ả ủ hi u qu c a đ u t cho giáo d c đào t o đ ng th i ph c v đ c yêu
ố ớ ổ ị ụ ể ắ ướ ầ c u phát tri n, đón b t, đu i k p. Đ i v i giáo d c h ẫ ệ ng nghi p v n
ượ ế ợ ế ệ ể ạ ạ ớ ộ đ ộ c k t h p v i m t quy ho ch, k ho ch phát tri n toàn di n và m t
ể ả ử ụ ứ ụ ế ạ ợ chính sách s d ng sau đào t o h p lý, có s c thuy t ph c đ gi m lãng
ạ ủ ủ ụ ộ ườ ạ ộ phí giáo d c đào t o c a xã h i và c a gia đình. Ng i lao đ ng đào t o ra
ượ ở ườ ề ệ ả đ c làm vi c đúng ngành, đúng ngh , đúng kh năng và s tr ủ ng c a
ụ ướ ệ ả mình. Ngoài ra, giáo d c h ỏ ng nghi p cũng đòi h i ph i có công tác d ự
ề ể ơ ụ ậ ụ ả ạ báo ngh đ làm gi m nguy c t t h u. Giáo d c đào t o chính quy, dài
ơ ở ể ậ ộ ộ ườ ộ ạ h n là c s đ hình thành m t b ph n ng i lao đ ng có trình đ ộ
ế ậ ậ ọ ớ ỹ ỹ chuyên môn, k thu t cao, có k năng ti p c n v i khoa h c, công ngh ệ
ở ộ ệ ạ ầ ạ ạ ạ ắ ớ m i, hi n đ i. Ngoài ra, c n m r ng các lo i hình đào t o ng n h n đ ể
ự ệ ệ ệ ạ ồ ả c i thi n hi n tr ng ngu n nhân l c hi n nay và nhanh chóng nâng cao s ố
ạ ủ ạ ạ ụ ộ ừ lao đ ng đã qua đào t o c a ta lên. Giáo d c đào t o t ứ i ch c và t ầ xa c n
ấ ượ ụ ệ ả ơ ữ ế chú ý h n n a đ n ch t l ng và hi u qu giáo d c.
ệ ử ụ ố ơ ồ ự ổ ợ ơ Vi c s d ng t ạ t h n, phân b h p lý h n ngu n l c đã có, đa d ng
ạ ấ ấ ồ ự ụ ọ háo và khai thác m i ngu n l c khác cho giáo d c đào t o r t c p thi ế t.
ệ ẹ ạ ồ ượ ứ ớ Ngu n tài chính h n h p hi n đ ố ớ ệ ố c coi là thách th c l n đ i v i h th ng
ạ ề đào t o ngh .
ạ ụ ạ ướ ấ ỏ Tóm l i, giáo d c đào t o là xu h ng và đòi h i ngày càng c p bách
ở ướ ể ậ không ch ỉ ở ướ n c ta mà các n ờ c đang phát tri n cũng v y. Trong th i
ậ ọ ỹ ở ự ượ ạ đ i ngày nay, khi thông tin, khoa h c, k thu t tr thành l c l ả ng s n
11
ấ ự ề ớ ư ề ế ả ề xu t tr c ti p và đã n y sinh nhi u ngành ngh m i cũng nh làm nhi u
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ộ ướ ẹ ế ề ấ ậ ị ả ặ ngành ngh cũ b co h p ho c th m chí bi n m t. M t h ng gi ế i quy t
ả ướ ệ ả ị kh thi là Nhà n c nên có chính sách quy đ nh các doanh nghi p ph i có
ạ ạ ệ ỉ ố ườ trách nhi m đào t o l i không ch s ng ệ i còn làm vi c mà c v i đ ả ớ ố
ườ ẽ ị ệ ở ả ợ ớ ng i s b sa th i do không còn phù h p v i công vi c ệ doanh nghi p,
ạ ượ ủ
ữ
ụ
ự
ệ
ạ
ồ
5 Nh ng thành tích đã đ t đ
c c a vi c giáo d c đào t o ngu n nhân l c
ơ ộ ệ ẫ ớ ể ố ườ đ s ng i này v n còn c h i tìm vi c làm m i.
ệ ệ ạ ộ ộ ọ Cu c cách m ng khoa h c và công ngh hi n nay đã tác đ ng và làm
ẽ ế ạ ổ ộ ộ ướ ỷ ọ ủ bi n đ i m nh m lao đ ng xã h i theo h ng tăng t ộ tr ng c a lao đ ng
ạ ộ ệ ở ệ ả ớ ộ trí tu , gi m b t các ho t đ ng chân tay, làm cho lao đ ng trí tu tr thành
ạ ộ ủ ườ ệ ứ ụ ộ ơ ả ho t đ ng c b n c a con ng i. Vi c ng d ng ngày càng r ng rãi tri
ứ ấ ổ ứ ứ ộ ả th c vào s n xu t và t ch c lao đ ng đã làm cho tri th c nhanh chóng tr ở
ế ố ả ồ ự ấ ọ ế ơ ả thành y u t ấ s n xu t quan tr ng nh t, thành ngu n l c kinh t c b n và
ủ ế ế ố ả ư ấ ủ ề ấ ch y u. Vai trò c a các y u t ố s n xu t truy n th ng nh đ t đai, tài
ứ ế ẫ ấ ố ở nguyên thiên nhiên, v n…d u không m t đi song đã tr thành th y u. Các
ắ ượ ỏ ủ ự ầ ấ ầ ứ nghiên c u tr c l ỉ ộ ng g n đây cho th y ch m t ph n nh c a s tăng
ưở ể ả ở ầ ư ủ ầ ố ọ tr ng có th gi i thích b i đ u t vào v n, còn ph n quan tr ng c a tăng
ưở ấ ượ ề ắ ớ ộ tr ng g n li n v i ch t l ng lao đ ng.
ữ ế ộ ổ ớ ườ Trong nh ng năm chúng ta ti n hành công cu c đ i m i, ng i dân
ự ữ ậ ấ đ ượ ự c t do kinh doanh nh ng lĩnh v c pháp lu t không c m; trong sinh
ườ ề ả ậ ho t t ạ ư ưở t ng, ng i dân cũng đ ượ ự c t ề ơ ấ do th o lu n h n r t nhi u nhi u
ớ ướ ể ế ụ ự so v i tr c; dân ch ủ ở ơ ở ượ c s đ c th ch hoá đã có tác d ng tích c c; s ự
ố ộ ự ế ậ ạ ả ắ ẳ ố ệ th o lu n và đ i tho i trong Qu c h i th ng th n, công khai; s khi u ki n
ượ ả ế ị ượ ự ủ c a dân đ c gi ờ ơ i quy t k p th i h n; nhân dân đ ế c tham gia tr c ti p
ạ ủ ấ ướ ữ ấ ứ ề ỏ ề ọ vào nh ng v n đ tr ng đ i c a đ t n c. Đi u này ch ng t ồ ngu n nhân
ướ ượ ẳ ị ượ ủ ự l c c a n ộ c ta có trình đ ngày càng đ c kh ng đ nh và đ ọ c tr ng
d ng.ụ
ụ ụ ủ ữ ạ ạ Nh ng thành tích c a giáo d c đào t o nói chung và giáo d c đào t o
12
ộ ố ự ặ ồ ớ ỉ ờ ngu n nhân l c nói riêng là to l n nh đó mà m c dù m t s ch tiêu khác
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ư ậ ầ ườ ư ư ệ nh thu nh p bình quân đ u ng i ch a cao nh ng Vi ẫ t Nam v n có ch ỉ
ươ ố ượ ế ướ ể ộ ố s HDI t ng đ i cao, đ c x p vào các n c có trình đ phát tri n trung
ể ầ ớ ế ộ ữ bình. Tuy nhiên, so v i nh ng yêu c u phát tri n kinh t xã h i thì giáo
ủ ướ ứ ư ệ ượ ữ ạ ụ d c đào t o c a n c ta hi n nay còn ch a đáp ng đ c. Nh ng phân
ụ ể ệ ấ ạ ầ tích trên đây cho th y giáo d c đào t o c n và có th giúp cho vi c gi ả i
ỉ ề ố ượ ữ ữ ế ẫ ầ quy t nh ng mâu thu n gi a cung và c u không ch v s l ng mà c v ả ề
ấ ượ ự ự ệ ệ ạ ồ ch t l ệ ng ngu n nhân l c trong s nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá
ườ
ộ ạ
ế ố
ể
ề
ườ
ự 6Xây d ng môi tr
ệ ng xã h i t o đi u ki n đ phát huy y u t
con ng
i.
ủ ướ c a n ệ c ta hi n nay.
ườ ủ ự ậ ủ ể ồ ẩ ả ộ ờ Con ng ộ i là ch th đ ng th i là s n ph m c a s v n đ ng xã h i.
ậ ượ ế ố ườ ầ ố Vì v y mu n phát huy đ c y u t con ng ả i c n ph i có môi tr ườ ng
ậ ợ ả ự ượ ấ ượ ả ự ệ ướ thu n l ệ i. Vi c gi i phóng l c l ng s n xu t đ c th c hi n tr c tiên
ủ ế ự ữ ỏ ơ ế và ch y u là xoá b nh ng c ch đã và đang kìm hãm tính tích c c ch ủ
ủ ạ ườ ộ ơ ự ộ ồ ờ ộ đ ng sáng t o c a ng ả i lao đ ng đ ng th i ph i xây d ng m t c ch ế
ớ ả ự ệ ả ả ườ ề ọ ặ ộ m i b o đ m th c hi n gi i phóng ng i lao đ ng v m i m t.
ự ể ầ ồ ự ặ ế C n xây d ng chính sách khuy n khích phát tri n ngu n nhân l c đ c
ệ ườ ệ ề ọ ướ ế bi t là ng i tài. Đây là đi u ki n quan tr ng, tr ự ồ c h t ngu n nhân l c
ạ ố ơ ộ ế ệ ắ ợ ớ đào t o t t có c h i tìm ki m vi c làm phù h p v i nguyên t c phân phôí
ậ
ế IIIK t lu n
ả ả ằ ộ ế theo lao đ ng đ m b o công b ng trong kinh t .
ệ ề ướ ế ượ ệ ể ể Trong đi u ki n n c ta hi n nay, đ chi n l c phát tri n treo
ướ ế ệ ạ ắ ợ h ệ ng công nghi p hoá, hi n đ i hoá đi đ n th ng l ả ấ i, chúng ta ph i l y
ồ ự ườ ệ ồ ự ấ ọ ngu n l c con ng i Vi t Nam “ ngu n l c quan tr ng nh t ” trong các
ồ ự ồ ự ự ự ể ộ ộ ề ngu n l c, ngu n l c n i sinh làm đ ng l c cho s phát tri n lâu b n.
ể ồ ưỡ ồ ự ườ ệ ớ ư Đ b i d ng và phát huy ngu n l c con ng i Vi t Nam v i t cách đó,
ả ạ ữ ệ ầ ố ưở chúng ta c n ph i t o ra m i quan h hài hoà gi a tăng tr ng kinh t ế
ớ ế ề ợ ụ ả ộ ộ ả nhanh v i ti n b xã h i, đ m b o công v và quy n l ả i công dân, c i
13
ấ ẫ ệ ầ ả ế ợ thi n và nâng ch t l n tinh th n; gi ố i quy t h p lý m i quan h gi a l ệ ữ ợ i
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ợ ướ ắ ợ ộ ố ợ ích lâu dài và l i ích tr c m t, l i ích qu c gia, dân t c và l ể ậ i ích t p th ,
ợ ộ ọ ừ ấ l i ích cá nhân; không ng ng nâng cao trình đ h c v n, văn hoá cho h ọ
ơ ở ự ể ề ệ ậ trên c s xây d ng và phát tri n n n văn hoá Vi ế t Nam tiên ti n, đ m đà
14
ộ ả ắ b n s c dân t c.
ể ậ Ti u lu n Tri ế ọ t h c
ệ
ả
Các tài li u tham kh o:
ế ọ ấ ả ố ị Tri t h c MácLê ninNhà xu t b n chính tr qu c gia
ị ế ệ Đ a lý kinh t Vi t Nam
ế ị Kinh t chính tr
ữ ề ấ ạ ế ế ớ ố T p trí nh ng v n đ kinh t th gi i, s 1/1999
ả ạ ộ ố T p chí c ng s n, s 21,15
15
ế ọ ố Tri t h c s 3(115)
