Tìm hiểu chất Resveratrol
(Kỳ 1)
Câu chuyện nghịch lý là người Pháp ăn thịt và chất béo nhiều, nhưng
lại ít bị nguy cơ bệnh tim mạch hơn người Mỹ. Sau khi điều tra, người ta mới
vỡ lẽ là người Pháp thường hay uống rượu vang đỏ trong đó có chất
resveratrol ở vỏ trái nho. Resveratrol là một phytoalexin là chất chống oxy
hóa không thuộc nhóm flavonoid.
Nho cũng chứa anthocyanin và những hợp chất phenol khác. Anthocyanin,
có khuynh hướng là polyphenol chính của nho đỏ, trong khi flavan-3-ol (như
catechin) là hợp chất polyphenol nhiều hơn trong nho trắng. Hàm lượng phenol
toàn phần, chỉ số cường độ chống oxy hóa của thực phẩm, cao hơn trong trái nho
đỏ do tỷ lệ anthocyanin trong da nho đỏ cao hơn ở trái nho trắng. Chính
anthocyanin đã dẫn các nhà khoa học tới định nghĩa tính chất trong sức khỏe con
người. Lượng phenol trong vỏ nho biến đổi tùy theo thành phần đất trồng, khí hậu,
nguồn gốc địa lý, thực hành trồng tỉa hay phơi nhiễm với bệnh như nhiễm nấm.
Rượu nho đỏ giúp cho sức khỏe nhiều hơn nho trắng vì có nhiều hợp chất
có ích hiện diện từ vỏ trái nho, và chỉ có rượu nho đỏ lên men với da trái nho. Thời
gian lên men của rượu nho khi tiếp xúc với vỏ trái nho là yếu tố quyết định hàm
lượng resveratrol. Thông thường, rượu nho đỏ không phải giống Muscadin chứa
khoảng 0,2 - 5,8 mg resveratrol/lít, tùy theo giống nho, vì lên men với vỏ trái nho,
cho phép rượu hấp thu resveratrol. Trái lại, rượu nho trắng chứa hàm lượng
resveratrol thấp hơn vì chỉ lên men sau khi loại bỏ vỏ nho. Rượu nho sản xuất từ
giống nho Muscadin có thể chứa hơn 40 mg resveratrol/ lít. Trong vỏ nho
Muscadin, acid ellagic, myricetin, quercetin, kaemferol và trans-resveratrol là
những hợp chất polyphenol chính. Trái với kết quả trước, ellagic acid chứ không
phải resveratrol là thành phần polyphenol chính của nho Muscadin.
Ngoài vỏ nho, còn tìm thấy lượng lớn trong dược liệu cổ truyền Nhật và
Trung Quốc như Củ cốt khí (Polygonum cuspidatum), và có mặt trong Bưởi đỏ,
Đậu phộång, một số Dâu dại như Mulberry, Blueberry và Bilberry. Dâu tằm…
resveratrol được tổng hợp trong tế bào thảo mộc khi bị nấm tấn công hay khi thiếu
chất dinh dưỡng. Trans-resveratrol là dạng hoạt chất.
Năm 1997 nghiên cứu báo cáo tiềm năng chống ung thư của trans-
resveratrol khiến nhiều công ty thực phẩm chức năng mọc ra để sản xuất chất này.
Những nghiên cứu phụ, thực hiện trên tế bào cấy và Ruồi trái cây, Viên trùng, cá,
động vật có xương sống, cho thấy hoạt tính chống ung thư, và gợi ý trans-
resveratrol cung cấp thêm lợi ích chống tiểu cầu, chống lão hóa, chống béo mập
cũng như tính tăng cường hệ miễn dịch. Trong những nghiên cứu này, dùng
resveratrol giảm viêm sụn thú vật, thúc đẩy ức chế cholesterol trong vi khuẩn, ức
chế sinh sản tế bào T, xúc tiến chương trình tự hủy các loại tế bào u bướu, và đưa
đến kéo dài tuổi thọ của mẫu Ruồi trái cây, Viên trùng, nấm men. Những tác động
này khiến người ta nhắm vào lợi ích cải thiện kết quả bệnh tim mạch và bệnh tiểu
đường, xúc tiến dùng hóa liệu ngừa ung thư, giúp giảm cân và phòng ngừa bệnh
Alzheimer, và kéo dài tuổi thọ con người nhờ resveratrol.
Một công thức resveratrol thoa ngoài da có tiềm năng chống lão hóa da mới
được báo cáo, và ngày càng nhiều báo cáo ứng dụng resveratrol xuất hiện. Tuy
nhiên, chứng cứ lâm sàng trên con người về hiệu quả của resveratrol vẫn còn
thiếu.
Tiềm năng và cơ chế tác dụng
Chứng cứ ngày càng nhiều qua các nghiên cứu phân tử, tế bào và thú vật
gợi ý nhiều cơ chế tác dụng hỗ trợ cho tính chất phát huy sức khỏe của resveratrol.
Tuy nhiên, một số dữ liệu lại trái ngược nhau. Thí dụ, nghiên cứu in vitro tìm thấy
resveratrol vừa tăng vừa giảm chức năng miễn dịch ở tế bào con người. Mặc dầu
resveratrol có thể làm chậm lại phát triển mạch máu, chất này cũng cho thấy làm
chậm lành vết thương.
Tính chất bảo vệ tim
Tiềm năng bảo vệ tim của resveratrol liên quan với nhiều cơ chế. Ở mẫu
thú vật thiếu máu cục bộ - tưới máu trở lại (ischemia-reperfusion), resveratrol
giảm peroxyt hóa lipid, giảm hư hại cơ quan và cải thiện thiếu máu cục bộ cơ tim.
In vitro, resveratrol cho thấy tính chống viêm mạnh hơn aspirin và ibuprofen, ức
chế nitric oxid ở đại thực bào bị kích hoạt, cải thiện chức năng ty lạp thể, và giảm
interleukin 1 (IL-1), IL-8 và yếu tố tăng bầy đại thực bào có hạt (granulocyte
macrophage colony-stimulating factor).
Tác dụng miễn dịch, chống tiểu cầu, chống viêm và chống ung thư
Resveratrol có thể đàn áp tế bào T sinh sản, là nguyên nhân sinh phản ứng
miễn dịch. Resveratrol ức chế tăng trưởng u bướu buồng trứng, ruột già và vú;
tăng trưởng cấp dòng tế bào bạch cầu; ngăn ngừa tế bào ung thư gan khỏi xâm
nhập mô địa phương - tất cả đều là cơ chế tiềm tàng để giảm nguy cơ ung thư.
Tính chất chống tiểu cầu có vẻ như là kết quả của resveratrol giảm kết dính tiểu
cầu và làm cho mạch máu giãn ra. Trong mẫu thú vật, resveratrol thấy ngăn giảm
glutathione liên quan đến amyloid peptid, bảo vệ hư hại do oxy hóa gây ra bởi
peptid, và giảm thành lập mảng vữa trong não - tất cả đóng góp vào cơ chế bảo vệ
chống bệnh Alzheimer.
