Tìm hiểu chất Resveratrol
(Kỳ 2)
Tác dụng chống lão hóa
Người ta chú ý nhiều về tiềm năng của resveratrol cải thiện hoạt động não
bộ và sức khỏe tim mạch - do đó vội vã bảo chất này giống như Sâm chống lão
hóa mà chưa chứng minh. Một số quan sát tính bảo vệ sức khỏe não bộ do liên
quan giữa uống rượu chát đỏ và tỷ số sinh bệnh sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer
thấp, gợi ý resveratrol có lợi chống thoái hóa thần kinh. Trong nhiều nghiên cứu,
người ta thấy resveratrol bắt chước tác dụng giới hạn năng lượng thông qua kích
hoạt sirtuin, làm tăng tuổi thọ chuột nhắt và động vật không xương sống bằng cách
cải thiện chức năng ty lạp thể, tăng nhạy cảm với insulin, và kiểm soát hoạt động
của những yếu tố phiên mã. Kích hoạt Sirtuin - một khả năng của động vật có vú,
có thể đóng góp vào tính chất chống sinh amyloid của resveratrol như là cơ chế
tiềm tàng để cải thiện tuổi thọ của con người. Resveratrol loại thải amyloid peptid
não in vitro được xem là cơ chế cải thiện chức năng nhận thức ở người. Những cơ
chế tương tự cung cấp vai trò căn bản trong việc phòng ngừa bệnh liên quan đến
tuổi tác.
Resveratrol giảm hư hại oxy hóa cho tinh dịch người đông lạnh
Resveratrol, một polyphenol quan trọng trong rượu chát đỏ - giảm hư hại
tinh dịch người đông lạnh, theo một nghiên cứu ở Brasil. Resveratrol đã được biết
làm giảm sự thoái hóa thần kinh, giảm sinh u bướu và xơ vữa động mạch, theo báo
cáo của báo Fertility và Sterility ngày 3/2/2010.
Trong nghiên cứu này, bác sĩ Fabio F. Pasqualotto ở Đại học Caxia do Sul
và cộng sự, ủ mẫu tinh trùng với resveratrol hay không, trước khi cho đông lạnh.
Tinh trùng từ 10 người đàn ông khỏe mạnh có khả năng sinh con và 20 người
không thể sinh con.
Ở mức căn bản, những người đàn ông không thể có con có nồng độ tinh
trùng thấp và ít di chuyển, và thỏa mãn tiêu chuẩn Kruger về hình dáng, so với đàn
ông có khả năng sinh con. Mẫu tinh trùng đàn ông không con cũng có mức hoạt
động thấp superoxid dismutase (SOD) và catalase và hư hại lipid cao hơn.
Nhưng sau khi ủ với resveratrol, hoạt động SOD tăng trong mẫu tinh trùng
từ đàn ông vô sinh (không thay đổi ở mẫu tinh trùng đàn ông có khả năng có con).
Hơn nữa, resveratrol ngăn ngừa hư hại lipid do bảo quản gây ra, một tác dụng
không phụ thuộc liều.
Resveratrol không cải thiện chuyển động tinh trùng gây ra bởi bảo quản, và
cũng không tác động lên nồng độ và hình dáng tinh trùng.
Có vài chất chống oxy hóa có thể giúp bệnh nhân cải thiện tình trạng vô
sinh, trong đó có resveratrol. Sử dụng chất chống oxy hóa có thể giúp bệnh nhân
cải thiện phẩm chất tinh dịch ngay cả khi tinh dịch bị đông lạnh, theo lời bác sĩ
Pasqualotto.
Hai vấn đề đặt ra cho resveratrol là:
- Dùng dạng nào, nồng độ bao nhiêu để hấp thu tốt nhất và có kết quả nhất.
- Nên dùng nguồn resveratrol nào hợp với nhu cầu kỹ nghệ tại Việt Nam
mà vẫn bảo đảm hiệu quả và an toàn cho người bệnh.
Nồng độ, công thức, liều lượng và độc tính
Nồng độ khác nhau trong sản phẩm: nồng độ resveratrol trong thức ăn và
nước uống biến đổi tùy theo sản phẩm. So sánh trọng lượng, đậu phộång chỉ có
một nửa lượng resveratrol so với rượu chát đỏ. Nồng độ resveratrol trong
Cranberry và nước Bưởi ngang nhau. Blueberry cao gấp đôi Bilberry, nhưng điều
kiện thổ nhưỡng khác nhau khiến nồng độ khác nhau. Nồng độ resveratrol ở
những trái cây này thấp hơn nhiều so với trong Bưởi đỏ, và nấu chín càng làm
giảm nồng độ cho đến 50%.
Hàm lượng trans-resveratrol trong rượu nho tùy thuộc giống nho, khí hậu
và phương pháp xử lý. Rượu chát đỏ, đặc biệt làm từ nho pinot đen (5,13 mg/dL),
chứa nồng độ resveratrol cao nhất và rượu nho trắng hàm lượng thấp nhất (1 - 5%
của rượu chát đỏ). Ngoài ra, nho mọc ở khí hậu ẩm và lạnh có nồng độ resveratrol
cao hơn là nho mọc ở khí hậu nóng và khô. Nói chung, một lượng rượu chát đỏ
120 ml cung cấp khoảng 320 mcg resveratrol (0,2 - 5,8 mg/lít).
Công thức sản xuất và liều lượng
Resveratrol hiện nay được bào chế bằng phương pháp tổng hợp và bán như
chất hỗ trợ dinh dưỡng trong viên nang hay viên nén. Sản phẩm resveratrol phần
chính làm từ Cốt khí củ (Japanese knotweed), ở dạng rễ khô, chứa đến 187 mg
resveratrol/kg. Sản phẩm thực phẩm chức năng bán ở các hiệu thuốc và hiệu bán
chất hỗ trợ dinh dưỡng với liều từ 15 đến 600 mg mỗi viên, và nhà sản xuất đề
nghị dùng liều cao như là có cường độ tác dụng cao, nhưng chưa có chứng cứ hỗ
trợ cho liều khuyên dùng cho resveratrol. Ở người, sinh khả dụng đường uống của
resveratrol dạng viên bị chất vấn, vì ít hơn 5% sản phẩm hiện diện trong huyết
tương sau khi uống vào và chuyển hóa nhanh trong gan và ruột. Ngay cả sau khi
uống rượu chát đỏ, mức resveratrol trong huyết thanh cũng không cho thấy đủ để
tạo ra tác dụng sinh lý thấy ở thú vật và mẫu tế bào. Những kết quả trên đưa ra câu
hỏi, liệu resveratrol, rượu nho đỏ hay kết hợp hoạt chất (kể cả procyanidin) trong
rượu chát đỏ có lợi thật cho sức khỏe không?
Nói tóm lại, người ta chưa biết đủ hiệu quả lâm sàng và tiềm năng gây độc
hại khi dùng resveratrol như là chất hỗ trợ dinh dưỡng.
Độc tính và chống chỉ định
Cơ quan kiểm soát thực dược phẩm Hoa Kỳ cũng như châu Âu không đưa
ra khuyến cáo giới hạn tối đa tiêu thụ để tránh nhiễm độc resveratrol. Tuy nhiên,
dùng nhiều resveratrol trong rượu chát đỏ bị giới hạn vì tác dụng độc hại của rượu.
Độc tính của rượu nho có vẻ thấp khi dùng ở lượng vừa phải khoảng 2 ly 120 ml
cho quý ông và 1 ly 120 ml cho quý bà.
Vì tính chất chống tiểu cầu của resveratrol, bệnh nhân đang dùng thuốc
chống đông máu hay thuốc chống kết cụm tiểu cầu hay đang dùng dược thảo có
tiềm năng tăng nguy cơ xuất huyết như tỏi, feverfew, gừng, bạch quả, sâm, nghệ
phải cẩn thận khi dùng resveratrol. Ngoài ra, resveratrol đã được báo cáo tăng
nhạy cảm với insulin, và phải dùng dè dặt với bệnh nhân đang dùng thuốc trị bệnh
tiểu đường. Mặc dầu resveratrol là phytoestrogen yếu, chất này có tính hỗn hợp
đồng vận và đối kháng hoạt động của estrogen, và không nên dùng resveratrol cho
phụ nữ ung thư phụ thuộc estrogen.
Nên dùng nguồn resveratrol nào?
Qua những thông tin trên, ta thấy khí hậu ở Việt Nam không lý tưởng để
trồng nho sản xuất resveratrol. Pháp là nước đầu tiên đưa ra quy trình sản xuất
resveratrol từ nho, nhưng giá thành không biết nước nào rẻ nhất mà vẫn bảo đảm
phẩm chất, vì có thể bị sinh thái làm ô nhiễm.
Cốt khí củ có hàm lượng resveratrol cao, có thể trồng tại miền Bắc và cao
nguyên Việt Nam, có thể khai thác resveratrol được.
DS. LÊ VĂN NHÂN - DS. DIỆU PHƯƠNG
