thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã, Héi nghÞ lÇn thø II Ban

chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng kho¸ VIII ®· kh¼ng ®Þnh: “Cïng víi gi¸o dôc ®µo t¹o,

khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi,

lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc vµ x©y dùng thµnh c«ng chñ

nghÜa x· héi. V× thÕ cÇn ph¶i “ph¸t huy nguån lùc con ng­êi, yÕu tè ph¸t triÓn

m¹nh vµ bÒn v÷ng”.

Kinh nghiÖm cho thÊy, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, thùc

chÊt lµ thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghiÖp dùa trªn c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, trong ®ã

nh÷ng c«ng nghÖ cò, tiªu hao nhiÒu tµi nguyªn vµ lao ®éng, dùa trªn nÒn t¶ng ®iÖn

c¬ khÝ, ®­îc thay thÕ b»ng ngµnh c«ng nghiÖp cao cÊp, dùa trªn nÒn t¶ng c¬ ®iÖn

tö, gi¶m suÊt tiªu hao cña c¸c nguån lùc tÝnh trªn mét ®¬n vÞ tæng s¶n phÈm néi

®Þa. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang ®ßi hái mét nguån nh©n lùc míi

phï hîp víi nÒn v¨n minh trÝ tuÖ. TrÝ tuÖ cã tÝnh s¸ng t¹o sÏ lµ nÒn t¶ng cña sù

thÞnh v­îng, giµu cã cña mçi x· héi, mçi quèc gia vµ ®­îc thÓ hiÖn qua nguån

nh©n lùc cña b¶n th©n quèc ®ã.

2.1.3.1. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc n­íc ta hiÖn nay

Mét trong nh÷ng nguån nh©n lùc quan träng bËc nhÊt cña ®Êt n­íc hiÖn nay

lµ ®éi ngò tri thøc. Theo thèng kª n¨m 1995 cña bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i

tr­êng cho thÊy so víi mét sè n­íc cã thu nhËp thÊp ë møc ngang b»ng th× lùc

l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô ®­îc ®µo t¹o ë n­íc ta lµ t­¬ng

®èi lín.Lùc l­îng nµy bao gåm kho¶ng 9.300 tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ; 930.000 ng­êi

cã tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng, trªn 3,5 triÖu c¸n bé kÜ thuËt vµ c«ng nh©n kÜ thuËt.

§éi ngò tri thøc ViÖt Nam ®· cã nh÷ng c«ng hiÕn to lín trong hai cuéc kh¸ng

chiÕn chèng ph¸p vµ chèng mü, gãp phÇn tÝch cùc trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt

n­íc hiÖn nay. §éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ mang b¶n s¾c d©n téc:

Th«ng minh, khiªm tèn, hiÕu häc, kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ øng dông c«ng nghÖ míi

21

nhanh. §iÒu nµy ®­îc c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi ®¸nh gi¸ rÊt cao. NhiÒu c«ng

tr×nh kÜ thuËt hiÖn ®¹i, phøc t¹p cña thÕ giíi nh­ trong c¸c lÜnh vùc ®iÖn tö, viÔn

th«ng, dÇu khÝ hoÆc l¾p ®Æt nh÷ng c«ng tr×nh c«ng nghÖ lín: Thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn,

xi m¨ng... ThÕ nh­ng thùc tr¹ng ®éi ngò c¸n bé tri thøc ViÖt Nam, ®Æc biÖt c¸n bé

tri thøc bËc cao ®ang lµ mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m.

Thø nhÊt, sù giµ ho¸ cña ®éi ngò tri thøc. Trong c¸c viÖn vµ trung t©m khoa

häc, tuæi b×nh qu©n tiÕn sÜ lµ 52,8 ; phã gi¸o s­ lµ 56,4 ; cÊp viÖn tr­ëng lµ 55 ; CÊp

viÖn phã lµ 50. Nh­ vËy ®Õn n¨m 2000 h¬n 80% sè ng­êi cã häc hµm, häc vÞ sÏ

®Õn tuæi vÒ h­u. Tõ ®ã g©y nªn t×nh tr¹ng hÉng hôt c¸n bé khoa häc kÕ cËn. Nh×n

vµo ®é tuæi cña ®éi ngò c¸n bé gi¸o dôc t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ë n­íc

ta cã thÓ thÊy mét thùc tr¹ng lµ sù giµ ho¸ qu¸ nhanh, dÉn tíi sù hôt hÉng c¸n bé

gi¸o dôc vµo cuèi thÕ kØ XX, nhÊt lµ c¸n bé ®Çu ®µn.

Thø hai, viÖc ®Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ còng nh­ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

ch­a ®ñ ®Ó ph¸t triÓn nguån lùc. Chóng ta muèn mau chãng trë thµnh mét n­íc

c«ng nghiÖp, muèn héi nhËp víi thÕ giíi, ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, t¹o nguån

nh©n lùc, nh©n tµi, ph¶i lu«n ®­îc coi lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. §¶ng vµ chÝnh phñ ta

®· cã nh÷ng cè g¾ng lín t¨ng nguån ®Çu t­ tµi chÝnh cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. TØ

träng ng©n s¸ch nhµ n­íc chi cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o t¨ng hµng n¨m vµ t¨ng nhanh

chãng nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tõ 5,83% n¨m 1986 víi møc chi 120 tØ ®ång, ®Õn n¨m

1990 t¨ng lªn 8,9% víi møc chi 9186 tØ vµ n¨m 1996 lµ 10,08% víi møc chi lµ

70000 tØ. Tuy vËy tØ lÖ nµy cßn thÊp so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ khu vùc.

Thø ba, c¬ cÊu nguån nh©n lùc cña n­íc ta hiÖn nay ch­a hîp lý: 1 ®¹i häc/

1,6 trung häc chuyªn nghiÖp/ 3 c«ng nh©n. TØ lÖ lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ë n­íc ta

míi chØ ®¹t 10% so víi tæng sè lao ®éng lµ qu¸ thÊp. ViÖc ph©n bè c¸n bé theo

ngµnh nghÒ còng cßn rÊt bÊt cËp. Theo con sè cña tæng côc thèng kª n¨m 1997 c¬

cÊu c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ theo c¸c ngµnh

khoa häc nh­ sau: Tù nhiªn: 38%; x· héi vµ nh©n v¨n: 20%; c«ng nghÖ: 27%;

d­îc: 8%; n«ng nghiÖp: 7%. H¬n thÕ n÷a ®éi ngò nµy n»m trong c¸c c¬ quan trung

22

­¬ng tíi 94,4%, ë c¸c c¬ quan ®Þa ph­¬ng chØ 5,4%. Cßn trong c¸c doanh nghiÖp,

c¸n bé ®¹i häc vµ cao ®¼ng chØ chiÕm 32% so víi Hµn Quèc lµ 48%, NhËt B¶n lµ

64,4%, Th¸i Lan 58,2%.

Thø t­, hiÖn t­îng ch¶y m¸u chÊt x¸m ®· vµ ®ang x¶y ra ngay trong ®éi ngò

tri thøc. Do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, mét bé phËn c¸n bé khoa häc vµ c«ng

nghÖ kh«ng cßn hµo høng víi c«ng viÖc cña m×nh, xin ®­îc chuyÓn sang nh÷ng

ngµnh nghÒ kh«ng ph¶i ®­îc ®µo t¹o, phÇn lín lµ nh÷ng ng­êi khoÎ,trÎ vµ cã n¨ng

lùc. Cßn sinh viªn ra tr­êng chØ muèn xin vµo lµm cho c¸c liªn doanh, kh«ng muèn

vµo c¸c viÖn nghiªn cøu, tr­êng häc hoÆc c¸c c¬ quan cña ®¶ng vµ nhµ n­íc.

Nh­ vËy, khai th¸c tiÒm n¨ng cña ®éi ngò tri thøc ViÖt Nam giµu tÝnh s¸ng

t¹o - mét nguån tµi nguyªn ®Æc biÖt, ®ang cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i bµn tíi vµ t×m

h­íng gi¶i quyÕt.

2.1.4. Ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc ®¸p øng yªu cÇu nguån nh©n lùc cho sù

nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc

Trong c¬ cÊu hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©nViÖt Nam, cÊp gi¸o dôc nµo còng cã

vÞ trÝ, tÇm quan träng cña nã. Trong tõng giai ®o¹n x¸c ®Þnh, tuú thuéc vµo t×nh

h×nh chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi cô thÓ mµ ®Æt ra yªu cÇu, nhiÖm vô vµ cã sù s¾p

xÕp, ­u tiªn cho mçi cÊp ®µo t¹o.

§Ó cã nguån nh©n lùc dåi dµo ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp

ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc hiÖn nay, chóng ta ph¶i cã mét nÒn gi¸o dôc ®¹i häc ph¸t

triÓn. V¨n kiÖn ®¹i héi IX cña ®¶ng ®· kh¼ng ®Þnh trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i: “Ph¸t

triÓn vµ n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o ®¹i häc, sau ®¹i häc ; tËp trung ®Çu t­ x©y

dùng mét sè tr­êng ®¹i häc träng ®iÓm quèc gia ngang tÇm khu vùc, tiÕn tíi ®¹t

tr×nh ®é quèc tÕ”

23

Kinh nghiÖm cña thÕ giíi cho thÊy, nh÷ng n­íc kinh tÕ l¹c hËu, tµi nguyªn

thiªn nhiªn cã h¹n, vÉn cã thÓ v­¬n nhanh trªn con ®­êng hiÖn ®¹i ho¸ nÕu cã mét

nÒn gi¸o dôc ®¹i häc ph¸t triÓn. Khi tØ lÖ d©n c­ cã tr×nh ®é ®¹i häc cao th× kh¶

n¨ng tiÕp thu, n¾m b¾t vµ vËn dông nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña nh©n lo¹i vÒ kÜ

thuËt, c«ng nghÖ rÊt hiÖu qu¶.

Trong hoµn c¶nh hiÖn nay n­íc ta cßn nghÌo, chóng ta ch­a ®ñ lùc ®Ó thùc

hiÖn ®ång lo¹t nh÷ng yªu cÇu x· héi ®ßi hái, do ®ã ph¶i lùa chän sù ­u tiªn ®Ó tiÕn

tõng b­íc v÷ng ch¾c. Sù ­u tiªn nµy ph¶i thÓ hiÖn trong tõng ngµnh vµ tõng cÊp.

Ch¼ng h¹n, nhiªm vô cña gi¸o dôc lµ gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ

hoµn thiÖn nh©n c¸ch, c¶ hai nhiÖm vô ®ã ®Òu quan träng, nh­ng nguy c¬ tôt hËu

vÒ kinh tÕ ngµy cµng xa cña ®Êt n­íc ®ßi hái gi¸o dôc ph¶i lÊy nhiÖm vô thóc ®Èy

ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lµm ­u tiªn. Tõ ®ã, trong c¸c chñ tr­¬ng cña tõng cÊp häc,

bËc häc, ngµnh häc, quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh häc, trong ®Çu t­, x©y dùng ®éi ngò

ph¶i qu¸n triÖt sù lùa chän ­u tiªn nµy.

Nh÷ng n¨m qua, chóng ta ®· nhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò nµy vµ cã nh÷ng b­íc

®iÒu chØnh, do ®ã c¬ cÊu hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n n­íc ta ®· cã nh÷ng ®æi míi

nhÊt ®Þnh. Gi¸o dôc ®¹i häc ë n­íc ta gåm hai cÊp: CÊp ®¹i häc vµ sau ®¹i häc.

CÊp ®¹i häc chia lµm hai tr×nh ®é lµ tr×nh ®é cao ®¼ng vµ tr×nh ®é ®¹i häc, cÊp sau

®¹i häc cã hai tr×nh ®é lµ tr×nh ®é th¹c sÜ vµ tr×nh ®é tiÕn sÜ. CÊp sau ®¹i häc tr­íc

®©y ®µo t¹o ba tr×nh ®é: Th¹c sÜ, phã tiÕn sÜ vµ tiÕn sÜ, nh­ng c¸ch tæ chøc nµy sÏ

kÐo dµi thêi gian häc tËp cña häc sinh t¹i tr­êng, thêi gian phôc vô x· héi vµ cèng

hiÕn cho khoa häc sÏ rót ng¾n, do vËy, cÊp sau ®¹i häc bá bít tr×nh ®é phã tiÕn sÜ,

chØ cßn hai tr×nh ®é lµ th¹c sÜ vµ tiÕn sÜ. Sù ®iÒu chØnh ®ã lµ phï hîp, t¹o ra sù

thèng nhÊt vÒ hÖ thèng v¨n b»ng gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ

giíi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong qu¸ tr×nh giao l­u gi¸o dôc ®µo t¹o. Nh÷ng

chuyÓn biÕn cã tÇm chiÕn l­îc ë gi¸o dôc ®¹i häc cã t¸c dông ®Çu tµu ®èi víi toµn

bé hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh ë gi¸o dôc phæ th«ng,

trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ. Nh÷ng chuyÓn biÕn b­íc ®Çu sang mét thÕ

míi, mét tr¹ng th¸i míi cña gi¸o dôc ®¹i häc cã t¸c dông to lín vÒ ®µo t¹o c¸n bé,

24

nghiªn cøu khoa häc, lùc l­îng lao ®éng s¶n xuÊt phôc vô x· héi, gãp phÇn to lín

vµo qu¸ tr×nh æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ x· héi ë n­íc ta.

2.2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghÖ

2.2.1. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¶n xuÊt

§Êt n­íc ta ®ang chuyÓn h¼n sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi nÒn

kinh tÕ më, ph¶i c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. Chóng

ta ®· thÊy ®­îc chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp

cña Nhµ n­íc ®· k×m h·m viÖc ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt ë

n­íc ta nh­ thÕ nµo. ChÝnh v× vËy mµ nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý

kinh tÕ míi ban hµnh nh»m kÝch thÝch ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ ®·

nhanh chãng t×m ®­îc sù h­ëng øng vµ ®ãn nhËn, ®em l¹i kÕt qu¶ ban ®Çu ®¸ng

khÝch lÖ. Nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ míi ban hµnh cña Nhµ n­íc trong thêi gian

qua nh»m t¹o quyÒn chñ ®éng cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong viÖc øng dông c¸c tiÕn

bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®· cã t¸c dông gióp nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt

®øng v÷ng ®­îc trong c¹nh tranh m¹nh mÏ trªn thÞ tr­êng, b­íc ®Çu lµm ¨n cã hiÖu

qu¶. VÝ dô nh­ nghÞ quyÕt sè 217 - H§BT ngµy 14/11/98 vÒ c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi

kÕ ho¹ch ho¸ vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc

doanh (ban hµnh theo nghÞ ®Þnh sè 50 - HDBT ngµy 22/3/1998) ®· cã nh÷ng t¸c

®éng tÝch cùc, lµm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®éc lËp h¬n, tù chñ h¬n trong s¶n

xuÊt vµ tiªu thô luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, luËt b¶o hé quyÒn së h÷u

c«ng nghiÖp; ph¸p lÖnh chuyÓn giao c«ng nghÖ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam vµ mét

lo¹t c¸c th«ng t­ quyÕt ®inh cô thÓ kh¸c cña Nhµ n­íc ®· t¹o ®iÒu kiÖn ban ®Çu

thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc nhanh chãng ®æi míi c«ng nghÖ s¶n

xuÊt. Nh÷ng qui ®Þnh trong chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc ®·:

- T¹o ra nhu cÇu bøc thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi vµ n©ng cao

tr×nh ®é c«ng nghÖ

25

- T¹o quyÒn chñ ®éng cho chñ thÓ sö dông (c¸c doanh nghiÖp) quyÕt ®Þnh lùa

chän mua b¸n c«ng nghÖ kÓ c¶ viÖc trùc tiÕp quan hÖ víi b¹n hµng n­íc ngoµi.

- T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh chñ ®éng sö

dông cã hiÖu qu¶ h¬n nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

- Më ra nh÷ng h×nh thøc míi kh«ng nh÷ng tiÕp cËn mµ cßn thu hót ®­îc

c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi.

B¸o c¸o t¹i héi th¶o kinh tÕ ViÖt Nam, bé tr­ëng bé khoa häc c«ng nghÖ vµ

m«i tr­êng §Æng H÷u ®· ®¸nh gi¸: “Xem xÐt l¹i trong 363 dù ¸n víi tæng sè vèn

gåm 2,7 tØ USD vµ c¸c hîp ®ång chuyÒn giao c«ng nghÖ kh¸c thÊy r»ng nhiÒu c«ng

nghÖ míi ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam ®· gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ chung

cña s¶n xuÊt, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm”.

§ång thêi bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý

kinh tÕ cña nhµ n­íc víi viÖc ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ phôc vô c«ng

nghiÖp ho¸ còng cßn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ tån t¹i ®ã lµ:

- ThiÕu sù ®Þnh h­íng râ rÖt trong ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ.

HiÖn nay, nhµ n­íc vÉn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng

nghÖ quèc gia lµm c¬ së ®Þnh h­íng cho c¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ,

ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng nghÖ .Do thiÕu ®Þnh h­íng ho¹t ®éng vµ chÝnh s¸ch

c«ng nghÖ, cô thÓ ho¸ ®Þnh h­íng thµnh c¸c quy ®Þnh qu¶n lý nªn ph¶i thõa nhËn

r»ng hiÖn t¹i c¸c ho¹t ®éng ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®ang diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t,

thiÕu sù quy ho¹ch vµ phèi hîp tæng thÓ c¶ trong ngµnh lÉn ë ®Þa ph­¬ng.

- ThiÕu sù quan t©m tin t­ëng tõ phÝa ng­êi ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ

®èi víi tÝnh æn ®Þnh nhÊt qu¸n cña c¸c chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«

cña nhµ n­íc. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy sù tin t­ëng an t©m tõ phÝa ng­êi ®Çu

t­ trong vµ ngoµi n­íc lµ mét yªu cÇu rÊt quan träng khi hîp t¸c. Nh÷ng ®æi míi

trong nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ thêi gian qua vÉn ch­a ®­îc ®¸p

26

øng yªu cÇu nµy. NhiÒu v¨n b¶n cña ®¶ng nhµ n­íc, quèc héi ®Òu nhËn xÐt vÒ m«i

tr­êng kinh tÕ hiÖn naylµ: “Chinh s¸ch qu¶nlý vÜ m« cã nhiÒu s¬ hë vµ thiÕu sãt, kØ

luËt phÐp n­íc kh«ng nghiªm”. Nhµ n­íc cÇn ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch

kinh tÕ nh»m t¹o ra niÒm tin cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn khoa häc c«ng

nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.

- ThiÕu sù khuyÕn khÝch ph¸t triÓn dÞch vô c«ng céng vµ kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó

®¶m b¶o tiÕp nhËn vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ míi phôc vô c«ng nghiÖp

ho¸. Sù yÕu kÐm vÒ hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng vµ kÕt cÊu h¹ tÇng ë n­íc ta ®ang

lµ mét trong nh÷ng c¶n trë lín nhÊt trong chuyÓn giao c«ng nghÖ. Nã ®· vµ ®ang

®Ó tuét nhiÒu dù ¸n ®Çu t­, mÆc dï ®· cã nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt so víi th«ng lÖ

chung cña quèc tÕ.

2.2.2. Ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé khoa häc

C¸c chÝnh s¸ch c¬ chÕ cña nhµ n­íc ch­a t¹o ra ®éng lùc kÝch thÝch ®èi víi

c¸n bé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. Sù ph¸t triÓn khoa häc vµ

c«ng nghÖ võa lµ môc tiªu võa lµ ph­¬ng tiÖn cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn

®¹i ho¸. Con ng­êi lµ yÕu tè quan träng cña sù ph¸t triÓn Êy bëi v× con ng­êi lµ yÕu

tè chñ ®éng, n¨ng ®éng cña sù ph¸t triÓn Êy. ThÕ nh­ng hiÖn t¹i lao ®éng lµm viÖc

trong lÜnh vùc nµy ®ang thiÕu sù khuyÕn khÝch, kÝch thÝch cÇn thiÕt. NhËn xÐt vÒ

c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ, nghÞ quyÕt 26 cña bé chÝnh trÞ

võa qua ®· chØ râ: “ChÝnh s¸ch chÕ ®é ®·i ngé trong khoa häc cßn nhiÒu ®iÒu bÊt

hîp lý. TiÒn l­¬ng mang nÆng tÝnh chÊt b×nh qu©n chñ nghÜa. Lao ®éng chÊt x¸m

nãi chung rÎ h¬n lao ®éng gi¶n ®¬n. §iÒu kiÖn tèi thiÕu ®Ó lµm viÖc vµ sinh ho¹t

cña c¸n bé khoa häc ch­a ®­îc ®¶m b¶o”. HiÖn nay, víi yªu cÇu cña c«ng nghiÖp

ho¸ th× chÊt l­îng, tr×nh ®é kÜ thuËt vµ tay nghÒ cña lao ®éng n­íc ta cßn qu¸ thÊp.

Lùc l­îng lao ®éng ViÖt Nam ®­îc gi¸o dôc ®µo t¹o cã hÖ thèng c¬ b¶n chØ chiÕm

11% trong tæng sè lao ®éng toµn x· héi. MÆt b»ng d©n chÝ thÊp, lao ®éng trÝ tuÖ,

27

lao ®éng ch©n tay cã tr×nh ®é ®¹i häc, sau ®¹i häc cßn Ýt.Nh×n tæng thÓ mµ xÐt th×

vÒ mÆt l­îng nguån lao ®éng cña n­íc ta lµ lín nh­ng vÒ mÆt chÊt th× ch­a ®ñ ®Ó

®¸p øng nhu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. V× vËy ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p

nh»m n©ng cao tr×nh ®é lao ®éng ph¸t triÓn c¸n bé khoa häc kÜ thuËt ®Ó t¹o ra mét

sù biÕn ®æi vÒ chÊt lùc l­îng lao ®éng n­íc ta.

2.2.3. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ trong thêi

kú c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸

2.2.3.1. Mét sè thµnh tùu vÒ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ ë n­íc ta trong thêi

kú ®æi míi

§Êt n­íc ta, sau 12 n¨m ®æi míi toµn diÖn, ®· chÊn h­ng ®­îc nÒn kinh tÕ,

®ang b­íc vµo thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Khoa häc vµ c«ng

nghÖ ®· vµ ®ang cã mÆt ë hÇu hÕt mäi lÜnh vùc ®êi sèng, sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña

x· héi, cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.

C«ng nghÖ sinh häc ®· vµ ®ang c¶i thiÖn chÊt l­îng c¸c gièng c©y con.C«ng

nghÖ sóng b¾n gien ®· ®­îc øng dông thµnh c«ng t¹o ra gièng lóa míi. §ang thö

nghiÖm trªn diÖn réng chÕ phÈm EM hay c¸c c«ng nghÖ ph©n vi sinh Biogas...

trong c«ng nghiÖp.

Trong y häc, nhiÒu c«ng nghÖ míi ®ang ®­îc tiÕp tôc ®­a vµo øng dông nh­:

Laze phèi hîp chÊt ph¸t quang ®Ó ®iÒu trÞ ung th­, vËt liÖu c¸c bon trong phÉu thuËt

ghÐp x­¬ng, thay thËn, héi chuÈn tõ xa...

VÒ c«ng nghÖ vËt liÖu míi, nhiÒu lo¹i com-p«-dit, sîi c¸c bon, gåm men sø

cao cÊp ®· ®­îc nghiªn cøu øng dông phôc vô s¶n xuÊt vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña

hµng xuÊt khÈu.

28

Ngµnh n¨ng l­îng ®Èy m¹nh c«ng nghÖ tiÕt kiÖm vµ s¶n xuÊt n¨ng l­îng t¸i

t¹o, h×nh thµnh nhiÒu lµng ë vïng s©u, vïng xa dïng n¨ng l­îng cung cÊp bëi pin

mÆt trêi.

C«ng nghÖ th«ng tin ®· vµ ®ang s¶n xuÊt phÇn mÒm, h×nh thµnh m¹ng m¸y

tÝnh quèc gia. C«ng nghÖ xö lý sù cè m¸y tÝnh n¨m 2000 cßn gäi lµ bµi to¸n Y2K

®ang ®­îc khÈn tr­¬ng tiÕn hµnh nhiÒu kÕt qu¶ tiªn tiÕn cña c«ng nghÖ th«ng tin

nh­: NhËn d¹ng ch÷ viÕt, t¹o m· vµ gi¶i m· ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong kh«ng gian

®iÖn tö, thö nghiÖm m¹ng th«ng tin vÖ tinh toµn cÇu (nèi m¹ng trùc tiÕp tõ thuª bao

qua vÖ tinh gäi ®i c¸c thuª bao kh¸c ë trªn toµn hµnh tinh)...Cã nhiÒu høa hÑn øng

dông víi hiÖu qu¶ cao. Bªn c¹nh ®ã, ®· vµ ®ang h×nh thµnh c¸c c¬ së, c¸c khu c«ng

nghiÖp s¶n xuÊt c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn tiÕnnh­: Tæng ®µi sè cì lín, c¸p quang

hay c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong thi c«ng cÇu, ®­êng, x©y dùng c«ng tr×nh nhµ

cao tÇng, øng dông thµnh c«ng nhiÒu trang thiÕt bÞ c¬ khÝ ®iÒu khiÓn theo ch­¬ng

tr×nh. §Æc biÖt ®· h×nh thµnh m¹ng phßng thÝ nghiÖm quèc gia tõ c¸c trung t©m

nghiªn cøu, viÖn nghiªn cøu, c¸c tr­êng ®¹i häc, mét khu c«ng nghÖ cao cho c¶

n­íc vµ khu vùc ë Hoµ L¹c (Hµ T©y)...

2.2.3.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ

Cuèi th¸ng 1-1999, héi nghÞ khoa häc vµ c«ng nghÖ toµn quèc ®· ®­îc tæ

chøc nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, tån t¹i vµ kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh thùc hiÖn

môc tiªu nhiÖm vô khoa häc vµ c«ng nghÖ mµ nghÞ quyÕt lÇn thø 2 Ban chÊp hµnh

trung ­¬ng ®¶ng kho¸ VIII ®· ®Ò ra.

VÒ kÕt qu¶ ®¹t ®¹t ®­îc: TiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cã b­íc tiÕn míi,

bao gåm: Nh©nlùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ®­îc bæ xung, t¨ng c­êng mçi n¨m

kho¶ng 180 ngh×n ng­êi. Tr×nh ®é c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nghiªn cøu khoa

häc c¬ b¶n ®­îc n©ng lªn. H×nh thµnh ®­îc mét sè khu c«ng nghiÖp víi c¸c h×nh

thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸c nhau.

29

C¸c ho¹t ®éng khoa häc x· héi nh©n v¨n ®· nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn

c¬ b¶n, cÊp b¸ch, phôc vô sù nghiÖp ®æi míi cña ®¶ng. Héi ®ång lý luËn trung

­¬ng ®­îc thµnh lËp. NhiÒu ®Ò tµi khoa häc trong lÜnh vùc nµy võa c¬ b¶n, chiÕn

l­îc, võa b­íc ®Çu ®i vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cô thÓ cña nhu cÇu ph¸t triÓn kinh

tÕ x· héi.

Khoa häc tù nhiªn, c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng ®· thùc hiÖn ®óng tiÕn bé víi

145 ®Ò tµi trong 11 ch­¬ng tr×nh nghiªn c­ó khoa häc cÊp Nhµ n­íc. NhiÒu ®Ò tµi

cÊp bé, tØnh, thµnh phè trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, y häc, tµi nguyªn

vµ m«i tr­êng...§· ®­îc x©y dùng nhiÒu ch­¬ng tr×nh ®Ò tµi øng dông khoa häc vµ

c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc: Qu¶n lý Nhµ n­íc trong kh©u thÈm ®Þnh, gi¸m

®Þnh cßn nhiÒu s¬ hë vµ lóng tóng nªn nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt ®· nhËp mét sè c«ng

nghÖ l¹c hËu g©y tèn kÐm kh«ng Ýt tiÒn cña nh­: Xi m¨ng lß ®øng, mét sè d©y

chuyÒn mÝa ®­êng...

Trong lÜnh vùc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, quyÒn së h÷u c«ng nghÖ cßn

nhiÒu kÏ hë nªn ®· cã c¸c vô kiÖn vÒ quyÒn t¸c gi¶ trong xuÊt b¶n hay ¨n c¾p kiÓu

d¸ng s¶n phÈm, hiÖn t­îng hµng gi¶, hµng nh¸i vÉn cã chiÒu h­íng gia

t¨ng...NhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc ë mét sè c¬ së kh«ng thiÕt thùc, trong thùc

hiÖn thiÕu tÝnh khoa häc, khi nghiÖm thu thiÕu kh¸ch quan, ®«i khi ®­îc ®¸nh gi¸

lµ “xuÊt s¾c” nh­ng l¹i ph¶i xÕp vµo “l­u tr÷” v× kh«ng øng dông ®­îc vµo thùc tÕ.

ViÖc ®µo t¹o, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn mÊt c©n

®èi, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®ßi hái c«ng nghÖ cao, lùc l­îng khoa häc trong

lao ®éng trùc tiÕp thiÕu trÇm träng nªn viÖc phæ biÕn, ®­a khoa häc vµ c«ng nghÖ

vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, ®Õn c¸c vïng s©u, vïng xa cßn rÊt h¹n chÕ vµ cßn nhiÒu khã

kh¨n.

30