TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
331
TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG VÀ HIỆU QUẢ NUÔI ĂN QUA SONDE
CHO BỆNH NHÂN UNG THƯ TẠI BỆNH VIỆN UNG BƯỚU ĐÀ NẴNG
Phan Văn Công1, Trần Thị Thanh1, Nguyễn Thị Khánh Hoài1
TÓM TẮT39
Mục tiêu nghiên cứu: Mô tả tình trạng dinh
dưỡng bệnh nhân nuôi ăn qua sonde và đánh giá
hiệu quả nuôi ăn qua sonde cho bệnh nhân ung
thư tại bệnh viện Ung bướu Đà Nẵng năm 2023.
Đối tượng, phương pháp: mô tả cắt ngang
trên 62 bệnh nhân nuôi ăn qua sonde tại Bệnh
viện Ung bướu Đà Nẵng từ tháng 2 đến tháng 9
năm 2023.
Kết quả: 62 bệnh nhân với độ tuổi trung
bình 61,9 ± 8,9 tuổi; nam chiếm 83,8%; chủ yếu
là UT đầu cổ với tỷ lệ 77,4%, UT tiêu hóa chiếm
19,4%; 53,2% nuôi ăn qua mũi - dạ dày, 40,3%
MTDD nuôi ăn. Tình trạng dinh dưỡng trước can
thiệp: SDD theo BMI chiếm 54,8%; theo SGA
chiếm 95,1%, trong đó SDD nặng chiếm 29%.
98,4% bệnh nhân được sử dụng chế độ ăn qua
sonde của bệnh viện và 100% có sử dụng thực
phẩm bổ sung. Sau can thiệp 14 ngày: cân nặng
tăng 0,94kg ± 2,02 và BMI tăng 0,36 ±
0,75kg/m2(p < 0,05); SDD theo SGA giảm còn
67,7%, SDD nặng giảm còn 3,2% (p < 0,001).
Các biến chứng liên quan đến nuôi ăn qua sonde:
biến chứng cơ học chủ yếu là trầy xước niêm
mạc, chiếm 17,7%; biến chứng tiêu hóa: táo bón
là hay gặp với tỷ lệ 43,5%, nôn và buồn nôn
1Khoa Dinh dưỡng, Tiết chế, Bệnh viện Ung
bướu Đà Nẵng
Chịu trách nhiệm chính: Phan Văn Công
SĐT: 0973632751
Email: pvcong06@gmail.com
Ngày nhận bài: 20/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 30/6/2024
Ngày duyệt bài: 12/8/2024
37,1%, tiêu chảy 11,3%. Biến chứng chuyển hóa
chủ yếu là rối loạn điện giải 37,1%.
Kết luận: Tỷ lệ SDD trước khi nuôi dưỡng
còn cao; BN có cải thiện cân nặng, giảm tỷ lệ
SDD ở cả chỉ số BMI và SGA, việc cải thiện tình
trạng dinh dưỡng có liên quan đến việc khám
chuyên khoa dinh dưỡng trước khi nuôi ăn; các
biến chứng hay gặp khi nuôi ăn qua sonde là táo
bón, nôn và buồn nôn.
Từ khoá: Tình trạng dinh dưỡng, nuôi ăn
quan sonde, bệnh nhân ung thư, Bệnh viện Ung
Bướu Đà Nẵng.
SUMMARY
NUTRITIONAL STATUS AND
EFFECTIVENESS OF TUBE FEEDING
IN CANCER PATIENTS AT DA NANG
ONCOLOGY HOSPITAL
Background: Description of the Nutritional
Status of Patients Fed Through Tubes and
Evaluation of the Effectiveness of Tube Feeding
for Cancer Patients at Da Nang Oncology
Hospital in 2023.
Methods: A cross-sectional description was
conducted on 62 patients receiving tube feeding
at Da Nang Oncology Hospital from February to
September 2023.
Results: The study involved 62 patients with
an average age of 61.9 ± 8.9 years; males
accounted for 83.8%. Most cases were head and
neck cancers, constituting 77.4%, and
gastrointestinal cancers made up 19.4%. Tube
feeding methods included 53.2% nasogastric
feeding and 40.3% percutaneous endoscopic
gastrostomy (PEG) feeding. Nutritional status
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
332
before intervention: malnutrition according to
BMI was 54.8%; according to SGA was 95.1%,
with severe malnutrition being 29%. 98.4% of
patients used the hospital's tube feeding regimen,
and 100% used nutritional supplements. After 14
days of intervention: weight increased by 0.94kg
± 2.02 and BMI increased by 0.36 ± 0.75kg/m² (p
< 0.05); malnutrition according to SGA
decreased to 67.7%, and severe malnutrition
decreased to 3.2% (p < 0.001). Complications
related to tube feeding included mechanical
complications such as mucosal abrasion (17.7%);
gastrointestinal complications included
constipation (43.5%), vomiting and nausea
(37.1%), and diarrhea (11.3%). Metabolic
complications primarily involved electrolyte
imbalances (37.1%).
Conclusions: The malnutrition rate before
feeding is still high; patients show improvement
in weight, reducing the malnutrition rate in both
BMI and SGA indices. The improvement in
nutritional status is related to specialized
nutritional consultations before feeding; common
complications when feeding through a tube are
constipation, vomiting and nausea.
Keywords: Nutritional Status, Tube Feeding,
Cancer Patients, Da Nang Oncology Hospital.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Dinh dưỡng trên bệnh nhân ung thư
(BNUT) đóng một vai trò vô cùng quan
trọng, góp phần nâng cao sức đề kháng, tăng
cường miễn dịch, rút ngắn thời gian điều trị,
giảm tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên, suy dinh
dưỡng (SDD) ở BNUT chiếm tỷ lệ 70 - 90%,
làm tăng nguy cơ nhiễm trng và tăng chi phí
nằm viện, giảm sống còn, giảm chất lượng
cuộc sống. Trong nghiên cứu của Trần Thị
Anh Tường (2016) thì tỷ lệ SDD tại thời
điểm nhập viện là 70% [5] hay trong nghiên
cứu của chúng tôi năm 2018 thì tỷ lệ SDD là
78,6% [1]. Vì vậy, can thiệp dinh dưỡng sớm
có vai trò quan trọng trong việc duy trì và cải
thiện kết cục của BNUT đang điều trị [4].
Việc chọn đường nuôi ăn BNUT không
có nhiều khác biệt với các bệnh lý khác, nuôi
ăn đường tiêu hóa vẫn là lựa chọn ưu tiên
hàng đầu giúp cung cấp đầy đủ các chất dinh
dưỡng một cách sinh lý và đa dạng các chất
dinh dưỡng, duy trì hàng rào bảo vệ của ống
tiêu hóa, kích thích sự phục hồi chức năng
đường tiêu hóa và ít biến chứng [3], [7].
Trong thực hành lâm sàng, việc nuôi ăn
qua sonde cho BN cần phải được đánh giá và
theo dõi thường xuyên trong quá trình điều
trị như sàng lọc nguy cơ và đánh giá tình
trạng dinh dưỡng trước khi can thiệp, xác
định đúng nhu cầu, lựa chọn chế độ ăn ph
hợp với người bệnh sẽ giúp BN cải thiện tình
trạng dinh dưỡng và hạn chế các biến chứng
nuôi ăn.
Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài này
nhằm mục tiêu:
1. Mô tả tình trạng dinh dưỡng bệnh nhân
nuôi ăn qua sonde
2. Đánh giá hiệu quả nuôi ăn qua sonde
cho bệnh nhân ung thư tại Bệnh viện Ung
bướu Đà Nẵng.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Bệnh nhân ung thư được nuôi ăn qua
somde tại các Khoa lâm sàng, Bệnh viện Ung
Bướu Đà Nẵng
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn:
- BN được tư vấn và hướng dẫn chế độ
ăn qua sonde và thực hiện đúng theo hướng
dẫn.
- BN được nuôi ăn qua sonde liên tục đủ
14 ngày.
- BN đồng ý tham gia nghiên cứu.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ:
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
333
- BN nuôi ăn dưới 14 ngày hoặc nuôi ăn
không liên tục.
- BN đang nuôi ăn chế độ ăn bệnh lý
khác như Đái tháo đường, tăng huyết áp…
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
- Địa điểm và thời gian nghiên cứu: tại
các khoa lâm sàng - Bệnh viện Ung bướu Đà
Nẵng từ tháng 2 đến tháng 9 năm 2023.
2.2.2. Phương php nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu: Mô tả thiết kế
cắt ngang 2 thời điểm:
+ T0: thời điểm bắt đầu nuôi ăn
+ T1: nuôi ăn đủ 14 ngày.
2.2.3. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu
- Cỡ mẫu: tất cả bệnh nhân ung thư được
nuôi ăn qua sonde tại các khoa lâm sàng,
Bệnh viện Ung bướu Đà Nẵng. Nghiên cứu
chúng tôi chọn được 62 bệnh nhân thỏa mãn
tiêu chuẩn lựa chọn.
- Cách lấy mẫu: chúng tôi lựa chọn mẫu
thuận tiện, tất cả bệnh nhân khi có chỉ định
nuôi ăn qua sonde sẽ được chúng tôi ghi
nhận, đánh giá tại thời điểm T0. Sau đó tổ
chức can thiệp dinh dưỡng và chúng tôi đánh
giá lại tại thời điểm T1, các đối tượng thỏa
mãn điều kiện lựa chọn sẽ được đưa vào
nghiên cứu để phân tích, các đối tượng
không thỏa mãn tiêu chuẩn sẽ loại khỏi
nghiên cứu.
2.2.4. Biến số và chỉ số nghiên cứu
+ Đặc điểm chung: tuổi, giới, chẩn đoán,
phương pháp điều trị, kỹ thuật nuôi ăn.
+ Tình trạng dinh dưỡng: cân nặng, BMI:
BMI ≥ 18,5: Không SDD; BMI từ 16 - 18,4:
SDD vừa và nhẹ; BMI < 16: SDD nặng.
SGA: SGA-A: Không SDD; SGA-B: SDD
nhẹ/vừa hoặc nghi ngờ có SDD; SGA-C:
SDD nặng. Tỷ lệ sụt cân, lượng ăn.
+ Hiệu quả nuôi ăn qua sonde.
+ Các biến chứng nuôi ăn: biến chứng cơ
học, biến chứng tiêu hóa, biến chứng chuyển
hóa
2.2.5. Phương php thu thp số liệu
Chúng tôi sử dụng bộ công cụ xây dựng
sẵn kết hợp công cụ Đánh giá tình trạng dinh
dưỡng chủ quan toàn diện (SGA), sử dụng
các phương pháp phỏng vấn trực tiếp, quan
sát, khám lâm sàng và thu thập từ hồ sơ bệnh
án.
2.2.6. Phương php xử lý số liệu
Số liệu sau khi ghi nhận được nhập và xử
lý bằng phần mềm SPSS 20.0
Sử dụng các thống kê mô tả, kiểm định
Chi bình phương để phân tích mối liên quan
giữa các yếu tố, kiểm định T bắt cặp để so
sánh hiệu quả trước và sau can thiệp.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu
Chỉ số
Số lượng (SL)
T lệ %
Giới tính
Nam
52
83,8
Nữ
10
16,1
Tuổi
Tuổi trung bình
61,9 ± 8,9
< 50 tuổi
4
6,4
50 - 69 tuổi
46
74,2
≥ 70 tuổi
12
19,4
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
334
Chẩn đoán
UT vng đầu cổ
48
77,4
UT đường tiêu hóa
12
19,4
UT khác
2
3,2
Phương pháp điều trị
Phẫu thuật
9
14,5
Hóa trị
2
3,2
Xạ trị
5
8,1
Hóa xạ trị
21
33,9
Chăm sóc giảm nhẹ
17
27,4
Khác
8
12,9
Kỹ thuật nuôi ăn
Mũi - dạ dày
33
53,2
Mở thông dạ dày
25
40,3
Mở thông hỗng tràng
4
6,5
Khám dinh dưỡng
Có
24
38,7
Không
38
61,3
Nhu cầu năng lượng khuyến nghị (kcal)
1725 ± 134
Nhn xét: Nam chiếm đa số với tỷ lệ
83,8%; với độ tuổi trung bình 61,9 tuổi; phần
lớn là UT vng đầu cổ 77,4%; phương pháp
điều trị chủ yếu là hóa xạ trị và chăm sóc
giảm nhẹ; kỹ thuật nuôi ăn mũi - dạy dày
chiếm đa số; tỷ lệ BN được khám dinh
dưỡng trước khi nuôi ăn chưa cao.
3.2. Tình trạng dinh dưỡng và hiệu
quả nuôi ăn qua sonde cho bệnh nhân ung
thư
3.2.1. Tình trạng dinh dưỡng
Biểu đồ 3.1. Tình trạng dinh dưỡng theo BMI và SGA
Nhn xét: Tỷ lệ SDD theo BMI là 54,8% và 95,1%, trong đó tỷ lệ SDD nặng lần lượt
theo BMI và SGA là 25,8% và 29%.
Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ sụt cân trưc nuôi ăn
Nhn xét: Tỷ lệ sụt cân trên 5% trước nuôi dưỡng khá cao (47%).
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
335
Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ sụt giảm lượng ăn
Nhn xét: Phần lớn BN có sụt giảm lượng ăn trước khi có chỉ định nuôi ăn qua sonde
Biểu đồ 3.4. Nguy cơ hôi chứng nuôi ăn lại
Nhn xét: Phần lớn BN có nguy cơ nuôi ăn lại, trong đó có 30,6% có nguy cơ cao
Bảng 3.2. Chỉ định chế độ nuôi dưỡng
Chỉ số
SL
Chế độ soup nuôi ăn
Soup bệnh viện
61
Chế phẩm công nghiệp
1
BN tự chế biến
0
Bổ sung thực phẩm bổ sung
Có
62
Không
0
Nhn xét: Phần lớn BN được nuôi ăn bằng chế độ ăn bệnh viện, 100% BN có bổ sung
thêm thực phẩm bổ sung.