ViÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam
VIÖn §Þa chÊt ------- (cid:88) (cid:151) (cid:87) -------
V¨n §øc Tïng
§Æc §IÓm ph¸t triÓn kiÕn t¹o
®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn
Chuyªn ngµnh: §Þa kiÕn t¹o
M· sè: 62.44.55.05
Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sÜ ®Þa chÊt
Hµ Néi - 2011
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i: Phßng KiÕn t¹o, ViÖn §Þa chÊt - ViÖn
Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. TS. TrÇn V¨n Th¾ng - ViÖn §Þa chÊt - ViÖn Khoa häc vµ
C«ng nghÖ ViÖt Nam
2. PGS.TS. TrÇn Thanh H¶i - Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt
Ph¶n biÖn 1: GS.TSKH. §Æng V¨n B¸t
Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt
Ph¶n biÖn 2: PGS.TSKH. Phan V¨n Quýnh
§¹i häc KHTN - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi
Ph¶n biÖn 3: TS. Ph¹m V¨n Hïng
ViÖn §Þa chÊt - ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam
LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp ViÖn häp t¹i ViÖn
§Þa chÊt - ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam
vµo håi............giê............ngµy............th¸ng............n¨m 2011.
Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i: Th− viÖn Quèc gia Hµ Néi hoÆc Th− viÖn
ViÖn §Þa chÊt - ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam.
Më §Çu
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ mét ®íi ®øt g·y quy m« lín, ®ãng vai trß quan träng trªn b×nh ®å kiÕn tróc vµ lÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o khu vùc T©y B¾c ViÖt Nam.
Trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i, ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng kh¸ tÝch cùc, nhiÒu tai biÕn ®Þa chÊt liªn quan ®· xÈy ra däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn nh− ®éng ®Êt, tr−ît lë, lò bïn ®¸ g©y nhiÒu thiÖt h¹i to lín vÒ ng−êi vµ cña cho nh©n d©n c¸c tØnh Lai Ch©u vµ §iÖn Biªn.
§íi ®øt g·y nµy ®· ®−îc nhiÒu nhµ ®Þa chÊt trong vµ ngoµi n−íc nghiªn cøu. Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc ®−îc lµm s¸ng tá nh−: vÞ trÝ kiÕn t¹o, lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®íi. §Æc biÖt lµ tÝnh ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y vµ vai trß cña c¸c ph©n ®o¹n ®èi víi sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh tai biÕn ®Þa chÊt cÇn ®−îc lµm s¸ng tá ®Ó lµm c¬ së khoa häc cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p phßng tr¸nh vµ gi¶m nhÑ thiªn tai.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, NCS chän ®Ò tµi nghiªn cøu “§Æc
®iÓm ph¸t triÓn kiÕn t¹o ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.
Môc tiªu cña ®Ò tµi: lµm s¸ng tá ®Æc ®iÓm kiÕn t¹o - ®Þa ®éng lùc, tiÕn tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi víi mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn h×nh.
NhiÖm vô cña ®Ò tµi - Nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o vµ c¸c ®Æc ®iÓm biÕn d¹ng nh»m lµm s¸ng tá bèi c¶nh ®Þa ®éng lùc cña ®íi ®øt g·y theo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn.
- Nghiªn cøu ®Æc tÝnh ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y LC - §B trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i trªn c¬ së sù kh¸c biÖt vÒ c¸c ®Æc ®iÓm nh−: ®Þa m¹o, ®Þa chÊt, kiÕn tróc, ®íi ®éng lùc, c¬ chÕ dÞch chuyÓn, cù ly, tèc ®é dÞch chuyÓn vµ c¸c biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i gi÷a c¸c ph©n ®o¹n.
- Kh«i phôc tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kiÕn t¹o khu vùc liªn quan ®Õn c¸c
giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.
- Nghiªn cøu ®iÒu kiÖn ph¸t sinh, ph¸t triÓn mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa
chÊt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng HiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y LC - §B.
ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi - Lµm s¸ng tá lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo c¸c giai ®o¹n vµ c¸c pha biÕn d¹ng, kh«i phôc l¹i c¸c chÕ ®é kiÕn t¹o vµ ®Þa ®éng lùc cho tõng giai ®o¹n
- Gãp phÇn kh¼ng ®Þnh vai trß kiÕn t¹o néi m¶ng trong nghiªn cøu
cÊu tróc kiÕn t¹o vµ ®Þa ®éng lùc khu vùc
- Lµm c¬ së khoa häc ®Ó x¸c ®Þnh nguyªn nh©n, c¬ chÕ vµ phôc vô
ph©n vïng nguy c¬ tai biÕn: ®éng ®Êt, tr−ît lë ®Êt, lò bïn ®¸ v.v.
- Cung cÊp c¬ së khoa häc phôc vô c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn khai th¸c, sö dông bÒn v÷ng l·nh thæ, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p phßng tr¸nh vµ gi¶m nhÑ thiªn tai phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ cñng cè an ninh quèc phßng v.v.
C¬ së tµi liÖu cña luËn ¸n: dùa trªn 3 nguån tµi liÖu chÝnh Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu, c¸c sè liÖu cña c¸c ®Ò tµi, dù ¸n mµ
NCS ®∙ tham gia thùc hiÖn tõ n¨m 1999 ®Õn nay:
- B¸o c¸o “Kh¶o s¸t thuû ®iÖn Lai Ch©u, Giai ®o¹n ChuÈn bÞ ®Çu t− (2000), Nghiªn cøu kh¶ thi vµ ThiÕt kÕ kü thuËt (2004), ThiÕt kÕ kü thuËt (2008); “KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þa chÊt bæ sung thÞ x· §iÖn Biªn Phñ” (2002); Kh¶o s¸t thuû ®iÖn NËm Na 2 (2009).
- §Ò tµi ®éc lËp cÊp Nhµ n−íc; KC 08.10; §T§L.2009T/09; cÊp
ViÖn KH vµ CN ViÖt Nam.
C¸c tµi liÖu l−u tr÷ ®∙ c«ng bè: - C¸c tµi liÖu ®o vÏ lËp b¶n ®å §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n ë c¸c tû lÖ
kh¸c nhau (1:500.000; 1: 200.000; 1: 50.000; 1: 25.000)
- C¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò, luËn ¸n, luËn v¨n, bµi b¸o ®· c«ng bè cã
néi dung liªn quan ®Õn luËn ¸n
C¸c tµi liÖu thùc tÕ, kÕt qu¶ nghiªn cøu, ph©n tÝch cña NCS trùc
tiÕp tham gia thùc hiÖn vµ thu thËp tõ n¨m 1999 ®Õn nay:
KÕt qu¶ xö lý 300 ®iÓm kh¶o s¸t ®Þa chÊt - ®Þa m¹o vµ sè ®o khe nøt kiÕn t¹o theo 18 mÆt c¾t c¾t qua ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ kÕ cËn; thu thËp vµ xö lý h¬n 735 sè ®o vÕt x−íc - mÆt tr−ît; kÕt qu¶ nghiªn cøu chi tiÕt 3 vïng träng ®iÓm lµ Lai Ch©u, Na Pheo vµ §iÖn Biªn n»m trªn ®øt g·y LC- §B; ®· ph©n tÝch 80 mÉu ®Þnh h−íng vµ vi cÊu tróc cïng víi ph©n tÝch th¹ch häc; 5 mÉu ph©n tÝch tuæi t−¬ng ®èi b»ng ph−¬ng ph¸p bµo tö phÊn hoa t¹i phßng §Ö tø, ViÖn §Þa chÊt; 4 mÉu ph©n tÝch tuæi tuyÖt ®èi b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb t¹i phßng thÝ nghiÖm cña tr−êng §¹i häc Tæng hîp Tasmania, óc; kÕt qu¶ nghiªn cøu chi tiÕt b»ng ¶nh m¸y bay cho 10 khu vùc däc theo ®øt g·y LC - §B;
§èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu lµ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn, phÇn
ph¸t triÓn trªn l·nh thæ ViÖt Nam n»m trong täa ®é ®Þa lý:
21008’ - 22041’ vÜ ®é B¾c; 102048’ - 103020’ kinh ®é §«ng Nh÷ng ®iÓm míi cña luËn ¸n 1. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc h×nh thµnh vµo Jura sím- gi÷a (198 - 158 triÖu n¨m) thuéc pha biÕn d¹ng thø nhÊt vµ mang tÝnh chÊt néi m¶ng. Trong lÞch sö ph¸t triÓn tõ khi h×nh thµnh cho ®Õn nay ®íi ®øt g·y ®· tr¶i qua 5 pha biÕn d¹ng.
2. LÇn ®Çu tiªn ®· ph¸t hiÖn c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch Mio-Pliocen vµ nh÷ng biÕn d¹ng cña chóng trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn minh chøng cho pha ho¹t ®éng tr−ît tr¸i vµo giai ®o¹n Pliocen-§Ö tø.
3. LÇn ®Çu tiªn tæ hîp th¹ch häc 7a lµ phøc hÖ granit s¸ng mÇu cã tuæi 33-35 triÖu n¨m xuyªn theo c¸c mÆt Ðp phiÕn cã tuæi 198 - 158 triÖu n»m trong hÖ tÇng Lai Ch©u ®−îc ph¸t hiÖn.
4. §· x¸c lËp ®−îc pha biÕn d¹ng trÎ kiÓu chêm nghÞch thuéc pha biÕn d¹ng thø ba cã tuæi 33 - 28 triÖu n¨m ph¸t triÓn däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong Kainozoi.
5. LÇn ®Çu tiªn tÝnh ph©n ®o¹n ®íi ®øt g·y LC - §B trong Kainozoi
®· ®−îc lµm s¸ng tá víi 3 ph©n ®o¹n ph¸t triÓn trªn l·nh thæ ViÖt Nam.
Nh÷ng luËn ®iÓm b¶o vÖ: LuËn ®iÓm 1. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc h×nh thµnh vµo Jura sím-gi÷a thuéc pha biÕn d¹ng thø 1 vµ ®· tr¶i qua 5 pha biÕn d¹ng víi c¸c c¬ chÕ biÕn d¹ng kh¸c nhau: pha thø nhÊt ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ biÕn d¹ng dÎo lµ mét ®íi tr−ît c¾t (shear zone) tr−ît b»ng ph¶i cã tuæi biÕn d¹ng trong kho¶ng 198-158 triÖu n¨m; pha thø hai còng ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ biÕn d¹ng dÎo vµ còng lµ mét ®íi tr−ît c¾t tr−ît b»ng ph¶i, xÈy ra vµo kho¶ng 135-80 triÖu n¨m; pha thø ba cã c¬ chÕ biÕn d¹ng dÎo tíi gißn-dÎo ®Æc tr−ng b»ng c¸c ®øt g·y chêm nghÞch cã tuæi 33-28 triÖu n¨m; pha thø t− ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ biÕn d¹ng gißn lµ ®íi ®øt g·y tr−ît b»ng ph¶i b¾t ®Çu sau pha biÕn d¹ng 3 vµ kÕt thóc vµo thêi ®iÓm tr−íc 5,3 triÖu n¨m; cuèi cïng lµ pha thø n¨m còng ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ biÕn d¹ng gißn lµ ®øt g·y tr−ît b»ng tr¸i b¾t ®Çu c¸ch ®©y vµo kho¶ng 5,3 triÖu n¨m vµ cßn tiÕp tôc kÐo dµi cho ®Õn ngµy nay.
LuËn ®iÓm 2. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i thÓ hiÖn tÝnh ph©n ®o¹n kh¸ râ nÐt vµ ®−îc ph©n chia thµnh 3 ph©n ®o¹n cã c¸c ®Æc ®iÓm vµ møc ®é ho¹t ®éng rÊt kh¸c nhau: ph©n ®o¹n thø nhÊt Ma Lï Thµng - Ch¨n N−a cã c¬ chÕ thuËn-tr−ît b»ng tr¸i, biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i yÕu; ph©n ®o¹n 2 Ch¨n N−a - Huæi LÌng còng cã c¬ chÕ thuËn-tr−ît b»ng tr¸i, biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i t−¬ng ®èi m¹nh; ph©n ®o¹n 3 Huæi LÌng - Thin Tãc cã c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i- thuËn, biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i m¹nh.
CÊu tróc luËn ¸n bao gåm Më ®Çu Ch−¬ng 1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh nghiªn cøu vµ c¸c ph−¬ng ph¸p
nghiªn cøu
Ch−¬ng 2. §Æc ®iÓm cÊu tróc - kiÕn t¹o ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn
Biªn
Ch−¬ng 3. §Æc ®iÓm c¸c ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u -
§iÖn Biªn trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i
Ch−¬ng 4. LÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u -
§iÖn Biªn
Ch−¬ng 5. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng HiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y
Lai Ch©u - §iÖn Biªn víi mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn h×nh
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Danh môc nh÷ng c«ng tr×nh ®∙ c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n
cña t¸c gi¶
Tµi liÖu tham kh¶o Lêi c¶m ¬n LuËn ¸n ®−îc hoµn thµnh t¹i phßng KiÕn t¹o, ViÖn §Þa chÊt d−íi sù h−íng dÉn khoa häc cña TS TrÇn V¨n Th¾ng vµ PGS.TS TrÇn Thanh H¶i. T¸c gi¶ xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®èi víi hai thÇy h−íng dÉn, c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi ViÖn §Þa chÊt, cña gia ®×nh vµ b¹n bÌ gÇn xa, Ban l·nh ®¹o ViÖn §Þa chÊt ®· quan t©m gióp ®ì NCS.
Ch−¬ng i. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh nghiªn cøu vµ c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
1.1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh nghiªn cøu §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®ãng vai trß quan träng trong b×nh ®å kiÕn t¹o T©y B¾c ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu tai biÕn: ®éng ®Êt, tr−ît lë ®Êt, lò bïn ®¸ v.v. liªn quan mËt thiÕt víi ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y. V× vËy ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®· ®−îc quan t©m nghiªn cøu tõ rÊt sím vµ ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n hiÖn nay nghiªn cøu cµng ®−îc ®Èy m¹nh bao gåm c¸c vÊn ®Ò chuyªn s©u sau:
Nghiªn cøu quy m« vµ lÞch sö ph¸t triÓn cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Dovjikov A.E (1960 - 1964); TrÇn V¨n TrÞ (1977, 2009); V¨n §øc Ch−¬ng (1979- 2002); TrÇn Thanh H¶i (2002, 2004, 2006), v.v.
Nghiªn cøu thêi gian ho¹t ®éng cã c«ng tr×nh cña Wemmer K. vµ
nnk (1999); Charusiri (2006); Te-Hsien Lin (2009).
Nghiªn cøu c¬ chÕ, tèc ®é dÞch tr−ît g¾n víi c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau vµ vai trß ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong b×nh ®å kiÕn t¹o khu vùc cã nghiªn cøu cña NguyÔn Träng Yªm vµ nnk (1996);
TrÇn V¨n Th¾ng (2001- 2003); Zuchiewicz W. vµ nnk (2004); NguyÔn V¨n Hïng (2001); V¨n §øc Tïng (2006-2009), v.v.
Nghiªn cøu thµnh phÇn vËt chÊt cã Ph¹m TÝch Xu©n, NguyÔn
Träng Yªm (1999); TrÇn TuÊn Anh (2005); TrÇn Träng Hßa (2008).
Nghiªn cøu ho¹t ®éng hiÖn ®¹i vµ mèi liªn quan ®Õn tai biÕn cã nghiªn cøu cña NguyÔn §×nh Xuyªn (2004); NguyÔn Ngäc Thñy (2005); Cao §×nh TriÒu (2000- 2003); TrÇn Träng HuÖ (2002, 2003), v.v.
Tãm l¹i: Nh×n chung cho tíi nay ch−a cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu mang tÝnh tæng hîp vÒ sù ph¸t sinh - ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong suèt lÞch sö ph¸t triÓn cña nã. Nghiªn cøu ph©n chia c¸c pha biÕn d¹ng, tuæi biÕn d¹ng, chÕ ®é vµ c¬ chÕ biÕn d¹ng theo tiªu chÝ kiÕn t¹o m¶ng, ®Æc biÖt cho c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tr−íc Kainozoi ch−a ®−îc nghiªn cøu chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ.
1.2. Ph−¬ng ph¸p luËn vµ c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 1.2.1. Ph−¬ng ph¸p luËn BiÕn d¹ng uèn nÕp (biÕn d¹ng dÎo) vµ biÕn d¹ng ®øt g·y (biÕn d¹ng gißn) lµ 2 lo¹i biÕn d¹ng chÝnh do chuyÓn ®éng kiÕn t¹o g©y nªn. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm biÕn d¹ng-nh÷ng dÊu Ên cña c¸c pha ho¹t ®éng kiÕn t¹o ®Ó l¹i trong c¸c ®íi ®øt g·y cho phÐp t¸i dùng l¹i tr×nh tù vµ ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kiÕn t¹o néi m¶ng cña khu vùc nghiªn cøu. 1.2.2. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu NCS sö dông tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p sau: 1-Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch cÊu tróc ®Þa chÊt; 2- Ph−¬ng ph¸p ba hÖ khe nøt céng øng, ph−¬ng ph¸p d¶i khe nøt, ph−¬ng ph¸p kiÕn tróc ®éng lùc; ph−¬ng ph¸p ®éng häc cÊu tróc; 3- Ph−¬ng ph¸p ®Þnh tuæi tuyÖt ®èi LA-ICPMS U-Pb, ph−¬ng ph¸p bµo tö phÊn hoa; 4-Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch c¸c yÕu tè ®Þa m¹o; 5- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch h×nh hµi kiÕn tróc; 6-Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch viÔn th¸m.
Ngoµi ra, NCS cßn sö dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhãm ph−¬ng ph¸p kh¸c nh−: nhãm ph−¬ng ph¸p ®Þa hãa khÝ; nhãm ph−¬ng ph¸p ®Þa vËt lý; ph−¬ng ph¸p ®o lÆp tr¾c ®Þa chÝnh x¸c.
Ch−¬ng 2. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt khu vùc ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn
2.1. Kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm chung Khu vùc nghiªn cøu, trong ®ã bao gåm ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn, n»m ë phÝa t©y khu vùc T©y B¾c ViÖt Nam, thuéc phÇn r×a b¾c cña ®Þa khèi Indochina, ®−îc ng¨n c¸ch víi ®Þa khèi Nam Trung Hoa bëi ®íi kh©u Ailaoshan ë phÝa b¾c vµ phÝa t©y ng¨n c¸ch víi ®Þa khèi Sibumasu bëi ®íi kh©u Jinghong - Nan - Sra Kaeo. 2.2. C¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o 2.2.1. Tiªu chÝ ph©n chia c¸c tæ hîp th¹ch-kiÕn t¹o Sö dông ®Þnh nghÜa cña Hutchison (1992) . 2.2.2. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø nhÊt: R×a lôc ®Þa thô ®éng
Neoproterozoi (NP) lµ HÖ tÇng NËm C«.
2.2.3. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø hai: R×a lôc ®Þa thô ®éng cuèi Paleozoi sím-gi÷a (PZ1-2), bao gåm hÖ tÇng BÕn KhÕ, Bã HiÒng, NËm C−êi, T©y Trang, NËm P×a vµ B¶n P¸p.
2.2.4. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø ba: R×a lôc ®Þa tÝch cùc Paleozoi
gi÷a (PZ2) lµ phøc hÖ Huæi Tãng.
2.2.5. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø t−: BiÓn n«ng-r×a lôc ®Þa chuyÓn
tiÕp Paleozoi muén (PZ3) bao gåm hÖ tÇng B¾c S¬n, B¶n DiÖc, Pa Sa.
2.2.6. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø n¨m: R×a lôc ®Þa tÝch cùc Paleozoi muén-Mesozoi sím (PZ3-MZ1), bao gåm hÖ tÇng S«ng §µ, Si Phay, Na Vang, CÈm Thuû, Yªn DuyÖt, Viªn Nam, Cß Nßi, T©n L¹c, §ång Giao, M−êng Trai, Lai Ch©u, NËm Mu; phøc hÖ §iÖn Biªn.
2.2.7. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø s¸u: sau t¹o nói Mesozoi (MZ)
gåm hÖ tÇng Suèi Bµng, NËm P«, NËm M¹, Yªn Ch©u.
2.2.8. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø bÈy: x©m nhËp néi m¶ng Kainozoi sím bao gåm phøc hÖ Yª Yªn Sun, Pu Sam C¸p; t¸ch gi·n néi m¶ng Kainozoi muén bao gåm phun trµo basalt vµ trÇm tÝch Mio-Pliocen.
2.2.9. C¸c thµnh t¹o bë rêi hiÖn ®¹i 2.3. §Æc ®iÓm c¸c pha biÕn d¹ng
2.3.1. Tiªu chÝ nhËn d¹ng vµ ph©n chia c¸c pha biÕn d¹ng 1- §Æc ®iÓm biÕn d¹ng vµ c¸c s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh biÕn d¹ng; 2- ChÕ ®é biÕn d¹ng: dÎo, gißn-dÎo, gißn; 3- Mèi quan hÖ chång lÊn vµ xuyªn c¾t, luËt Pumperly; 4- §Æc ®iÓm Tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o; 5- C¸c tæ hîp th¹ch-kiÕn t¹o bÞ t¸c ®éng; 6- Tuæi biÕn d¹ng
2.3.2. §Æc ®iÓm c¸c pha biÕn d¹ng cña ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u -
§iÖn Biªn
2.3.2.1. Pha biÕn d¹ng thø nhÊt (B.1) Pha biÕn d¹ng thø nhÊt xÈy ra trong chÕ ®é biÕn d¹ng dÎo, lµ pha biÕn d¹ng ®Çu tiªn ®¸nh dÊu sù xuÊt hiÖn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. S¶n phÈm cña pha biÕn d¹ng nµy lµ ®íi tr−ît c¾t (shear zone) cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn, ®i cïng víi c¸c mÆt Ðp phiÕn lµ thí chÎ mÆt trôc ®ång sinh trïng víi mÆt trôc cña c¸c nÕp uèn nhá ®i kÌm. C¸c dÊu hiÖu ®éng lùc ®· ®−îc ghi nhËn nh− cÊu t¹o budina, ®−êng c¨ng kÐo dÎo; c¸c cÊu t¹o mylonit-siªu mylonit, c¸c ban biÕn tinh, cÊu t¹o c¸ th¹ch anh, cÊu t¹o S-C’ ph¶n ¸nh c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i (H×nh 2.1; B¶ng 2.1).
§ång sinh cïng c¸c thí chÎ mÆt trôc trong pha biÕn d¹ng nµy lµ c¸c nÕp uèn cã h×nh d¹ng më tíi hÑp víi mÆt trôc gÇn th¼ng ®øng ®Þnh h−íng theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn. Trôc cña c¸c nÕp uèn cã thÕ n»m tho¶i, dao ®éng tõ 5-150 vµ h−íng c¾m vÒ c¶ 2 phÝa b¾c vµ nam. Pha biÕn d¹ng thø nhÊt ph¸t triÓn trong hÇu hÕt c¸c thµnh t¹o, trõ c¸c thµnh t¹o cña tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o néi m¶ng Kainozoi. Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.1): - Pha biÕn d¹ng nµy ®¸nh dÊu sù b¾t ®Çu xuÊt hiÖn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. B»ng ph−¬ng ph¸p 40Ar/39Ar x¸c ®Þnh cho c¸c c¸ th¹ch anh vµ mylonit (®ång biÕn d¹ng) chØ thÞ cho c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i trong shear zone ®· x¸c ®Þnh ®−îc tuæi tuyÖt ®èi cña pha nµy lµ 198-158 triÖu n¨m. Tuæi ®ång vÞ U-Pb ®èi víi zircon trong ®¸ granit phøc hÖ §iÖn Biªn ë ®«ng b¾c TP. §iÖn Biªn vµ M−êng Tïng ®Òu cho gi¸ trÞ tuæi 230 triÖu n¨m. Cã thÓ hai mÉu trªn lóc ®Çu ®Òu n»m trong 1 khèi magma thèng nhÊt cña phøc hÖ §iÖn Biªn sau ®ã bÞ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn
Biªn dÞch chuyÓn vÞ trÝ so víi nhau b»ng c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i.
- C¸c mÆt líp cña hÖ tÇng Suèi Bµng tuæi T3n-r sb t−¬ng øng víi 220-210 triÖu n¨m bÞ c¸c mÆt Ðp phiÕn cña ®íi shear zone c¾t qua chøng tá r»ng tuæi t−¬ng ®èi cña ®íi ®øt g·y trÎ h¬n tuæi hÖ tÇng Suèi Bµng.
Nh− vËy, sù ph¸t sinh ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y LC - §B hoµn toµn trong chÕ ®é néi m¶ng trªn ®Þa khèi §«ng D−¬ng sau khi va ch¹m m¹nh mÏ cña khu vùc §«ng Nam ¸ vµo Permi-Trias. §íi ®øt g·y trªn kh«ng ®ãng vai trß ranh giíi gi÷a ®Þa khèi Sibumasu vµ §«ng D−¬ng.
2.3.2.2. Pha biÕn d¹ng thø hai (B.2) Pha biÕn d¹ng 2 còng cã ®Æc ®iÓm lµ biÕn d¹ng dÎo. S¶n phÈm cña pha nµy còng lµ ®íi tr−ît c¾t (shear zone) cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ph¸t triÓn chång lªn pha biÕn d¹ng thø nhÊt. T−¬ng tù, pha biÕn d¹ng thø hai còng t¹o thµnh c¸c mÆt Ðp phiÕn trong hÇu hÕt c¸c ®¸ cña hÖ tÇng NËm P« (J1-2 np) cho ®Õn c¸c ®¸ cæ h¬n ph©n bè theo chiÒu dµi cña ®íi tr−ît c¾t. ë mét sè n¬i cßn quan s¸t thÊy m¹ch granit applit s¸ng mÇu xuyªn theo mÆt Ðp phiÕn cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt (B.1) vµ bÞ ®ång biÕn d¹ng §íi tr−ît c¾t nµy cã c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i (H×nh 2.1; B¶ng 2.1).
Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.2): MÉu ®−îc lÊy tõ ®ai m¹ch granit applit s¸ng mÇu cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ felsic. Quan hÖ thùc ®Þa: ®©y lµ m¹ch granit applit ®ång biÕn d¹ng, xuyªn theo c¸c mÆt Ðp phiÕn cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt trong hÖ tÇng Lai Ch©u vµ ®ång biÕn d¹ng trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.
KÕt qu¶: ph©n tÝch 2 mÉu VN-M4 vµ VN-M6 ë khu vùc Huæi LÌng
cã tuæi kÕt tinh lµ (113.8 ± 2.3 triÖu n¨m) vµ (109.3 ± 1.6 triÖu n¨m).
LuËn gi¶i: §èi víi mÉu VN-M4 cã 10 h¹t zircon vµ mÉu VN-M6 cã 9 h¹t zircon trong nhãm thø nhÊt ®Òu n»m trªn ®−êng th¼ng kh«ng trïng hîp (discordant) t¹i ®iÓm giao c¾t d−íi víi ®−êng trïng hîp (concordant) cho ta gi¸ trÞ (113.8 ± 2.3 triÖu n¨m) vµ (109.3 ± 1.6 triÖu n¨m). §iÓm giao c¾t d−íi lµ tuæi kÕt tinh cña ®ai m¹ch granit applit ®ång biÕn d¹ng nªn tuæi kÕt tinh cña 2 mÉu trªn cho tuæi ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng nµy. Cïng víi kÕt qu¶ ph©n tÝch K-
Ar vµ Ar-Ar däc ®øt g·y LC-§B vµ miÒn Trung, NCS cho r»ng pha biÕn d¹ng thø hai xÈy ra trong kho¶ng tõ (135 - 80 triÖu n¨m).
2.3.2.3. Pha biÕn d¹ng thø ba (B.3) Pha biÕn d¹ng thø ba diÔn ra trong chÕ ®é dÎo tíi gißn-dÎo. S¶n phÈm cña pha biÕn d¹ng nµy lµ c¸c ®íi tr−ît chêm nghÞch/nghÞch, cã thÕ n»m mÆt tr−ît tho¶i (20-300), nhiÒu n¬i quan s¸t thÊy ®¸ v«i cña hÖ tÇng B¶n P¸p phñ chêm lªn c¸c mÆt Ðp phiÕn cña pha biÕn d¹ng (B.1) vµ (B.2) cã thÕ n»m th¼ng ®øng, c¸c nÕp uèn ®¶o cã thÕ n»m mÆt trôc tho¶i h¬n 300 ph¸t triÓn trong hÖ tÇng Lai Ch©u, c¸c m¹ch granit bÞ uèn nÕp, ®«i n¬i bÞ kÐo ®øt thµnh c¸c budina, c¸c ®øt g·y nghÞch. Sù ph¸t triÓn cña c¸c hÖ thèng ®øt g·y nµy còng ®i kÌm víi sù ph¸t triÓn cña c¸c hÖ thèng nÕp uèn cã ph−¬ng mÆt trôc gÇn song song víi thÕ n»m cña ®øt g·y. ë khu vùc Ng· T− s«ng, cßn quan s¸t thÊy sù giao thoa nÕp uèn cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt vµ pha biÕn d¹ng thø ba. Pha biÕn d¹ng thø ba t¸c ®éng lªn tÊt c¶ c¸c ®¸ cña c¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o cã mÆt trong khu vùc, nh−ng kh«ng t¸c ®éng lªn c¸c ®¸ thuéc tæ hîp th¹ch häc t¸ch gi·n néi m¶ng Kainozoi muén (H×nh 2.1; B¶ng 2.1).
Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.3): MÉu ®−îc lÊy tõ ®ai m¹ch granit s¸ng mÇu cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ felsic. Quan hÖ thùc ®Þa: ®©y lµ ®ai m¹ch granit tr−íc biÕn d¹ng, xuyªn vµo theo c¸c mÆt Ðp phiÕn cña pha biÕn d¹ng (B.1) vµ (B.2) trong hÖ tÇng Lai Ch©u vµ kÕt tinh t¹i ®ã, tiÕp sau bÞ biÕn d¹ng uèn nÕp h×nh thµnh c¸c nÕp uèn trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. KÕt qu¶ ph©n tÝch 2 mÉu VN-M2 vµ VN-M6 ë khu vùc M−êng M−¬n vµ Huæi LÌng cã tuæi kÕt tinh lµ (35.05 ± 0.46 triÖu n¨m) vµ (33.7 ± 0.79 triÖu n¨m).
LuËn gi¶i:§èi víi mÉu VN-M2 cã 9 h¹t zircon vµ mÉu VN-M6 cã 3 h¹t zircon sè hiÖu A192, A202 vµ A203 ®Òu n»m trªn ®−êng th¼ng kh«ng trïng hîp (discordant) t¹i ®iÓm giao c¾t d−íi víi ®−êng trïng hîp (concordant) cho ta gi¸ trÞ (35.05 ± 0.46 triÖu n¨m) vµ (33.7 ± 0.79 triÖu n¨m. §iÓm giao c¾t d−íi mÉu VN-M6, VN-M2 lµ m¹ch granit kÕt tinh tr−íc biÕn d¹ng nªn tuæi kÕt tinh cña ®¸ còng cho ta tuæi tèi ®a cña ®íi
®øt g·y LC - §B trong pha biÕn d¹ng thø ba. Cïng víi pha biÕn d¹ng uèn nÕp cã mÆt trôc n»m ngang trªn ®íi S«ng Hång, NCS cho r»ng pha kiÕn t¹o nµy diÔn ra trong kho¶ng thêi gian ng¾n tõ (33-28 triÖu n¨m).
2.3.2.4. Pha biÕn d¹ng thø t− (B.4) §©y lµ pha biÕn d¹ng gißn ph¸t triÓn chång lªn c¸c cÊu t¹o cña c¸c pha biÕn d¹ng cæ h¬n. S¶n phÈm biÕn d¹ng cña pha nµy ®Æc tr−ng bëi hÖ thèng c¸c vÕt x−íc tho¶i ®Õn gÇn n»m ngang tr−ît ph¶i ph¸t triÓn trªn ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn, d−íi c¸c mÉu th¹ch häc cÊu t¹o ®Þnh h−íng. ë khu vùc b¶n NËm S¶o, b¶n NËm CÇy mét sè thÓ sãt kiÕn t¹o bÞ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha nµy c¾t ph¸ ®Ó l¹i ë c¸nh phÝa t©y. Pha biÕn d¹ng thø 4 ph¸t triÓn trªn tÊt c¶ c¸c lo¹i ®¸ cña tÊt c¶ c¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o r×a lôc ®Þa thô ®éng Neoproterozoi ®Õn néi m¶ng Kainozoi trõ tæ hîp th¹ch häc t¸ch gi·n néi m¶ng Kainozoi muén. Tr−êng øng suÊt cña pha biÕn d¹ng nµy ®Æc tr−ng bëi kiÓu tr−ît b»ng víi trôc nÐn Ðp cùc ®¹i ¸ vü tuyÕn lµm cho ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn l©m vµo dÞch tr−ît ph¶i (H×nh 2.1; B¶ng 2.1).
Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.4): C¸c s¶n phÈm cña pha biÕn d¹ng thø ba nh− budina ®−îc h×nh thµnh tõ c¸c ®ai m¹ch granit cã tuæi kÕt tinh tõ 33-35 triÖu n¨m bÞ c¾t qua cßn ®Ó l¹i c¸c mÆt tr−ît chøa c¸c vÕt x−íc, mÆt chêm phñ cña ®¸ v«i hÖ tÇng B¶n P¸p phñ chêm lªn mÆt Ðp phiÕn cña hÖ tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng (B.3) bÞ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾t ph¸ ®Ó l¹i mét sè thÓ sãt kiÕn t¹o ph©n bè ë c¸nh phÝa t©y. NCS cho r»ng pha biÕn d¹ng thø t− cã tuæi h×nh thµnh trong kho¶ng thêi gian sau (28-5,3 triÖu n¨m).
2.3.2.5. Pha biÕn d¹ng thø n¨m (B.5) §©y lµ pha biÕn d¹ng gißn trÎ nhÊt ®−îc ph¸t hiÖn, ®Ó l¹i dÊu Ên râ nÐt trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. S¶n phÈm cña pha biÕn d¹ng nµy lµ c¸c ph¸ hñy ®øt g·y, c¸c hÖ khe nøt vµ c¸c ®íi dËp vì, cµ n¸t d¹ng d¨m, mïn kiÕn t¹o, c¸c mÆt tr−ît chøa vÕt x−íc, c¸c kiÓu h×nh hµi kiÕn tróc, c¸c hè sôt, ®Þa hµo §Ö tø.
C¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i(cid:74) tr−ît b»ng tr¸i-thuËn cña ®íi ®øt g·y Lai
Ch©u - §iÖn Biªn trong pha nµy ®−îc ph¶n ¸nh kh¸ râ theo c¸c mÆt tr−ît- vÕt x−íc, h×nh hµi kiÕn tróc “kÐo to¹c” Ch¨n N−a vµ quan s¸t kh¸ râ trong c¸c mÉu ®Þnh h−íng lÊy tõ c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen ë Ng· T− s«ng bÞ ®íi ®øt g·y trªn c¾t qua. Hîp phÇn thuËn cña ®íi ®øt g·y ®−îc ph¶n ¸nh kh¸ râ trªn c¸c mÆt tr−ît chøa vÕt x−íc vµ sù thµnh t¹o hµng lo¹t c¸c hè sôt, ®Þa hµo §Ö tø däc theo ®íi ®øt g·y (H×nh 2.1; B¶ng 2.1).
Tuæi cña pha biÕn d¹ng: Tuæi cña pha biÕn d¹ng thø 5 ®−îc x¸c ®Þnh tõ 5,3 triÖu n¨m cho ®Õn ngµy nay trªn c¬ së c¾t qua c¸c cÊu t¹o cña c¸c pha tr−íc (®Æc biÖt lµ c¾t qua c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen), HHKT §Ö tø Ch¨n N−a, c¸c tròng §Ö tø ph¸t triÓn däc theo ®øt g·y, hiÖn t−îng phun trµo basalt olivin xung quanh tròng §iÖn Biªn.
Ch−¬ng 3. §Æc §iÓm c¸c ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g∙y
Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i
§íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn vµ chuyÓn dÇn sang ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam ë phÇn t©y nam. §©y lµ phÇn phÝa B¾c cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - Lu«ng Pha B¨ng - PhÕt Cha Bun, kÐo dµi trªn l·nh thæ ViÖt Nam kho¶ng 150km.
3.1. §Æc ®iÓm chung 3.1. 1. §Æc ®iÓm ®Þa m¹o §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ d¶i tròng thÊp d−íi 1000m thuéc s−ên vµ ®¸y cña mét lo¹t thung lòng s«ng suèi: NËm Na, NËm Lay, NËm M−¬n, NËm Møc, NËm Rèm tõ biªn giíi ViÖt - Trung ë phÝa b¾c ®Õn biªn giíi ViÖt - Lµo ë phÝa nam, n»m gi÷a vïng nói cao 1500 - 2000m ë phÝa ®«ng vµ 1000 - 1700m ë phÝa t©y. ChiÒu réng trung b×nh cña ®íi tõ 7 - 8km. ChiÒu ngang d¶i trung t©m dµi h¬n 100km cã ®é cao 200 - 300m vµ dèc 10 - 150, bao gåm c¸c tròng biÖt lËp (Pa TÇn, Ch¨n N−a, Lai Ch©u, Na Pheo, Huæi Chan, M−êng Pån, §iÖn Biªn). D¶i ®«ng dèc tõ 30 - 450, t¹o nhiÒu v¸ch dèc ®øng cao hµng tr¨m mÐt, dµi vµi chôc km. D¶i t©y s−ên dèc 20 - 250, ph©n bËc yÕu, vÒ phÝa nam cµng tho¶i.
3.1.2. §Æc ®iÓm c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt trÎ Trung t©m ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾t ph¸ hÖ tÇng Lai Ch©u, Suèi Bµng, NËm P«. PhÝa b¾c xuÊt hiÖn phøc hÖ Phu Sam Cap vµ Ye Yen Sun cã tuæi Paleogen. HÖ tÇng Lai Ch©u bÞ c¸c khèi granit xuyªn thñng ë mét sè n¬i nh− Chung Ch¶i, M−êng Tïng, Huæi LÌng, Cæng Trêi, Sa L«ng, M−êng M−¬n cã tuæi ®ång vÞ phãng x¹ 33-35 triÖu n¨m. Trong ph¹m vi cña ®íi ®øt g·y cßn cã mÆt ®¸ basalt olivin, tuæi tuyÖt ®èi lµ 4,4-5,8 triÖu n¨m, ph©n bè trong tròng §iÖn Biªn Phñ vµ ®Ìo Cß Ch¹y; ®¸ trÇm tÝch tuæi Mio-Pliocen t¹i khu vùc Ng· T− s«ng. Ngoµi ra c¸c thµnh t¹o §Ö tø ph©n bè trong c¸c tròng däc theo ®íi (Pa TÇn, Ch¨n N−a, Lai Ch©u, Na Pheo, M−êng M−¬n, Huæi Chan, M−êng Pån, §iÖn Biªn).
3.1.3. §Æc ®iÓm kiÕn tróc Trªn b×nh ®å kiÕn tróc hiÖn ®¹i, ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn bao gåm ®íi ®øt g·y chÝnh ph¸t triÓn däc vïng trung t©m vµ c¸c ®øt g·y phô ph¸t triÓn trªn hai c¸nh §«ng vµ T©y t¹o thµnh ®íi réng 7-8km. Tõ Huæi Chan ®øt g·y chia lµm 2 nh¸nh: mét nh¸nh chÝnh vµ mét nh¸nh phô. Däc ®øt g·y chÝnh ph¸t triÓn mét sè tròng kiÓu kÐo to¹c (Ch¨n N−a) vµ kiÓu t¸ch gi·n (Pa TÇn, Lai Ch©u, Na Pheo, M−êng M−¬n, Huæi Chan, M−êng Pån, §iÖn Biªn Phñ). D¶i phÝa t©y lµ c¸c ®øt g·y phô ng¾n tõ 10 - 20km, cßn d¶i phÝa ®«ng dµi tõ 15 - 20km ®Õn 50 - 60km. Sù kÕt hîp cña c¸c ®øt g·y trong ®íi Lai Ch©u - §iÖn Biªn t¹o thµnh kiÓu kiÕn tróc “l«ng chim” kh¸ râ, ®Æc biÖt lµ phÇn phÝa nam cña ®íi.
3.1.4. §Æc ®iÓm ®íi ®éng lùc Theo tµi liÖu ®Þa m¹o, ®Þa chÊt vµ kiÕn t¹o vËt lý, ®íi ®éng lùc ®øt g·y LC - §B bÞ thu hÑp ë ®o¹n gi÷a, më réng ë hai ®Çu. ChiÒu réng trung b×nh 7 - 8km, chç hÑp nhÊt lµ 6km t¹i phÝa nam thÞ x· Lai Ch©u, chç réng nhÊt ®¹t gÇn 25km ë §iÖn Biªn Phñ (cã mét phÇn trªn ®Êt Lµo).
3.1.5. §Æc ®iÓm thÕ n»m cña ®øt g∙y T¹i c¸c vÕt lé ë NËm S¶o, ChiÒng Ch¨n, Lai Ch©u cò, M−êng Lay cò, ®Ìo Cæng Trêi, b¶n H¸ng L×a, b¶n Pu Ca vµ ®Æc biÖt lµ Pa TÇn ®Òu quan s¸t ®−îc kh¸ râ thÕ n»m cña mÆt tr−ît ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn
®−îc thÓ hiÖn b»ng thÕ n»m mÆt hÖ khe nøt chÝnh, c¸c mÆt Ðp phiÕn vµ thÕ n»m cña c¸c ®ai m¹ch. Ngoµi ra thÕ n»m cña ®øt g·y cßn ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c mÆt facet vµ v¸ch kiÕn t¹o, b»ng c¸c mÆt tr−ît chøa c¸c vÕt x−íc kiÕn t¹o t¹i c¸c vÕt lé n»m trong ®íi ®øt g·y. ThÕ n»m cña ®íi ®øt g·y ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt c¾t ®Þa vËt lý, ®Þa tõ, tr−êng VLF ®Òu b¾t gÆp ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã thÕ n»m c¾m dèc ®øng vÒ phÝa t©y. §íi ph¸ huû chÝnh cã chiÒu réng tõ 800 - 1000m vµ cã n¬i ®¹t tíi 2000m. Trªn c¬ së kÕt qu¶ ph©n tÝch kiÕn t¹o vËt lý theo 18 mÆt c¾t, thÕ n»m mÆt tr−ît cña ®íi ®øt g·y ®−îc x¸c ®Þnh lµ dèc ®øng (75 - 800) c¾m vÒ phÝa t©y vµ t©y b¾c. Thªm mét b»ng chøng x¸c ®Þnh thÕ n»m cña ®íi ®øt g·y lµ c¬ cÊu chÊn tiªu trËn ®éng ®Êt xÈy ra ngµy 19/2/2001 t¹i b¶n Thin Tãc gÇn tròng §iÖn Biªn cã Ms= 5,3 ®é Richter v.v.
3.1.6. C¬ chÕ dÞch tr−ît C¬ chÕ dÞch tr−ît cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn bao gåm c¶
hîp phÇn tr−ît tr¸i vµ hîp phÇn thuËn:
- Hîp phÇn tr−ît tr¸i ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c vÕt x−íc trªn c¸c mÆt tr−ît; dÞch tr−ît c¸c tÇng ®¸nh dÊu; dÞch tr−ît c¸c kho¸ng vËt, c¸c m¹ch, c¸c khe nøt d−íi kÝnh hiÓn vi; lÖch tr¸i cña c¸c h×nh hµi kiÕn tróc t¹i tròng pull-apart Ch¨n N−a biªn ®é 1200m, Huæi LÌng biªn ®é 1700m, Thin Tãc biªn ®é 5500m; dÞch chuyÓn cã hÖ thèng c¸c s«ng suèi c¾t ngang qua ®øt g·y; x¸c ®Þnh b»ng c¬ cÊu chÊn tiªu ®éng ®Êt; b»ng T¦SKT hiÖn ®¹i vµ kÕt qu¶ ®o lÆp GPS l−íi Lai Ch©u theo 3 chu kú ®o.
- Hîp phÇn thuËn ®−îc x¸c ®Þnh b»ng sù chªnh lÖch ®é cao vµ b¶o tån c¸c bËc thÒm, b·i båi gi÷a 2 c¸nh ®«ng vµ t©y ë NËm S¶o, Lai Ch©u; dÞch chuyÓn c¸c tÇng ®¸nh dÊu theo kiÓu thuËn ë Ng· T− s«ng, b¾c ®Ìo Cæng Trêi; mÆt tr−ît chøa vÕt x−íc thuËn; b»ng c¸c facet kiÕn t¹o c¾m vÒ phÝa T©y ë Ch¨n N−a vµ M−êng Pån, trªn c¸c h×nh hµi kiÕn tróc; sù h×nh thµnh hµng lo¹t tròng §Ö tø; c¸c s«ng suèi uèn khóc quanh co trong c¸c ®íi ®ang sôt ë Pa TÇn, Lai Ch©u; c¸c suèi ë c¸nh phÝa §«ng ng¾n vµ dèc h¬n nhiÒu so víi c¸nh phÝa T©y ë Lai Ch©u do biªn ®é n©ng lín tõ 300- 500m ë c¸nh §«ng; thµnh t¹o trÇm tÝch Mio-Pliocen ë Ng· T− s«ng vµ
phun trµo basalt ë tròng §iªn Biªn, ®Ìo Cß Ch¹y; T¦SKT hiÖn ®¹i.
3.1.7. Biªn ®é vµ tèc ®é chuyÓn ®éng Tèc ®é tr−ît tr¸i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong §Ö tø ®−îc x¸c ®Þnh theo quy luËt uèn khóc s«ng NËm Na ë khu vùc Ch¨n N−a vµ s«ng §µ ë khu vùc Ng· t− s«ng (biªn ®é 1200 - 2000m) ®¹t cì 0,55 - 0,66mm/n¨m. §Õn khu vùc Na Pheo biªn ®é cùc ®¹i cì 3000m tøc lµ kho¶ng 1,66mm/n¨m trong §Ö tø. T¹i NËm Ty kh«ng nh÷ng c¸c m¹ng s«ng suèi bÞ dÞch theo c¬ chÕ tr−ît tr¸i mµ c¶ ®Þa h×nh còng bÞ uèn l−în theo ph¶n ¸nh biªn ®é tr−ît b»ng tr¸i lín h¬n ë khu vùc nµy. Nh− vËy tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i ë phÇn ®øt g·y chuyÓn h−íng ®«ng b¾c - t©y nam cã kh¶ n¨ng sÏ lín h¬n nhiÒu. C¸c tÇng ®¸nh dÊu bÞ dÞch tr¸i trong thµnh t¹o Mio-Pliocen míi ®−îc ph¸t hiÖn ë Ng· T− s«ng cã biªn ®é tr−ît tr¸i kho¶ng 25cm trªn mét mÆt tr−ît, khi tÝnh cho rÊt nhiÒu mÆt tr−ît kh¸c cïng ph−¬ng cã kh¶ n¨ng tæng biªn ®é dÞch chuyÓn cßn lín h¬n nhiÒu.
TrÇm tÝch Mio-Pliocen ë khu vùc Ng· T− s«ng vµ cïng thêi gian ®ã ë tròng §iÖn Biªn t¹i lç khoan 3D gÇn hÇm §êCat ë ®é s©u kho¶ng 150m gÆp ®¸ basalt cã tuæi K-Ar tõ 4,4-5,8 triÖu n¨m. N»m bÊt chØnh hîp trªn tÇng phong ho¸ nµy lµ c¸c thµnh t¹o §Ö tø bë rêi cã tuæi tõ Pleistocen gi÷a - Holocen víi chiÒu dµy ~140m vµ theo tµi liÖu ®Þa vËt lý ®¹t ~ 200m ë phÝa nam, cßn theo tµi liÖu tõ Telua míi nhÊt ®¹t 600 - 700m. Nh− vËy, tèc ®é sôt lón trung b×nh cña tròng ®Þa hµo §iÖn Biªn tõ Pleistocen gi÷a ®Õn nay kho¶ng ~ 0,25mm/n¨m (theo tµi liÖu tõ Telua kho¶ng 1mm/n¨m). §Þa hµo cã chiÒu réng cì 1,5km vµ cã thÓ ®¸nh gi¸ tèc ®é t¸ch gi·n ngang lín h¬n 1 - 2mm/n¨m. Bøc tranh t−¬ng tù nµy cßn ®−îc quan s¸t thÊy ë hè sôt pull-arpat §Ö tø Ch¨n N−a. 3.1.8. Nh÷ng biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc biÓu
hiÖn kh¸ râ qua c¸c dÊu hiÖu kh¸c nhau:
C¸c tròng §Ö tø ë ®o¹n Na Pheo ®Õn b¶n NËm Ty ®Òu cã h×nh qu¶ thËn víi kÝch th−íc nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c tròng ®Þa hµo Lai Ch©u ë ®o¹n Ch¨n N−a - ®Ìo Cæng Trêi, tròng ®Þa hµo Pa TÇn ë ®o¹n cña khÈu
Ma Lï Thµng ®Õn tròng kÐo to¹c Ch¨n N−a.
DÞ th−êng ®Þa hãa khÝ Hg ë ®o¹n tõ Na Pheo ®Õn b¶n Thin Tãc cã gi¸ trÞ cao gÊp 2 lÇn so víi ®o¹n phÝa b¾c, sù xuÊt lé c¸c nguån n−íc kho¸ng - nãng tËp trung ë M−êng M−¬n, Huæi Chan, M−êng Pån, Pe Lu«ng, U Ba trªn ®o¹n Cæng Trêi ®Õn b¶n Thin Tãc cho thÊy phÇn phÝa nam ho¹t ®éng m¹nh h¬n phÇn phÝa b¾c. Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i kh¸ tÝch cùc cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn biÓu hiÖn kh¸ râ b»ng c¸c dÞ th−êng ®Þa nhiÖt trªn c¸c tuyÕn kh¶o s¸t: Lai Ch©u; Na Pheo, B¶n LÜnh, NËm Ty. Trong nh÷ng n¨m võa qua nhiÒu ®ît lò bïn ®¸ ®· x¶y ra ë c¸nh phÝa §«ng, khu vùc thÞ x· Lai Ch©u cò ®Õn M−êng Lay cò lò bïn ®¸ ®· huû diÖt nhiÒu nhµ cöa, ruéng ®Êt vµ kÓ c¶ tÝnh m¹ng con ng−êi khiÕn thÞ trÊn M−êng Lay cò ph¶i di rêi xuèng Na Pheo.
§· x¶y ra nhiÒu trËn ®éng ®Êt cã Ms ®¹t 5,0 ÷ 5,5, chñ yÕu tËp trung ë ba nót sinh chÊn quan träng lµ tròng Ch¨n N−a, Huæi LÌng, b¶n Thin Tãc vµ thµnh phè §iÖn Biªn Phñ víi tÇn suÊt cao.
3.2. §Æc ®iÓm c¸c ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y LCh©u - §iÖn Biªn Trªn c¬ së kÕt qu¶ nghiªn cøu chi tiÕt c¸c ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt, ®Þa m¹o theo chiÒu dµi cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ dùa trªn 6 tiªu chÝ nh−: 1- §é lÖch ngang ®øt g·y; 2- Sù chuyÓn ®æi ph−¬ng ®ét ngét; 3- §Æc ®iÓm ph¸t nh¸nh, táa tia; 4- H×nh th¸i cña ®øt g·y (thÕ n»m mÆt tr−ît, c¬ chÕ vµ tèc ®é dÞch tr−ît cho giai ®o¹n N2 - Q); 5- Møc ®é biÓu hiÖn ho¹t ®éng ®éng ®Êt; 6- §Æc ®iÓm c¸c qu¸ tr×nh néi - ngo¹i sinh kh¸c nhau nh− nøt - tr−ît ®Êt, ho¹t ®éng n−íc nãng - n−íc kho¸ng, dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ v.v., t¸c gi¶ ph©n chia ®íi ®øt g·y LC - §B thµnh 3 ph©n ®o¹n víi nh÷ng tÝnh chÊt vµ møc ®é ho¹t ®éng kh¸c nhau bao gåm:
3.2.1. Ph©n ®o¹n thø nhÊt: Ma Lï Thµng - Ch¨n N−a Ph©n ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ cöa khÈu Ma Lï Thµng ë biªn giíi ViÖt- Trung qua Pa TÇn vµ kÕt thóc t¹i tròng kÐo to¹c Ch¨n N−a, cã chiÒu dµi kho¶ng 50km, ®Æc tr−ng bëi ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn vµ ho¹t ®éng víi c¬ chÕ thuËn-tr−ît b»ng tr¸i lµ chñ yÕu víi hîp phÇn thuËn kh¸ lín, ®−îc thÓ hiÖn bëi sù h×nh thµnh tròng Pa TÇn vµ tròng kÐo to¹c Ch¨n N−a. T¹i
tròng Ch¨n N−a ®· x¸c ®Þnh ®−îc 1 trËn ®éng ®Êt x¶y ra ngµy 2/4/2001 víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i cã Ms = 4.5 ®é Richter vµ ®é s©u lµ 15km. Ho¹t ®éng ®éng ®Êt däc theo ph©n ®o¹n kh«ng râ nÐt.
Hîp phÇn tr−ît b»ng tr¸i ®−îc x¸c ®Þnh theo quy luËt uèn khóc cña lßng s«ng NËm Na qua h×nh hµi kiÕn tróc kiÓu “pull-apart” §Ö tø Ch¨n N−a víi biªn ®é 1.000 - 1.200m, cã thÓ ®¸nh gi¸ tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i trong §Ö tø ë ph©n ®o¹n nµy cì 0,55 - 0,66mm/n¨m (B¶ng 3.2; 3.3).
3.2.2. Ph©n ®o¹n thø hai: Ch¨n N−a - Cæng Trêi Ph©n ®o¹n nµy dµi kho¶ng 35km, cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn, ®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng thung lòng - ®Þa hµo kÐo dµi víi chiÒu réng 1 - 2km, ®−îc t¹o nªn bëi sù lÖch ngang cña ®øt g·y vÒ bªn tr¸i t¹o thµnh h×nh hµi kiÕn tróc kiÓu kÐo to¹c Ch¨n N−a ë ®Çu mót phÝa B¾c vµ kiÓu “®u«i ngùa” nÐn Ðp Huæi LÌng ë ®Çu mót phÝa Nam. §©y lµ ph©n ®o¹n cã biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i kh¸ ®Æc tr−ng vµ ®iÓn h×nh víi ho¹t ®éng ®Þa chÊn gia t¨ng. Ph©n ®o¹n hai cã hîp phÇn thuËn ®−îc ph¶n ¸nh qua sù h×nh thµnh ®Þa hµo §Ö tø Lai Ch©u, còng nh− kÕt qu¶ nghiªn cøu tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o. Hîp phÇn tr−ît b»ng tr¸i trong Q ®−îc x¸c ®Þnh theo quy luËt uèn khóc cña lßng s«ng NËm Na vµ lßng s«ng §µ, h×nh hµi kiÕn tróc kiÓu “pull-apart” §Ö tø Ch¨n N−a vµ kiÓu “®u«i ngùa” ë khu vùc Cæng Trêi - Huæi LÌng víi biªn ®é 1.200 - 2.000m tõ ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i ë ph©n ®o¹n nµy cì 0,66 - 1,11mm/n¨m (B¶ng 3.2; 3.3).
3.2.3. Ph©n ®o¹n thø ba: Huæi LÌng-Thin Tãc (Lµo) Ph©n ®o¹n nµy cã ®é dµi ~ 70km b¾t ®Çu tõ Huæi LÌng qua Na Pheo, M−êng M−¬n vµ ®Õn Huæi Chan cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn. Tõ Huæi Chan ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¸t nh¸nh, nh¸nh chÝnh chuyÓn dÇn sang ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam ch¹y qua b¶n NËm Ty råi ®Õn b¶n Thin Tãc. Nh¸nh phô tõ Huæi Chan ®Õn tròng §iÖn Biªn cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn.
ChiÒu réng cña ®íi ph¸ hñy nh¸nh chÝnh cì 800 - 1000m theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þa chÊt vµ tµi liÖu ®Þa tõ. T¹i B¶n NËm Ty quan s¸t thÊy ®íi Ðp phiÕn vµ sau ®ã bÞ cµ n¸t d¹ng d¨m mïn ph¸t triÓn chång lªn réng 1 - 2km víi thÕ n»m dèc ®øng, nghiªng vÒ t©y t©y b¾c, cÊu tróc s¬n v¨n ®Òu
chuyÓn h−íng theo ph−¬ng cña ®øt g·y tõ Huæi Chan ®Õn NËm Ty.
§øt g·y phô Huæi Chan - §iÖn Biªn Phñ cã chiÒu réng ®íi ph¸ huû 200 - 350m ph¸t hiÖn b»ng c¸c dÞ th−êng VLF, víi chiÒu dµi kho¶ng 40km. KÕt qu¶ nghiªn cøu khe nøt kiÕn t¹o cho thÊy thÕ n»m cña ®øt g·y nµy c¾m vÒ phÝa t©y víi gãc kh¸ dèc (70 - 80o) vµ t¹o thµnh thung lòng d¹ng ®Þa hµo §Ö tø ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn.
HHKT Na Pheo ®Æc tr−ng bëi tæ hîp gi÷a kiÓu t¸ch gi·n d¹ng ®Þa hµo vµ tr−ît b»ng tr¸i kiÓu so le liªn tôc, cÇu NËm Møc bøc tranh t−¬ng tù nh−ng bÞ c¸c ®øt g·y hÖ ®«ng b¾c - t©y nam nhá h¬n lµm xª dÞch. ChuyÓn dÞch hiÖn ®¹i cã quy luËt cña c¸c khe suèi hai bê ®æ vµo NËm M−¬n víi tæng biªn ®é lªn tíi 2.500 - 3.000m, tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i ®¹t gi¸ trÞ 1,38 - 1,66mm/n¨m (B¶ng 3.2; 3.3). HHKT NËm Ty l¹i cã kiÓu cµnh th«ng ®Æc tr−ng bëi kiÕn tróc kiÓu nÐn Ðp. Biªn ®é dÞch tr−ît ngang ë khu vùc nµy > 3000m, tèc ®é tr−ît tr¸i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ë khu vùc nµy sÏ lín h¬n 1,38 - 1,66mm/n¨m.
Ho¹t ®éng ®éng ®Êt cña ph©n ®o¹n nµy kh¸ m¹nh mÏ víi Ms tõ 5,1 - 5,5 ®é Richter. C¬ chÕ tr−ît tr¸i ®−îc thÓ hiÖn qua c¬ cÊu chÊn tiªu trËn ®éng ®Êt ngµy 19/2/2001 víi Ms = 5,3 ®é Richter.
Ch−¬ng 4. LÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn
4.1. Giai ®o¹n Jura sím - Creta Sau sù kiÖn ®ông ®é trong giai ®o¹n Indosini, khu vùc nghiªn cøu n»m trong m¶ng §«ng D−¬ng ®· ®−îc g¾n kÕt víi m¶ng Nam Trung Hoa t¹o thµnh mét khèi lôc ®Þa thèng nhÊt. Lùc t¸c ®éng tõ sù va ch¹m cña m¶ng B¾c Trung Hoa víi m¶ng ¢u-¸ nguyªn thuû ë phÝa b¾c vµ sù tiÕp tôc dån nÐn cña c¸c tiÓu m¶ng Sibumasu vµ Simao tõ phÝa t©y vµo §«ng D−¬ng ®· t¸c ®éng tíi khu vùc nghiªn cøu ®Ó h×nh thµnh pha biÕn d¹ng thø 1. §©y lµ mét phÇn cña sù kiÖn kiÕn t¹o YÕn S¬n (Yanshanian), ®¸nh dÊu sù xuÊt hiÖn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµo ®Çu cña giai ®o¹n nµy kho¶ng 198 triÖu n¨m vÒ tr−íc (vµo ®Çu Jura sím).
Liªn tiÕp c¸c sù kiÖn va ch¹m lµ kÕt qu¶ cña sù di chuyÓn cña c¸c m¶ng Lhasa, T©y Burma vµ Sikuleh ®Õn tõ phÝa t©y nam ®ông ®é vµ hçn nhiÔm víi m¶ng ¢u-¸ nguyªn thñy vµo kho¶ng Jura muén - Creta ®¸nh dÊu sù b¾t ®Çu cña pha biÕn d¹ng thø 2 ®Ó h×nh thµnh ®íi tr−ît c¾t míi còng cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn cïng víi c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i ph¸t triÓn chång lªn pha biÕn d¹ng thø nhÊt. Pha biÕn d¹ng thø 2 xÈy ra trong kho¶ng thêi gian tõ (80 - 135 triÖu n¨m).
4.2. Giai ®o¹n Kainozoi vµ hiÖn ®¹i Trong Kainozoi d−íi t¸c ®éng t−¬ng quan qua l¹i gi÷a c¸c m¶ng th¹ch quyÓn: m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng ë phÝa ®«ng, m¶ng Ên - óc ë phÝa nam vµ phÝa t©y vµ m¶ng ©u - ¸ ë phÝa b¾c, khu vùc nghiªn cøu tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n ho¹t ®éng kiÕn t¹o d−íi ¶nh h−ëng cña nh÷ng tr−êng øng suÊt cã ph−¬ng nÐn Ðp thay ®æi theo t−¬ng quan nµy.
- Giai ®o¹n thø nhÊt ph¸t triÓn trong tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o kiÓu nghÞch cña lùc nÐn Ðp ®«ng - t©y lªn khu vùc t¹o ra c¸c nÕp uèn n»m cã mÆt trôc gÇn n»m ngang ph¸t triÓn däc theo ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong kho¶ng tuæi 33- 28 triÖu n¨m. Nguån lùc nµy ph¸t sinh do t¸c ®éng ®ång thêi cña m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng hót ch×m tõ phÝa ®«ng vµ sù x« ®ông cña lôc ®Þa Ên §é tõ phÝa T©y.
- Giai ®o¹n thø hai ph¸t triÓn trong tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o kiÓu tr−ît b»ng do th¾ng thÕ cña lùc nÐn Ðp ®«ng b¾c - t©y nam lªn khu vùc t−¬ng øng pha tr−ît b»ng tr¸i cña ®íi ®øt g·y S«ng Hång, lµm cho ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn tr−ît b»ng ph¶i trong kho¶ng 28 - 5,3 triÖu n¨m. Nguån lùc nµy do t¸c ®éng ®ång thêi cña m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng hót ch×m tõ phÝa ®«ng b¾c vµ sù x« ®ông cña m¶ng Ên óc phÝa t©y nam.
- Giai ®o¹n thø ba cã tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o kiÓu tr−ît b»ng víi h−íng nÐn Ðp chñ ®¹o b¾c nam, do t−¬ng t¸c ®ång thêi cña m¶ng Ên - óc vµo lôc ®Þa ¢u - ¸ qua d¶i hót ch×m nam Indonesia vµ mét phÇn lµ ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña ®ông ®é cña lôc ®Þa Ên §é vµ ¢u - ¸ t¹i phÝa t©y b¾c cña khu vùc lµm cho ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn l©m vµo tr−ît tr¸i trong kho¶ng 5,3 - 0 triÖu n¨m.
Ch−¬ng 5. mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g∙y lai ch©u - ®iÖn biªn víi mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn h×nh 5.1. HiÖn tr¹ng c¸c d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt 5.1.1. Ho¹t ®éng ®éng ®Êt Trong nh÷ng n¨m võa qua, khu vùc nghiªn cøu lµ n¬i ®éng ®Êt x¶y
ra th−êng xuyªn vµ liªn tôc víi c¸c cÊp ®é kh¸c nhau.
Trong hai ngµy 29 vµ 30/3/1993 ®· liªn tiÕp x¶y ra hai trËn ®éng ®Êt ë Lai Ch©u cã chÊn cÊp Ms = 5,0 ( I0 = 6 ÷ 7) víi ®é s©u chÊn tiªu 13km, sau ®ã cßn ghi nhËn ®−îc gÇn bèn tr¨m d− chÊn tõ MS = 1 ÷ 3,5 g©y chÊn ®éng ba th¸ng liªn tôc. §Æc biÖt lµ ngµy 19/2/2001 mét trËn ®éng ®Êt cã Ms= 5,3 ®é Richter víi ®é s©u chÊn tiªu 12km ®· x¶y ra ë khu vùc b¶n Thin Tãc, c¸ch thÞ x· §iÖn Biªn 15km vÒ phÝa T©y g©y ph¸ hñy nhµ cöa thiÖt h¹i −íc tÝnh hµng tr¨m tû ®ång vµ lµm 4 ng−êi bÞ th−¬ng. Sau trËn ®éng ®Êt chÝnh ®· ghi nhËn gÇn 200 d− chÊn. §Çu th¸ng 3/2001, t¹i khu vùc Ch¨n N−a l¹i x¶y ra trËn ®éng ®Êt cã Ms = 4,7 ®é Richter. GÇn ®©y nhÊt ngµy 29/12/2002 trËn ®éng ®Êt víi Ms = 3,4 ®é Richter ®· x¶y ra ë khu vùc b¶n NËm Ty A.
5.1.2. HiÖn tr¹ng tr−ît lë ®Êt Tr−ît lë ®Êt ®−îc ghi nhËn trªn toµn bé chiÒu dµi cña QL 12 nh−ng tËp trung chñ yÕu vµ ®−îc ghi nhËn nhiÒu nhÊt lµ khu vùc thÞ trÊn M−êng Lay cò sau ®ã ®Õn khu vùc Cæng Trêi.
Tr−ît lë ë thÞ trÊn M−êng Lay vµ Cæng Trêi th−êng xuyªn xÈy ra, lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn c¸c khèi tr−ît lë lín trªn c¸c ®Þa h×nh cã ®é s−ên dèc h¬n 250 trong c¸c s¶n phÈm ph¸ hñy kiÕn t¹o d¹ng d¨m mïn.
Suèi Huæi Lã xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu cung tr−ît vµ khèi tr−ît lín, n»m trong ®íi ph¸ hñy kiÕn t¹o d¹ng d¨m mïn víi chiÒu réng hµng tr¨m mÐt, suèi ng¾n vµ dèc, ®Þa h×nh ph©n dÞ lín, c¸nh phÝa §«ng ®ang n©ng m¹nh t¹o ra ®é dèc s−ên lín lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho tr−ît lë xÈy ra. Suèi Huæi Ph¸n còng cã bøc tranh t−¬ng tù nh− vËy.
5.1.3. HiÖn tr¹ng lò bïn ®¸
Ph©n bè r¶i r¸c däc theo chiÒu dµi cña QL 12 nh−ng tËp trung nhiÒu nhÊt t¹i khu vùc thÞ x· M−êng Lay cò. Tõ n¨m 1990 ®Õn nay ®· xÈy ra 4 trËn vµo c¸c n¨m (1990, 1991, 1994 vµ 1996) ®· g©y nhiÒu tæn thÊt to lín vÒ ng−êi vµ cña, ®ång thêi g©y t©m lý hoang mang lo sî ®èi víi nh©n d©n trong khu vùc. TrËn lò bïn ®¸ ngµy 27/6/1990 ®· tµn ph¸ thÞ x· Lai Ch©u, lµm rÊt nhiÒu ng−êi chÕt, hµng tr¨m c¬ së, nhµ cöa bÞ cuèn tr«i. TrËn lò bïn ®¸ t¹i Huæi Lã ngµy 23/7/1994 ®· ph¸ hñy 18 ng«i nhµ, lµm 11 ng−êi chÕt, 20 ng−êi bÞ th−¬ng. TrËn lò bïn ®¸ M−êng Lay ngµy 17/8/1996 xÈy ra ®· ph¸ vì hÇu hÕt hÖ thèng kªnh m−¬ng, cÇu cèng thÞ trÊn M−êng Lay, lµm nhiÒu ng−êi chÕt vµ bÞ th−¬ng.
5.2. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y LC - §B vµ
c¸c d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn h×nh: ®éng ®Êt, tr−ît lë, lò bïn ®¸
5.2.1. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u -
§iÖn Biªn víi ho¹t ®éng ®éng ®Êt
Ph©n ®o¹n thø nhÊt cã c¬ chÕ thuËn-b»ng tr¸i, biªn ®é vµ tèc ®é dÞch tr−ît nhá cïng víi sù v¾ng mÆt cña c¸c nguån n−íc kho¸ng - n−íc nãng, ho¹t ®éng ®éng ®Êt chØ tËp trung t¹i nót Ch¨n N−a víi Ms kh«ng v−ît qu¸ 5.0 ®é Richter cho thÊy ho¹t ®éng kiÕn t¹o yÕu dÉn ®Õn ho¹t ®éng ®éng ®Êt th−a thít tËp trung chñ yÕu t¹i nót giao gi÷a ph©n ®o¹n 1 vµ 2.
Ph©n ®o¹n 2 còng cã c¬ chÕ thuËn-b»ng tr¸i víi hîp phÇn thuËn lín h¬n, biªn ®é vµ tèc ®é tr−ît tr¸i còng lín h¬n ph©n ®o¹n 1, kh«ng cã nguån n−íc kho¸ng - n−íc nãng, dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ vµ ®Þa nhiÖt kh¸ lín, ho¹t ®éng ®éng ®Êt ph©n bè t−¬ng ®èi ®Òu trªn chiÒu dµi víi 8 trËn ®éng ®Êt cã 6 trËn Ms> 4.5 ®é Richter cho thÊy ho¹t ®éng kiÕn t¹o kh¸ tÝch cùc tËp trung ë 3 nót lµ Ch¨n N−a, TX. Lai Ch©u cò vµ Huæi LÌng.
Ph©n ®o¹n 3 ho¹t ®éng m¹nh nhÊt víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i-thuËn, biªn ®é vµ tèc ®é dÞch tr−ît lín nhÊt so víi 2 ph©n ®o¹n nªu trªn, sù xuÊt lé c¸c nguån n−íc kho¸ng - n−íc nãng ë nhiÒu n¬i ®Æc biÖt lµ khu vùc xung quanh tròng §iÖn Biªn vµ nót giao b¶n Thin Tãc, dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ vµ ®Þa nhiÖt lín, ho¹t ®éng ®éng ®Êt nhiÒu víi 35 trËn ®éng ®Êt cho thÊy ho¹t ®éng kiÕn t¹o rÊt tÝch cùc tËp trung t¹i nót b¶n Thin Tãc vµ
tròng §iÖn Biªn ph¶n ¸nh sù kh¸c biÖt rÊt lín vÒ tÇn suÊt xuÊt hiÖn, Ms, sè trËn ®éng ®Êt so víi ph©n ®o¹n 1 vµ 2.
5.2.2. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u -
§iÖn Biªn víi tr−ît lë ®Êt
Ph©n ®o¹n thø nhÊt, tr−ît lë ph©n bè r¶i r¸c ë nhiÒu n¬i nh−ng tËp trung nhiÒu nhÊt víi mËt ®é kh¸ lín ë khu vùc xung quanh b¶n NËm CÇy phÝa b¾c Ch¨n N−a, n»m trong ®íi ph¸ hñy cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾t qua víi ®Æc ®iÓm kiÕn t¹o cµ n¸t d¹ng d¨m mïn-s¶n phÈm ph¸ hñy cña pha biÕn d¹ng gißn.
Trªn ph©n ®o¹n 2, tr−ît lë ph©n bè t¹i nhiÒu n¬i, nh−ng ®Òu n»m trong ®íi ph¸ hñy cã bÒ réng tõ 1000 - 2000m, n¬i ®¸ bÞ ph¸ hñy m¹nh thµnh c¸c s¶n phÈm d¨m mïn kiÕn t¹o kh«ng g¾n kÕt, ®¸ v«i, ®¸ biÕn chÊt bÞ dËp vì n»m hçn ®én. Víi hîp phÇn thuËn lín do n©ng kiÕn t¹o m¹nh vµ viÖc ®øt g·y ch¹y s¸t ch©n s−ên phÝa ®«ng ®· t¹o ra møc n¨ng l−îng ®Þa h×nh lín t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tr−ît lë ph¸t triÓn. M¹nh nhÊt lµ khu vùc M−êng Lay víi c−êng ®é vµ tÇn suÊt, quy m« rÊt lín. Khu vùc Huæi LÌng h×nh thµnh trong c¬ chÕ tr−ît b»ng-nÐn Ðp t¹o ra cÊu tróc nghÞch theo kiÓu ®u«i ngùa lµm cho ®Þa h×nh ë khu vùc nµy cao bÊt th−êng, v× vËy tr−ît lë lín vµ rÊt lín th−êng hay xÈy ra ë khu vùc nµy.
Ph©n ®o¹n 3 cã ®−êng ph−¬ng thay ®æi chuyÓn dÇn tõ ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn sang ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam. Tr−ît lë xÈy ra m¹nh nhÊt ë khu vùc Cæng Trêi vµ Na Pheo, ngoµi ra cßn xÈy ra r¶i r¸c ë mét sè n¬i lµ n¬i giao nhau gi÷a ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ c¸c ®øt g·y nhá ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam. Khu vùc Cæng Trêi th−êng xÈy ra m¹nh v× liªn quan tíi nót Huæi LÌng.
5.2.3. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u -
§iÖn Biªn víi lò bïn ®¸
Lò bïn ®¸ xÈy ra r¶i r¸c vµ kh«ng tËp trung, ®Æc biÖt nghiªm träng ë khu vùc M−êng Lay cò. Khu vùc nµy thuéc ph©n ®o¹n 2, n¬i hiÖn t−îng tr−ît lë xÈy ra th−êng xuyªn vµ liªn tôc, lµ nguån cung cÊp vËt liÖu rÊt lín cho lò bïn ®¸. Do ®Æc ®iÓm ph¸ hñy kiÕn t¹o m¹nh, ®Þa h×nh ph©n
c¾t lín, c¸nh §«ng n©ng m¹nh vµ cã ®é dèc s−ên lín tõ 30 - 450 t¹o ra møc n¨ng l−îng ®Þa h×nh lín ®· dÉn ®Õn hiÖn t−îng lò bïn ®¸ ë ®©y rÊt cao, tiªu biÓu nhÊt lµ 2 trËn lò bïn ®¸ t¹i suèi Huæi Lã ngµy 23/7/1994 vµ 17/8/1996. Khe Sa L«ng còng x¶y ra lò bïn ®¸ nh−ng diÖn ph©n bè nhá vµ tÇn suÊt xuÊt hiÖn thÊp h¬n nhiÒu do n»m trªn ph©n ®o¹n 3.
KÕt luËn 1. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¸t sinh tõ Jura sím-gi÷a (198-158 triÖu n¨m) thuéc giai ®o¹n ®Çu cña pha kiÕn t¹o YÕn S¬n vµ ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y bÞ chi phèi bëi kiÕn t¹o néi m¶ng. Tõ khi ®−îc h×nh thµnh cho ®Õn ngµy nay ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y ®· tr¶i qua 5 pha biÕn d¹ng kiÕn t¹o.
2. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®· tr¶i qua 5 pha biÕn d¹ng ®Æc tr−ng bëi nh÷ng c¬ chÕ kh¸c nhau dÎo, gißn-dÎo vµ gißn. Pha biÕn d¹ng thø nhÊt vµ thø hai ®Æc tr−ng bëi biÕn d¹ng dÎo, pha biÕn d¹ng thø ba cã ®Æc tÝnh gißn-dÎo, cßn hai pha biÕn d¹ng thø t− vµ thø n¨m l¹i mang ®Æc tÝnh gißn.
3. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ mét ®íi ®øt g·y s©u, quy m« lín víi chiÒu réng ®íi ph¸ huû ®¹t 800 - 2000m vµ ®íi ¶nh h−ëng ®¹t 5 - 10km, víi chiÒu dµi kho¶ng 150km trªn l·nh thæ ViÖt Nam. MÆt tr−ît cña ®íi ®øt g·y chÝnh Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾m vÒ phÝa t©y vµ t©y t©y b¾c víi gãc dèc ®Õn dèc ®øng.
4. Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y LC - §B mang tÝnh ph©n ®o¹n kh¸ râ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho phÐp ph©n chia ®−îc 3 ph©n ®o¹n trªn l·nh thæ ViÖt Nam. ë ph©n ®o¹n 1 Ma Lï Thµng - Ch¨n N−a cã chiÒu dµi kho¶ng 50km, c¬ chÕ dÞch tr−ît ®−îc x¸c ®Þnh lµ thuËn - tr−ît b»ng tr¸i víi biªn ®é tõ 1000 - 1200m vµ tèc ®é tõ 0,55-0,66mm/n¨m, ph©n ®o¹n 2 Ch¨n N−a - Huæi LÌng víi chiÒu dµi kho¶ng 35km còng cã c¬ chÕ thuËn - tr−ît b»ng tr¸i víi biªn ®é tõ 1200 - 2000m vµ tèc ®é tõ 0,66- 1,11mm/n¨m, ph©n ®o¹n 3 Huæi LÌng - Thin Tãc víi chiÒu dµi kho¶ng 70km chuyÓn dÇn sang tr−ît b»ng tr¸i - thuËn víi biªn ®é tõ 2500 -
3000m vµ tèc ®é tõ 1,38-1,66mm/n¨m. Däc theo chiÒu dµi ®øt g·y, cµng vÒ phÝa nam hîp phÇn tr−ît b»ng tr¸i cµng t¨ng (Ch¨n N−a biªn ®é kho¶ng 1200m, t¹i thÞ x· Lai Ch©u biªn ®é kho¶ng 2000m, ®Õn Na Pheo ®¹t 3000m vµ ë khu vùc NËm Ty biªn ®é ch¾c ch¾n cßn lín h¬n). Tèc ®é sôt lón ë tròng §iÖn Biªn tõ Pleistocen gi÷a ®Õn nay cì 0,25 - 1mm/n¨m. 5. Trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn víi nhiÒu dÊu hiÖu chøng tá lµ mét ®íi ®øt g·y ®−îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng m¹nh nhÊt ViÖt Nam. §iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c dÞ th−êng vÒ ®Þa hãa khÝ, ®Þa nhiÖt, sù xuÊt hiÖn c¸c nguån n−íc kho¸ng - nãng ë nhiÒu n¬i, ho¹t ®éng ®éng ®Êt víi Ms kh¸ lín x¶y ra th−êng xuyªn vµ liªn tôc cïng víi sù gia t¨ng c¸c tai biÕn ®Þa chÊt kh¸c nh− tr−ît lë ®Êt, lò bïn ®¸. Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh tai biÕn ®Þa chÊt víi møc ®é kh¸c nhau ®Òu liªn quan mËt thiÕt ®Õn sù ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y nµy trong giai ®o¹n Kainozoi muén vµ HiÖn ®¹i.
6. Tai biÕn ®Þa chÊt ph©n bè rÊt kh¸c nhau trªn 3 ph©n ®o¹n cña ®íi
®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn:
- ChÊn t©m ®éng ®Êt th−êng ph©n bè tËp trung ë c¸c nót kiÕn tróc t¹i ®Çu mót c¸c ph©n ®o¹n kh¸c nhau nh− nót Ch¨n N−a, nót Huæi LÌng vµ ®Æc biÖt m¹nh nhÊt t¹i nót Thin Tãc.
- Tai biÕn tr−ît lë ph©n bè ë däc theo chiÒu dµi cña ®íi ®øt g·y nh−ng tËp trung ë nh÷ng n¬i ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng m¹nh cïng sù ph©n bè c¸c chÊn t©m ®éng ®Êt nh− trªn ph©n ®o¹n 1 lµ khu vùc b¶n NËm CÇy; trªn ph©n ®o¹n 2 lµ khu vùc Ch¨n N−a, suèi NËm Vêi, khu vùc M−êng Lay, Huæi LÌng; trªn ph©n ®o¹n 3 lµ khu vùc ®Ìo Cæng Trêi vµ c¸c vÞ trÝ giao c¾t víi c¸c ®øt g·y hÖ ®«ng b¾c - t©y nam Tr−ît lë m¹nh nhÊt vµ tÇn suÊt lÆp l¹i lín nhÊt ph¶i kÓ ®Õn khu vùc thÞ trÊn M−êng Lay n»m trªn ph©n ®o¹n 2.
- Tai biÕn lò bïn ®¸ xuÊt hiÖn r¶i r¸c ë mét sè n¬i nh−ng tËp trung m¹nh nhÊt vµ nhiÒu nhÊt ë khu vùc thÞ trÊn M−êng Lay trªn ph©n ®o¹n 2 vµ ®· g©y nhiÒu thiÖt h¹i to lín cho nh©n d©n trong khu vùc.
C¸c c«ng tr×nh khoa häc ®∙ c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n 1. V¨n §øc Ch−¬ng, V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2001), “C¸c thµnh t¹o mafic - siªu mafic trong c¸c ®íi ophiolit ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T23, sè 3, tr 231- 238.
2. V¨n §øc Ch−¬ng, NguyÔn ThÕ Th«n, TrÇn V¨n Th¾ng, Lª TriÒu ViÖt, Phan Do·n Linh, V¨n §øc Tïng (2002), “Mét ph¸t hiÖn míi vÒ ®Þa chÊt t¹i S¬n La”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T24, sè 3, tr 280- 281.
3. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn V¨n Hïng, V¨n §øc Tïng (2002), “C¸c ®íi ®øt g·y cã kh¶ n¨ng sinh chÊn m¹nh ë T©y B¾c ViÖt Nam”, Héi th¶o khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù nhiªn kh¸c vïng T©y B¾c ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, tr 99- 111.
4. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn Ngäc Thñy, V¨n §øc Tïng (2002), “Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ ®iÒu kiÖn ph¸t sinh ®éng ®Êt cña ®íi”, Héi th¶o Khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù nhiªn kh¸c vïng T©y B¾c ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, tr 202- 214.
5. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn §×nh Xuyªn, V¨n §øc Ch−¬ng, Lª Huy Minh, Cao §×nh TriÒu, NguyÔn ThÕ Th«n, NguyÔn V¨n Phæ, Phan Do·n Linh, V¨n §øc Tïng (2002), “C¸c ®íi ®øt g·y TKT khu vùc M−êng TÌ vµ t¸c ®éng cña chóng tíi c«ng tr×nh thñy ®iÖn Lai Ch©u trªn s«ng §µ”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T24, sè 4, tr 311- 321.
6. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng, Phan Do·n Linh, Lª TriÒu ViÖt (2003), “§íi ophiolit Cao B»ng - Th¸i Nguyªn”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T25, sè 2, tr 142- 149.
7. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn §×nh Xuyªn, NguyÔn V¨n Gi¶ng, Phan Do·n Linh, V¨n §øc Tïng (2003), “§Æc ®iÓm kiÕn t¹o vµ ®Þa ®éng lùc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn khu vùc ThÞ x· §iÖn Biªn Phñ”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T25, sè 4, tr 516- 524, Hµ Néi. 8. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng, Lª TriÒu ViÖt (2004), “§íi ophiolit B¾c Hµ - VÞ Xuyªn”, Phô ch−¬ng, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T26, sè 4, tr 406- 412, Hµ Néi.
9. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng (2004), “C¸c ®íi ®øt g·y chÝnh cã biÓu hiÖn ho¹t ®éng trong Kainozoi muén trªn ®íi kiÕn t¹o §µ L¹t”, Phô ch−¬ng, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T26, sè 4, tr 554- 562, Hµ Néi.
10. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng (2006), “§íi ophiolit P«K« - Kh©m §øc”, T¹p chÝ Khoa häc, Phô ch−¬ng “C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt”, §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi, Sè kû niÖm 30 n¨m thµnh lËp ViÖn §Þa chÊt, J.XXII, N0 2A, tr 11- 20.
11. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng (2006), “§Æc ®iÓm kiÕn t¹o giai ®o¹n Pliocen - §Ö tø vïng T©y B¾c ViÖt Nam”, T¹p chÝ Khoa häc, Phô ch−¬ng “C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt”, §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi, Sè kû niÖm 30 n¨m thµnh lËp ViÖn §Þa chÊt, T.XXII, N0 2A, tr 86- 99.
12. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2006), “§Æc ®iÓm TKT vµ §§L hiÖn ®¹i khu vùc Tx. Lai Ch©u vµ kÕ cËn”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T28, sè 2, tr 121- 130, Hµ Néi.
13. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng, NguyÔn ThÞ Thanh H−¬ng (2006), “§Æc ®iÓm ph¸t triÓn kiÕn t¹o ®íi §µ L¹t vµ kÕ cËn trong MZ muén - Kainozoi”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T28, sè 2, tr 140- 149, Hµ Néi.
14. §ç V¨n Tù, NguyÔn §Þch Dü, NguyÔn Träng TÊn, Mai Thanh T©n, V¨n §øc Tïng, Vò V¨n Hµ (2007), “§Æc ®iÓm ®Þa chÊt tròng Kainozoi Cha Cang - M−êng Toong”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T29, sè 2, tr 146- 153, Hµ Néi.
15. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2008), “§Æc ®iÓm ®øt g·y tÝch cùc vµ ho¹t ®éng t©n kiÕn t¹o khu vùc Na Pheo - NËm Ty”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T30, sè 1, tr 73- 83, Hµ Néi.
16. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng (2008), “§Æc ®iÓm cña pha biÕn d¹ng kiÕn t¹o MZ-KZ khu vùc T©y Nam Hßa B×nh”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T30, sè 4, tr 405- 414, Hµ Néi.
17. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2009), “TrÇm tÝch Mio-Pliocen - mét ph¸t hiÖn míi trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ ý nghÜa kiÕn t¹o”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T31, sè 1, tr 62- 72, Hµ Néi.
