Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu tính chất lý hóa đất và một số biện pháp thâm canh cam trên đất đỏ bazan ở Phủ Quỳ - Nghệ An

1<br /> <br /> M<br /> <br /> ð U<br /> <br /> 1ð tv nñ<br /> Ph Quỳ là m t vùng ñ i núi n m phía Tây B c t nh Ngh An có t ng<br /> di n tích ñ t t nhiên là 242.426 ha; g m nhi u lo i ñ t khác nhau trong ñó ñ t ñ<br /> bazan có di n tích kho ng 13.441 ha. Vùng ñ t ñ bazan Ph Qùy là nơi có ti m<br /> năng phát tri n các lo i cây công nghi p, cây lâu năm có giá tr kinh t hàng hoá<br /> cao l n nh t c a t nh Ngh An nói riêng và c a khu v c phía B c nói chung.<br /> Th c t s n xu t các nông trư ng, công ty là nh ng cơ s s n xu t cam<br /> chính t i Ph Quỳ cho th y nhi m kỳ kinh t c a cây cam t i ñây hi n ch không<br /> ñ n 15 năm do ñ u tư chăm sóc không ñáp ng yêu c u c a cây tr ng, năng su t<br /> ch t lư ng qu không cao, ñem l i hi u qu kinh t th p cho s n xu t. Do ñó xác<br /> ñ nh các bi n pháp nâng cao năng su t, ch t lư ng s n ph m và hi u qu kinh t<br /> cam trên ñ t ñ bazan Ph Quỳ - Ngh An là công vi c r t c p bách. ðây cũng<br /> là lý do ñ chúng tôi th c hi n ñ tài "Nghiên c u tính ch t lý hóa ñ t và m t<br /> s bi n pháp thâm canh cam trên ñ t ñ bazan Ph Quỳ - Ngh An”<br /> 2 M c ñích nghiên c u<br /> Xác ñ nh nh ng y u t v m t khí h u th i ti t, các tính ch t lý hóa tính<br /> ñ t ñ bazan Ph Quỳ nh hư ng x u ñ n s n xu t cam và ñ xu t bi n pháp<br /> k thu t bón phân và tư i nư c nh m nâng cao nâng cao năng su t, ch t lư ng<br /> và hi u qu kinh t cam trên lo i ñ t này.<br /> 3 Ý nghĩa c a ñ tài<br /> 3.1 Ý nghĩa khoa h c<br /> K t qu thu ñư c c a ñ tài ñóng góp thêm nh ng lu n c khoa h c góp<br /> ph n b sung, xây d ng quy trình k thu t thâm canh cam th i kỳ kinh doanh<br /> trên ñ t ñ bazan Ph Quỳ - Ngh An; làm tài li u tham kh o cho vi c nghiên<br /> c u và gi ng d y v cây cam Vi t Nam.<br /> 3.2 Ý nghĩa th c ti n<br /> - Xác ñ nh lư ng kali, lân, vôi, nư c tư i thích h p cho cây cam trên ñ t<br /> ñ bazan Ph Quỳ.<br /> - Xác ñ nh ñư c lư ng và d ng h u cơ b sung thích h p cho cây cam<br /> trên ñ t ñ bazan Ph Quỳ.<br /> - Khuy n cáo lư ng kali, lân, vôi, lư ng h u cơ b sung (khô d u, xác<br /> m m) và lư ng nư c tư i thích h p cho cam tr ng trên ñ t ñ bazan Ph Quỳ<br /> - Nh An, góp ph n tăng thu nh p và hi u qu kinh t cho ngư i s n xu t.<br /> 4 Nh ng ñóng góp m i c a lu n án<br /> ðã ñưa ra ñư c bi n pháp k th t bón phân và tư i nư c thích h p cho<br /> cam trong th i kỳ kinh doanh trên ñ t ñ bazan Ph Quỳ- Ngh An.<br /> * Gi i h n c a ñ tài:<br /> ð tài gi i h n vào vi c nghiên c u m t s tính ch t lý hóa tính ñ t ñ bazan<br /> <br /> 2<br /> <br /> Ph Quỳ - Ngh An tr ng cam. Nghiên c u các y u t : kali, lân, vôi, h u cơ b<br /> sung (khô d u và xác m m), nư c tư i cho cam th i kỳ kinh doanh 6 năm tu i.<br /> Th i gian nghiên c u t 2007 – 2010.<br /> Chương 1<br /> T NG QUAN TÀI LI U<br /> 1.1 Nh ng nghiên c u v ñ t ñ bazan<br /> 1.1.1 Nghiên c u v ñ t ñ (Ferralsols) trên Th gi i<br /> Trên toàn c u, ñ t ñ (Ferralsols) có kho ng 750 tri u hecta, phân b ch<br /> y u Nam M (Brazil), Châu Phi (Zaire, Nam Phi, Angola, Guinea, phía ðông<br /> Madagascar…), ðông Nam Á (Vi t Nam, Indonesia…) (FAO, 1990) [98].<br /> Liên quan ñ n ñ t Ferralsols vùng nhi t ñ i và c n nhi t ñ i, c n k ñ n<br /> công trình nghiên c u c a Buringh. P, 1979 [93]. ð t có t ng dày ho c r t dày,<br /> màu s c tương ñ i ñ ng nh t, thư ng là màu ñ , ñ vàng ho c vàng.<br /> 2.1.2 Nh ng nghiên c u v ñ t ñ (Ferrasols) Vi t Nam<br /> Liên quan ñ n nghiên c u v Ferralsols Vi t Nam, c n k ñ n công<br /> trình nghiên c u c a Fridland t nh ng năm 50 th k trư c Fridland (1962)<br /> [21], Fridland (1973) [22]. Khi nghiên c u vùng ñ t Ph Quỳ theo phương pháp<br /> phát sinh Fridland ñã nêu ra các tính ch t quan tr ng nh t c a ñ t feralit (trong<br /> ñó có ñ t ñ bazan) là:<br /> 1. Ch a r t ít khoáng v t nguyên sinh (ngoài th ch anh và m t s khoáng<br /> r t b n khác).<br /> 2. Nhi u hyñroxyt s t, nhôm, titan và mangan, t s SiO2/R2O3 và<br /> SiO2/Al2O3 th p trong ph n sét c a ñ t; t s SiO2/Al2O3 thư ng dư i 2 và ch trong<br /> các trư ng h p ñ c bi t l m m i b ng 3. ð t thư ng có ch a nhôm t do (Al3+).<br /> 4. Thành ph n c a sét g m ph n l n là kaolinit, m t s hyñroxyt s t,<br /> nhôm và titan.<br /> 5. Ph n khoáng trong sét có kh năng trao ñ i th p.<br /> 6. Các ñoàn l p có tính b n tương ñ i cao.<br /> 7. Thành ph n ch t h u cơ ch y u là axit fulvic.<br /> Tôn Th t Chi u (1992) [12] ñã xác ñ nh ñ t Ferralsols nư c ta. Theo k t<br /> qu này, nhóm ñ t Ferralsols có kho ng 3 tri u ha, chi m g n 10 % di n tích t<br /> nhiên c nư c. Nh ng ñ c ñi m chung c a nhóm ñ t này là: Chua, ñ no bazơ<br /> th p, kh năng h p thu th p, khoáng sét ph bi n là kaolinite, axit mùn ch y u<br /> là fulvic, ch t d hòa tan b r a trôi, có quá trình tích lũy Fe, Al tương ñ i, h t<br /> k t tương ñ i b n.<br /> Berding F (1998) [89], ñã chia ñ t ra các ñơn v như sau:<br /> - ð i v i vùng cao nguyên Buôn Ma Thu t:<br /> vùng cao, có các ñơn v<br /> phân lo i là: Acric, Vetic, Humic và Rhodic - tương ng v i ñ t nâu ñ phát tri n<br /> trên bazan; vùng th p, có Acric và Xanthic FR v i Endoskeletic và Episkeletic tương ng v i ñ t nâu vàng phát tri n trên bazan (theo h PLð Vi t Nam).<br /> <br /> 3<br /> <br /> - Vùng ñ i núi và cao nguyên M’Drak: ñ t nâu vàng phát tri n trên bazan<br /> ñư c x p theo các ñơn v phân lo i: Vetic, Humic, Xanthic và Haplic.<br /> - Vùng Krong Ana-Srepok: Hai lo i ñ t nâu ñ và nâu vàng phát tri n trên<br /> bazan ñư c phân ra các ñơn v sau: Acric, Vetic, Xanthic và Haplic.<br /> - Vùng cao nguyên ðak Nông-Dak Min: Có các ñơn v phân lo i: Acric,<br /> Geric, Lumic và Xanthic.<br /> T i vùng Trung du mi n núi B c b : ð t ñư c hình thành trên s n ph m<br /> phong hóa Feralit c a các lo i ñá m thu c nhóm macma, tr m tích, bi n ch t…<br /> có các lo i sau: ð t nâu ñ trên ñá macma bazơ và trung tính (Fk) có di n tích<br /> kho ng 299,8 nghìn ha; ð t nâu vàng trên ñá macma bazơ và trung tính (Fu) v i<br /> di n tích kho ng 66,4 nghìn ha và ð t nâu ñ phát tri n trên ñá vôi (Fv) có di n<br /> tích kho ng 270 nghìn ha. Các lo i ñ t phân b h u h t t i các ñ a phương.<br /> ð t nâu ñ trên ñá bazan Vi t Nam ñư c ñánh giá là ñơn v ñ t vào lo i<br /> t t nh t so v i các ñơn v ñ t khác vùng ñ i núi Vi t Nam. Nh ng ưu ñi m n i<br /> b t c a ñ t là ñ d c nh , t ng ñ t dày, tơi x p ch a nhi u ch t dinh dư ng tuy<br /> nhiên ñ t thư ng b h n v mùa khô, Aubert B, (1994), De Geus (1983), [1, 17].<br /> 2.1.3 Nh ng nghiên c u v ñ t ñ bazan Ph Quỳ - Ngh An<br /> K t qu nghiên c u ñ t ñ bazan Ph Quỳ , H Quang ð c (2002) [18] ñã<br /> k t lu n là lo i ñ t ñ có màu ñ nâu khá ñ c trưng, ñ t có m u s c (Munsell Hue)<br /> là 3,5YR ho c ñ hơn và màu s c ñ t khi khô và khi m h u như không thay ñ i.<br /> + Tính ch t lý, hóa h c:<br /> - ð t có thành ph n cơ gi i tương ñ i n ng. T l các c p h t cát kho ng 1522%; th t kho ng 15- 35%, sét kho ng 40- 70%. ð t tơi x p ñ x p kho ng 5060%., dung tr ng kho ng 1,05- 1,30 g/cm3. T tr ng ñ t kho ng 2,35- 2,65 g/cm3.<br /> - ð t chua, pHH2O dao ñ ng trong kho ng 4,4- 5,6; pHKCl t 3,8- 4,7. ð<br /> chua trao ñ i kho ng 1,25- 5,68 me/100 g ñ t, ch y u là Al+3. ð t có CEC th p,<br /> dao ñ ng trong kho ng 7,35- 13,27 cmol(+)/ kg ñ t và 12,53- 18,46 cmol(+)/ kg<br /> sét, nhưng h u h t CEC trong sét c a t ng B-ferralic ñ u th p hơn 15,0<br /> cmol(+)/kg. ð no bazơ th p bi n ñ ng trong kho ng 9 - 25 %.<br /> - ð t nghèo mùn, lư ng h u cơ (OC) vào kho ng 0,95 - 1,82%. ð m t ng<br /> s trung bình t i khá, ñ t 0,09 - 0,17% N. Lân t ng s cao, kho ng 0,16 - 0,37%<br /> P2O5; nhưng lân d tiêu th p, kho ng 2,43 - 10,79 mg P2O5/100 g ñ t. Kali t ng<br /> s th p 0,23 - 0,79% K2O; kali d tiêu t 3,52 - 11,54 mg K2O/100 g ñ t.<br /> K t qu phân tích c a Nguy n Tri Chiêm và ðoàn Tri u Nh n (1974) [11]<br /> cho th y: ð t bazan m i khai hoang vùng này có t ng ñ t khá dày. Khoan sâu<br /> xu ng 10 m v n là t ng ñ t ñ tơi x p. Dung tr ng ph n l n dư i 1,0 g/ cm3; ñ x p<br /> 60 – 70 %. S c ch a nư c l n nh t ñ ng ru ng t i ña 40 – 56 %; ñ m cây héo 26<br /> %. ð t có hàm lư ng mùn cao (3,08- 4,49 %); ñ m t ng s<br /> m c khá (0,140,19 %), hàm lư ng lân t ng s cao (0,10- 0,12 %), kali t ng s th p (0,2- 0,3<br /> %). ð t có ph n ng chua trong toàn ph u di n (pHKCl < 4,6).<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1.2 Nh ng nghiên c u v cây cam quýt<br /> 1.2.1 Ngu n g c, giá tr s d ng và tình hình s n xu t cam quýt<br /> 1.2.1.1 Ngu n g c cam quýt<br /> Cây có múi (Citrus) thu c h Rutaceae, h ph Aurantioideae, g m 16<br /> loài: Barrett. H.C. and Rhodes. A.M. (1976) [91], Tyozaburo Tanaka (1954)<br /> [111 ], Hoàng Ng c Thu n (1999) [68].<br /> 1.2.1.2 Giá tr dinh dư ng và s d ng c a cam quýt<br /> Theo Vũ Công H u (1999) [27], Nguy n Văn Lu t ( 2008) [46]: Cam là<br /> cây ăn qu cao c p, có giá tr s d ng và giá tr kinh t cao. Qu cam quýt có<br /> ch a nhi u ch t dinh dư ng c n thi t cho cơ th , ñư c s d ng ñ ăn tươi và<br /> trong công ngh ch bi n t o ra nhi u lo i s n ph m khác nhau như bánh k o,<br /> nư c gi i khát, rư u b . Hàm lư ng Vitamin B1( Riboflavin) 0,09mg, hàm<br /> lư ng vitamin C ( acid ascorbic) 0,42 mg, có ch a 6-12% ñư ng; n u tính trên<br /> 100g cam thì ph n ăn ñư c 75g, protit 0,7g, gluxit 6,3g, calo 33g.<br /> 1.2.2 Yêu c u sinh thái c a cây cam quýt<br /> 1.2.2.1 Yêu c u v nhi t ñ<br /> Theo Bose T.K và S.K Mitra (1990) [90]), cây có múi sinh trư ng và phát<br /> tri n t t trong ñi u ki n nhi t ñ t 23,9 - 270C, cây b ch t khi nhi t ñ xu ng<br /> dư i -8,80C. Các loài cam quýt ng ng ho t ñ ng sinh lý sinh hóa trong kho ng<br /> nhi t ñ trên 350C.<br /> 1.2.2.2 Yêu c u v nư c và ñ m.<br /> F.S. Davies, LG. Albrigo (1994) [96], cho r ng, các th i kỳ c n nhi u<br /> nư c c a cam là: B t m m, phân hoá m m hoa, ra hoa và phát tri n qu . Lư ng<br /> nư c c n hàng năm ñ i v i 1 ha cam t 9.000 - 12.000 m3, tương ñương v i<br /> lư ng mưa 900 - 1.200 mm/năm.<br /> 1.2.2.3 Yêu c u v ánh sáng<br /> Theo Bose T.K. và Mitra S.K, (1990) [90], cam là cây ưa n ng, trong ñi u<br /> ki n bình thư ng, n u thi u ánh sáng, s quang h p s kém, lư ng cacbua<br /> hydrat tích lu ít, s n lư ng qu gi m, ph m ch t kém. Ánh sáng còn có tác<br /> d ng l n ñ n màu s c c a qu .<br /> 1.2.3 ð t và dinh dư ng cho cây cam, quýt<br /> 1.2.3.1 Yêu c u v ñ t<br /> ð t có tính ch t lý h c t t là ñi u ki n quan tr ng hàng ñ u ñ i v i s<br /> sinh trư ng và phát tri n c a cây cam quýt. Trên ñ t tương ñ i nghèo dinh<br /> dư ng song ñ m, tơi x p, dinh dư ng cân ñ i có th thu ho ch cam v i năng<br /> su t cao (Zuravlob, 1970 [87]).<br /> Cam là cây ch u ph n ng môi trư ng c a ñ t khá r ng, có th tr ng trên<br /> h u h t các lo i ñ t, v i pH dao ñ ng t 4,0 - 8,0. Tuy nhiên, ñ t tr ng cam t t<br /> là ñ t có k t c u, nhi u mùn, thoáng khí, gi m và thoát nư c t t, t ng ñ t d y,<br /> có m c nư c ng m sâu, có pH ñ t 5,5 - 6,0 (Nguy n Như Hà, 2006) [24]<br /> <br /> 5<br /> <br /> 1.2.3.2 Yêu c u v dinh dư ng ña lư ng c a cây cam<br /> a) Yêu c u v ñ m: Cameron S.H và c ng s , 1952 (Harold Hume, 1957)<br /> [100] khi nghiên c u cam cho r ng, trong th i kỳ ra hoa cây huy ñ ng nhi u<br /> ñ m t lá v hoa<br /> b)Yêu c u v lân: Th a lân gây tình tr ng thi u k m (hi n tư ng gân xanh<br /> lá vàng) m t b nh sinh lý khá ph bi n cam quýt (d n theo The Citrus Industry,<br /> 1973 và Brian Beattie and Lou Revelant, 1992 [110, 89])<br /> c) Yêu c u v kali: Thi u kali cây cam có nh ng bi u hi n như sau: trư c<br /> h t, kích thư c qu nh ,và ch m phát tri n; m c thi u tr m tr ng d n ñ n cây<br /> phát tri n y u, gân c nh c a lá và phi n lá có hình cong, g n sóng, ñuôi lá cu n<br /> l i, phi n lá d n d n m t l c di p t (Walter Reuther và cs, 1989 [112]).<br /> 1.2.3.3 Yêu c u v các ch t dinh dư ng trung và vi lư ng<br /> a) Yêu c u v canxi: Zouravlop (1970), [87] cho r ng, thi u Ca lá cây s<br /> d n d n m t l c di p t d c theo mép lá, trên phi n lá gi a nh ng gân chính<br /> xu t hi n nh ng n t ch t ho i. Lá cam, quýt thi u dinh dư ng Ca s r ng trư c<br /> th i h n, cành b khô t ng n tr xu ng.<br /> b) Yêu c u v magiê: Cây thi u Mg r ng nhi u qu hơn cây phát tri n<br /> bình thư ng. Theo Walter Reuther và cs (1989) [112] cho bi t hi n tư ng năm<br /> ñư c mùa năm m t mùa x y ra khi trong ñ t hàm lư ng magie th p<br /> c)Yêu c u v bo: Bo có vai trò quan tr ng trong quá trình trao ñ i ch t,<br /> trao ñ i hydrat cacbon (Zouravlop, 1970 [87]). Thi u Bo trên qu có hi n tư ng<br /> ch y gôm phía ngoài và phía trong c a v ; qu thư ng khô, d d ng, nh , v<br /> dày, hay b n t n ; lá r ng trư c th i h n (Walter và cs, 1989) [116]<br /> d) Yêu c u v mangan Mn: Thi u Mn thư ng g p trên ñ t ki m ho c ñ t<br /> ñư c bón vôi quá li u lư ng. Trên ñ t giàu vôi nên s d ng li u lư ng t 1 ñ n 5<br /> kg sunfat mangan ñ bón cho m i cây cam (Zouravlop (1970), [89]).<br /> Chương 2<br /> ð I TƯ NG, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> 2.1 ð i tư ng, v t li u và ñ a ñi m nghiên c u<br /> 2.1.1 ð i tư ng nghiên c u<br /> Gi ng cam Vân Du (ñã ñư c ch d n ñ a lý cam Vinh) là gi ng hi n ñang<br /> tr ng ph bi n Ph Quỳ - Ngh An. Các thí nghi m ñư c ti n hành trên ñ t ñ<br /> bazan Ph Quỳ vư n cam th i kỳ kinh doanh 6 năm tu i.<br /> 2.1.2 V t li u nghiên c u<br /> Trong các thí nghi m nghiên c u bi n pháp thâm canh có s d ng các lo i<br /> v t li u sau: Phân phân chu ng. Phân ñ m d ng urê 46% N. Phân lân d ng Supe<br /> lân 16% P2O5. Phân kali d ng kaliclorua 60% K2O. Vôi b t: 100% CaO. Nư c<br /> tư i. Khô d u + xác m m.<br /> <br />