BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN QUÂN Y
NGUYỄN VĂN ĐÔ
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG,
CẬN LÂM SÀNG VÀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ XẠ PHẪU
DAO GAMMA SAU PHẪU THUẬT ADENOMA TUYẾN YÊN
Chuyên ngành: Ngoại khoa
Mã số: 9720104
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC
HÀ NỘI, Năm 2020
CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI
HỌC VIỆN QUÂN Y
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Văn Khôi
Phản biện 1: PGS.TS. Võ Tấn Sơn
Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
Phản biện 2: PGS.TS. Phạm Hòa Bình
Bệnh viện Trung ương Quân Đội 108
Phản biện 3: PGS.TS. Đồng Văn Hệ
Bệnh viện Việt Đức
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án cấp trường
họp tại Học viện Quân y vào hồi giờ ngày tháng năm
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Học viện Quân y
1
MỞ ĐẦU
Đặt vấn đề:
Adenoma tuyến yên là u lành, chiếm tỉ lệ từ 10-15% các u
nguyên phát trong sọ.
Chụp cộng hưởng từ (MRI) ghi nhận tỉ lệ mô u tồn lưu sau phẫu
thuật từ 12,8 - 42% các trường hợp. Khi đó u sẽ tiếp tục tiến triển,
phẫu thuật lại trong các trường hợp này thường gặp nhiều khó khăn.
Dựa vào đặc tính nhạy với tia xạ của adenoma tuyến yên, xạ trị được
sử dụng nhằm hỗ trợ tiêu diệt các tế bào u tồn dư hay u tái phát sau
phẫu thuật. Phương pháp xạ phẫu Dao Gamma đã được đề cập là một
trong những phương pháp điều trị hiệu quả.
Tại Việt Nam, những năm của thập kỷ trước, việc điều trị
adenoma tuyến yên chủ yếu chỉ bằng nội khoa và phẫu thuật. Khoa
Ngoại thần kinh của Bệnh viện Chợ Rẫy Thành phố Hồ Chí Minh là
nơi tiếp nhận điều trị nhiều bệnh lý u não và hệ thần kinh trong đó có
bệnh adenoma tuyến yên. Có nhiều trường hợp gặp khó khăn trong
việc kiểm soát bệnh bằng điều trị nội khoa hay phẫu thuật lại. Với
phương tiện được trang bị là hệ thống xạ phẫu Dao Gamma, chúng
tôi đã tiến hành điều trị hỗ trợ cho các trường hợp này. Trong những
năm gần đây, một số cơ sở y tế đã áp dụng xạ phẫu Dao Gamma để
điều trị bệnh adenoma tuyến yên, có nghiên cứu về xạ phẫu Dao
Gamma cho bệnh lý này. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu về xạ phẫu
Dao Gamma cho người bệnh adenoma tuyến yên tồn dư hoặc tái phát
sau phẫu thuật. Chính vì thế, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài:
“Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và đánh giá kết quả
xạ phẫu Dao Gamma sau phẫu thuật adenoma tuyến yên” với các
mục tiêu:
2
1. Mô tả một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở người bệnh
adenoma tuyến yên tái phát và tồn dư sau phẫu thuật.
2. Đánh giá kết quả xạ phẫu Dao Gamma ở người bệnh
adenoma tuyến yên tái phát và tồn dư sau phẫu thuật.
Tính cấp thiết của đề tài
Adenoma tuyến yên tái phát hoặc còn tồn dư sau phẫu thuật là
một vấn đề thách thức trong điều trị. Tỉ lệ adenoma tuyến yên tái phát
sau phẫu thuật là 12,8 - 42%, đây là một tỷ lệ khá cao. Bên cạnh đó,
việc phẫu thuật lại cho những người bệnh này rất khó khăn và có
nhiều nguy cơ. Trên thế giới đã có những báo cáo điều trị adenoma
tuyến yên tái phát hoặc tồn dư sau phẫu thuật bằng xạ trị. Tại Việt
Nam, hiện vẫn còn thiếu nhiều báo cáo về việc điều trị xạ trị cho
adenoma tuyến yên, đặc biệt là trong u tái phát hoặc tồn dư. Chính vì
thế, nghiên cứu này được thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu bức thiết
của việc xạ trị cho các trường hợp trên adenoma tuyến yên tái phát
hoặc tồn dư sau phẫu thuật.
Những đóng góp mới của luận án
Đây là công trình nghiên cứu đầu tiên của Việt Nam về xạ trị cho
adenoma tuyến yên tái phát hoặc tồn dư. Nghiên cứu cho thấy được
các đặc điểm về mặt dịch tễ học, các triệu chứng lâm sàng và cận lâm
sàng của người bệnh có adenoma tuyến yên tái phát hoặc tồn dư sau
phẫu thuật
Nghiên cứu cho thấy việc hiệu quả của xạ trị trong điều trị
adenoma tuyến yên tái phát hoặc tồn dư. Việc kiểm soát kích thước u
bằng xạ trị đạt kết quả rất tốt 98%. Ngoài ra, hầu hết các adenoma
tuyến yên tồn dư hoặc tái phát sau mổ có tăng tiết các chất nội tiết
đều có nồng độ nội tiết tố (NTT) trở về mức bình thường. Thời gian
3
đáp ứng của các chất nội tiết tố trở về mức bình thường là từ tháng
thứ 6 sau xạ trị.
Bố cục luận án
Luận án gồm 137 trang: Đặt vấn đề (2 trang), Tổng quan (39
trang), Đối tượng và phương pháp nghiên cứu (25 trang), Kết quả (31
trang), Bàn luận (37 trang), Kết luận (2 trang) và Kiến nghị (1 trang).
Trong luận án có 35 bảng, 25 biểu đồ, 11 hình, 1 phụ lục. Có 138
tài liệu tham khảo, trong đó 10 tiếng Việt, 128 tiếng Anh.
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Xạ phẫu Dao Gamma adenoma tuyến yên tái phát hoặc tồn
dƣ sau phẫu thuật
1.1.1. Diễn tiến tự nhiên adenoma tuyến yên sau phẫu thuật
Tỉ lệ tái phát adenoma tuyến yên thường cao, MRI sau mổ ghi
nhận còn adenoma tuyến yên 12,8 - 42% trường hợp. Có rất nhiều
nghiên cứu đánh giá diễn tiến tự nhiên adenoma tuyến yên còn lại sau
phẫu thuật sẽ phát triển ra sao theo thời gian.
Tác giả Tanaka Y. và cs đánh giá 40 người bệnh adenoma tuyến
yên còn lại sau phẫu thuật về thời gian thể tích adenoma tuyến yên
tăng gấp đôi, tác giả nhận thấy rằng thời gian thể tích adenoma tuyến
yên còn lại sau phẫu thuật tăng gấp đôi trung bình là 1836 ngày, thay
đổi từ 506 đến 5378 ngày. Tác giả Honergger J. và cs đăng trên tạp
chí nội tiết Châu Âu theo dõi 15 người bệnh adenoma tuyến yên còn
lại sau phẫu thuật trong thời gian 7,4 năm, tác giả nhận thấy thời gian
adenoma tuyến yên tăng gấp đôi thể tích sau 3,1 năm, thay đổi từ 0,8
đến 27,2 năm. Tác giả Ekramullah S.M. và cs báo cáo thời gian thể
tích adenoma tuyến yên tăng gấp đôi thể tích khi nghiên cứu 14