ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------
TRƯƠNG THỊ HƯƠNG DIỄM
BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH ĐỊA PHƯƠNG
(Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn
từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015)
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học
Mã số: 60 32 01 01Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Bảo Khánh
Hà Nội – 2016
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 7
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 7
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................... 9
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................... 15
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ 16
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ......................................... 16
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ................................................ 18
7. Cấu trúc của của luận văn .................................................................... 19
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT
THANH ĐỊA PHƢƠNG ................................................................................. 20
1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ............................................... 20
1.1.1. Khái niệm Tin, Tin phát thanh ....................................................... 20
1.1.2. Khái niệm bản tin, bản tin thời sự .... Error! Bookmark not defined.
1.2. Đặc điểm của Đài Phát thanh Truyền hình địa phương Error! Bookmark
not defined.
1.2.1. Đặc điểm chung ................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Đối tượng tiếp nhận thông tin của các Đài phát thanh truyền hình
địa phương................................................. Error! Bookmark not defined.
1.3. Vị trí, vai trò của bản tin thời sự đối với phát thanh trong bối cảnh
cạnh tranh thông tin. ..................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Vai trò đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh chóng ... Error! Bookmark
not defined.
1.3.2. Vai trò định hướng tư tưởng ............ Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Vai trò ảnh hưởng tới xã hội ............. Error! Bookmark not defined.
1.4. Tiêu chí xây dựng bản tin thời sự phát thanh của các đài phát thanh
truyền hình địa phương ................................ Error! Bookmark not defined.
1.4.1. Tiêu chí lựa chọn của bản tin thời sự Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Tiêu chí sắp xếp, bố trí thứ tự thông tin trong bản tin thời sự ..... 34
Tiểu kết chương 1 .............................................. Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH
TRÊN ĐÀI PHÁT THANH TRUYỀN HÌNH BẮC GIANG, BẮC NINH,
LẠNG SƠN ......................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Khái quát về các Đài Phát thanh truyền hình địa phương được khảo sát
...................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Đài Phát thanh và Truyền hình Bắc Giang ....... Error! Bookmark not
defined.
2.1.2. Đài Phát thanh và Truyền hình Bắc Ninh ......... Error! Bookmark not
defined.
2.1.3. Đài Phát thanh và Truyền hình Lạng Sơn ........ Error! Bookmark not
defined.
2.2. Thực trạng bản tin thời sự phát thanh của Đài Phát thanh- Truyền hình
Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn ...................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Số lượng bản tin thời sự ở ba đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng
Sơn ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Nội dung các bản tin thời sự trên đài phát thanh truyền hình Bắc
Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn .......................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Thứ tự sắp xếp thông tin trong bản tin thời sự Error! Bookmark not
defined.
2.3. Đánh giá ưu, nhược điểm của bản tin thời sự phát thanh địa phương...... Error!
Bookmark not defined.
2.3.1. Ưu điểm của bản tin thời sự phát thanh địa phương .............. Error!
Bookmark not defined.
2.3.2. Hạn chế của Bản tin thời sự phát thanh địa phương ............... Error!
Bookmark not defined.
2.4. Nguyên nhân thành công và hạn chế của bản tin thời sự .............. Error!
Bookmark not defined.
2.4.1. Nguyên nhân thành công.................. Error! Bookmark not defined.
2.4.2. Nguyên nhân hạn chế ....................... Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 2 .............................................. Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3: GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH ĐỊA
PHƢƠNG ............................................................ Error! Bookmark not defined.
3.1. Nhiệm vụ đặt ra đối với Đài Phát thanh-Truyền hình địa phương trong
thời gian tới ................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Đòi hỏi từ thực tiễn ......................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Đòi hỏi từ xu hướng phát triển của ngành phát thanh ............ Error!
Bookmark not defined.
3.2. Những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng bản tin thời sự phát
thanh địa phương ......................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Tiếp cận với các vấn đề lý luận trong phương pháp làm tin hiện đại
................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Thay đổi tư duy làm tin .................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Xây dựng hệ thống cộng tác viên ở cơ sở ........ Error! Bookmark not
defined.
3.3. Một số kiến nghị đề xuất riêng cho từng đài trong khảo sát .......... Error!
Bookmark not defined.
3.3.1. Đối với đài phát thanh truyền hình Bắc Giang . Error! Bookmark not
defined.
3.3.2. Đối với đài Phát thanh Truyền hình Bắc Ninh .. Error! Bookmark not
defined.
3.3.3. Đối với đài Phát thanh Truyền hình Lạng Sơn .. Error! Bookmark not
defined.
Tiểu kết chương 3 .............................................. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ......................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................... Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC ............................................................ Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Bảng tỷ lệ các lĩnh vực thông tin của bản tin thời sự phát thanh
của đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng SơnError! Bookmark not
defined.
Bảng 2.2: Hồ sơ bản tin thời sự phát thanh đài phát thanh truyền hình
Bắc Giang (phát vào 20 ngày 10/3/2015) ......... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.3: Hồ sơ bản tin thời sự phát thanh đài phát thanh truyền hình
Bắc Giang thay đổi thứ tự sắp xếp thông tin trong bản tin. ............... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.4. Hồ sơ bản tin thời sự phát thanh 20h đài PT-TH Bắc Giang
đưa tin hội nghị .................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.5: Tỷ lệ tin bài liên quan đến các địa phương của tỉnh Bắc Giang
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời đại ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học, công nghệ, các
phương tiện báo chí truyền thông ở Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh
mẽ, góp phần tạo nên một kỷ nguyên thông tin phong phú, đa dang. Nằm trong xu
thế chung đó, các đài Phát thanh – Truyền hình (PT- TH) địa phương cũng đang từng
bước phát triển và khẳng định được chỗ đứng của mình.
Là bộ phận quan trọng của báo chí cách mạng Việt Nam, báo chí địa
phương không chỉ là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, là cơ quan tuyên
truyền, giải thích, vận động nhân dân thực hiện đường lối, chính sách mà còn định
hướng chính trị, tư tưởng cho nhân dân trước các sự kiện, vấn đề trong tỉnh,
thành, khu vực, trong nước cũng như quốc tế. So với các cơ quan báo chí ở Trung
ương và của ngành, báo chí ở địa phương có lợi thế là nắm chắc hoàn cảnh cụ thể,
phong tục tập quán địa phương, đi sâu vào từng đối tượng riêng biệt, từ đó thông
tin gần gũi, góp phần tác động vào tư tưởng, tình cảm của người dân địa phương
một cách trực tiếp.
Mỗi địa phương đều có những truyền thống và đặc điểm riêng về đời sống
kinh tế, xã hội, có sắc thái riêng trong tâm lý của công chúng báo chí. Công chúng địa
phương thích đọc báo, nghe đài địa phương trước hết vì họ luôn luôn muốn biết
được những thông tin của địa phương mình, những thông tin đã và đang diễn ra
8
xung quanh mình. Đó chính là lợi thế của hệ thống báo chí này.
Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, Đài PT-TH địa phương luôn chú
trọng đầu tư và phát triển hệ thống các chương trình Thời sự, nhất là các bản tin thời
sự là một phần nội dung của các chương trình thời sự. Bởi những thông tin thời sự
nóng hổi, những thông tin chính yếu trên mọi lĩnh vực như chính trị, kinh tế, văn hóa,
xã hội … trong tỉnh, trong nước, quốc tế luôn là món ăn tinh thần không thể thiếu
của mỗi người trong xã hội thông tin như hiện nay.
Với thế mạnh là sự gần gũi, dễ hiểu, dễ tiếp cận nên bản tin thời sự phát thanh
địa phương đã trở thành người bạn thân thiết trong mỗi gia đình và ngày càng khẳng
định chỗ đứng của mình. Thế mạnh của phát thanh không chỉ ở tin tức nhanh, trực
tiếp, đa dạng và phong phú, mà bằng lời nói, âm nhạc, tiếng động, phát thanh đưa
người nghe đến tới gần sự kiện, nhân vật như được hòa mình, cảm nhận đầy đủ sự
kiện, sự vật đó. Do đó, thông qua bản tin thời sự, phát thanh các địa phương thực hiện
cung cấp liên tục thông tin thời sự trong tỉnh, trong nước một cách chính thống, chuẩn
xác, kịp thời nhằm tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, đáp
ứng nhu cầu thông tin của nhân dân.
Những năm gần đây, các bản tin thời sự phát thanh phát trên các đài PT-TH
của các tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn đã có nhiều đổi mới về nội dung, hình
thức, về sự nhanh nhạy trong thông tin và phần nào đáp ứng được yêu cầu của
công chúng thính giả các địa phương. Tuy nhiên đánh giá một cách khách quan,
các bản tin thời sự phát thanh ở đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn vẫn
chưa thực sự phong phú, hấp dẫn về mặt đề tài, nội dung phản ánh và tính thời
sự chưa cao.
Trong xu thế cạnh tranh thông tin giữa các loại hình báo chí như hiện nay,
9
để thu hút công chúng thính giả theo dõi chương trình của đài mình, đòi hỏi các
bản tin thời sự trong các chương trình thời sự phát thanh của các đài PT-TH các
địa phương nói chung, đài PT-TH Bắc Giang, đài PT-TH Bắc Ninh và đài PT-TH Lạng
Sơn nói riêng phải có sự thay đổi, phải được chú trọng vấn đề nâng cao chất
lượng nội dung lẫn hình thức để phù hợp với thị hiếu của công chúng. Trong đó
để thực sự đáp ứng được yêu nhiệm vụ này đòi hỏi rất lớn sự đổi mới phù hợp về
cả mặt nội dung, hình thức thể hiện và vấn đề liên quan đến các bản tin thời sự.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn nghiên cứu vấn đề “Bản tin thời
sự phát thanh địa phương” (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang,
Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) làm đề tài nghiên cứu
tốt nghiệp cao học chuyên ngành Báo chí học. Với mong muốn qua việc triển khai
đề tài này sẽ đánh giá đúng thực trạng chất lượng bản tin thời sự phát thanh,
đồng thời góp phần thiết thực vào việc cải tiến và nâng cao chất lượng bản tin
thời sự của các đài PT-TH địa phương.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Trên thế giới và ở Việt Nam, vấn đề chủ thể truyền thông và các sản phẩm
truyền thông phải thay đổi để thích ứng với nhu cầu, thị hiếu của công chúng đã
được nói tới trong các công trình nghiên cứu về công chúng. Các tác giả trong khi
phân tích vai trò quan trọng của công chúng trong quy trình truyền thông đều
khẳng định vai trò tích cực, chủ động tác động trở lại của yếu tố này, trở thành
động lực để truyền thông, báo chí phát triển. Cuốn sách viết về sự phát triển của
báo chí nói chung cũng khẳng định: khi công nghệ đã khác, khi đời sống và công
chúng cũng đã khác thì báo chí cũng tự phải thay đổi để thích ứng. Ngược lại sự
thay đổi của báo chí cũng tác động trở lại, đáp ứng thỏa mãn và thúc đẩy nhu cầu
10
công chúng đồng thời góp phần tích cực vào sự vận động, phát triển của đời sống
xã hội nói chung. Trong quá trình khảo sát nghiên cứu về bản tin phát thanh, tác
giả luận văn nhận thấy đã có nhiều cuốn sách nghiên cứu cụ thể về tin và cách
thức đưa tin cũng ít nhiều có liên quan đến đề tài.
Trên thế giới, đề cập tới nguyên dẫn đến sự cần thiết phải thay đổi của tin
từ góc độ công chúng, cuốn giáo trình nổi tiếng News Reporting and Writing đã
được tái bản 8 lần (tạm dịch là Cách viết và đưa tin) của Ban biên soạn The
Missouri Group thuộc Khoa báo chí Đại học Missouri có nhận định: Người phán
quyết tối hậu cái gì là quan trọng và sự kiện nào đáng được phản ánh chính là
những người tiêu thụ báo chí, là công chúng. Công chúng thay đổi, và điều đó đòi
hỏi những nhà báo cũng phải thay đổi.
Stuart Allan trong cuốn Online News (tạm dịch là Tin tức trực tuyến) đã trích
lời của ông Rupert Murdoch (Chủ tịch, giám đốc điều hành News Corporation)
phát biểu tại cuộc họp hàng năm của các tổng biên tập báo in của Mỹ năm 2005:
“Chúng ta cần phải nhận ra rằng những thế hệ tiếp tới sẽ tiếp cận tin tức dù từ
các tờ báo in hay bất cứ nguồn nào khác cũng sẽ có một mong muốn khác đi về
kiểu tin tức mà họ sẽ tiếp nhận”.
Theo cuốn Cách viết tin năm 1987, ở những trang đầu tiên của cuốn sách
này, hai tác giả T.J.S. Giooc và B. Sumanta đã phân tích sự thay đổi cách làm tin do
sự tác động của công nghệ đang không ngừng phát triển. Người làm tin đã không
sử dụng giấy và bút nữa mà sử dụng màn hình máy vi tính. Đáng kể hơn là kỹ
thuật điện tử đã làm cho việc gửi tin từ khắp nơi trên thế giới trở nên dễ dàng và
nhanh chóng. Nhà báo có thể sử dụng điện thoại để phỏng vấn và thu thập thông
11
tin. Kỹ thuật truyền tin qua vệ tinh đã khiến cho việc đưa tin được vượt ra ngoài
các biên giới. Từ việc chứng minh cách làm tin thay đổi, ông cũng nhận định, các
yếu tố trong tin hiện nay đã có sự đổi mới rõ rệt so với trước đây..
Một số tác giả khác đã so sánh cách làm tin trước đây so với hiện nay.
Trong cuốn Chúng tôi làm tin, tác giả L.A. Vaxilepva nhận định: tin tức hiện nay
đang quan tâm tới một số đặc tính trong sự kiện, đó là tính kịp thời, rõ nét; tính
gần gũi; tính xung đột; quy mô của sự kiện, …v.v. Ông cũng khẳng định, báo chí
hiện đại tiếp cận và truyền tải thông tin một cách trực tiếp. Những thay đổi trong
cách làm tin đó bắt nguồn từ nguyên nhân là: … người tiêu dùng tiếp xúc với
thông tin luôn chờ những tin chân thực và mới lạ … về bản chất nội tại, mối quan
tâm của người tiếp nhận hoạt động như một cái phin lọc, nó hoặc là để cho thông
tin đi qua đến nhận thức của con người hoặc chặn nó lại, hoặc biến thể nó dưới
tác động của những định hướng được hình thành chắc chắn ..”.
Trong cuốn Sau đây là bản tin chi tiết, các tác giả Marray Masterton và
Roger Patching đã phân tích cách thức để báo phát thanh ở Ôxtraylia vận động để
thích ứng trong sự cạnh tranh với truyền hình, trong bối cảnh công chúng đang
thay đổi là hướng đến các bản tin đến với những nhóm công chúng riêng biệt, từ
đó hình thành các phong cách đưa tin khác nhau trên các kênh phát thanh.
Tác giả V.V Xmirnop trong cuốn Các thể loại báo chí phát thanh nhận định:
sự hình và phát triển của hệ thống các thể loại báo phát thanh, trong đó có tin
phát thanh là một quá trình phức tạp và “phụ thuộc vào đời sống chính trị của xã
hội và sự hoàn thiện của kỹ thuật, vào sự phát triển nội tại của nó”. Ông cho rằng:
Quá trình này được đặc trưng bởi tính năng động của tất cả các thành tố trong hệ
thống các thể loại báo chí. Quá trình này gắn chặt vai trò của phát thanh trong hệ
12
thống các phương tiện thông tin đại chúng và đời sống con người, gắn liền với sự
chuyển hóa của các thể loại phát thanh trong tiến trình khai thác các khả năng
của báo chí phát thanh trong bối cảnh có sự thay đổi quan hệ với công chúng
thính giả”.
Ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu đề cập đến thể loại tin báo
chí nói chung. Nhận định chung của các nhà nghiên cứu là thể loại tin đã và cần
được tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng để đáp ứng tốt nhu cầu của công
chúng hiện đại. Tác giả Đinh Hường trong chương Tin cuốn Thể loại báo chí đã
nêu nhận định cụ thể: “Các dạng tin vẫn tiếp tục đổi mới, phát triển và sẽ xuất
hiện những dạng tin mới trong hoạt động thực tiễn năng động, sôi động và sáng
tạo của báo chí và người làm báo”.
Trong chương Tin phát thanh thuộc cuốn Báo phát thanh (2002), tác giả Vũ
Thúy Bình cũng có nhận định: Nhu cầu thông tin của người nghe đài ngày càng
tăng về số lượng và chất lượng. Nhịp sống hiện đại đòi hỏi con người lựa chọn
hình thức thông tin nhanh gọn, trực tiếp, dễ hiểu, dễ nhớ … sao cho với một lượng
thời gian vật chất nhỏ nhất có thể tiếp thu được một lượng thông tin lớn nhất”.
Điều này dẫn đến những thay đổi về cách thức đưa tin phát thanh. Và
các đài phát thanh cũng xây dựng các dải chương trình tin tức liên tục với các
bản tin đầu giờ, bản tin thời sự nhằm tăng khả năng cập nhật tin tức, đáp ứng
nhu cầu của thính giả và thực hiện định hướng dư luận xã hội.
Đặc biệt, trong cuốn Phát thanh trực tiếp (2007), các tác giả đã phân tích
sâu về sự thay đổi của báo phát thanh nói chung, của thể loại tin phát thanh nói
riêng từ khi phương thức sản xuất chương trình phát thanh trực tiếp được đưa
vào ứng dụng ở nước ta, bắt đầu từ năm 1993. Cuốn sách nêu rõ: Trong bối cảnh
13
bùng nổ thông tin và công chúng có quá nhiều nguồn để lựa chọn thì các tác phẩm
phát thanh đang có xu hướng co ngắn lại về mặt thời lượng … một tin ngắn trung
bình chỉ nên dao động khoảng 30 giây. Sự ngắn gọn này sẽ giúp người nghe tiếp
nhận được nhiều thông tin hơn, làm cho phát thanh trực tiếp đảm bảo được tính
thời sự, nhanh nhạy của thông tin, phát huy được tối đa đặc trưng của loại hình
báo phát thanh”. Cuốn sách này cũng ghi lại những sự thay đổi lớn của Đài Tiếng
nói Việt Nam từ khi ứng dụng phương thức sản xuất chương trình này và cho thấy
Đài tiếng nói Việt Nam đã lấy các chương trình thời sự , trong đó thể loại tin
chiếm ưu thế làm mũi nhọn để thực hiện những thay đổi đó.
Ngoài ra còn một số công trình nghiên cứu như “Đổi mới cách viết tin và
đưa tin trên đài Tiếng nói Việt Nam” thực hiện năm 2008 đặt ra vấn đề cần đẩy
mạnh hiện đại hóa cách làm tin phát thanh. Các tác giả phân tích những hạn chế
trong cách viết và đưa tin của Đài Tiếng nói Việt Nam như “hạn chế về cấu trúc
viết tin”, “hạn chế về sử dụng ngôn ngữ”, “hạn chế về sử dụng tiếng động”, từ đó
kiến nghị những giải pháp để nâng cao chất lượng tin. Đề tài cũng cho thấy Đài
Tiếng nói Việt Nam đã thực hiện một số cải tiến trong cách làm tin nhưng yêu cầu
tiếp tục cải tiến vẫn đang được đặt ra mạnh mẽ.
Ngoài ra, đề cập đến các chương trình tin tức, đề tài “Nghiên cứu xây dựng
quy trình sản xuất bản tin và chương trình thời sự trên Hệ thời sự chính trị tổng
hợp (VOV1)” (2005) của Đài Tiếng nói Việt Nam đã cho thấy những nỗ lực cải tiến
các chương trình thời sự, các bản tin và cách làm tin nhằm đáp ứng tốt hơn nhu
cầu của công chúng và tăng cường năng lực cạnh tranh với các loại hình báo chí
khác. Các đề tài này chỉ ra những cải tiến của Đài trong thời gian qua đã mang lại
những khởi sắc trong cách tổ chức sản xuất tin, nâng cao chất lượng tin theo
14
hướng đưa tin nhanh hơn, phong phú và sinh động hơn. Các tác giả cũng đặt ra
yêu cầu tiếp tục đổi mới phương pháp thể hiện tin, nâng cao chất lượng tin phát
thanh để đáp ứng nhu cầu của công chúng hiện đại.
Luận văn thạc sỹ Đổi mới và nâng cao chất lượng chương trình Thời sự Đài
Tiếng nói Việt Nam của tác giả Đồng Mạnh Hùng (bảo vệ năm 2008) cũng đã phân
tích chất lượng của các chương trình thời sự trong đó thể loại tin là nòng cốt sau
những bước cải tiến, đổi mới trong việc tổ chức sản xuất. Theo đó, Tin của Đài
Tiếng nói Việt Nam đã đi vào phản ánh nhiều lĩnh vực của đời sống, thể hiện tốt
tính định hướng và đang từng bước phát huy những ưu thế của phương thức sản
xuất chương trình phát thanh trực tiếp để thông tin nhanh gọn hơn. Tác giả cũng
chỉ ra những bất cập trong quy trình tổ chức thực hiện các chương trình tin tức và
đặt ra yêu cầu cần thiết phải nâng cao chất lượng tin tức nhằm khẳng định vai trò
của Đài Tiếng nói Việt Nam trong lòng công chúng.
Hay một số khóa luận đã đề cập đến đề tài này như “Thể loại Tin trong
chương trình thời sự trên sóng phát thanh khảo sát trên đài PT-TH tỉnh Nghệ An
năm 2008 -7/2009” (Khóa luận tốt nghiệp cử nhân của tác giả Lê Thị Nhung-2009)
đã phân tích, đánh giá hiện trạng sử dụng thể loại tin trong chương trình thời sự
của đài PT-TH Nghệ An. Trong đó đã khái quát đầy đủ cách thức viết và đưa tin
phát thanh của một đài địa phương. Hay khóa luận “Nâng cao chất lượng và hiệu
quả bản tin Thời sự của Đài phát thanh huyện Nghĩa Hưng, Nam Định” (Khóa luận
tốt nghiệp cử nhân của tác giả Hoàng Thị Tư- 2004). Trong đó các đề tài này đã đề
cập đến chất lượng và hiệu quả của bản tin thời sự trên đài phát thanh trong
phạm vi cấp huyện.
Như vậy, đối với vấn đề tin phát thanh, đã có một số tác giả trên thế giới
15
cũng như Việt Nam đã đưa ra một số nhận định có liên quan đến bản tin thời sự.
Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về bản tin thời sự ở các đài PT-
TH địa phương (nhất là chưa có đề tài nào nghiên cứu, khảo sát trên đài phát
thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn). Vì vậy đề tài “Bản tin thời sự
phát thanh địa phương” (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang,
Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) là một đề tài mới, có ý
nghĩa khoa học và giúp cho việc nhận diện, đổi mới và nâng cao chất lượng bản
tin thời sự trên sóng phát thanh ở các đài phát thanh- truyền hình địa phương.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở khảo sát về nội dung, hình
thức và phương thức sản xuất bản tin thời sự của Đài PT-TH Bắc Giang, Bắc
Ninh, Lạng Sơn, luận văn sẽ hình thành một khung lý thuyết cơ bản có thể chỉ
rõ những ưu điểm, nhược điểm của bản tin thời sự phát thanh địa phương. Từ
đó đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng các bản tin thời sự sao cho
đến được với thính giả nhiều hơn nữa, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ
chính trị mà Đảng và Nhà nước giao phó cho ngành PT-TH địa phương.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, luận văn phải thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Hệ thống hóa các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài như tin, bản tin,
bản tin thời sự … để tạo thành một khung lý thuyết cơ bản tiếp cận vấn đề nghiên
16
cứu.
- Thông qua các phương pháp khảo sát, phân tích, so sánh, đánh giá một
cách khoa học để đưa ra những nhận định về chất lượng của bản tin thời sự trên
sóng đài Phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn.
- Từ việc nghiên cứu các yếu tố tác động đến quá trình sản xuất bản tin để
có thể đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng bản tin thời sự phát sóng
trên đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là bản tin thời sự phát thanh địa
phương.
Đối tượng nghiên cứu và khảo sát trực tiếp của luận văn là nội dung, hình
thức và phương thức sản xuất các bản tin thời sự phát thanh phát trên sóng đài
PT-TH Bắc Giang, đài PT-TH Bắc Ninh và đài PT-TH Lạng Sơn
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của luận văn là các bản tin thời sự với tư cách là một
phần nội dung của chương trình thời sự phát thanh phát trên đài PT-TH Bắc
Giang, Đài PT-TH Bắc Ninh và Đài PT-TH Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng
04/2015.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận:
Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận là chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
17
tưởng Hồ Chí Minh về báo chí; quan điểm đường lối, chính sách của Đảng, Nhà
nước về phát thanh và hoạt động báo chí, lý luận về báo chí cách mạng Việt Nam.
Luận văn cũng sử dụng một số lý thyết về báo chí – truyền thông nói chung
và một số lý luận về báo chí phát thanh nói riêng làm cơ sở cho việc nghiên cứu và
đánh giá.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, người viết luận văn đa dử dụng một số phương
pháp sau đây:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: được thực hiện trong việc khảo sát
các công trình nghiên cứu, các văn bản, chỉ thị, Nghị quyết, quyết định … có liên quan
đến đề tài. Phương pháp này cũng được sử dụng để nghiên cứu các tài liệu lý luận
báo chí cũng như hệ thống hóa những vấn đề lý luận báo chí, phát thanh để tạo cơ
sở cho đề tài nghiên cứu. Ví dụ như phân tích các dữ liệu thực tiễn của 57 bản tin
phát trong tháng 3 và tháng 4 năm 2015 của đài PT-TH Bắc Giang, 52 bản tin phát
trong tháng 3 và tháng 4 năm 2015 của đài PT-TH Lạng Sơn, 55 bản tin phát trong
tháng 3 và tháng 4 năm 2015.
Phương pháp khảo sát: dùng để khảo sát thực trạng các bản tin thời sự phát
thanh phát trên sóng phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn.
Phương pháp phân tích, tổng hợp: dùng để nhận diện, phân tích các yếu tố
thể hiện nội dung và hình thức của các bản tin thời sự.
Phương pháp thống kê: trong quá trình khảo sát, tác giả sử dụng phương
pháp này kết hợp với phương pháp phân tích, tổng hợp để rút ra các thông số về
18
nội dung và hình thức của bản tin thời sự trong diện khảo sát.
Phương pháp so sánh: dùng để so sánh số liệu giữa 03 đài được khảo sát
với nhau làm nổi bật lên những thành công, hạn chế trong nội dung và hình thức
của bản tin thời sự phát thanh ở các đài thuộc diện khảo sát. Tác giả cũng sử dụng
phương pháp này để nhìn nhận điểm chung và sự khác biệt giữa bản tin thời sự
của các đài địa phương với nhau.
Phương pháp phỏng vấn: được thực hiện với các đối tượng là những người
làm lãnh đạo, quản lý, biên tập và các phóng viên đang trực tiếp tham gia thực
hiện bản tin thời sự ở 03 đài khảo sát, qua đó có thêm căn cứ để đề xuất các giải
pháp nâng cao chất lượng bản tin thời sự cho phù hợp.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận:
Đề tài làm rõ những khái niệm và vấn đề lý luận liên quan đến bản tin thời
sự của các đài phát thanh truyền hình địa phương. Đề tài góp phần đưa ra những
giải pháp, cách thức cụ thể, cơ bản nhằm nâng cao chất lượng bản tin thời sự
phát thanh ở các đài phát thanh truyền hình địa phương.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn:
Về mặt ý nghĩa thực tiễn, đề tài sẽ đem đến cái nhìn sơ lược về thực trạng
của bản tin thời sự phát thanh ở các đài phát thanh truyền hình địa phương hiện
nay, giúp cho những người làm bản tin thời sự phát thanh thấy được những thành
công, hạn chế của bản tin thời sự phát thanh địa phương. Đề tài đóng góp những
đề xuất, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng bản tin thời sự phát thanh phát trên
19
các đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn.
Ngoài ra, đề tài là tài liệu tham khảo phục vụ cho sinh viên báo chí, đặc biệt
là sinh viên chuyên ngành phát thanh, phóng viên, biên tập viên phát thanh và
những người quan tâm đến lĩnh vực này.
7. Cấu trúc của của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, luận văn này được kết cấu thành 03
chương với nội dung sau:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về bản tin thời sự phát thanh địa phương
Chương 2: Thực trạng bản tin thời sự phát thanh trên đài phát thanh và truyền
hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn.
Chương 3: Giải pháp đổi mới nâng cao chất lượng bản tin thời sự phát thanh
20
địa phương
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH ĐỊA PHƯƠNG
1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.1.1. Khái niệm Tin, Tin phát thanh 1.1.1.1. Khái niệm Tin
Tin là thể loại cơ bản nhất của báo chí bởi “nếu tính theo tỷ lệ bài đăng
trên mỗi tờ báo lượng tin có thể chiếm tới 70%” . Ngược dòng lịch sử, tin còn là
thể loại ra đời sớm nhất và làm nền để hình thành nên những thể loại báo chí
khác. Mặc dù vậy, cho đến nay các nhà nghiên cứu vẫn chưa thống nhất một khái
niệm chính thức của thể loại tin. Liên quan đến định nghĩa về tin hiện có rất nhiều
ý kiến.
Đại từ điển Tiếng Việt giải nghĩa tin là: 1/ Điều báo cho biết về sự việc,
tình hình xảy ra; 2/ Sự truyền đạt, sự phản ánh dưới các hình thức khác nhau ,
cho biết về thế giới xung quanh và những quá trình xảy ra trong nó”.
Theo tác giả Đức Dũng: “...Tin là thể loại phổ biến nhất, năng động nhất và thể
hiện rõ nhất sự nhạy bén, tính xác thực của báo chí trong việc phản ánh một hiện
thực luôn vận động, biến đổi”. Tin “có nhiệm vụ thông tin kịp thời về những sự việc,
sự kiện thời sự”, và “Tin có nhiệm vụ phản ánh các sự kiện mới chứ không có nhiệm
vụ đi sâu vào giải quyết các vấn đề” [5 , tr.68].
21
Cũng có quan điểm cho rằng: “Tin là dữ kiện thực tế, được ghi lại một
cách trung thực về các sự kiện xảy ra trên thế giới”.
Trong cuốn Tác phẩm báo chí tập 1, tác giả Tạ Ngọc Tấn và Nguyễn Tiến Hài
định nghĩa tin là “thể loại thông dụng nhất của báo chí. Nó phản ánh nhanh những
sự kiện thời sự có ý nghĩa trong đời sống xã hội với ngôn ngữ cô đọng, ngắn gọn,
trực tiếp và dễ hiểu” [17, tr.50].
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đào Tuấn Anh dịch (2004), Báo chí truyền hình, NXB Thông tấn.
2. Hoàng Anh – Nguyễn Văn Dững (1998), Nhà báo bí quyết kỹ năng nghề nghiệp,
NXB Lao Động.
3. PGS.TS Đức Dũng (2003), Lý luận báo phát thanh, NXB Văn hóa - Thông tin, Hà
Nội.
4. Vũ Hiền – Đức Dũng (2007), Phát thanh trực tiếp, NXB Văn hóa - Thông tin, Hà
Nội.
5. PGS.TS Đức Dũng (2008), Phóng sự phát thanh hiện đại”, trang Sóng trẻ ngày
20/09/2008.
6. Nguyễn Văn Dững (Chủ biên) (2000), Báo chí – Những điểm nhìn từ thực tiễn,
tập 1, NXB Văn hóa – Thông tin, Hà Nội.
7. Nguyễn Văn Dững (Chủ biên) (2000), Báo chí – Những điểm nhìn từ thực tiễn,
22
tập 2, NXB Văn hóa – Thông tin, Hà Nội.
8. PGS,TS Nguyễn Văn Dững (chủ biên) (2002), Báo phát thanh, NXB Văn hóa-
Thông tin, Hà Nội.
9. Nguyễn Văn Dững (2011), Báo chí truyền thông hiện đại, NXB Đại học
Quốc gia, Hà Nội.
10. Vũ Quang Hào (2004), Ngôn ngữ báo chí, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.
11. Đinh Hường (2006), Các thể loại báo chí thông tấn”, NXB Đại học Quốc gia Hà
Nội.
12. Trần Quang (2006), Kỹ thuật viết tin, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội
13. Đài Tiếng nói Việt Nam (2005), Hướng dẫn nghiệp vụ phát thanh – truyền
thanh địa phương nông thôn, Tài liệu lưu hành nội bộ.
14. Trương Thị Kiên (2015), Ngôn ngữ báo phát thanh: Lời nói, tiếng động, âm
nhạc, NXB Lý luận Chính trị, Hà Nội
15. Nguyễn Đình Lương (1993), Nghề báo nói, NXB Văn hóa – Thông tin, Hà Nội.
16. Dương Xuân Sơn – Đinh Văn Hường – Trần Quang (2011), Cơ sở lý luận báo chí
truyền thông, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội.
17. Tạ Ngọc Tấn (2001), Truyền thông đại chúng, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
18. Thông báo số 32-TB của Văn phòng Chính phủ ý kiến kết luận của Thủ tướng
Võ Văn Kiệt)
19. T.S Phạm Thị Thanh Tịnh (2013), Thể loại báo chí: Tin, Tường thuật, Ghi nhanh,
23
NXB Chính trị - Hành chính
20. Trung tâm ngôn ngữ văn hóa Việt Nam (1999), Từ điển Tiếng Việt, NXB Văn
hóa- Thông tin.
20. Từ điển Tiếng Việt (1998), NXB Đà Nẵng.
21. Viện ngôn ngữ học (2008), Từ điển Tiếng Việt phổ thông, NXB Phương Đông,
thành phố Hồ Chí Minh.
22. Claudia Mast (2003), Truyền thông đại chúng – Những kiến thức cơ bản, NXB
Thông tấn, Hà Nội.
23. L.A.vaxilepva, Chúng tôi làm tin, NXB Thông Tấn 2007
24
24. V.V.Xmirnốp (2004), Các thể loại báo chí phát thanh, NXB Thông tấn, Hà Nội.
25
