Tr n Thu n Tôngầ ậ
Tr n Thu n Tôngầ ậ (1388-1398) là vua th 11 ứnhà Tr nầ trong l ch s Vi t Namị ử ệ , tên th t là ậTr n Ngungầ,
ng i h ng T c M c, Thiên Tr ng, ườ ươ ứ ặ ườ Nam Đ nhị, Vi t Namệ.
Thân thế
Thu n Tông là con út c a th ng hoàng Tr n Ngh Tông, khi còn nh đ c phong là Chiêu Đ nh V ng,ậ ủ ượ ầ ệ ỏ ượ ị ươ
lên làm vua khi m i 11 tu i, l p con gái tr ng c a ớ ổ ậ ưở ủ H Quý Lyồ là Khâm Thánh làm hoàng h u.ậ
N i lo n - Ngo i xâmộ ạ ạ
Vua cha Ngh Tông tin dùng H Quý Ly. M i vi c trong tri u do Ngh Tông s p đ t nh ng ph n nhi uệ ồ ọ ệ ề ệ ắ ặ ư ầ ề
theo l i Quý Ly.ờ
Tr c em h Tr n Ngung là ướ ọ ầ Tr n Ph Đầ ế ế đ c th ng hoàng l p làm vua, nh ng do Ph Đ mu n trượ ượ ậ ư ế ế ố ừ
Quý Ly, Quý Ly xui th ng hoàng ph b . Do đó th ng hoàng nghe theo, ph và gi t Ph Đ , l p ôngượ ế ỏ ượ ế ế ế ế ậ
lên ngôi.
H Quý Ly ti p t c chuyên quy n, sau khi g con gái là Thánh Ng u cho ông l i gài tay chân thân tín n mồ ế ụ ề ả ẫ ạ ẵ
gi nh ng ch c v then ch t trong quân đ i và trong tri u đình, khi n cho lòng dân hoang mang b t ph c.ữ ữ ứ ụ ố ộ ề ế ấ ụ
Ng i ườ ở Thanh Hoá theo Nguy n Thanhễ làm lo n, ng i Nông C ng là Nguy n K cũng t h p bèạ ườ ở ố ễ ỵ ụ ọ
đ ng đi c p. Đáng chú ý nh t là nhà s ả ướ ấ ư Ph m S Ônạ ư Qu c Oai, ở ố S n Tâyơ đã kh i binh ti n đánh kinhở ế
s khi n cho Th ng hoàng và Thu n Tông cùng tri u đình b ch y lên ư ế ượ ậ ề ỏ ạ B c Giangắ. Ph m S Ôn giạ ư ữ
kinh đô 3 ngày r i rút v Qu c Oai, sau b t ng Hoàng Phùng Th đánh, b t đ c.ồ ề ố ị ướ ế ắ ượ
Năm 1389 Ch B ng Ngaế ồ đem quân đánh Đ i Vi tạ ệ , vua sai Quý Ly và Nguy n Đa Ph ng đi đánh nh ngễ ươ ư
đánh không th ng.ắ
Năm 1390 t ng ướ Tr n Khát Chânầ đ c vua sai đi đánh Chiêm, đem binh đóng H i Tri u (vùng H ngượ ở ả ề ư
Nhân,Thái Bình và Tiên L , ữH ng Yênư). Ch B ng Nga đi th sát tr n đ a, hàng t ng c a ế ồ ị ậ ị ướ ủ Chiêm Thành
cho Khát Chân bi t d u hi u thuy n c a Ch B ng Nga, Chân cho quân t p trung m i lo i vũ khí b nế ấ ệ ề ủ ế ồ ậ ọ ạ ắ
vào thuy n đó, gi t đ c Ch B ng Nga, quân Chiêm đ i b i, hai ng i con c a Ch B ng Nga v hàngề ế ượ ế ồ ạ ạ ườ ủ ế ồ ề
quân Tr n, đ c vua Tr n tr ng d ng.ầ ượ ầ ọ ụ
H a xâm l n c a Chiêm Thành t m yên, H Quý Ly càng l ng hành, nh ng ng i không ăn cánh đ u bọ ấ ủ ạ ồ ộ ữ ườ ề ị
Quý Ly xúi b y th ng hoàng gi t h i, trong đó có nhi u hoàng t thân v ng. Sĩ phu có ng i dâng sẩ ượ ế ạ ề ử ươ ườ ớ
tâu v i Th ng hoàng m u đ dòm ngó c nghi p nhà Tr n c a Quý Ly thì ớ ưọ ư ồ ơ ệ ầ ủ Ngh Tôngệ l i đem cho Quýạ
Ly xem, t đó không ai dám tâu bày gì n a.ừ ữ
Đ n ngày 15 tháng 12 năm 1394, Ngh Tông m t, Quý Ly lên làm ế ệ ấ Nh p n i ph chính Thái s bìnhậ ộ ụ ư
ch ng quân qu c tr ng sươ ố ọ ự. Tuyên trung v qu c đ i v ngệ ố ạ ươ , đeo lân phù vàng.
Trong tay h Họ ồ
Thu n Tông còn nh tu i, l i nhu nh c, vi c tr vì nay đ u d a vào Quý Ly, Quý Ly chép thiên ậ ỏ ổ ạ ượ ệ ị ề ự Vô d tậ
trong Kinh th , có ý khuyên vua không nên nhàn r i mà ph i lo nghiên c u h c t p, s a mình.ư ỗ ả ứ ọ ậ ử
Năm 1396, Thu n Tông xu ng chi u đ nh l i cách thi c nhân, dùng th văn b n kì thay cho th ám t cậ ố ế ị ạ ử ể ố ể ả ổ
văn. C th làụ ể :
•Kì 1 thi m t bài kinh nghĩa trên 500 ch . ộ ữ
•Kì 2 thi m t bài Đ ng lu t, m t bài phú trên 500 ch . ộ ườ ậ ộ ữ
•Kì 3 thi m t bài chi u ch Hán, m t bài ch , m t bài bi u. ộ ế ữ ộ ế ộ ể
•Kì 4 thi m t bài văn sách trên 1000 ch . ộ ữ
Thu n Tông l i cho phát hành ti n gi y, l nh cho m i ng i đem ti n đ ng đ n quy đ i, 1 quan ti nậ ạ ề ấ ệ ọ ườ ề ồ ế ổ ề
đ ng đ c 1,2 quan ti n gi y. ồ ượ ề ấ [1]
Năm 1397, Quý Ly ép vua r i đô v An Tông ph ờ ề ủ Thanh Hoá. Nguy n Nh Thuy t có th can r ng:ễ ữ ế ư ằ
An Tôn là đ t ch t h p h o lánh, cu i n c đ u non, nên v i lo n mà không nên v i tr , ch c yấ ậ ẹ ẻ ố ướ ầ ớ ạ ớ ị ỉ ậ
hi m đ c thôiể ượ
Nh ng Quý Ly không nghe, quy t đ nh d i đô, đ i tr n ư ế ị ờ ổ ấ Thanh Hóa thành Thanh Đô, tr n Qu c Oai thànhấ ố
Qu ng Oai, Đà Giang thành Thiên H ng, đ nh quan ch c các l , ph , b nhi m các ch c t ng qu n, tháiả ư ị ứ ở ộ ủ ổ ệ ứ ổ ả
thú.
Vua còn h lênh cho các l ph đ t h c quan, cho ru ng công theo th b c khác nhau chi phí cho nhà h c,ạ ộ ủ ặ ọ ộ ứ ậ ọ
h n ch ru ng đ t t h u, tr các đ i v ng và tr ng công chúa, còn l i ch có s nh t đ nh, th a n pạ ế ộ ấ ư ữ ừ ạ ươ ưở ạ ỉ ố ấ ị ừ ộ
cho nhà n c.ướ
Tình hình ph ng Nam lúc này cũng t m n do các t ng Chiêm, trong đó có Ch Đa Bi t đem c nhàươ ạ ổ ướ ế ệ ả
sang hàng.
Năm 1398, Quý Ly ép vua ng ng ngôi cho hoàng thái t An, lên làm thái th ng hoàng và khuyên vua điườ ử ượ
tu theo Đ o giáoạ. Chi u nh ng ngôi vi t:ế ườ ế
Tr m tr c v n m đ o, không có b ng làm vua, không có đ c mà t m gi ngôi th c khó làmẫ ướ ố ộ ạ ụ ứ ạ ữ ự
n i. Hu ng chi b nh th n kinh th ng phát ra, th cúng và chính s đ u không làm đ c. L iổ ố ệ ầ ườ ờ ự ề ượ ờ
th nguy n tr c tr i đ t qu th n đ u nghe. Nay nên nh ng ngôi đ v ng nghi p l n, hoàngề ề ướ ờ ấ ỷ ầ ề ườ ể ữ ệ ớ
thái t Án có th lên ngôi hoàng đ . Ph chính thái s Lê Quý Ly là qu c t nhi p chính. Tr mử ể ế ụ ư ố ổ ế ẫ
t làm thái th ng nguyên quân hoàng đ , tu d ng cung B o Thanh đ th a chí x a.ự ượ ế ưỡ ở ả ể ỏ ư
Thái t An lên ngôi, t c là ử ứ Tr n Thi u Đầ ế ế.
Tháng 4 năm K Mão 1399, Quý Ly ép Thu n Tông ph i đi tu đ o quán Ng c Thanh thôn Đ m Thu ,ỷ ậ ả ạ ở ọ ạ ỷ
Quý Ly l i m t sai n i t m h c sinh Nguy n C n đi theo đ giám sát th ng hoàng quán Ng c Thanhạ ậ ộ ẩ ọ ễ ẩ ể ượ ở ọ
là ch ông tu hành. Sau đó Quý Ly làm bài th b o C n đ a cho ông, v i 4 câu:ỗ ơ ả ẩ ư ớ
Ti n h u dung ám quân,ề ữ
Hôn Đ c c p Linh Đ c.ứ ậ ứ
Hà b t t o an bài,ấ ả
Đ s lao nhân l c.ồ ử ự
D ch là:ị
Tr c đó vua hèn ngu,ướ
Hôn Đ c và Linh Đ cứ ứ
Sao không s m li u đi,ớ ệ
Đ cho ng i nh c s c?ể ườ ọ ứ
C m bèn dâng thu c đ c. Th ng hoàng không ch t, l i dâng n c d a và không cho ăn mà v n khôngẩ ố ộ ượ ế ạ ướ ừ ẫ
ch t. Sau đó Quý Ly sai t ng Ph m Kh Vĩnh th t c Th ng hoàng ch t và chôn ông lăng Yên Sinh,ế ướ ạ ả ắ ổ ượ ế ở
mi u hi u là Thu n Tông. Năm đó ông m i 22 tu i.ế ệ ậ ớ ổ
Năm sau, Quý Ly ph Tr n An, c p ngôi nhà Tr n.ế ầ ướ ầ
Bách khoa toàn th m Wikipediaư ở